Handboek der Nederlandsche taal. Deel I. De sociologische structuur der Nederlandsche taal I

(1928)–Jac. van Ginneken– rechtenstatus

Vijfde hoofdstuk. Het Brabantsch-Frankisch.

Het Brabantsch-Frankisch is zoo goed als zeker de voortzetting van de oude taal der Salische Franken. Deze zijn in de 4^de eeuw uit Salland opgerukt, toen de Saksen er binnen trokken, en lieten misschien ten Noorden der Dedemsvaart een deel hunner taalbroeders achter, waaruit dan de afwijkingen van het Drenthsch als een vermenging van Saksisch met Frankisch zouden kunnen worden verklaard. Nu verhuisden ze naar Noord-Brabant, om daarna, gedeeltelijk althans, weer verder naar 't Zuiden te trekken, drongen in België door, bemachtigden in 't laatst der vijfde eeuw onder Chlodwig of Clovis een deel van Gallië en hebben er 't Frankische rijk gesticht. - Nu schijnen vooral in deze streken echter nog vele oude oer-Europeeërs te zijn achtergebleven, want het is opvallend, dat juist deze dialecten op de eerste plaats de boven op blz. 87-88 genoemde vreemde algemeen-Frankische verschijnselen het sterkst vertoonen, en op de tweede plaats nog een heele reeks nieuwe overeenkomsten met het Keltisch hebben bewaard:

1^o. Het wegvallen der h. Dit komt weliswaar ook in het Groningsch Stellingwerfsch, Flevisch en een gedeelte van Zuid-Holland en Zeeland voor, maar nergens is het zoo algemeen als in West-Brabant en Vlaanderen.

2^o. In deze dialecten is oorspronkelijk de uu tot ui en de ii tot ij gediphtongeerd, om later in de algemeen-beschaafde taal, en door deze weer in andere dialecten door te dringen.

3^o. Klinker + n + anderen medeklinker wordt in deze dialecten overal min of meer tot genasaleerden klinker + medeklinker. Daar dit in de Vlaamsche dialecten het sterkst is, lag het natuurlijk voor de hand te meenen, dat het aan Franschen invloed toe te schrijven was. Sinds de genasaleerde klinker echter door schrijver dezes ook in het West-Noordbrabantsch is vastgesteld, is er geen twijfel aan, of we hebben hier met een oude articulatie-neiging te doen, aan al deze dialecten gemeen.

4^o. Nominatief en Accusatief vallen samen vooral bij het lidwoord en bijvoeglijk naamwoord, maar ook hier en daar bij de zelfstandige voornaamwoorden. In het algemeen verdwijnt in alle Frankische dialecten de slot-n na een toonlooze-e, maar juist gelijk in het Oud-Iersch, de Accusatief-n overal uitviel behalve wanneer het volgend woord met een vocaal of zachten ploffer dus b, d, g begon, behouden nu in deze dialecten het lidwoord en andere attributen op -en, zoowel in den Accusatief als Nominatief hunne -n altijd voor vocaal of schijnbare h, voor b en d - de g komt niet voor - meestal ook analogisch voor een t, soms voor een r, m of n.

5^o. de herhaling van persoonlijke voornaamwoorden vóór en na den werkwoordsvorm: ik-ekik, ons-ons, -ə-gij, ze zae enz.

De twee laatste verschijnselen komen ook in 't West-Vlaamsch, Zeeuwsch en, het voorlaatste althans, ook in 't Oost-Hollandsch duidelijk aan den dag. Welnu de taal dezer Salische Franken met oerinwoners gemengd, werd nu in den loop der eeuwen deels door natuurlijke, deels door staatkundige en kerkelijke verkeersgrenzen in meerdere dialecten gesplitst:

1^o. Het West-Noord-Brabantsch, dat reeds begint in den Tieler- en Bommelerwaard en zich met onbeteekenende schakeeringen tot bijna aan de Belgische grens uitstrekt. Nemen wij, gelijk we boven aanstipten, aan, dat in het Zuid-Oost-Veluwsch een Brabantsch-Frankische inslag schuilt, en houden wij rekening met de sterk Brabantsch-Frankische kleur van het Nederbetuwsch, dan zien wij dus den heelen weg dien de Salische Franken genomen hebben, nog in de tegenwoordige dialecten duidelijk afgeteekend. A.v.d. Water: De Volkstaal in het Oosten van de Bommelerwaard, Utrecht 1904. J. Hoeufft: Proeve van Bredaasch taaleigen, Breda 1836-38.

2^o. Het Antwerpsch, waarbij verschillende gemeenten van Noord-Brabant behooren, verder het westelijk deel der Belgische provincie Antwerpen tot en met Turnhout, Herenthals in het Oosten en Mechelen en Cappelle in de Belgische provincie Brabant. H. Smout: Het Antwerpsch dialect, Gent 1905. P. Cornelissen-J. Vervliet: Idioticon van het Antwerpsch dialect, Gent 1899.

3^o. Het Oost-Vlaamsch in het land van Hulst en Sas van Gent, verder in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen behalve Dendermonde, met nog eenige grensplaatsen uit West-Vlaanderen tot Kortrijk toe. Ook het heele Westen van de provincie Oost-Vlaanderen behoorde vroeger tot het West-Vlaamsche taalgebied, dat zich tot aan de Ottogracht uitstrekte. Het beste bewijs hiervoor leveren volgens de Bo ‘de naslepende e, de eentonigheid van tongval en de oude i en uu voor ij en ui’, die hier nog her en der voorkomen. J. Bouchery: De Gentsche tongval. Verslagen en Mededeelingen der Koninkl. Vlaamsche Academie voor taal- en letterkunde, 1907, blz. 618 vlgd. J. Jacobs: Klank- en vormleer der middelvla. dialecten. Gent 1911. L. Schuermans: Algemeen Vlaamsch Idioticon, Leuven 1865-1883. Joos: Waasch Idioticon, Gent 1902. Is. Teirlinck: Zuid Oostvlaandersch Idioticon, Gent 1907.

4^o. Het Aalstersch van het land van Dendermonde inclusief tot aan Edingen met Halle en Brussel. Ph. Colinet: Het Dialect van Aalst. Leuvensche Bijdragen I, 1896.

5^o. Het Leuvensch waartoe in de provincie Antwerpen nog behoort het land van Heyst op den berg en dat ten Oosten besloten wordt met het Hagelandsch, dat de grens vormt naar het Limburgsch. L. Goemans: Het Dialect van Leuven. Leuvensche Bijdragen II, 1897. L. Goemans: Leuvensch Idioticon, Gent 1912. Ter algemeene oriënteering in de klankverwantschap volgt hier eerst weer een tabèl.

Algem. Nederl.	West-Brabantsch	Antwerpsch	Oost-Vlaamsch	Aalstersch	Leuvensch
schaap	schaop	schaop	schoap	schôp	schoep
haak	aok	aok	oak	ôk	oek
staan	staon	staon	stoan	stô^on	stôn
jaar	jaor	jaor	joar	jóor	joer
mijn	mijn	main	mijn, maen	moaen	moan
rijk	rijk	raik	rijk, raek	roaek	roikj
vrijen, rij(d)en	-	-	vraeër, rijjen	-	vroan
blijven	blijve	blaive	blijve, blaeve	bloaeven	bloaven
wij	wij	wai	wij, wae	wajer	-
voet	voet	voet	voet	voet	voet
boek	boek	boek	boek	boek	boek
broeder	-	bruur	-	-	-
groen	groen, gruun	gruun	groene	grien	grien
huis	uis	ois	ais	ois	oeës
zuigen	zuige	zoige	zaige	zoigen	zoeigen
zuur	zuur	vuur	-	zier	zier
huren	hure	-	hure	-	ieren
bruid	bruid	-	braid	broaed	broeëd
deel(en)	déəl, del	diel	diël	diël	diël(en), dalen
bleek	bléək	bliek	bliëk	bliëk	bliëk
steen	stéən	stien	stiën	stiën	stiën
geit	gaet, geit	-	giët	goaet	gaat
dood	dôəd	doed	duëd	doeüd	doeëd
oog	ôəg	oeg	uëge	oeüg	oeëg
(be)hooren	heure, hôre	oere	uëre, bejuëre	oeüren	oeëren
gelooven	geleuve,	geloeve	gluëve	geloeüven	geloeëven
lief	lief (gelôve	-	lief	lief	lief
bier	bier	-	bier	-	bie(r)
kuiken	kuike, kieke	koike, kieke	kieke	kieken	kieken
duur	duur, dier	dier	dier	-	dier
sturen	sture, stiere	sture, stiere	stiere	stieren	-
dagen, dragen	dage	draoge	doaən, droaən	drôgen	droegen
graven	grave	groave	groave	grôven	groeven
haan	aon	-	-	o_on	oen
baard	baord, bord	baort	board, bord	bo_ord	boed
laat	loat	laot	loat	lo_ot	loet
hand, land	aând, laând	îd, lîd	ând, lând	and, land	and, land
dansen	daânse	dînse	-	dâsen	dans
oud	oud, aud	aud	aud, aewd	aad	aud, oeud
geven	geve	geve	geen	geven	geven
aarde	aerd	jaard	erde, irde	eerde	jeer
hart	art	art	erte	aert	aet
recht	recht	-	-	recht	rechjt
hemel	emel	emel	emel	emel	emel

Algem. Nederl.	West-Brabantsch	Antwerpsch	Oost-Vlaamsch	Aalstersch	Leuvensch
kind	kijnd, kind	kiengd	kìnd	kienjd	kjiend
ding, ring	dienk	dienk	daenk, denk	dieng	dinGj
hitte	ette, itte	-	-	iette	ieten
vogel	vogel	vogel	-	voegel	voegel
boven	bove	bove	bove	boeve(n)	boeve(n)
volk	vollək	-	-	volk	vollək
goud	goud	gaud	gaud, gaewd	gaad	goed
veulen	vulle	veule	-	velen	velen
leugen	leuge	leuge	-	legen	legen
(b)rug	brug	brüg, rüg	brugge, bru?ə	rigge	brig, rig
gerust	-	-	brigge	gris	gris
rups	rips, rups	-	ruspe, rispe	-	-
honger	onger	oenger	-	onger	oenger
tong	tong	toeng	-	tong	toeng
hond, rond	ond	ongd, rongd	-	ond	ond
korst	korst	köst	kuste, kiste	kist	kjist
worst	worst	wöst	wuste, wiste	wist	wist
kort	kort	-	kort	kirt(kis=korts)	kjit
gracht	grâcht	-	gracht	grecht	grecht
lucht, dacht	locht	loecht, doch	-	locht	locht
schrijven	schrijve	-	schraeve	schroaeven	schroaven
schenken	schenke	-	schaenke	schienken	sjienken
tusschen	tusse	wensge	tusgen	ties(ch)en	tiesen
wasschen	wâsse	wasse	wasgen	was(ch)en	wassen
visch	vis	vies	vis (visger)	vies(ch)	vies
kwaad	kwaod	kaod, kwaod	kwoait	kôod	koed
verkleinings-uitgangen	-kə, -skə, -jə	-kə, -skə, -tsjə	-kə, -skə, -sə, -tsə	-kən, -skən, -jən	-kən, -skən, -kjən
mann. bijv. demonstr.	deuze(n), die, dieën	die(n)	deze(n), diene(n)	dezen, diinen, doaenen	dezen, doanen
zelfst. demonstr.	den deze, den dieë	dei deze, de dees, den die	den deze, den diene	den deze, den diinen, den doaenen	den dezen, den doanen
ik, jij, hij (-ie)	ik, gij, hij (-zie)	əkiekə, əgai, gaa, ai, aa(əm)	əkik, gae, əjae	əkieke, goae, dae(ən)	əkjiekjə, goa, oa, (əm)ən
wij, jullie, zij	wij, gullie, zij	wai, wole, gole, zole	mə, -wae, əgae zəzae	wajər, gajər, zejər	woalen, goalen, zoalen
persoonsuit-gangen enklv.	-, -(d/t), -(d/t)	-, -t, -t	-ə, -(d/t), -(d/t)	-, -(d/t), -(d/t)	-, -(d/t), -(d/t)
persoonsuit-gangen meerv.	-ə, -(d/t), -ə	-ə, -t, -ə	ə(n), (-d/t), -ə(n)	-ən, -(d/t), -ən	-ən, -(d/t), -ən
verled. deelw.	gə-, g-	gə-, g-	gə-, g-	gə-, g-	gə-, g-
verleden tijd	-də, tə	-də, -tə	-dəgə, -təgə	-dən, dəgən, -tən, -tegen	-dən, -tən, -əndən

