|
| |
| |
| |
Achtste hoofdstuk.
Het Ceylonsch en Neger-Hollandsch der Deensche Antillen.
| |
1. Koloniaal Nederlandsch.
Met koloniaal Nederlandsch bedoelen wij het Nederlandsch, dat in de koloniën is overgebracht. Onder koloniën verstaan wij verder niet alleen de tegenwoordige Nederlandsche bezittingen in Oost- en West-Indië, maar ook al de landen, waar de Nederlanders zich in grootere of kleinere groepen hebben gevestigd.
Een staatkundige band behoeft er tusschen deze taalgebieden en het moederland niet te bestaan. Soms is die er geweest of bestaat nog, maar soms ook niet. Van het eerste geval zijn Zuid-Afrika en Oost-Indië voorbeelden, voor het tweede geval denke men b.v. aan de Belgische Vlamingen, die na de bezetting van België in 1914 overgestoken naar Engeland, thans in dit vreemde land een Nederlandsche kolonie vormen.
| |
2. Kenmerken.
Een algemeen kenmerk van dit Nederlandsch is, dat het afgescheiden van het stamland, sterk den invloed van de omgevende vreemde taalgroepen ondervindt (denk aan het Friesch in Noord-Holland na het ontstaan der Zuiderzee). Bestaat er geen staatkundige band, dan is de kans zeer groot, dat het langzamerhand aan den dubbelen invloed der regeeringstaal en der in landsche talen geen weerstand kan bieden en opgeslorpt wordt.
Een tweede kenmerk van het koloniale Nederlandsch is, dat het meestal een eenigszins archaïstisch karakter draagt. De dialecten der zoogenaamde dialecteilandjes vertoonen hetzelfde verschijnsel (zie blz. 134). Dezelfde oorzaken hebben dezelfde gevolgen. Afgescheiden van de moedertaal kunnen zij slechts van verre de ontwikkeling er van volgen.
Het koloniale Nederlandsch is afkomstig van Nederlanders, die tot zeer verschillende dialectgroepen in ons land hebben behoord. Toch heeft het Hollandsch-Frankisch in dezen den grootsten invloed uitgeoefend, omdat onze zeevaarders, kooplieden en kolonisten veelal uit dit taalgebied afkomstig waren.
| |
Oefening.
1. Wat verstaat men onder koloniaal Nederlandsch? - 2. Geef eenige voorbeelden er van a) dat tusschen het koloniale Nederlandsch en het Nederlandsch van het moederland een staatkundige band bestaat, b) dat deze bestaan heeft, maar op het oogenblik niet meer bestaat, c) dat deze nooit bestaan heeft. 3. Welke twee voorname eigenschappen heeft het koloniale Nederlandsch? - 4. Uit welke locale dialecten van het moederland is het koloniale Nederlandsch voornamelijk ontstaan en waarom?
| |
3. Het Creoliseerings-proces.
Een bekend taalverschijnsel, dat zich vooral openbaart, wanneer Europeesche talen met veel buigings- en vervoegings-uitgangen overgenomen worden door
| |
| |
inlanders, maar dat ook wel elders voorkomt, is het creoliseeringsproces. Vergelijken wij eens een stukje Duitsch met Nederlandsch, dan kunnen wij onmiddellijk opmerken, dat er in het Duitsch veel meer verbuigingsen vervoegingsuitgangen voorkomen dan in het Nederlandsch; vele betrekkingen in het Duitsch door naamvallen uitgedrukt, worden in het Nederlandsch en nog meer in het Engelsch weergegeven door omschrijvingen. Terwijl men in het Nederlandsch bijna altijd zegt: de hoed van mijn vader of mijn vader z'n hoed, zal het in het Duitsch bijna nooit heeten: der Hut von meinem Vater, maar: meines Vaters Hut. (Zoek andere voorbeelden.)
