Van Andreas tot Zacheüs. Thema's uit het Nieuwe Testament en de apocriefe literatuur in religie en kunsten

Titus

was een medewerker van de apostel Paulus. Er is weinig over hem bekend. Hij was geen jood. Waarschijnlijk is hij door Paulus zelf tot het christendom gebracht. Hij vergezelde deze naar Jeruzalem, waar in 49 het probleem van de opname van niet-joden in de gemeenten werd besproken (»Barnabas). In 57 werd hij door Paulus met een brief, waarvan de tekst niet bewaard bleef, naar de gemeente van Korinte gestuurd. Daar werden Paulus heftige verwijten gemaakt en twijfelde men aan de oprechtheid van zijn bedoelingen. Korte tijd later kon de afgezant aan Paulus in Macedonië melden dat de crisis voor een goed deel bezworen was en de meeste Korintiërs hem trouw waren. Met de bewaard gebleven tweede brief aan de Korintiërs reisde hij daarop weer naar hun stad. Titus geldt als de geadresseerde van de derde pastoraal-brief van Paulus (»Timoteüs). Volgens deze brief zou hij ca. 64 op Kreta door Paulus achtergelaten zijn om de gemeente te organiseren (Tit. 1,5) en volgens 2 Tim. 4,10 is hij daarna (vanuit Rome?) naar Dalmatië getrokken. Oude overleveringen, opgetekend door Eusebius van Caesarea in zijn Kerkgeschiedenis ca. 400, weten dat hij naar Kreta is teruggekeerd en daar als bisschop van Gortyna op de leeftijd van 94 jaar gestorven.

De brief aan Titus, onder Paulus' naam gepubliceerd, is ca. 100 door een Paulus-leerling geschreven. In de brief worden instructies gegeven voor de aanstelling van een bestuurscollege in de op Kreta gevestigde gemeente, over de vereiste kwaliteiten van de leiders en over de wijze waarop zij corrigerend en behoedend leiding moeten geven. De woorden van Tit. 3,4 - motivering voor het goed gedrag van christenen - over het verschijnen van Gods goedheid en mensenliefde in de Verlosser vonden al vroeg hun plaats in de kerstliturgie (eerste lezing van de Nachtmis). De Legenda Aurea vermeldt Titus eenmaal in

[p. 280]

de Paulus-legenden. Of het hierbij om dezelfde Titus gaat - hij is in het bezit van een door »Nikodemus gemaakt Jezusportret, hem geschonken door Gamaliël - is niet duidelijk.

Afbeeldingen van de apostelleerling, jeugdig en zonder baard, komen voor op enkele ikonen; als bisschop is hij afgebeeld in een marmeren beeld van Fiedler 16e eeuw in de kathedraal van Sao Paulo in Brazilië. Of de jeugdige beleider met boek, spreekgebaar en donker sluikhaar naast Paulus op een fresco uit de 13e eeuw in de kerk van Saint-Lizier (Ariège) Titus of Timoteüs is, is niet zeker.

Brox 1969.