Van Afra tot de Zevenslapers. Heiligen in religie en kunsten

Blasius van Sebaste

(in Armenië) dankt zijn grote populariteit eerder aan de legende dan aan het martelaarschap, dat hij als bisschop van de stad misschien onder de felle vervolging van Licinius in het begin van de 4e eeuw onderging. Volgens zijn legende, verteld in een Passio en de Legenda Aurea, zou hij aanvankelijk arts in de stad geweest zijn. Voor hij met wolkammen uiteengereten en onthoofd werd genas hij een jongetje dat met een visgraat in de keel dreigde te stikken en bezorgde hij, gevangen gezet, vanuit zijn kerker een vrouw haar door een wolf geroofde varken terug. De vrouw bracht hem in de gevangenis dankbaar de gebraden kop van het dier.

Men viert Blasius daags na Maria-Lichtmis van 2 februari; vandaar de Blasiuszegen op die dag, een zegen die met twee (brandende) kaarsen gekruist voor de keel door de priester over de gelovigen uitgesproken werd. Blasius is patroon tegen keelziekten en beschermt velen, zoals boeren en hun huisdieren. Attributen van de bisschop zijn een jongetje, een wolf of een varken en kaarsen, maar meestal een wolkam met lange tanden (miniatuur in het Getijdenboek van Catharina van Kleef ca. 1149, en het Graveraden-altaar 1492 in de dom te Lübeck). Een hoorn gaat terug op volksetymologie (Blasius en ‘blazen’; 14e-eeuws beeldje uit de Welfenschatz te Wolfenbüttel). In het Oosten heeft hij altijd een lang smal gezicht, witte haren en een (lange, spitse) baard. Zijn feest valt in het Oosten op 11 februari.

Aan zijn verering in het Oosten beantwoorden ikonen uit Novgorod: Blasius samen met »Georgios als kleine begeleidende figuren aan weerszijden (ca. 1275) van Maria en op haar wijzend (15e eeuw), beide in het Russisch Museum te Sint Petersburg. Zijn patronaat over het vee spreekt uit een ikoon ca. 1395 in het Historisch Museum te Mos-

[p. 79]

Martin Feuerstein, Blasius geneest een jongetje met een visgraat in de keel, schilderij, 1891. Verblijfplaats onbekend.

kou, waarop hij met de heilige bisschop Spiridon, die herder geworden was, in gesprek is terwijl een bonte menigte toeluistert. In het Westen werd hij geëerd met uitgebreide cycli. Een geborduurde cyclus op een koorkap ca. 1227 uit Sankt Blasien (Schwarzwald; nu Sankt Paul in Lavanttal) is de volledigste, en het tweedelige fresco in het Bourgondische Berzé-la-Ville (Saône-et-Loire) ca. 1125 de mooiste. De Meester van de Catharina-legende beeldde hem, op een zijluik van een triptiek uit het laatste kwart van de 15e eeuw, af als bisschop met staf en een kaarsenmakerswerktuig in de hand (pendant is een »Catharina met een zwaard en een keizertje onder haar voeten). Feuerstein beeldde op een werk uit 1891 in een romantisch realisme het wonder met de visgraat uit.

Janssens 1961.