Hetgeen in dit en soortgelijke gevallen gebeurt, is een gedeelte van het taalverschijnsel, dat men creoliseeren noemt. Maar creoliseeren uit zich niet alleen op deze wijze. Het is eigenlijk een heele samenhangende reeks van verschijnselen, die men ‘de tering der grammatica’ zou kunnen noemen. Behalve het verval der declinatie- en conjugatie-uitgangen, rekent men hiertoe: het niet meer onderscheiden der rededeelen (zoodat zelfstandige naamwoorden de functie hebben van werkwoorden of van bijvoeglijke naamwoorden en omgekeerd), verder het samenvallen der geslachten, het vergemakkelijken van moeielijke medeklinkers en medeklinkers-verbindingen, het plaatsen van klinkers op het einde der woorden, enz. Voorbeelden hiervan zal men in de volgende leesstukken in overvloed kunnen vinden.
| |
Oefening.
1. Wanneer vertoont zich gewoonlijk het taalverschijnsel, dat men ‘creoliseeren’ noemt? - 2. Wat is creoliseering? - 3. Noem de 4 voornaamste verschijnselen er van. - 4. Zoek nog eenige voorbeelden, dat betrekkingen in één taal door uitgangen of klinkerverandering uitgedrukt, in een andere taal door omschrijvingen worden weergegeven, van: a) naamvallen, vergl. Nederlandsch, Duitsch, Fransch, Latijn of Grieksch; b) persoonsvormen, vergl. Latijn of Grieksch; c) tijden, vergl. het Fransch en Nederlandsch; d) wijzen, vergl. het Nederlandsch met het Grieksch of anders met het Duitsch.
| |
4. Nederlandsche koloniale taal-groepen.
Op blz. 13 onderscheidden wij zes groote koloniale groepen: het Afrikaansch, het Neger-Hollandsch der Deensche Antillen, het West-Indisch, het Noord-Amerikaansch, het Ceylonsch, het Oost-Indisch.
Van deze groepen zijn het Afrikaansch, het West-Indisch, het Noord-Amerikaansch en het Oost-Indisch verreweg de belangrijkste. Zij toonen de meeste levensvatbaarheid. De twee andere groepen worden binnen korteren of langeren tijd met ondergang bedreigd, nl. het Neger-Hollandsch en het Ceylonsch-Nederlandsch.
Deze wegstervende dialecten vertoonen, zooals begrijpelijk is, dikwijls een uiterlijk zoo sterk verschillend van het Nederlandsch uit het moederland, dat men niet onmiddellijk de verwantschap kan waarnemen. Zij
| |
| |
| |
| |
vormen meestal een mengelmoes van allerlei lokale dialecten van het oude stamgebied met de dialecten van het vreemde land.
| |
5. Ceylonsch-Nederlandsch.
Het Ceylonsch-Nederlandsch deelt met het Neger-Hollandsch eenzelfde lot. Het is bijna uitgestorven. Wel bestaat er nog op Ceylon een Portugeesch-Nederlandsch-inlandsch mengtaaltje, dat door de inboorlingen wordt gebruikt maar de Nederlandsche bestanddeelen zijn tot onherkenbaar wordens toe verbasterd. Toen de Nederlanders in de 17de eeuw Ceylon op de Portugeezen veroverden, was op dit eiland het Portugeesch reeds verspreid en had het zich vermengd met de inlandsche talen. Deze mengtaal nam nu gedurende anderhalve eeuw Nederlandsche overheersching allerlei Nederlandsche woorden over, zooals boek, vervormd tot boekoe, broeder(tje), vervormd tot boerdar (een gebak) enz.
| |
6. Het Neger-Hollandsch.
Het Neger-Hollandsch der Deensche Antillen bevat o.m. West-Vlaamsche, Hollandsche en Zeeuwsche bestanddeelen, vermengd met het Zuid-Afrikaansch Nederlandsch van Zuid-Afrikaansche negerslaven en de bestuurstalen van Engelschen en Denen, terwijl verder onder invloed van de Christelijke zending der Hernhutters het Duitsch en eindelijk het Neger-Spaansch van aangrenzende gebieden elk nog het hunne tot de vorming ervan bijdroegen.