Men ziet aanstonds, dat deze dialecten behalve het reeds genoemde nog in eenige opvallende punten met de vorige groep overeenkomen: het samengesteld zelfstandig Demonstratief opvallend aan het Fransch en Keltisch herinnerend, kwam ook daar overal voor; den tweelettergrepigen uitgang van den verleden tijd kennen ook het Oost-Hollandsch, Zeeuwsch en West-Vlaamsch. Met het Strandhollandsch en Oost-Hollandsch heeft het West-Brabantsch den Accusatief-Genitief der persoonsnamen gemeen en de herhaling van de subjectpronomina met 't Zeeuwsch en West-Vlaamsch. Deze beide laatste dialecten plus nog het Flevisch en het Westfriesch (Spierdijk b.v. en Texel) hebben met het Brabantsch nog een andere merkwaardige overeenkomst, namelijk de vervoeging van ja. Het is namelijk alsof j a (trouwens een oud relativum) een voegwoord was, als het Nederlandsche o f. En gelijk wij nu zeggen: óf-ik, óf-je, offie, ofze, offet, of-we, óf-je óf-ze; zoo zeggen al de genoemde tongvallen in bevestigend antwoord, elk met zijn eigen pronomina, ongeveer: ja-ik, ja-gij, ja-ie, ja-ze, jaët, ja-we, jage, jaze, en naar analogie neemt ook nee soms die heele vervoeging over. Ook dit is in 't Indo-germaansch weer iets tamelijk ongehoords, terwijl het in talen met primitiever structuur zeer veel voorkomt. Zou ook dit verschijnsel dus misschien aan de oerbevolking toe te schrijven zijn? Wij laten voorloopig deze vraag een vraag blijven, en wijzen alleen nog op de mogelijkheid, dat de samenstelling der meervoudige persoonlijke voornaamwoorden met -lieden, eveneens een specifiek Frankisch verschijnsel, misschien het best naast het Fransche nous autres, vous autres te stellen ware, en dan op een alweer niet-Indogermaansch onderscheid van exclusivus en inclusivus zou kunnen berusten. Maar hiermee hebben wij al weer vermoedens genoeg ten beste gegeven. Terug naar de sobere feiten.

Men ziet, dit is een groote krachtige groep, wat te meer gewicht in de schaal legt, omdat de voornaamste ondergroepen: Het West-Noord-Brabantsch, het Antwerpsch en het Oost-Vlaamsch betrekkelijk weinig gedifferencieerd zijn en na het Hollandsch het meest met het algemeene Nederlandsch overeenstemmen. De wisselwerking tusschen beide is dan ook zeer goed merkbaar, maar aan de beide zijden der landsgrenzen met voorloopig nog zeer verschillend resultaat. Eensdeels ontwikkelt zich in de Noord-Brabantsche steden, vlekken en kleinste dorpen een beschaafden-taal die in klanken en woordkeus al langer hoe meer tot het algemeen Nederlandsch nadert; anderzijds verspreidt zich van de beschaafde kringen van Antwerpen en Gent uit, van lieverlede een tijdelijk algemeen Vlaamsch, dat voor de Zuid-Brabanders en Limburgers, wier eigen dialect te veel afwijkt, juist als het Stad-Friesch voor de Friezen, de voor-loopige brug wordt, waarop zij de Noord-Nederlanders ontmoeten, met hen verkeeren, en allen zich gaande weg bij hen aansluiten. Want dat Algemeene Vlaamsch is, wat ook de eerbied afdwingende kunstenaar Hugo Verriest hier-

over idealiseeren mag, nog zeer arm. Hoe gebrekkig is het huiselijk dialect, hoe ellendig de krantentaal, hoe potsierlijk de verfranschte omgangstaal! En is gedoemd om arm te blijven. Want voor duizenden dingen en handelingen hebben de Belgische dialecten wel elk een afwijkend woord, maar geen dat algemeen gangbaar is. Daartegenover staat nu telkens de overal verstane en klare Fransche term. Om een concurrent daartegen te hebben, grijpt men nu natuurlijk naar den Noord-Nederlandschen naam, die geeft houvast. - Alleen de behoefte kan voor het verkeer een groep doen ontstaan. Houdt de behoefte op, dan smelt iedere groep in de omliggende kringen weg. Evenmin als in Noord-Duitschland een algemeen Nederduitsche of in Zuid-Frankrijk een algemeen Provençaalsche, in Noorwegen een algemeen Noorweegsche taal op kan komen, daar het Hoogduitsch, het Noord-Fransch en het Deensch veel beter en makkelijker in de behoefte voorzien; zoo zal ook in België geen rijk en met het Fransch concurreerend Vlaamsch zich kunnen handhaven. Slechts als voorloopige overbrugging kan en zal het dienen, om daarna weer spoorloos te vergaan. Maar wat nog lang blijven zal, juist als Noord-Nederland in Friesland en Limburg bewaard heeft, zijn de vaste en sterke ver-afwijkende dialecten van West-Vlaanderen, Zuid-Brabant en Belgisch Limburg. - Voor onze letterkunde heeft de Vlaamsche beweging vele en zeer verdienstelijke bijdragen geleverd. Conscience vooral heeft deze algemeene Vlaamsche taal geschreven. Verder Jan van Beers, Tony Bergmann, de gezusters Loveling en Cyriel Buysse, die hoewel sinds lang in Noord-Nederland levend en publiceerend, een erg Fransch-getint taaltje schrijft. - En laten wij nu maar aanstonds de hoofdmoeilijkheid onder de oogen zien, die hier het probleem van den Franschen invloed ons opgeeft. Zoo goed als alle beschaafde Zuid-Nederlanders zijn tweetalig in dien zin, dat ze in voortdurende afwisseling zich van twee talen bedienen.

Zij behooren tot twee groeptalen: namelijk tot één der Noordelijke Fransche en tot één der Zuidelijke Nederlandsche dialecten. Dit voortdurend wisselen komt echter geen van twee talen ten bate. Licht wordt het Fransch door allerlei Flamingismen en het Vlaamsch met allerlei Gallicismen dooraderd. De wet van eenvoud brengt dit mee, en wel zóólang met onweerstaanbare noodwendigheid als men beide talen evengoed wil kennen, en ook praktisch evenveel gebruikt. Pas als men vierkant één der beide talen tot eigen taal kiest waarin men wil denken en leven, en de andere even vastbesloten tot hulptaal verlaagt, uitsluitend en alleen bestemd om zoo goed en zoo kwaad als het gaat, met een bepaalde groep zijner medeburgers te verkeeren, is er kans dat de hoofdtaal gemakkelijk en zuiver gesproken wordt. Immers dàn pas zal zeker de assimilatie-kracht der hulptaal moeten wijken voor die der hoofdtaal, en zal deze haar zielseigen differenciatieneiging kunnen involgen.

Uit deze bewustgeworden differenciatieneiging (zie blz. 8 vlgd.) is nu de Vlaam-

sche beweging geboren. Zij heeft zich scherp gezet tegen de contagion mentale, die de Fransche maatschappij op hen uitoefende, en een bewuste propaganda in het leven geroepen, om de reeds half verloren Vlaamsche bestanddeelen door een nieuwe levenskrachtige integratie weer heel en al terug te winnen. Daarop is natuurlijk, volgens alle regelen der sociologische reactiewet, onder de niet zoo Vlaamsch-lievende elementen weerzin wakker geworden tegen die nieuwe beweging. Er heeft een kerndeeling plaats gehad. En het Vlaamsche kamp werd in Flaminganten en Franskiljons verdeeld.

Als een buitenstaander de Fransche bestanddeelen in de Nederlandsche taal aan een wetenschappelijk onderzoek zou willen onderwerpen, zou zijn eerste indruk zijn, dat natuurlijk al die Fransche woorden door de tweetalige Vlamingen in het Nederlandsch waren overgenomen, en vandaar uit hun loop door de Nederlandsche dialecten hadden begonnen. Dit strijdt nu, alweer op 't eerste gezicht, ten eenenmale met de bekende feiten. Het zijn toch juist de Zuid-Nederlanders die in hun strijd tegen de Fransche woorden de strengste eischen stellen en ons Noord-Nederlanders de gemakkelijkheid waarmee wij Fransche erfwoorden nationalizeeren maar noode kunnen vergeven. - Dit laatste is nu evenwel juist een gevolg van de pas betrekkelijk kort bij hun zoo sterk geworden differenciatieneiging der Vlaamsche beweging. - Voor vroegere eeuwen echter is de eerstgenoemde meening voor een deel ontwijfelbaar juist. - En zelfs thans nog geldt ze ten volle voor de Gallicismen, d.w.z. niet de Fransche woorden, maar de klakkeloos uit het Fransch vertaalde uitdrukkingen en zegswijzen. Deze hoort men in heel België voortdurend, en die kunnen wij Noord-Nederlanders nu weer niet zoo goed verkroppen. - Hieruit blijkt dat de Vlaamsche beweging, in den grooten hoop althans, nog te veel alleen bewust en gewild is. Want het bewustzijn kan gemakkelijk de vreemde woorden, maar onmogelijk de vertaalde zegswijzen onderscheiden. Gaat de Vlaamsche beweging door met groeien, en wij hebben alle redenen en voor-teekenen om dit te gelooven, dan zal die differenciatieneiging aldoor dieper wortelen slaan, zij zal bij allen ingroeien tot in de onderste onbewuste lagen der psyche de gewoonte wordt tot een tweede natuur, die gelijk bij ons Hollanders, instinctmatig het eigene aankweekt en het vreemde verwerpt, gelijk dat nu ook reeds het geval is in een uitgelezen schare Vlaamsche en Limburgsche voormannen, en dan zullen ook die hinderlijke nu nog gedulde en onvermijdelijke Gallicismen worden uitgestooten. Dan ook pas, kan men in Zuid-Nederland weer de oogen gaan openen voor die andere waarheid, dat Frankrijk toch een der grootste en meestbegaafde volken van Europa is, waarvan wij, als we niet achterlijk willen blijven, vele begrippen en woorden moeten en mogen overnemen, en zal men zich gaan spiegelen aan het Engelsch, dat trots een overmaat van Fransche woorden toch zoo klaar z'n Germaansch karakter

wist te bewaren. Men zal ons Noord-Nederlanders onze Fransche leen- en bastaardwoorden weer vergeven. En Nederland zal weer één zijn gelijk het was, eer de overdreven Fransche contagion mentale de Vlaamsche beweging in het leven riep.

Wij laten nu een lijst der voornaamste Belgische uitdrukkingen volgen, die ons Noord-Nederlanders tot nog toe hinderlijk zijn en als fouten of grove Gallicismen opvallen. - Wie deze verzameling met die van de Vreese vergelijkt, zal zien, dat wíj veel toegeeflijker zijn dan hij. Zie W. de Vreese: De Gallicismen in het Zuid-Nederlandsch, Gent 1899. Het is toch een feit, dat uitdrukkingen als: onder dit opzicht, een plan opvatten, in het oog springen, een vraag stellen, een stichtend voorbeeld geven’, enz. door weinig Nederlanders als Gallicismen gevoeld worden, nog daargelaten of het inderdaad bewezen is, dat het Gallicismen zijn. Want als men zoo eenige jaren van nabij de ontwikkeling onzer hedendaagsche woorden en uitdrukkingen in al hun beteekeniswisselingen heeft trachten te volgen, dan begint men van lieverlede zoo duidelijk in te zien, dat het aantal wegen, die een levend woord of uitdrukking kan opgaan, legio zijn: en dat dus uit een merkwaardig samenvallen van een Fransche en een Nederlandsche uitdrukking of beteekenis nog volstrekt niet volgt, dat we hier met een onmiddellijk causaal verband te doen hebben; vooral niet als zoo'n term of zegswijze ook heel druk in Noord-Nederland voorkomt.

