Van Andreas tot Zacheüs. Thema's uit het Nieuwe Testament en de apocriefe literatuur in religie en kunsten

Simon de IJveraar

(of Zeloot) was, voordat hij apostel van Jezus werd, lid van de joodse, nationalistische en anti-Romeinse beweging van de Zeloten (vgl. 2 Makk. 4,2), die in 66 n.C. een opstand tegen de bezettende macht zouden ontketenen; vandaar zijn bijnaam (Mar. 3,18). Een foutieve lezing daarvan: ‘kananaios’ als ‘kananitès’ (man uit Kana) was aanleiding om hem als de bruidegom van de bruiloft van Kana te identificeren (Joh. 2,1-11). Men heeft hem ook verwisseld met Simon en met »Judas Taddeüs, een van de broers van Jezus (Mat. 13,55). Wellicht missioneerde hij in de joodse diaspora; volgens legenden echter in Babylonië. Het laatste berust op een verwisseling met berichten over »Petrus/Simon uit de apocriefe Acta Simonis et Judae. Alle verhalen over zijn marteldood in de Passio Simonis et Judae en in de Legenda Aurea zijn ontleend of legendarisch. Als doodsoorzaak worden kruisiging of doormidden zagen (Legenda Aurea) vermeld.

Simons meest voorkomende attribuut is vanaf de 14e eeuw een trekzaag, reden voor zijn patronage over de houthakkers, soms een lans. Zijn feest valt op 28 oktober. Hij werd afgebeeld met zaag op een raam ca. 1300 in de Sankt Dionys te Esslingen, op een doek 1661 van Rembrandt en in een sculptuur aan het altaar 1709 van Krimmer in de kerk te Krems (met een immense zaag). Zijn beeld 1210-15 aan het zuidelijk middenportaal te Chartres draagt een lans. Verhalende voorstellingen uit zijn leven komen vrijwel steeds voor in samenhang met afbeeldingen uit het leven van (zijn vermeende broer) Judas Taddeüs: glasraam 13e eeuw in Chartres met een 16-tal scènes waarvan de meeste uit de legende van Judas, Luis Borrassà's retabel 1414 met zijn martyrium door de zaag, en een schilderij 1796 van Kremser Schmidt met een afschuwelijke martelscène. Een echte Simon-cyclus ontbreekt.

Blinzler 1953; Douny 1947; Hoyland 1931.