In zinnen als: Huso ju slaap dunko? Hoe hebt gij geslapen van nacht? Ju ka drum enista fraj? Heb jij gedroomd iets moois (fraais)? kan men inderdaad den Nederlandschen oorsprong erkennen, maar veel meer niet. Het Neger-Hollandsch is op het oogenblik bijna geheel door het Engelsch verdrongen.
| |
7. Negerhollandsche tekst. aant.
De volgende brief is van een lid eener oude familie van St. Thomas, geschreven in 1883 aan een Duitsch geleerde, die zich met de studie van het Neger-Hollandsch bezig hield. Wij vernemen daaruit het een en ander omtrent de levenswijze der bewoners van St. Thomas, hoe het er toeging op de suikerplantages, hoe men werkte, at, dronk, enz. enz. De creoliseering komt hier goed uit evenals de invloed van vreemde talen.
Mi liewe Maester Dokter!
Mi ha dink di beste Manii fo mi fo mak ju ferstann di rekte Manii, di Creol tael pratt, be fo skriff ju na Creol, as faer as mi kan. Mi no weet fo spell di wort sender frei, mi be spell di as mi fang di, wanaer mi hoor di follek sender. Mi ka fragg en maenschi fan en how creol familli fo hellep mi, mi ka fragg |
Waarde Doctor! (aant.)
Ik heb gemeend dat voor mij de beste manier om u de juiste wijze te doen kennen van de Kreoolse taal te spreken, is u in het Kreools te schrijven voor zover ik dat kan. Ik weet er niet veel van, maar wat ik weet schrijf ik met genoegen. Ik kan de woorden niet mooi spellen, maar ik spel ze zo als |
| |
| |
| am na lngis wa mi mankee fo sae, an am sae mi hosó fo sae na Creol. Na di Manii mi dink mi sa gii ju en frei ferstann fan di tael. |
ik ze opvang, wanneer ik de menschen hoor. Ik heb een meisje van een oude Kreoolse familie gevraagd mij te helpen; ik heb haar in het Engels gevraagd wat ik niet kon zeggen en zij heeft mij gezegd hoe het in het Kreools te zeggen. Op die manier meen ik dat ik u een mooi begrip zal geven van de taal. |
| Ga naar margenoot+Mi ka probee fo krii som buk fan di Creol, bot mi no kan krii meer as een posallem buk fan di jaar aktiin hondert an fii an dertig an een niū testament, wa no ha di datum fan di jaar. Mi ha sukk oká di Grammar, wa een fan mi how familli ha skriff, mi no ha krii di nungáel; mi hoop gáw mi sa krii een fo stier na ju. |
Ik heb geprobeerd enige boeken in het Kreools te krijgen, maar ik kan er niet meer krijgen dan een gezangboek van het jaar 1835, en een Nieuwe Testament zonder jaartal. Ik zocht ook naar de spraakkunst die een van mijn oude familie heeft geschreven, tot nog toe kreeg ik die niet; ik hoop dat ik er gauw een zal krijgen om aan u te sturen. |
| Mi dink ju sa wees blii fo hoor muschi creol wort, so mi sa skriff nu alga di wort sender mi ka fenn. Wanaer ons hopó na frufru, ons sae ons gebeet; ons was ons lief, caam ons haar, skon ons heele gesekt, foorhof, hogo, naes, munn mi lepp an tann, hoor, kak, tschinn, keel, skowwe mi aerem, hann an finger, bors, big, reggé, hepp, kenii, futto an taeschi sender. Dann ons drook ons lief an du án ons duko. |