Woorden en uitdrukkingen, die in het algemeen Nederlandsch niet voorkomen, maar door de Vlamingen naar Fransch model zijn gevormd

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
faire partie de	deel maken van	deel uitmaken van
en-tête	hoofding	titel
égoïste	ikzuchtig	zelfzuchtig
dérailler	ontrichelen	derailleeren
mot d'ordre	ordewoord	wachtwoord
remercîment	bedanking	dank
chaque fois	iedermaal, iederwerf	telkens
recommencer	herbeginnen	opnieuw beginnen
réfléchir	herkaatsen	terugkaatsen
reconnaître	het recht van iem. herkennen	erkennen
reprendre	den arbeid hernemen	hervatten
retrouver	hervinden	terugvinden, wedervinden
revivre	al die oude herinneringen herleven	opnieuw te doorleven
mention	melding(en)	vermelding
compléter	volledigen	voltooien, aanvullen
porter une lettre à quelqu'un	een brief naar iemand dragen	iemand een brief brengen
dès lors	van dan af	van toen af

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
par là	langs daar	daarlangs, langs dien weg
maintenant que	nu dat	nu
aussitôt	zoohaast	zoodra
une fois qu'il	eens dat hij	toen hij eenmaal
à peu de temps, à un mois	op weinigen tijd, op eene maand	binnen kort, binnen een maand
sous ce point de vue	onder dit oogmerk	uit dit oogpunt beschouwd
parmi les soldats	tusschen de soldaten	onder de soldaten
ressembler à	gelijken aan	gelijken op
comparer à	vergelijken aan	vergelijken met
au prix de	aan den prijs van	tot den prijs van
indifférent à	onverschillig aan	onverschillig voor
manquer à	te kort komen aan	te kort schieten in
chevalier d'industrie	nijverheidsridder	fortuinzoeker, oplichter
des esprits forts	sterke geesten	vrijdenkers
faire eau	water maken	lek worden
tenir à	houden aan	hechten aan
s'attendre à	zich verwachten aan	rekenen op
voter une loi	een wet stemmen	vóór een wet stemmen een wetsvoorstel aannemen
jouer à vue	op zicht spelen	van het blad spelen
je ne sais que dire	ik weet niet wat zeggen	ik weet niet wat te zeggen
pour avoir assisté à	om het hebben bijgewoond	omdat hij het bijgewoond had
lettre recommandée	aanbevolen brief	aangeteekende brief
détacher	afhechten	detacheeren
prendre en aversion	in afkeer hebben (nemen)	eenafkeerhebben(krijgen)van
être d'accord	akkoord zijn	het eens zijn
aller seul	alleen gaan	van zelf gaan
autrement (frappant)	anders (treffend)	veel treffender
comprendre	begrijpen	omvatten
se promettre	zich beloven	verwachten, zich vleien met
se promettre	zich zelven beloven	zich voornemen
aimer quelque chose	iets beminnen	ergens van houden
déterminer	bepalen	veroorzaken
prêt	bereid (in het Ned. alleen v. personen)	gereed
atteindre à	bereiken	evenaren
privations	beroovingen	ontberingen
célébrité	beruchtheid (in het Ned. alleen in ongunstigen zin)	beroemdheid
en disponibilité	in beschikbaarheid	op wachtgeld, op non-activiteit
se présenter	zich aanbieden	zich aanmelden
indiquer	aanduiden	aanwijzen
abbé	abt	eerwaarde (Heer)

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
dépendances	afhankelijkheden	aanhoorigheden, toebehoor
être aux ordres de quelqu'un	aan iemands bevelen zijn	tot iemands dienst zijn
être conservé	bewaard worden	behouden blijven
un particulier	een bijzondere	een particulier, een gewoon (ambteloos) burger
rester	de eenige vooruitgang die nog zal te doen blijven	overblijven
avoir la conscience large	een breed geweten	een ruim geweten
une large part	een breed deel	een ruim deel
provoquer en duel	in tweegevecht dagen	tot een tweegevecht uitdagen
pensée, idée	toen het denkbeeld van Olga	gedachte
	schielijk weer voor hemoprees
faire une allocution	een aanspraak doen	een toespraak houden
faire une visite	een bezoek doen	een bezoek afleggen
		een bezoek brengen
		een visite maken
faire des fautes	fouten doen	fouten maken
faire des observations	opmerkingen doen	opmerkingen maken
faire des exceptions	uitzonderingen doen	uitzonderingen maken
faire du (des) progrès	voortgang (vooruitgang) doen	vorderingen maken
passer inaperçu	onopgemerkt doorgaan	onopgemerkt blijven
couper le passage à quelqu'un traverser	iemand den doorgang afsnijden - de Eikpoel werd door een beek doortrokken	iemand den weg afsnijden doorsneden
portée	dracht	notenbalken
porteur	drager	houder, toonder: De Nederl. Bank betaalt aan toonder
pression	vrij van alle uitheemsche drukking	invloed
solidité	waarborgen van duurzaamheid	deugdelijkheid, deugdelijke waarborgen
une fois pour toutes	eens voor allemaal	voor eens en altijd, eens voor goed
la propriété	de eigendom	het buitengoed
à la fin	in 't einde	eindelijk, ten slotte
(en) proportion (égale)	(in gelijke) evenredigheid	(in gelijke) verhouding
fabuleux	fabelachtig	mythologische afbeeldingen
trouver quelqu'un en faute	iemand in fout vinden	iemand op een fout(vergissing) betrappen
ce manteau vous va bien	die jas gaat u goed	die jas staat (zit) u goed
dans le même ordre d'idées	in dezelfde gedachtenorde	in denzelfden gedachtengang
les esprits	alles is in wanorde, de geesten en de zaken	de gemoederen
être tout indiqué	geheel aangeduid zijn	natuurlijk tot iets aangewezen zijn
(in)connu	(on)gekend	(on)bekend
charger quelqu'un	iemand met iets gelasten	belasten

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
se charger de	zich gelasten met iets	zich belasten
sans pareille	zonder gelijke	zonder weerga
je le crois bien!	ik geloof het wel!	geen wonder! ik wil het graag gelooven
tout(e) fait(e)	gansch gemaakt	pasklaar
faire grâce de quelque chose à quelqu'un	iemand genade doen van iets	het hem schenken, het hem kwijtschelden
jouir de son....	zijn vol verstand genieten	bij z'n volle verstand zijn
assez	genoegzaam	nogal
rimé	gerijmde psalmen	berijmde psalmen
un raisonnement serré	een gesloten redeneering	een klemmend betoog
en nombre	in getal	bij de vleet!
être en nombre	in getal zijn	voltallig zijn
le salle donne sur le jardin	geeft op den tuin	ziet uit op den tuin
		geeft uitzicht op den tuin
donner (un libre) cours à	den vrijen loop geven	den vrijen loop laten
donner sa démission	z'n ontslag geven	ontslag vragen, ontslag nemen, z'n ontslag indienen
donner une conférence	een voordracht geven	een voordracht houden
conscience	als hadde hij het verstand en het geweten verloren	bewustzijn
donner la loi	de wet geven	iemand de wet stellen
ça lui donne sur les nerfs	dat geeft hem op de zenuwen	dat maakt hem zenuwachtig
consciencieux	gewetensvol	nauwgezet
l'usage, la pratique de la guerre	de romeinen alleen bezaten de gewoonte des oorlogs	waren vertrouwd met waren gewend aan
faisant autorité	gezagmakend, gezagvoerend	gezaghebbend
état de santé	gezondheidsstaat	gezondheidstoestand
brillant	dat een glanzende rol gespeeld heeft	schitterend
le fond et la forme	de grond en de vorm	inhoud en vorm
le fond d'un roman	de grond van een roman	de kern
le fond des yeux	de grond der oogen	het diepst der oogen
		in der oogen klare diep
au fond de la salle	in den grond der zaal	achter in de zaal
faire la haie	de haag vormen	langs den weg geschaard staan
prendre quelqu'un en haine	iemand in haat krijgen	haat tegen iemand opvatten
ai-je besoin de vous dire cela	heb ik noodig u te zeggen	moet ik u dat (nog) zeggen waartoe zou het dienen?
attaché	een oefenschool die aan de kweekschool gehecht is	verbonden
lever la séance	de zitting heffen	de zitting opheffen de vergadering sluiten
eh bien	eh wel	welnu, wel
tenir à quelque chose	aan iets houden	er aan hechten er prijs op stellen

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
tenir de	hij houdt iets van Jan Steen	gelijken op, aarden naar
tenir un (certain) rang	Caspar Netscher schijnt ons den derden rang te houden	te behooren tot de schilders van den derden rang
je le tiens de lui-même	ik houd het van hem zelf	ik weet (heb) het van hem zelf
marier M. à M.	iemand aan iemand huwen	uithuwelijken
deux années de fer(s)	twee jaren ijzers	twee jaar gevangenis
chemin de fer	ijzeren weg	spoorweg
intime	de innige bouw der organische elementen	de innerlijke
en congé	in verlof	met verlof
italique	italiek	cursief
le quai	de kaai van den spoorweg	het perron
le revers du coteau	de keerzijde des heuvels	de helling
de premier ordre	een kunstenaar van eerste orde	van den eersten rang
de seconde classe	van tweede klas	van den tweeden rang
l'heure a sonné	het uur klinkt, nu had het uur van vertrek geklonken	geslagen
couronné	gekroond met een gedicht	bekroond
laisser quelqu'un	laat mij, astublief	laat mij alleen
le vide	de afkeer van het ledig, dat zulk een besluit in zijn leven zou te weeg brengen	van de leegte van de leemte
regarder dans le vide	in het ledig staren	in de ruimte staren
dans notre âge	in onzen levenstijd (leeftijd)	in onzen tijd
mettre aux voix	in stemming leggen	in stemming brengen over iets laten stemmen
mettre à l'étude une pièce nouvelle	een nieuw stuk ter studie leggen	een nieuw stuk (laten) instudeeren
préférer	liefkozen	verkiezen, de voorkeur geven aan
écrire des lignes	voor straf lijnen schrijven	regels schrijven
les lignes	de lijnen	de gelederen
faire un choix	een keus maken	een keus doen, z'n keus maken
pour ne pas faire de jaloux	om geene jaloersche te maken	om niemand jaloersch te maken
un florin vaut cent cents	een gulden maakt 100 cent	een gulden is 100 centen
faire des élèves	leerlingen maken	leerlingen vormen
faire la paire	een paar maken	een paar vormen
prendre en pitié	in medelijden nemen	medelijden krijgen met medelijden opvatten voor
le mètre	de meter	het metrum, de versmaat
leur milieu	hun midden	hun omgeving, hun kring
administration centrale	het middenbestuur	het hoofdbestuur
déposer un projet de loi	een wetsontwerp neerleggen	indienen
que prendrez vous?	wat zult ge nemen?	wat zult ge gebruiken?
prendre intérêt à	belang nemen in	belang stellen in
prendre à gauche	links nemen	links afslaan

