Van Afra tot de Zevenslapers. Heiligen in religie en kunsten

Florus & Laurus van Illyricum,

twee broers, martelaren uit Byzantium, zijn belangrijk vanwege hun iconografische traditie. Beschikbare data uit hun levensgeschiedenis zijn curieus, maar niet betrouwbaar. Zij zouden te Byzantium het metselaarsvak uitgeoefend hebben. Zij werden door twee leraren, Proculus en Maximus geheten, onderwezen en onder keizer Hadrianus ca. 125 te Illyricum gemarteld. Hun op wonderbaarlijke wijze teruggevonden relieken werden naar de Patrocloskerk te Constantinopel overgebracht. In Rusland werden de broers sinds de 14e eeuw vurig vereerd als beschermers der paarden, dit omdat de aartsengel Michaël hun ooit de zorg voor de kudden had toevertrouwd. Die zorgen deelden zij volgens de Rusische traditie met een drieling, Speusippus, Eleusippus en Meleusippus, die - volgens Griekse legenden - in Cappadocië ten tijde van Marcus Aurelius (ca. 175) of van Aurelianus (ca. 275) door hun voedster Neonilla tot het christendom gebracht zouden zijn en met haar om hun overtuiging gedood. Men viert Florus en Laurus op 18 augustus, het drietal martelaren op 17 januari.

Oorspronkelijk werden Florus en Laurus

[p. 148]

vanaf de 11e eeuw als martelaren jeugdig afgebeeld, een handkruis dragend: mozaïek ca. 1310 in Karije Djami te Istanbul en fresco's ca. 1400 in de kathedraal te Svenigorod bij Moskou. Op ikonen draagt Florus soms een zwaard, zoals op een 15e-eeuwse ikoon uit de school van Noord-Dwina in het Staatsmuseum te Sint-Petersburg. Hun verschijning samen met »Nicolaas en »Blasius op Russische ikonen duidt op het grote respect dat men voor hen had (ca. 1425 uit Novgorod, in de Tretjakov Galerij te Moskou).

Hun voorstelling als Russische paardenheiligen heeft een eigen naam: ‘De aartsengel Michaël vertrouwt Florus en Laurus de kudden toe.’ Hoog in een bergachtig landschap reikt Michaël in rijke tuniek en met gespreide vleugels de broers de teugels van twee paarden, een zwart en een wit. Zij staan eerbiedig naast hem met uitgestrekte handen. Onder hen verblijft in een grazig landschap de grazende kudde, waar de drieling-paardeheiligen altijd op hun rossen gezeten waken: twee ikonen ca. 1505 uit Novgorod in de Tretjakov Galerij te Moskou. Een enkele maal staan Michaël en de twee martelaren tegen de achtergrond van een reusachtige paleisarchitectuur: 17e-eeuwse Russische ikoon te Recklinghausen.

De drieling, wier relieken via Langres ca. 770 te Ellwangen (Jagst) terechtkwamen, werd daar in de Stiftskerk als jonge martelaren afgebeeld op een fresco ca. 1520 en een anoniem schilderij 1685.