Ik meen dat u graag veel Kreoolse woorden zult horen; daarom zal ik nu alle woorden schrijven, die ik heb gevonden. Wanneer wij 's morgens opstaan, zeggen we ons gebed op; wij wassen ons lijf, kammen ons haar, maken ons hele gezicht schoon, voorhoofd, ogen, neus, mond met lippen en tanden, oren, wangen, kin, keel, schouders met armen, handen en vingers, borst, buik, rug, heupen, knieën, voeten en tenen. Dan drogen wij ons lijf af en doen onze kleeren aan. |
| Di frow-follek du án hemeté, dan onder-saya, kowsen mi skūên, dan kaputó (aant.), benn sen kop mi sen naesduk. Di man-follek sender du án hemeté mi bruk, onder-kamsol, dan sen batschi an hutt bo sen kop. Di kleen kin sender du án sen kleen japon an nae ting ander gutt. |
De vrouwen doen aan een hemd, een onderrok, kousen met schoenen, dan een jakje en binden hun zakdoek om hun hoofd. De mannen doen aan een hemd en broek, een vest, dan hun buis en (zetten) een hoed op hun hoofd. De kleine kinderen doen hun jurkje aan en niets anders. |
| Wanaer ons ka kabá klaet, ons ném ons heet water mi sukku; di man sender ném en sopi. Sender well sopi muschi, sender ném di fan frufu an aster se jeet |
Wanneer wij klaar zijn met kleden, nemen we ons warme water met suiker; de mannen nemen een borreltje. Zij houden veel van een borreltje; zij |
| |
| |
| sen frokóss, wanaer di ka klár. Di frokóss, sender well, be funschi mi féss, an dann sen ném en sopi werán. As ju kik sen well sopi muschi. Sender ném sopi so feel as sen kann fo krii. As sen kan krii fo jeet, sen been lei fo werrek. Sen well fo geerá (aant.) an fegeté testen makander. Disó bé di manii fan leff fan di power follek. |
nemen dat 's morgens en nadat ze hun morgeneten gegeten hebben, wanneer dat op is. Het ontbijt waarvan ze houden is meelballen met vis, en dan nemen ze weer een borreltje. Zo als u ziet, houden ze veel van een borreltje. Ze nemen een borreltje zooveel als ze kunnen krijgen. Als ze eten kunnen krijgen, zijn ze [te] lui om te werken. Ze houden veel van ruzie maken en vechten tegen elkander. Dit is de manier van leven van arme menschen. |
| Ga naar margenoot+Di ander Dack di ha mak hondert mi feiftig jaar die Baas Domini ha ko hisó fo praek fo di Neger sender. Se ha howd óp di Dack an se ha lei di fondament fo en niú kerrek. Alga di hook koop fan di lann ha wees da, di Gowerneer mi schi wiff ha lei di eerste steen. Alma die lees an di praek an di posallem ha wees na íngis. Wanaer se ha howd-óp di hondert jaar, se ha lees an praek na creol. Mi ha fragg di Domini fo suk di praedikaschi fan di Dagg an am ka blóff mi fo suk di fo mi. |
Onlangs was het 150 jaar geleden dat de dominee hier kwam om voor de negers te preken. Ze vierden die dag en legden hun fundament voor een nieuwe kerk. Al de hoge hoofden van het land waren er; de gouverneur en zijn vrouw legden de eerste steen. Al wat gelezen werd en de preek en de gezangen waren in het Engels. Toen ze de honderd jaar vierden, lazen en preekten ze in het Kreools. Ik vroeg de dominee om de preek van die dag op te zoeken, en hij heeft beloofd die voor mij op te zoeken. |