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
prendre la défense de quelqu'un	iemands verdediging nemen	iemands verdediging op zich nemen
être nommé	genoemd worden	benoemd worden
avoir sous la main	onder de hand hebben	bij de hand hebben
être sous presse	onder pers zijn	ter perse zijn
soutenir la conversation	een geprek onderhouden	een gesprek gaande houden
entrepreneur	ondernemer	aannemer
des personnes de distinction	personen van onderscheid	aanzienlijke lieden
distingué	onderscheiden	deftig, voornaam, uitmuntend
distinction	onderscheiding	fijnheid, netheid, voornaamheid
découvrir	in twee woorden had Frans aan Clara de heele geschiedenis ontdekt	meedeelen
rencontre	ontmoeting	gevecht
les déclassés	de ontschikten	een gedeclasseerde
démissionnaire	ontslaggever	de gewezen, de ex(minister)
échapper	fijne eigenschappen die ons ontsnappen	ontgaan
recevoir, être recu	leerlingen ontvangen	aannemen
développé	'n werk in negen tafereelen ontwikkeld	uitgewerkt
insaisissable	een onvatbaar geruisch	nauwlijks hoorbaar
involontaire	een onvrijwillig gebaar	onwillekeurig
soin de tous les instants	zorg van alle oogenblikken	voortdurende zorg
public	hun openbare vijand	hun openlijke vijand
ouvrir sur	het venster opent op de straat de deur opent op de straat	het venster ziet uit de deur komt uit
ouvrir une enquête	een onderzoek openen	instellen
ouvrir un concours	een wedstrijd openen	uitschrijven
ouvrir un chemin	een weg openen	een weg aanleggen
avoir une explication avec quelqu'un	een opheldering met iemand hebben	iemand over iets aanspreken
des attentions	opmerkzaamheden	voorkomendheden
faire sa toilette	zich opschikken (in het Ned. alleen in ongunstigen zin)	zich kleeden zich wasschen
cabinet de toilette	opschikkamer	toiletkamer
successivement	opvolgend leeraar te Gent, te Mechelen en te Arlon	achtereenvolgens
successif	de opvolgende verbouwingen	achtereenvolgend
excité	de geesten waren weerskanten hevig opgewekt (Ned. alleen in gunstigen zin)	opgewonden
excitation	opgewektheid (Ned. alleen in gunstigen zin)	opwinding
recherches	opzoekingen	nasporingen
passer en revue	in overzicht nemen	nagaan

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
place	plaats	plein
coupable	uw gedrag is plichtig	misdadig
jeter de la poudre aux yeux de quelqu'un	iemand poeder in de oogen gooien	iemand zand in de oogen strooien
carte postale (Duitsch: Postkarte)	postkaart	briefkaart
(carte-correspondance)	briefkaart	kaartbrief
une oeuvre de prix	een werk van prijs	van waarde
attacher grand prix à quelque chose	veel prijs hechten aan	iets op hoogen prijs stellen veel waarde hechten aan
prendre rang	rang nemen	z'n plaats innemen z'n plaats krijgen
les classes dirigeantes	de heerschende klassen	de hoogere standen
rendre compte	rekening geven	verslag doen, verslag geven
se rendre compte	zich rekening geven	zich rekenschap geven
tenir compte de	rekenschap houden van iets	met iets rekening houden
rail	richel	rail
composer	't waren niets dan huurlingen die dit leger samenstelden	waaruit dit leger bestond
la composition	de samenstelling van een schilderij, een roman	de compositie, de schikking de aanleg, de opzet
pas l'ombre de	geen schaduw van	geen spoor van
on a beau dire	men heeft schoon te zeggen	wat men ook moge zeggen, je hebt mooi praten
mettre par écrit	te schrift stellen	te boek stellen, opschrijven
seulement	slechts 50 jaar daarna; de boekdrukkunst die slechts gedurende de 16de eeuw een aanzienlijke uitbreiding kreeg	eerst 50 jaar daarna; pas gedurende de 16de eeuw, gisteren pas kwam ik terug, wij eten pas om zes uur
étoile	zijn kwade star	zijn kwaad gesternte
mettre quelqu'un au ban	iemand in den ban stellen	iemand in den ban doen
mettre fin à quelque chose	een einde aan iets stellen	ergens een eind aan maken
mettre quelqu'un au courant	iemand op de hoogte stellen	iemand op de hoogte brengen zich op de hoogte stellen
mettre en ordre	in orde stellen	in orde brengen
mettre ordre à quelque chose	orde in iets stellen	er voor zorgen
mettre en vente	in veiling stellen	te koop bieden
se mettre au travail	zich aan het werk stellen (wel Ned. is: alles in het werk stellen)	aan het werk gaan
se mettre en chemin	zich op weg stellen	zich op weg begeven.
sciences exactes	stellige wetenschappen	wiskundige vakken
rester silencieux	hij bleef stilzwijgend	bleef zwijgen
caresser l'espoir	de hoop streelen	de hoop koesteren
compter sur quelqu'un	tellen op iemand	op iemand rekenen

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
revenir	ik zal hierop niet meer terugkeeren	terugkomen
à titre d'essai	ten titel van proef	bij wijze van proef
à titre provisoire	ten voorloopigen titel	voorloopig
à double titre	ten dubbelen titel	in tweeërlei opzicht, om twee redenen
appartenir	de kerk waaraan hij toebehoorde	waartoe hij behoorde
parvenir	uw uitdrukkelijke wil is ons toegekomen	is te onzer kennis gekomen ons ter oore gekomen
permettre	dit werk laat ons toe een meester te bestudeeren	stelt ons in staat
adresser des reproches à quelqu'un	iemand verwijten toesturen	iemand verwijten, iemand beleedigen
tiré à 300 exemplaires	op 300 exemplaren getrokken	in 300 exemplaren gedrukt
entre eux	tusschen hen bevond zich	onder hen
entre quatre yeux	tusschen vier oogen	onder vier oogen
étouffer un scandale	een zaak uitdooven	stilhouden, zorgen dat het zaakje niet ruchtbaar wordt
exprimer le désir, l'espoir	den wensch uitdrukken	den wensch uitspreken
déclamer	uitgalmen	voordragen
déclamation	uitgalming	voordracht
extérieur	wat zijn uitwendig betreft	zijn uiterlijk
aptitudes	al zijn vatbaarheden	al zijn talenten zijn vermogens
changer (de voiture)	veranderen	overstappen
changer la conversation	het gesprek veranderen	het gesprek een andere wending geven, het gesprek op iets anders brengen
élargir	hare gedachten waren verbreed	verruimd
la défense dit	de verdediging zegt	de advocaat zegt, de pleiter zegt
se perdre en conjectures	zich in gissingen verliezen	verdiepen
je n'ai pas perdu un mot de l'entretien	ik heb geen woord verloren	mij is geen woord ontgaan
soupçonner de	zij vermoedde hem van lauwheid	verdacht hem
renouveler ses ordres	hij vernieuwde hun de onderrichtingen	herhalen
permettez!	veroorloof!	met uw verlof
rejoindre quelqu'un	toen hij mij kwam vervoegen	opzoeken
il nous rejoignit près de la ville	hij vervoegde ons buiten de stad	inhalen
rejoindre son régiment	hij vervoegde zijn regiment	hij begaf zich weer naar...
renvoyer	de cijfers verzenden naar de bladzijden	verwijzen

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
inconciliable	de democratie is niet verzoen-baar met den monarchalen regeeringsvorm	niet overeen te brengen
venir trouver quelqu'un	iemand komen vinden	komen opzoeken
chair	een vleesch als melk zoo frisch	een gezicht van melk en bloed
être en vogue	in voege zijn	in zwang zijn
mettre une armée sur pied	een leger op den voet brengen, te voet roepen	op de been brengen, onder de wapens roepen
la plante des pieds	de voetplant	de voetzool
réservé	dit geluk, slechts aan weinigen voorbehouden	voor weinigen weggelegd
tous droits réservés	alle rechten voorbehouden	onder voorbehoud van alle rechten
place réservée	voorbehouden plaats	besproken plaats, gereserveerde plaats
avec réserve	met voorbehouding	met omzichtigheid
mettre un précédent	een voorgaande stellen	een precedent stellen
faire du progrès	voortgang maken	vorderingen maken
esprit de suite	geest van voortzetting	standvastigheid, volharding, consequentie
conditions	in zeer slechte voorwaarden	omstandigheden, toestand
une carrière bien remplie	een welgevulde loopbaan	een rijk leven, een welbesteed leven
faire son chemin	zijn weg maken	vooruit komen, door de wereld komen, z'n weg vinden
peser sur quelqu'un	de koning schijnt op het ministerie te wegen	invloed, druk uit te oefenen
être dans les voeux	het ligt niet in de wenschen	het is niet wenschelijk
jeter un pont	een brug over de rivier werpen	slaan
hors de la loi	wetteloos verklaren	vogelvrij
l'affaire d'un moment	de zaak van een oogwenk	het werk van een oogenblik
et dire que	en zeggen dat...	en als men dan bedenkt, dat
mission	de zending der kopersnee sedert de laatste volmakingen der lichtteekening	roeping
se mettre en chemin	zich op weg zetten	zich op weg begeven
je vois d'ici	ik zie van hier	ik begrijp heel goed
vous voyez cela d'ici	dat ziet ge van hier gij ziet van hier, welk...	dat begrijp je, ge kunt u voorstellen, welk...
chanter	De Koninck heeft dit eens in een welklinkende improvisatie gezongen	bezongen
cette somme s'élève à	beloopt, bedraagt tot	bedraagt, beloopt
porter pour titre	zijn boek draagt voor titel	is getiteld... draagt als titel..
fêter quelqu'un	iemand feesten	iemand vieren

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
rappeler	zijn schilderwijze herinnert Rubens, de heerlijke beelden die wij herinnerden	herinnert aan Rubens, waaraan wij u herinnerden
il ne compte plus parmi les vivants	hij rekent niet meer onder de levenden; onder de vijanden van het rijk rekenen de Fransche koningen	hij is niet meer onder de levenden behooren... telt men...
voter des remerciments	bedankingen stemmen	een adres van dank aannemen
pour ce qui me concerne	voor wat mij betreft	wat mij betreft
différer de	verschillen
il ressemble à son père	hij gelijkt aan zijn vader	hij gelijkt zijn vader, of op
renoncer à quelquechose	aan iets verzaken	iets verzaken
cela est difficile à faire	dat is moeilijk om doen	dat is moeilijk (om) te doen
ceux qui désirent se joindre à	degenen, die wenschen zich aan te sluiten	degenen die zich wenschen aan te sluiten
il désire pouvoir lire cela	hij verlangt dat mogen te lezen	hij verlangt dat te mogen lezen
il y réussit	hij gelukt erin	hij slaagt er in, of dat lukt hem
je suis d'accord avec vous là-dessus	ik ben het daarover met u eens	dat ben ik met u eens
il se mit à courir	hij zette zich op een loopen	hij zette het op 'n loopen
se fonder sur ce raisonnement	hij steunt zich op dat bewijs	hij steunt op dat bewijs
c'est moi, toi	't is ik, gij, enz.	ik ben het, gij zijt het
je m'y attendais	ik verwachtte mij daaraan	dat verwachtte ik; daarop rekende ik
maison à louer, à vendre	huis te huren, te koopen	huis te huur, te koop
invoquer l'exemple de	het voorbeeld inroepen van...	zich beroepen op het voorbeeld van...
il sent le besoin de se reposer	hij gevoelt de behoefte om te rusten	hij gevoelt behoefte aan rust
il ne put s'y résoudre	hij kon er zich niet toe besluiten of beslissen	hij kon er niet toe besluiten
qu' est ce qui serait capable de	wat zou er nog bekwaam kunnen zijn om	wat zou er nog in staat zijn om
exclusivement	uitsluitelijk	uitsluitend
élection	kiezing	verkiezing
distribuer des prix, distribution de prix	prijzen deelen, prijsdeeling	prijzen uitdeelen, prijsuitdeeling
partager l'opinion de qlq.	iemands zienswijze deelen	in iemands zienswijze deelen, of ermede instemmen
laisser à désirer	dat laat te wenschen	dat laat te wenschen over
donner le ton	den toon geven, toongevend	den toon aangeven, toonaangevend
intercaler	tusschenlasschen	inlasschen
apporter des arguments	redens bijbrengen	redenen inbrengen
un coup d'oeil	een oogslag	een oogopslag

