Van Andreas tot Zacheüs. Thema's uit het Nieuwe Testament en de apocriefe literatuur in religie en kunsten

[p. 256]

Priscilla & Aquila,

echtelieden, waren medewerkers van Paulus, die hen als zodanig in de Romeinenbrief (16,3) vermeldt. Aquila (of Akulas), de man, was geboortig uit Pontus en evenals Paulus tentenmaker (Hand. 18,3). Priscilla (of Prisca), wellicht naar de geest Paulus het meest verwant, leidde - zoals andere vrouwen elders; vgl. Febe uit Kenchreae, Maria en Junia te Rome (Rom. 16,1 en 6-7), Evodia en Syntychè te Filippi (Fil. 4,2) - zowel in Rome als in Efeze een huisgemeente (1 Kor. 16,19). Bijna altijd als eerste genoemd (vgl. 2 Tim. 4,19 en Hand. 18,18), was zij waarschijnlijk dominanter dan haar man.

Vanuit Rome, waar het echtpaar christen was geworden, trokken Priscilla en Aquila vanwege keizer Claudius' edict tegen de joden uit 49/50 eerst naar Korinte. Daar kwamen zij in contact met Paulus, die bij hen introk, en daar begon hun samenwerking met de apostel (Hand. 18,1-3). Daarna woonden zij in Efeze, waar zij Apollos, een geleerde en welbespraakte jood uit Alexandrië die mogelijk door leerlingen van »Johannes de Doper vertrouwd was gemaakt met de eerste beginselen van het christen-zijn en in de synagoge optrad, verder onderwezen in leer en praktijk (Hand. 18,24-28). Later, in Korinte, werd deze door het echtpaar opgeleide, populaire predikant door een partij die Paulus niet welgezind was, tegen de apostel uitgespeeld (1 Kor. 1,10-4,21).

Legendarische akten uit de 7e eeuw beschrijven de marteldood van het echtpaar, wier feest in het Romeinse Martyrologium op 8 juli wordt vermeld. De Byzantijnse Kerken vieren op 13 juli Aquila als bisschop en hieromartyros (heilige martelaar), het echtpaar op 14 juli als apostelen en martelaren. De grote patristicus Von Harnack (ca. 1900) hield Priscilla en Aquila voor de auteurs van de Hebreeënbrief. Luther en verschillende moderne exegeten dachten eerder aan Apollos als de schrijver (»Barnabas).

Het schildersboek van de berg Athos beschrijft Aquila als een grijsaard met een stoppelbaard, die een omophorion (pallium: een met kruisen versierde, om de schouders geslagen band als teken van de bisschoppelijke waardigheid) draagt. Het martelaarschap van Priscilla en Aquila werd uitgebeeld op een miniatuur in het Menologium van keizer Basilius ii uit de 11e eeuw. In de dom te Milaan bevindt zich een Aquila-beeld van Bettinelli ca. 1700.

Schumacher 1920.