| Na di slaventidt, ers di neger sender ha krii fri, di a ha muschi sukkuplantai. Di werrek na di sukkuplantai ha wees hārdt werrek. Di follek sender, mann mi frow, a ha fo hopó fru a foordagg ném schi how bobo schi skowwe, schi kapmess na schi hann fo lo na kámmina, mi di gaeng mi di bumba aster sender fo ki sen werrek. Dan sen werrek te twallef ier, dann sen mak frokóss, dann twee ier sen lo weránn na werrek, an sen werrek te sess ier. Di jeet wa sender ha kri, ha wees fárrĭă an meel fo mak funschi, an herring mi powerdjáck ( aant.). Di maester oká ha gi sender fo dúkku bambú (aant.) mi gaimás (aant.). As sen mankee en eeneste gut meer, sen ha fo koop di |
In de slavetijd, voor de negers vrij werden, waren er veel suikerplantages. Het werk op de suikerplantages was hard werk. De mensen, mannen en vrouwen, moesten vroeg en voor 't aanbreken van den dag opstaan; ze moesten hun houweel op hun schouder nemen, hun kapmes in hun hand om naar de akker te gaan, en de opzichter ging achter ze om om op hun werk toe te zien. Dan werkten ze tot twaalf uur, dan maakten ze hun morgeneten, dan gingen ze om twee uur weer aan 't werk, en ze werkten tot zes uur. Het eten dat ze kregen was parelgerst en meel, om meelballen van te maken, en haring |
| |
| |
| fan sen eegen stibbo (aant.). Elkereen ha krii stekki gronn fan sen maester fo plant sen negerjeet. Sen a kan plant boonschi (wandu boonschi, sni-boonschi, wét-boonschi, root-boonschi, swatt-hogo-boonschi, gob-gob), pampuun, giámbo, suut báttata, kongkomber, kassaw. Fan alma di gut sender hisó sen ha kook sen sopp. Di grunsel fo sen pott sen ha plant di oká: langajún, tiim, pittischelli. Di eeneste fleis sen a kan krii fo jeet, ha wees ferkifleis an kabrita-fleis. Di neger wa diin di maester mi schi frow na di huus, sender ha krii frei jeet fan di maester schi tafel. Wanaer die neger sender been astrann o lei fo werrek, dan sen krii slá mi een kab-uett (aant.) o sukkufell (aant.) fan di bumba. |
met suiker-en-kaneel. Ook gaven de meesters hun voor kleding bombazijn en gaimas. As ze iets meer nodig hadden, moesten ze het kopen van hun eigen loon. Iedereen kreeg van zijn meester een stukje grond om zijn negerkost te planten.
Ze konden boontjes planten (groene erten, snijboontjes, witte bonen, rode bonen, zwaet oogbonen, gob-gob), pampoenen, gambo, zoete pataten, komkommer en cassave. Van dat alles kookten ze hier soep. De groente voor hun pot kookten ze ook: ajuin, thijm, pieterselie. Het enige vlees dat ze te eten kregen was varkensvlees en geitevlees. De negers die de meester en zijn vrouw in huis bedienden, die kregen vrij eten van de meester z'n tafel. Wanneer de negers brutaal waren of lui in het werken, dan kregen ze slaag met een zweep of een sjambok van de opzichter. |
| Na di plantai di eigener a ha búrrika, nōlĭ (aant.), cabai, kui, skap. Di burrika mi cabai an bull-kui ha drei di sukku-mulla fo mulla di sukkustok, wa di follek sender ha kap an di noli ha bring fan di kámmina. Di maellek an di calfi fan die kui mi di skap sen ho frokó na taphus. Di eigener oká ha kvaek, kalkun mi hundu, palpat, tschekké, diffi an powwiss; fan di staert fan di powwiss sen ha mak fliggi-besom. Sender ha plant sonder sukku ander jeet, jāmus, bákuba, bánanna, maīs an muschi ander gut. Elkereen fan di huus fan di neger sender a ha twee kamber, een slaap-kamber mi een foor-kamber. Di foor-hēmmĕltē fan di huus ha wees sukkublā, an di shī fan di huus ha wees mīī. Sen hīsraat ha wees en banki mi en |