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
sous le rapport de langue	onder opzicht van taal	uit het oogpunt van de taal
tenir compte de	rekening van iets houden	rekening met iets houden
prendre conseil auprès de qlq.	bij iemand te rade gaan	met iemand te rade gaan
charger qlq. de qlq. chose se charger de	iemand met iets gelasten zich gelasten met iets	iemand of zich met iets belasten, of iemand iets gelasten
sous presse	onder pers	ter pers, op de pers
interroger qlq. sur	iemand ondervragen op	iemand ondervragen over
au sujet de (touchant)	betrekkelijk de waarheid	betreffende de waarheid
professeur d'histoire	leeraar van geschiedenis	leeraar in de geschiedenis
à l'université	in, uit de hoogere school	op, van de hoogeschool
l'Université de Gand	de hoogeschool van Gent	de hoogeschool te Gent
donner un extrait de qlq. chose	een uittreksel van	een uittreksel uit
l'introduction à	de inleiding op...	de inleiding tot...
traduction de l'allemand	vertaling van het Duitsch	vertaling uit het Duitsch
félicitations	gelukwenschingen	gelukwenschen
M. est-il visible?	is M. sprekelijk?	is M. te spreken?
cela saute aux yeux	dat springt in de oogen	dat valt in de oogen óf springt (valt) in het oog
imagination	inbeelding	verbeelding (inbeelding = hersenschim)
bien portant	welstellend, welgesteld	gezond
examen oral	mondelijksche of mondelingsche examen	mondeling examen
un homme très connu	een goed gekend man	een zeer bekend man
un état d'âme	ziels-, geestestoestand	ziels-, geestesgesteldheid
faire l'éloge de qlq.	den lof van iets maken	iets prijzen
destituer un fonctionnaire	een ambtenaar afstellen	afzetten
mettre en mouvement	in beweging stellen	in beweging brengen
n'est pas viable	is niet leefbaar	kan niet in leven blijven
l'enterrement	de begraving	de begrafenis
des pommes de terre réchauffées	verwarmde aardappelen	opgewarmde aardappelen
utiliser	iets benuttigen	zich iets te nutte maken
en rang	in rangen	op een rij
constater	bestatigen	vaststellen
attelage de deux	een dubbelspan	een tweespan
tout d'un coup	al met een keer	op eens, eensklaps
envoyer chercher qlq.	iemand zenden halen	iemand ontbieden
comment l'apelle-t-on	hoe heet men hem	hoe noemt men hem of hoe heet hij
(dans cet) ordre d'idées	gedachtenorde	gedachtengang
être atteint, affligé d'une maladie	door ziekte aangedaan	door ziekte aangetast
il vient regulièrement ici	hij komt regelmatig hier	hij komt geregeld hier
au plus vite	zoo haast mogelijk	zoo spoedig mogelijk

Fransch.	Vlaamsch.	Algemeen Nederlandsch.
cet ouvrage est épuisé	dat werk is uitgeput	dat werk is uitverkocht
grâce à lui	dank aan hem	dank zij hem
je lui dois 2 frs.	ik moet hem 2 frank	ik ben hem 2 fr. schuldig
vous vous trompez	gij bedriegt u	gij vergist u
mention honorable	eervolle melding	eervolle vermelding
il étudie le droit	hij studeert het recht	hij studeert in de rechten
argent ouvré	gewerkt zilver	bewerkt zilver
ne pas vouloir de	wij willen van geenen klassenstrijd	wij willen geen klassenstrijd wij willen niets weten van een
il est nommé professeur	hij is professor benoemd	hij is tot professor benoemd
je le croyais un imbécile	ik geloofde hem een armen knecht	ik hield hem voor dom
déclarer mensonge	zij verklaarden dat alles kwaadsprekerij, (Ned. is iemand schuldig, vervallen verklaren)	zij verklaarden, dat alles laster was
supposer connu	zijn bekend verondersteld	worden geacht bekend te zijn
l'éloquence qu'on lui connaît	de krachtige taal die wij hem kennen	die wij van hem gewoon zijn
la politique fait du Czar l'allié de la France	de politiek maakt een Franschen bondgenoot van den Czaar.	maakt den Czaar tot een bondgenoot van Frankrijk
dormir d'un sommeil de plomb	hij sliep van een slaap als lood	hij sliep als een roos hij sliep den slaap der rechtvaardigen
je parlaisle Français aux élèves	ik sprak den leerlingen altijd Vlaamsch	(tot) met m'n leerlingen sprak ik altijd Hollandsch
les gestes dont il accompagnait ses paroles	de gebaren waarvan hij zijne woorden vergezelde	waarmee hij zijne woorden begeleidde
supposer	het lot dat hij hun veronderstelde	dat hij het hunne dacht
concilier une chose et une autre	aldus zijn woord en zijn eerlijk geweten ‘overeenbrengend’	z'n woorden met z'n geweten overeenbrengen; zoo iets is met ons begrip van plicht niet over een te brengen
c'est ça	't is dat	ziezoo
eau potable	drinkbaar water	drinkwater

Behalve deze afwijkingen in het idioom heeft de Vlaamsche schrijftaal nog allerlei grammatische eigenaardigheden met het Fransch gemeen, die wij pas later, als de respectieve verschijnselen in het algemeen Nederlandsch ter sprake komen, in hun volle eigenaardigheid kunnen uiteenzetten. Wij geven echter op blz. 143 vlgd. nog een belangrijken tekst.

Van karakter zijn de Zuid-Nederlandsche Brabanders, Antwerpenaars en Oost-Vlamingen minder stijf en stroef in den omgang, levendiger, spontaner dan hunne Noordelijke broeders, die hen niet zonder reden, wel eens wat rumoerig, onrustig en lawaai-achtig vinden, omdat ze bovendien ook minder bezadigde wijsheid en dikwijls nog ietwat lichtgeraaktheid vertoonen. Daarentegen hebben ze op de Noord-Nederlanders voor, dat ze niet zoo peuterig en omslachtig zijn, wat echter ook veel minder nauwgezetheid medebrengt - men vergelijke b.v. de uiterlijke orde in het spoorwezen. - Verder zijn de Zuid-Nederlanders handiger en als ze geleerd hebben beschaafd te zijn, inderdaad charmant. Ook hebben ze veel meer aanleg voor kunst, meer speciaal echter voor Rubenskunst tegenover Rembrandtskunst, en zijn ze erg belust op uiterlijke praal. Terwijl de Noord-Nederlander nogal eens last kan hebben van hoovaardij, krijgt de Vlaming meer verzoeking tot ijdelheid. Zonder meer hartstocht is hij wel impulsiever. En omdat hij tevens niet zoo omslachtig zwaar tilt, neemt hij gemakkelijker het initiatief. - Tegenover de ongevoeligheid of de kalmte der Hollanders staat dus de drukte en emotionaliteit der Vlamingen - een kleinigheid vervoert hen tot zaligheid of verdriet - en de perseveratie-tendenz of secundaire functie kan hier niet meer als algemeene trek van het volkskarakter worden opgegeven. Verre vandaar!

Vele van deze eigenaardigheden heeft de West-Noordbrabander met zijn Zuidelijken taalbroeder gemeen. Toch hebben de bewoners der Generaliteitslanden, in de twee eeuwen van verdrukking, een ietwat Hollandsche opvoeding in bezadigde perseveratie doorloopen, waarbij ze van hun luidruchtigheid en losheid, heel wat hebben afgeleerd, maar velen vooral de minderbedeelden, toch ook iets dofs over den glans hunner vroeger zoo emotioneel tintelende ziel hebben gekregen; mede oorzaak of gevolg daarvan of beide, is het ergerlijk drankmisbruik en 't daaruit volgende messentrekken. Er heerscht toch niettemin nog meer levenlust en opgewektheid dan in Holland, gepaard met goedhartigheid en vriendelijkheid. Men is in Noord-Brabant spoedig tehuis, spoedig bevriend, maar wordt er ook spoedig vergeten, zegt Blink. De bevolking is er aan huis en erf gehecht, en daardoor vindt men hier minder emigraties dan elders. Wiskundige aanleg is er bijna epidemisch, en daar gaat - gevolg van Hollandsch-Vlaamschen menginvloed - liefde voor de muziek in alle kringen mee samen. De meer bedeelden zijn echter onder de verdrukking pittiger en sterker geworden, en zoowel vrouwen als mannen leven er daar met een ziel fijn en vol van gevoel, met een wil veerkrachtig en groot. - De bevolking is bijna geheel Roomsch-Katholiek en zeer liefdadig voor armen en godsdienstige instellingen. - Voor de literatuur leverde West-Noord-Brabant tot nog toe heel weinig. Pas sinds kort en langzaam gaan de welgestelde inwoners dezer streek beseffen, dat er naast industrie en

handel ook nog een carrière van kunsten en wetenschappen bestaat. - Het Westen van Noord-Brabant heeft een heele reeks kleine sociale groepen, die ongetwijfeld zoowel middellijk als onmiddellijk invloed uitoefenen op het dialect. Daar hebben wij op de eerste plaats de leerlooiers en schoenmakers der Langstraat, de pas in de laatste vijftig jaar opgekomen suikerindustrie, de meer en meer achteruitgaande maar altijd nog zeer talrijke bierbrouwers, de steenbakkers, boom- en fruitkweekers; om nog niet te spreken van de landbouwers, die wegens het groot verschil van grond hier weer gelijk elders in kleinere groepen, van klei- en zandboeren, uiteengaan.

Een mooi staaltje litterair Zuidoost-Vlaamsch vinde hier zijn plaats. Het is nog al omvangrijk, maar het geeft ons tevens zóó'n diepen kijk op de sociologische en psychologische structuur van den Vlaamschen landbouwersstand dat ik het om dubbele reden meende te moeten opnemen, en het dus ook dubbel zoolang mag zijn. Frank Lateur kènt zijn Vlamingen!

De Vlaamsche arbeider
van Stijn Streuvels uit: Vlaanderen door de eeuwen heen.

De Vlaamsche landenaar heeft weinig noodig om te leven, maar, als dat weinige hem niet gegeven wordt en het uiterst noodige hem ontbreekt, dan zal hij, zonder groot gebaar, zonder opstand, ten onder gaan als iemand, die tot hoegenaamd geen ras meer toebehoort en gelijk welke hoedanigheden van dat ras nooit gekend heeft of bezeten.