Op de plantages hadden de eigenaars ezels, muildieren, paarden, koeien en schapen. De ezels met de paarden en de ossen draaiden de suikermolens om het suikerriet te malen dat de mensen kapten en de muildieren van de akker brachten. De melk en de kalveren van de koeien en de schapen verkochten ze in de hoofdplaats. De eigenaars kweekten ook kalkoenen en kippen, poelepetaten, paarlhoenders, duiven en pauwen; van de staarten der pauwen maakten ze vliegebezems. Ze plantten behalve suiker nog andere eetwaar: bacoven, bananen, maïs en veel andere dingen. Ieder huis van de negers had twee kamers, een slaapkamer en een voorkamer. De bedekking van het huis was suikerrietbladeren, en de wand van |
| |
| |
| plank-tafel. Sen slap-plae ha wees bánnana-bla. Sen ha en kaes fo bŏā sen dūkū. Sen ha kook sen jeet foor sen door, sen no a ha kamb-huus. |
het huis was koemest. Hun huisraad was een bankje en een planken tafel. un slaapstee was van Hbananenbladeren. Ze hadden een kist om hun kleren te bewaren. Ze kookten hun eten vóór de deur, ze hadden geen kombuis. |
| Ga naar margenoot+Wanaer di neger sender been sikk, di eigener ha stiir fo die dokter, wa ha gi sender purgaschi fo laxeer sender, an sender a ha fo lo na grass. Wanaer sender ha piin na bors, dann sender kri dreppel. Di neger sender weet muschi blá fo ném wanae sen fuul sikk foor kuurdi sender sellef. Di ha en boom, sen lo rupp di piin-na-koop-blá-boom; di blá fan di sen benn na sen foorhof fo piin na koop. Fo piin na big sen kook susákka-mi lamunschi-bla, sen du stekki appelschina skael na benne mi en klompi sowt, an sen du en stekki djindjamber oká na benne. Sens di neger sender ha krii fri, sen ka reil sen manii fo lef. Sen ka ko so astrann an makti mi sender sellef, dat sen gló sen been as gutt as elke follek. Bot wanae se fenn sender sellef, na plá sen no ka prat or klaar sender sellef, dann sen ha fo ló fo fragg die blanko sender, fo hellep sender. Twee, dri fan di how neger sender sen nungaal weet fo bidragg sender sellef tegen di blanko sender mi manii an blefgeit. |
Wanneer de negers ziek waren, stuurden de eigenaars om de dokter, die hun een purgeermiddel gaf om ze te laxeren, en ze moesten op het gras lopen. Wanneer ze pijn op de borst hadden, kregen ze druppels. De negers kennen vele kruiden om te nemen wanneer ze zich ziek voelen, om zich zelf te genezen. Er is een boom die ze plegen te noemen de hoofdpijnbladeboom; de bladen er van binden ze op hun voorhoofd tegen hoofdpijn. Tegen buikpijn koken zij zuurzak- met citroen-bladen; ze doen er een stukje sinaas-appelschil in met een beetje zout, en ze doen er ook een stukje gember in. Sedert de negers hun vrijheid gekregen hebben, kunnen zij hun levenswijs (zelf) regelen. Ze zijn zoo brutaal geworden en met zich zelf ingenomen, dat ze menen dat ze zo goed zijn als wie ook. Maar wanneer ze zich in ongelegenheid bevinden, kunnen ze niet praten of zich zelf redden, dan moeten ze gaan vragen aan de blanken om ze te helpen. Twee of drie van de oude negers weten zich nog tegenover de blanken te gedragen met (goede) manieren en beleefdheid. |