De Vlaming is in zijn normalen toestand, als hij met werken den kost kan verdienen; naar overschot vraagt hij niet. Hij redeneert niet, belegt weinig. De lijdende gemoedsstemming, die hem blij maakt en gerust, als er niets ongewoons de doening van zijn levenskring komt storen en hij genieten mag van het schamel beetje geluk, waarmede hij bedoelt: den kost voor hem en voor de zijnen, is altijd nog gepaard met eene vrees voor de onbestendigheid van dat geluk, uit een gevoel en bewustzijn van zijne onweerbaarheid waarin hij verkeert. Hij weet dat hij alleen staat; als zijne handen moeten begeven, is het 's anderdaags de armoede. Hij leeft afgezonderd, heeft opleiding noch geleerdheid en geen besef van de voordeelen, die opleiding en geleerdheid hem verschaffen zouden - geen vertrouwen dus in die voordeelen. Zijn denkkracht strekt niet verder dan de gewone zaken uit zijne onmiddellijke omgeving; zijn ongeoefende geest werkt traag en waar hij niet rechtstreeks het voordeel of de winst ziet, daar wil hij niet van hooren. De overwegende gedachte, die hij overerfde van zijne ouders, is de eeuwige vrees voor honger, de bezorgdheid om den kost te bemachtigen. Omdat zijn bestaan met één slag kan gebroken liggen en heel dat bestaan op hem alleen weegt, daarom zal hij de kinderen zoo vroeg mogelijk doen helpen aan de taak. Geen school, geen geleerdheid, dat brengt niets mede, daar is geen tijd voor! Werken alleen, dat is de zaligheid. De voorouders hebben gewrocht, hij zelf heeft nooit anders gezien en de kinders ook moeten het maar doen van jongs af. Hard werken, zonder ophouden, van 's morgens tot 's avonds, zóó hebben ze het gevonden en zullen ze het laten. Het leven zelf is werken; zij zijn ermede vergroeid en het is hun geworden als eene noodzaak, eene levensbehoefte - iets dat er zoo maar bij hoort, dat zich van zelfs op dringt als adem halen, eten en slapen. - Eén ding heeft de Vlaamsche buitenmensch om zich recht te houden en waarop hij steunt - hij heeft zijn eenvoudigen godsdienstzin, gelijk hij van vader tot zoon werd overgeërfd en bewaard. De zinnebeelden van zijn godsdienst vindt hij ten

allen kante over 't platte land, in de kerken van zijn dorp vooreerst, en overal waar hij gaat en staat te velde. Waar er een mensch dood viel of verongelukte, heeft men een steenen kruis geplant; waar men eene gunst bekomen heeft of bekomen wil, bouwt men een kapelletje en aan het bol der linden van het hofgat zoowel als in huis, overal zijn er beeldekes of prentjes, waar een of andere heilige vereerd wordt. De godsdienst in zijn eenvoudigsten vorm, met bijgeloof vermengeld, zit hem in 't lijf en straalt door al zijn denken en doen, omvat heel zijn leven. Diens godsdienst wil hij in tastelijken vorm overal rond zich zien en voelen; het Opperwezen moet hem vertrouwelijk voorgesteld worden en heel zijne omgeving vervullen. De landman bezit nog het kinderlijk vertrouwen in eene opperste en hoogere rechtveerdigheid, die loonen en straffen zal. In zich draagt hij het gevoel, dat hij met hard werken zijn plicht doet, zonder meer. Hij neemt de zaken op, zooals ze zich voordoen en zijn eenvoudige geest vraagt niet verder, zoekt geene oplossing over zaken en toestanden, die hij niet doorgronden kan. Hij heeft iets van den werkos, die gezapig zijn strenge spant en de vore trekt tot tenden en weer herbegint met kalmte en beradenheid. I. De Vlaming is dus de geboren landenaar; hij is de buitenmensch bij uitnemendheid; hij houdt van zijn land, van zijn werk, van zijne vruchten, van de vrije open lucht, van ruimte en van kalm gerust en stil leven. Waar hij het met hard werken vinden kan, om tusschen de twee uitersten van weelde en armoede 't bestaan te bemachtigen op zijn stukje grond, daar is hij tevreden en gelukkig; daar zullen de hoedanigheden van zijn ras het best ontwikkelen en openbloeien. - Het huisje van den landman is uit leem, met ingezakte wanden en gatig rieten dak; maar hij houdt van zijn huisje, want 't staat er als gegroeid in 't open veld en de vernepene dompigheid van een ommuurde koertje is hem onbekend. Binnen is er vloer noch zoldering, weinig licht en minder ruimte, maar vóór de deur is er licht te veel en overvloed van ruimte, en hij leeft meer buiten dan binnen zijn huis. De noodige huisraad en kateil ontbreken, de bedderij is slecht, tafel en stoelen staan kreupel; maar evengoed slaapt hij op stroo en hij rust gemakkelijk op den blooten grond. En 't weinige dat er voorhanden is, blinkt van goed verzorgde netheid. Alles staat goed op zijn plaats en de muren en betimmering krijgen op tijd hun laagje kalkwit of hun streepje verf. Zijn huis en zijn lochting zijn als een stuk van zijn eigen wezen en de streek er rond is hem vertrouwelijk omdat hij er in gegroeid is en groot geworden. De armoedige dingen schreeuwen niet als een wanklank in die omgeving; 't gebrek en de armoedigheid is er niet gedoken of deftig aangekleed, met een schijn van bedriegelijken welstand. De kleeren die de landman draagt, zoowel als de schikking en 't gerief van heel zijne omgeving, 't eene gelijk 't andere is in éénklank met het werk en de bezigheid van den bewoner, - er is geen bedrog, geen schijn van nutteloozen praal, - 't is het natuurlijk noodwendige en het eenvoudige landelijke leven. - Wat is er, dat hem hier zoo aantrekt, dat hij met die armoedige dingen zijn zin heeft, dat hij aan weelderiger leven verzaakt, hooger loonen afwijst, hier in de verlatene vlakte, eenzaam op den heuvel of gedoken in de diepte der vallei, of tegen den boschrand, liever gebrek zal lijden en liever zijn lijf gaat afbeulen met zijne kinderen op de hofstede, dan zijn hoekje grond te verlaten en beter leven te genieten in volkrijker gezelschap van een neringdoende dorp?

In woorden weet hij het niet te verklaren, hij voelt dat hij hier vastzit, gerust is en dat hij elders niet zou leven gelijk hier. Wat hem hier lief is, weet hij niet; eerst als hij het missen moet, kan hij het weten. De dingen, die hij hier onderhanden heeft, bemerkt hij weinig, hij heeft ze in zich opgenomen, ze zijn in hem overgegaan. De lommer van den grooten notelaar, die 't schamele dak van zijn huis beschermt, is hem onbewust, een rijke tooisel. De zonnebloemen en de stokrozen die van weerskanten de deurlijst te pralen staan, de violiers onder 't venster, het palmtronkje in den lochting, de geraniums en de floksen, die door 't

oudste meisje verzorgd worden en bloeien op de vensterbank, de konijntjes in hun hok en de hoenders en de haan, dat alles is voor den landman het overtollige, de weelde, de lach en de blijheid in zijn leven, waar het werk de ernst is en de strengheid. Hij voelt zich hier baas, hij is er de meester, gerust gelaten in zijn doening, tevreden en gelukkig.

Maar 't geen hij minder weet en de groote oorzaak is van zijn geluk, 't is de natuur zelf, de stand van zijn leven te midden der natuur; het eenige eeuwige, dat hem langs alle kanten omringt en waarin de natuurmensch zoo welig aardt. 't Is de onmiddellijke betrekking, de nauwe omgang met de natuur, het rechtstreeksche aanvoelen van de groote elementen - de bronaders van het algemeene leven. Wind en zonneschijn krijgt hij uit eerster hand, de ruimte is er zonder randen; er is de wisseling van het keerende jaar, de eeuwige ongedurigheid der getijden, die komen en gaan in gestadige wenteling; de schoone gang der volle dagen met hun licht en donker, natte en droogte, koude en hitte. Er is de zon vooral, die groote levenswekker, de koning der schepping, die troont over alles, die groei geeft en bloei en wasdom en vruchtbaarheid; er is het speierende licht der zon, de kleistering der helderheid van die groote fakkel, waarvoor al wat kaal is en krottig en vuil er uit ziet, verdwijnt onder den gulden glans en te blinken begint of te glinsteren, - die al het vermolmd gereedschap en gerei van den landman met gulden randen omstraalt, als met een aureole van levende blijde schoonheid; die alles doorstraalt en opwekt met haar deugddoende warmte. Er is de schoonheid van den dageraad en de weemoed van den avond. Er is de geur van den grond en de groenigheid, die walmt door de lucht. In dat onmiddellijk betrek met de eeuwige dingen voelt de landman zijne gerustheid en zijne vrees, zijn vertrouwen en zijn ontzag. De elementen keeren en wentelen in hunne wreede grootschheid boven zijn hoofd en boven de nietigheid zijner have - zij kunnen hem platslaan, maar ze verleenen hem de weldaad van het leven. 't Geen hij opdoet, 't geen hij inoogst, 't geen hij wint op het land, 't wordt hem al mildelijk toebedeeld als uit vrijgevige handen, - zijn eigen werk aanziet hij daarbij als eene enkele bijveerde. 't Geen hij doet, 't is bevruchten en bemesten, maar de moedergrond houdt altijd zijne bronnen open, die nooit moegegeven zijn of drooggetrokken. - Voor den landman brengt elke nieuwe dag hem nieuwe verhemming en nieuw leven; 't open- en het toegaan der dagen is hem als de machtige aderslag, 't heffen en 't dalen van den grooten, levenden adem, die de natuur beroert. En na een dag ijverig werken is de avond hem als eene verzadiging, de rust, de kalmte, die met de vloeren teederheid der duisternis, neerzijgt over de wereld, als alles rond hem slapen gaat. De morgen die daarop daagt, is weer het ontsteken van licht, het opkraaien van het leven, het herbeginnen of het voortzetten van het geen gisteren ongedaan ten halve bleef. De landenaar mag het lastig hebben als een os, altijd blijft er de voldoening van zijn werk, de groeite, 't leven dat onder zijne handen ontstaat, als eene onmiddellijke belooning, die hem gerust en bewust maakt, dat hij op de goede baan is en dat hij in 't rechte bedde vooruit moet. De dagen komen en brengen hun werk mede, hij hoeft zich maar geleidelijk en lijdzaam te laten gaan en hij is zeker altijd goed uit te komen.

Als alles welgaat in zijn huishouden, iedereen gezond is en meê-wil, als geen ramp dien schoonen samenhang van man en vrouw met kinderen storen komt of breken, als heel die verbondene kracht opgroeit als een boom die sterk van stam, welig zijn wortels schiet en breed zijn krone spreidt, dan komt er bij die menschen een stille voldaanheid, de schoone, kalme gerustheid die den gestadigen glimlach uitmaakt van het vriendelijke leven. Bij die menschen ontstaat eene eigene, eene heel bijzondere beschaafdheid, eene voornaamheid geput bij den oorsprong van 't leven zelf; een diepere zin in 't bestaan en een gezondheid van oordeel en verstand die alleen door langen en trouwen omgang met de natuur verkregen wordt. Die beschaafdheid is anders, maar edeler misschien dan 't geen wij fatsoen-

lijke menschen van elkander afleeren en nadoen en bestempelen met dien naam. Wie schaft er genoeg op dien invloed van de onvervalschte, de onmiddellijke natuur op de menschen? Wie, die ooit een landman, moe gewrocht naar huis zag keeren, dacht er aan den heilzamen indruk dien zulk een avond maakt op 't gemoed van den simpelen buitenmensch? De schoone avonden in 't voorjaar, als de eerste zoelte de eerde aan 't gisten brengt en de groeite overal begint, als 't geluchte effen-uit met eene onnoemlijke teere kleurtint gevloerd, van een alderschoonste waterklare doorschijnendheid is - als alles heel stil wordt, en kalmte en zachtheid neerzijgt met de deemstering, waarin de gewone dingen een ongewone grootschheid en aanzien krijgen in die volkomene aamloosheid van den slapengaanden wind. De ruste brengt de stilte mede en om die twee algemeene dingen die in elkaar versmelten en één worden, ontstaat in eens de nieuwe tooverklaarte der maan. De schoonheden die hij ziet tracht hij niet op te sommen of te bepalen - onbewust geniet de landman en ondergaat den grootschen indruk van dien eendlijken samenhang der dingen die ter ruste gaan gelijk hij zelf. - De man trekt door de velden naar huis. - De wegen zijn eenzaam maar het jonge groen stoort aangenaam door de lucht. De man is moe gewerkt, maar zijn gemoed is gerust en bij elke schrede groeit het verlangen om thuis te zijn. Het lichtje ontwaart hij dat pinkt door het venster - thuis is alles nog in volle beweging - 't is de drukste tijd van den dag - 't avondeten wordt klaar gemaakt, de beesten worden gevoederd, de koei gemolken, de geiten naar stal gebracht - alles wordt in veiligheid gesteld voor de groote rust. De andere huisgenooten komen thuis, - de groote zonen - en laat eerst wordt het avondmaal genut, als al 't andere werk verricht is. Na 't eten zou vader of de zoon nog wat bezigheid zoeken in den lochting, weet moeder nog 't een of 't ander te doen en eindelijk komt heel het huisgezin, ouders, jongens en meisjes, een stonde buiten zitten onder den vliertronk in den maneschijn. De geur van den tabak mengelt zich met de geuren der bloemen in het hovetje; er wordt gekout, stil, fluisteren gelijkt het - in 't genot van den onzeglijk schoonen avond. Als moeder het teeken geeft, komt er een einde aan de behagelijkheid van het buiten zitten en dan zoekt elk zijn slaapstede. Het schamele stroodak zal heel den nacht de welverdiende rust der landlieden beveiligen en het huizeke zelf, met zijn leemen wanden, half gedoken in de zwarte schaduw van boomen en tronken, gelijk een nest waar ‘vrede’ zijn woonst genomen heeft.

Het tafereel van den uchtend speelt zich af in anderen toon, levendiger van kleur, blijder met heviger geruchten; 't is het verschil en de tegenstelling van de zon die opkomt en met nieuwen luister 't aanschijn der aarde verblijdt, tegenover den zachten weemoed van de uitstervende schattigheden, die verdwijnen tegen een opvlammenden westerhemel.

't Verloop der dagstonden zelf met het eigen voorkomen en de stemming van elk uur, is iets als het afspelen van een altijd nieuw vertoog. Het werk is lastig maar altijd anders en alles wat men aanraakt zijn bezielde dingen. 't Is het groeiende leven, dat de hulpe eischt van 's landmans handen en onder zijn greep tot oorbare bate verwordt en tot nuttigheid van alle menschen. Overal ziet hij het doel en de oorzaak in zijne bezigheid. Daarom heeft de landsche arbeider lust, liefhebberij in zijn arbeid; hij is preusch met den stand van zijne vruchten en met de handigheid van zijn kunnen en de schoonheid zijner opbrengst. Er is blijheid op 't veld overal, den dag door. Hoor hoe de stemmen klinken en 't neerstig gesnebber gaat bij 't wieden, bij 't braken, bij 't slijten, bij 't oogsten! Er is gezelligheid onder de knapen en de meiden; de bezigheid gaat vlugger van de hand en 't lastige vergeet men als 't herte mag opgehaald worden en men zijn stemme hoort weergalmen in de wijde lucht, waarin het lachen klatert uit de verte. De jonge, ongehuwde werkman heeft weinig of geen kommernis te dragen, hij verricht zijn werk gelijk de boer 't beveelt en heeft zich van rampen of schade door wind of water veroorzaakt, niets aan te trekken. Een breed gevoel

van vrijheid en ongedwongen stand in hun verhoudingen is den landschen arbeider eigen. Zie hem loopen over de werf der hofstede, waar hij zich van eersten af gevoelt en beweegt als op eigen bezit. Hij loopt stallen en schuren uit en in, schuifelt en zingt, gekt en zottebolt met knapen en meiden; komt op zijn kloefen in huis en zet zich bij aan tafel, eet zijn buik vol, of beklaagt zich bij de boerin als de kost hem niet bevalt. Na 't eten zoekt hij een polk in 't stroo en rust er den noenestond uit, tot het klokje luidt. Bij een kwaad woord van den boer laat hij 't werk staan en gaat op een ander; nooit verlegen of in moeilijkheid, want al de boerenhoven staan voor den werkman open en overal is 't zelfde werk en zelfde loon. - Op 't veld is de Vlaamsche landenaar in zijn element als een boom in de aarde. Zie hem op den hoogen kouter, zwaar, groot geteekend tegen de lucht; zijne kleeding heeft de kleur der aarde, waarop hij zelf stevig geplant staat. Hij ment de peerden aan den ploeg, jaagt het tweespan en staat als een schipper op zijn schuite, te wiegelen op de zwenkingen der egge. Hij gaat stapaan, rechtop, de zaaier, zwak van leden en strooit met ronden zwaai de tarwe, die als goudpulver bij elk gebaar van den forschen arm, open vliegt in de lucht. Hij staat voorover gebogen als een kamper ten aanval, het glimmende staal van de pikke te derschen in 't koorn. Aanhoudend, onvermoeid is hij den zwaren muur aan 't doorhakken, die vóór hem overeind staat. Ginder staat de maaier tot aan de knieën in 't bloedend tooisel der geurige klaver; hij zwaait zijn zeis tegen den grond en doet als het zinnebeeld der krachtig-genadige beweging, bij iederen trek de zwadden vallen. Daar ook de spaman, die neerstig heft en steekt, zoodat zijn lastig werk een spel gelijkt. Verder zijn de bonkige meiden, breed geheupt, rank van leden, bolrond van lijf, melkwit van vel, met kaken als appels zoo rood; ze staan zich te vermeien met de vork in 't hooi, dat opvliegt en balsemgeuren uitstrooit, gedragen op de lucht, die galmt van haar lach en vroolijk getater. Elders staan de deernen op den koornaard, omgrijpen de bundels en binden ze tot schooven. In de weiden stoeien knapen en meisjes dooreen, waar ze 't vee aan 't hoeden zijn en spel en leute zoeken alsof ze, in een aardsch paradijs geplaatst, geen einde zagen aan hunne geneuchten. - Alzoo krielt over 't land, overal op akkers en kouters, de bonte beweging en 't nijverig leven der buitenbevolking. Ze verdoen er hun krachten, eten en leven er als de spelers uit een onmetelijk schouwtooneel. - Neem den landenaar uit zijn velden weg, stel hem buiten zijne akkers, in een andere omgeving is hij dezelfde man niet meer. 's Zondags in zijn beste kleeren is hij al stijf, en leelijk. Stuur hem naar de stad, hij doet er onhandig, lomp, dom, staat er beteuterd, blijft gesloten in zijn ongemak, laat zich bedotten en zou zich door een straatbengel laten beleedigen. Maar als hij in bende is, in gezelschap van makkers, dan wordt hij brutaal, wild en begaat baldadigheid.

II. 't Is er ver van af, dat heel de bevolking van het Vlaamsche Land aan den veldarbeid gebruikt wordt en van de opbrengst der vruchten leven zou. Al houdt de Vlaming nóg zooveel van zijn akker, al is het landbezit al in oneindig kleine stukjes verdeeld, nog is er bij lange geen onderkomen voor heel die talrijke bevolking der Vlaamsche gewesten. Om groote geldwinning heeft de Vlaming nooit veel gegeven - leven was hem 't eenig noodzakelijke. Hij voelde altijd behoefte aan open lucht en aan vrijheid en aan onafhankelijk bestaan; met minder nog dan zijn vader noodig had om rond te komen, zou hij het doen, maar het verergerde van dag tot dag. In de verten, waar de landman geen inzicht over heeft, van hooger hand, door 't toedoen van menschen, die hij niet kende, en die den gang der wereldzaken beredderen, gebeurden er dingen, die den levenstoestand van den arbeid wijzigden. Hij die onderaan de grondvesten van dat reuzending, dat ‘Samenleving’ heet, te wroeten zit, moest zwaarst van al de gevolgen dragen, die door de leiders en

wetgevers dier samenleving verwekt werden. Hij ondervond dat hij met zijn dagloon niet meer uitkwam, dat de prijs zijner vruchten afsloeg in weerde en dat zijne huishuur en zijne grondlasten verhoogden... dat hij zich afbeulde voor niets. - Een ander huis zoeken, in betere voorwaarden grond huren ging niet, 't zijne werd hem nu al van onder zijne voeten ontnomen door andere landenaars, die meer betalen wilden. - Er ontstond eene spanning, een algemeen ongemak. - Rijke boerenzoons zelf moesten thuis blijven en op 't hof het werk verrichten van peerdenknecht of stalknaap, of wel verzaken aan den ouden trots van landbouwer, omdat er nergens iets meer te vinden was of open stond. De mindere man moest het opgeven, of wel zienling ten onder gaan. - Meer werken dan hij deed, kan niet, en iets bespringen dat hij niet betalen kan en waaraan hij geen eere zal doen, wil hij niet. - Moet hij de armen over elkaar slaan en wachten tot er iets uit de lucht valt? Dat ligt niet in zijn karakter. Hij zoekt naar iets anders, maar eerst en bijzonder zal hij iets zoeken, waarbij hij niet noodzakelijk zijn grond, zijn dorp of zijne streek verlaten moet. (1^o.) Alzoo, bij streken, hebben de landenaars, elk volgens de mogelijkheid, hulpe gevonden in den handenarbeid. Te zomertijde blijven zij bij den boer werken, en zoo gauw de oogst en de verlaantijd voorbij is, hebben zij hunne huisnijverheid, waarmede het noodige verdiend wordt, om te leven. Zoo zijn er die vlas zwingelen, weven, manden vlechten of een ambacht uitoefenen. De vrouw ook tracht er wat geld bij te verdienen om den huishoud te helpen draaien; ze zit aan 't kantkussen, 't borduurraam, te bobijnen of te spinnen. Als het daarmede gaan kan, acht men zich gered. (2^o.) Een ander soort, waaronder de dappersten, nemen heldhaftiger besluit; in heele benden trekken zij, den knapzak op den rug en gaan, door een ploegbaas geleid, naar Frankrijk, den oogst graan pikken, in de beeten werken, of in de steenovens. Hunne afwezigheid is maar tijdelijk en in gezelschap voelen zij minder 't ongemak der vreemde streek. Daar kunnen zij met hard werken, op drie, vier maanden een loon verdienen, waarvan ze thuis een rond jaar leven kunnen. Met October is iedereen weer op zijn streek, waar ze in de nabijheid dan werk zoeken te vinden in de suikerfabrieken of in de chicorei-drogerijen. Die ‘Franschmans’ blijven de Vlamingen van den ouden stempel, zij hebben wat meer gehoord en gezien dan de thuisblijvers, zij spreken wat luider, liegen wat harder, zijn wat losser en ongedwongener in hunne handelwijze en in hun omgang, maar zij blijven de landenaars als voorheen. Het werk ginder was het werk gelijk hier, de bezigheid heeft hen niet ontaard en hun makkers zelf vinden dat ze meer ‘mensch’ geworden zijn. (3^o.) Een ander slag, meest onder de jonge kerels met wilden aanleg, trekken in benden uit voor onbepaalden tijd en gaan in 't vreemde, overal waar er gelegenheid is, de faam dragen der Vlaamsche eerdewerkers. Zij steken zich in groote ondernemingen als daglooners, waar er vaarten te graven zijn, of ontzaglijke massa's eerde te vervoeren vallen en ander lastig werk te doen is. Die gasten vormen een afzonderlijk soort - 't zijn de wildemans onder de Vlamingen, wild in hun werk en wild in hun doening, die met de doken havenwerkers, de groote vrachtsleurders, de eeuwige wroeters zijn in 't geweld van den ruwen arbeid. 't Is het schoon groot volk met den beenderigen kop en stouten blik, de machtige schouders en lange armen; gekleed in de wijd golvende broek van hemelsblauwe of warm bruine vloer, die los en breed gekrookt in schoone plooien om hun lange, zwakke beenen hangt; in de lenden snoert een blauwe of roode wollen singel driemaal om hun lijf, die bloot komt onder het blauwe kieltje of door de opening van 't korte vest; een slappe deukhoed met neergeslagen rand staat op hun kop geduwd. Zoo trekken ze uit, door dik en dun, onverschillig aan regen en wind, de mannen van de verte, die overal thuis zijn, overal leven en geruchte houden, eten als ze 't krijgen en 't geen ze krijgen, altijd drinken en nooit dronken zijn, altijd werken zonder ooit vermoeid te worden.