| |
8. De hoogere aangelegenheden des geestes.
Gelijk ieder aanstonds ziet, kunnen we dit taaltje eigenlijk geen Nederlandsch meer noemen. We hebben er dan ook alleen dáárom iets langer bij stil gestaan, wijl het ons als een alleruiterst voorbeeld van verwilderde Creoliseering beter in staat stelt, het Afrikaansch op z'n juiste waarde te schatten. Het Afrikaansch toch is den weg der Creoliseering wel een heel eind opgegaan, maar is halfweg tot inkeer gekomen en schijnt in den
| |
| |
laatsten tijd zelfs eenigszins terug te willen komen. Want als een taal alleen behoeft te dienen ten gebruike van de negerslaven op een plantage of het havenpersoneel aan de Kaap de Goede Hoop, dan mag ze naar hartelust creoliseeren en verwilderen, zooveel ze wil. Moeten echter in een taal ook de hoogere aangelegenheden des geestes en de fijnere roerselen des harten worden uitgedrukt, dan is daartoe keurige duidelijkheid en vaste regelmaat van grammatische of syntaktische structuur althans zeer gewenscht; en hoe hooger eischen de letterkunde aan zoo'n taal gaat stellen, des te duidelijker worden willekeur en regelloosheid gevoeld als kwalen, die om genezing vragen. En geeft de overlevering dan die regels niet, dan maakt ze de willekeur der schrijvers en dichters zelf. Zoo ging het in het Middelnederlandsch der 13de en 14de eeuw, en in het Amsterdamsch der 17de eeuw opnieuw. Reeds op het einde der 16de eeuw schreef Pontus de Heuiter: ‘Dus laet iegelic, wat dounde, ons Neerlandse Tale helpen, schavende d'oneffenheit, uitwiende d'onkruit, verzoutende dat hart is en d'ongeschict schickende’. Zoo gaat het nu weer in Zuid-Afrika.
| |
Oefening.
1. Welke taalverschijnselen besproken in hoofdst. 8 no. 3 doen zich voor in gevallen als de volgende: a) caam (wij kammen), prack (= te preken) b) di wort, di tael, di jar, di klein kin, di maester enz. c) appelschina, sukku, stekki, blanko, manii, futto, taeschi enz. d) posallum (= psalm), fegeté (= vechten), pittischelli (= pieterselie), kongkomber (= komkommer), batschi (= buis), hemeté (= hemd) enz. Zoek van ieder dezer gevallen nog andere voorbeelden. - 2. Op welke talen wijzen de vlg. woorden: kaprita-vleis (= geitenvleesch), bot (= maar), grammar? Kunt gij nog meer dergelijke woorden vinden? - 3. Zoek eens de Hollandsche woorden, die als zoodanig duidelijk te herkennen zijn, maar niet meer gebruikt worden in het A.B.N. - 4. Waartoe kan een sterk-gecreoliseerde taal dienen? - 5. Wat zien wij altijd met een regellooze taal gebeuren, in tijdperken van letterkundigen bloei? - 6. Vertaal het volgende gedicht van Jan van Boendale (aant.), een schrijver uit het begin der 14de eeuw:
Elken dichtre, ende segghe u hoe;
Hi moet sijn een gramarijn,
Waarachtig moet hi ooc sijn,
So mach hi houden dichters stede.
Gramarie is deerste sake;
Want si leert ons scone sprake,
Te rechte voeghen die woorde
Elc na sinen scoenste accoorde,
Te rechte scriven ende spellen
Ende dat pointelijc voort vertellen.
Aldus moet die dichtre sijn
Van rechte een gramarijn:
Want die niet en versinnet des
Alse leecke lieden, die en moghen
Te goeden dichters niet doghen;
Want sine hebben geen fundament
Daer men recht dichten in kent.
Wat helpter vele of ghelesen?
Hi moet een gramarijn wesen
Ende te minste connen sine parten:
Dat is 'tbeghin van alle arten.
Die des niet en weet, sijts ghewes,
Dat hi gheen goet dichter en es.
|
|
Auteursrecht onbekend