(4^o.) Van veel tammeren aard zijn de Vlaamsche arbeiders, die uit nood of goesting naar hoo-

er loon, den landbouw verlaten hebben en elken morgen heel vroeg in 't naburig station den trein nemen en naar d'eene of andere groote stad, of naar 't Noorden van Frankrijk den kost gaan verdienen in de fabrieken. Dat dagelijksche rit in den trein, waar de werklieden lang uitgestrekt liggen en hun slaap inhalen, dien ze thuis niet voluit mochten genieten; het opgesloten verblijf in de groote werkhuizen, in den dampkring van stof en rook, met het eentonige geestesdoovende werk, het eten in vuile krottige herbergen, het samenzijn met alle soorten van volk uit de laagste rangen der samenleving, al die dingen zijn oorzaak van eene algemeene verandering naar lijf en geest, en de landenaar is er niet lang meer te verkennen in die mannen met bleek gelaat en tragen, slependen gang, die met hunne gepoetste schoenen en donkere kleeding, de etenbeurs over den schouder en de drinkflesch onder den arm, in kudden voorbijtrekken. In dat leven bij benden raapt de eenling de ondeugden op der menigte en de besten weerstaan niet lang en zijn niet moedig genoeg hunne goede eigenschappen te toonen tegenover andersgezinden. Zij denken, spreken en doen gelijk de makkers, verliezen hun vrijheidszin, zij verbroederen, verbinden zich, worden vooruitstrevend. Zij kennen heele aangeleerde volzinnen over rechten en plichten, lezen dagbladen en weten van associatie, vakvereeniging, werkersbond, federatie en syndicaat. Zij vormen het onderdeel van dat groote leger der proletariërs in aantocht om hunne rechten te veroveren. Maar intusschen voelt de werkman zich afzonderlijk als een slaaf en diep ongelukkig. De trein, de makkers, de fabriek, de stad, 't is hem al om 't even, één gruwel. 't Werk is hem een onmisbaar kwaad en de werkgever is de eenige vijand die de krachten van den arbeider uitbuit om zelf rijk te worden. Zijne inspanning, 't verteer zijner krachten, de werkuren - al dingen waaraan hij vroeger nooit dacht, - alles is nu tot 't laatste toe uitgerekend, beredeneerd en besproken. Zijne oplettendheid, die hij niet richten kan op 't uitvoeren zijner bezigheid, omdat die bezigheid niet meer van hem vraagt dan de werktuigelijke beweging zijner handen - richt hij nu op de winst en op de middels om meer te verdienen en minder te werken. Zijne omgeving benauwt hem, zij ontaardt zijne menschelijkheid, hij voelt nergens het roerende leven in al dat ijzer en staal; hij ondergaat den duur der werkuren als eene dwangstraf en het werk zelf als eene pijniging. Daarbuiten heeft hij tijd noch lust naar iets anders. 's Avonds laat hij zich vallen en zoekt in den slaap den eenigen troost voor zijn afgematte lijf. 's Zondags, den dag, waarop hij anders in stil genot zijn welverdienden rusttijd slijten kon in den huiselijken kring, voelt hij nu de behoefte aan ontspanning en hevig vermaak. Dien dag wil hij verdoen met de makkers waarmede hij binst de week gewerkt heeft; hij doet gelijk zij, die in drank en baldadigheid den toom laten aan hun wrokkig gemoed van ontevredenen, misbedeelden. In zijn eigen huis heeft de gewezen landenaar niets meer te doen, bij zijne huisgenooten kan hij geen verzet meer vinden, noch rust, hij is uit hun geest en geaardheid gegroeid. Hij moet in de kroegen zijn, waar geweldig pleizier gemaakt wordt, want de tijd is kort en morgen opent het zwarte gebouw zijn kaakbeenderen weer om de werkers in te slikken, waar ze eene week lang 't ingewand van het monster moeten doorwroeten. Overhands, elke week, krijgt de werker de nachtbeurt en de man, die zijn werk placht te regelen naar den gang der zon, naar 't voorbeeld van alle schepselen, voelt zich zoo ellendig, zoo ontredderd, dat hij op 't einde twijfelt of hij niet geworden is, iets als die schijverende kamwielen en stalen assen, die altijd maar wentelen, omdat de stoom en andere drijfkracht ze voortstuwt.

Met den tijd zal hij daar wel aan wennen, de landenaar, die de zon van aanschijn tot aanschijn gekend heeft, zijn vroegeren aard zal hij wel vergeten en afleggen, om mee te groeien in die vreemde omgeving, tot hij heel en al geworden is: als een werveling, een onderdeeltje van dat gedrochtelijke groote tuig, dat menschenlevens slikt om koopwaar voort te brengen. Maar intusschen zal hij denken aan land, zal hij den geur opsnuiven der

herinnering en zullen de dingen uit zijn vroeger bestaan hem voorkomen als een aardsch paradijs, waaruit hij eens verdreven werd door een ongekende, maar noodlottige macht; en veel keeren zal hij bij 't bedenken, flauw worden van heimwee en treurigheid.

III. Een laatste soort onder de bevolking van het Vlaamsche Land zijn de arbeiders, die nooit den veldarbeid kenden. (1^o.) Vooreerst zijn het de dorpsche ambachtslieden, die van vader tot zoon een stiel uitoefenen, waarmede zij op 't dorp hun bestaan vinden. Meest gezetene burgers, voor een groot deel de ontwikkeldste en beschaafdste lieden, verslaafd en hun ambacht genegen, vlijtig aan 't werk, gesteld op hunne eer in den goeden gang hunner zaken. Hun leven is de stille herhaling der gelijkloopende bezigheid in hun rustige werkplaats. Menschen, die van ver den loop der dingen en de gebeurtenissen der wijde wereld volgen en er ver af blijven, als 't hun eigen belang of 't belang van hun stiel niet betreft. (2^o.) Daarbij is er ook nog de bevolking der groote gemeenten, waar de arbeiders opeen geschold zitten, die elk in zijn huis, met handenarbeid werken voor de nijverheid. Volgens de plaatselijke aangelegenheid der streek, oefenen zij eene werkzaamheid uit voor een werkgever, die dan ook met of zonder tusschenpersoon, het voortbrengsel ter markt uitlevert. 't Zijn de schoenmakers van Iseghem, de wevers en zwingelaars van Zuid-Vlaanderen, de zeeldraaiers, mandenvlechters, vellenbewerkers, van 't Land van Waas en de Dendervallei. Al taaie kampers, die elk op zijn eigen voor klein loon den strijd uitvechten tegen de groote nijverheidshuizen. In die gewesten en op die gemeenten is het over 't algemeen de uiterste ellende en zwarte armoede. Bij die arbeiders bestaat de moed nog enkel en de wilskracht onder den vorm van lijdzame uithouding, een ongelooflijke taaiheid om, slecht gevoed, in slechte, ongezonde en vuile woningen, in 't meeste geval twaalf tot vijftien uren daags te werken, met de hulp van kinderen, die nauwelijks zeven, acht jaar oud zijn. Het gevoel van opstand of verweer is bij die menschen voor 't meerendeel gedoofd, hun geest is verlamd en eene doodelijke onverschilligheid weegt over heel hun wezen. Als persoonlijken vijand hebben zij zelf den werkgever niet of den fabrieksbaas dien ze verwenschen kunnen. 't Geen hen in den geweldigen neep houdt en hun 't bloed uitzuigt, 't is de naamlooze macht, het monster zonder kop: de mededingende groote voortbrengst en de onmeedoogende maatschappij. Zij missen de voldoening der levendmakende buitenlucht, 't rechtstreeksche betrek met de natuur hebben zij nooit gekend; zij missen 't genot en de blijheid in hun werk, dat meestal doodend of gevaarlijk is en ziekte of ontaarding medebrengt. Zij missen daarbij 't gevoel der verbroedering, 't bewustzijn van eene gezamenlijke macht, die hen, eensgezind, zou in staat stellen de verbetering van hun toestand te bewerken. Hunne ellende drukt dubbel zwaar, omdat zij in hunne onbeholpenheid niemand hebben, die zich hun lot aantrekt! Zij zijn door armoede en gebrek zoo zeer ontaard, dat zij hun toestand als den eenig mogelijken aanzien en zonder verweer hun ondergang inloopen. Dat zijn de groote levensvormen van de bevolking in het Vlaamsche Land.

Samen een heel leger stoere werkers, die overal te lande of er buiten, elk al zijnen kant, hun beste doen om 't leven te veroveren, een ontzaglijke kracht, die in 't aanzien van heel het Vlaamsche land, zijn kleed van weelde en zijn aanzien van rijkdom, ten toon spreidt voor de gansche wereld. Een bende volks, die, aan zich zelf overgelaten, wonderen heeft verricht, gestreden en geleden heeft zonder zijn zelfstandigheid en zijn levenskracht er bij in te schieten. Een volk, dat in al zijne verachtering eere doet aan zijn land en aan de faam van zijn ras. Een werkersbende die recht heeft op het leven en recht ook op de wederhulpe van het land, dat het heeft rijk gemaakt en vermaard in 't aanzien zijner geburen.

Laat de stroom, die nu van hoogerop komt en door samenvloeiïng van wetenschap en wetgeving, de spannende toestanden tusschen werkers en verbruikers eens moet effen banen; laat het nieuwe belang en de zorg, die nu heden ten dage, in elke richting naar alle standen van de werkersmaatschappij uitstraalt haar werk verrichten; laat de landsche werker zijn recht verkrijgen, zijne beschaving, zijne opvoeding, zijne ontwikkeling waarop hij aanspraak maken mag; laat door zorg en belang van de hoogere klassen, het lager volk tot zijn vollen bloei komen, opdat het geve al wat het geven kan; laat alle krachten tot hun weerde klimmen opdat er geene ongebruikt blijven of verloren gaan voor het welzijn en den vooruitgang van het land. - EN VLAANDEREN ZAL WORDEN GELIJK WELEER: EEN SCHOON LAND EN EEN SCHOON VOLK!

Stijn Streuvels.

Over het West-Brabantsch dialect en de verschillende invloedssferen, die hierop hebben ingewerkt, en de isoglossen die hiervan het gevolg waren: zie men nu De Regenboogkleuren blz. 67-69 en blz. 36 vlgd.

De kattekuil.
Tongval uit 't Zuiden van de Baronie van Breda, naar Leopold.

De Kattekuil plocht vruger mar ne vervèrelijke kuil te zen, en ginne wonder, want ze hebbe der daor noatGa naar voetnoot1) al veul mee de kladde g'ad. Asge der overdag nève gaot, dan zieder niks, mar asge der 's naachts om twaolluf ure, vurbij komt, dan zit heal de kuil vol katte, die er den kattendans houë. Die katte houë bekaore aomaol mee de poate vast en daanse dan in de rondte. En as z'oew zin, dan kome ze nar oew toe en trekken oew in de kuil, en dan mötte mar mee daanse. Dor is nog is ne vent vurbij gekome, die bedronke waor. De katte pakten'um aon en ze daanste mee'um in de kuil; en omdat i zat waor, kon'i der nie uit, en'i most lèvend in de kuil verzuipe. - Op ne kear kwaamp er 's naachts is ne slaachter vurbij. Tun 'i er tegenover waor, kwaampen er ook verschaaie katte vur den dag: ze spronge vur 'um en aterGa naar voetnoot2) 'um; mar d'n slaachter haai zen groat slaachtersmes bij 'um, en hij begon der mee da mes onder te hakke, mar konder gin ean van raoke. Tun gonk 'i op d'n loap en hij waor blij, dat 'i der vanaf waor. - Op nun aandere kear kwaamp er den ouwe Kees Kuik, 'n buur van Kiske Kuik z'n vaoder, is vurbij. Da waor ne vent, die nie bang waor, en die durfde, zee 'i, gerust nève d'n kattekuil gaon. Nou, hij gonk er 's naachts nar toe, en tun 'i derbij kwaamp, zaag 'i der, jao, 'k weet nie hoeveul katte wel, die bekaore aomaol mee de poate vast haaie en in de rondte daanste, en ze zonge aomaol: ‘Haand aon haand, poat aon poat, én Kees Kuik möt in de sloat!’ Mar Kuik haai 'et er nie op en gonk op d'n loap, en 'i most hard loape om de katte vur te blijve, die 'um aomaol aternao kwaampe; mar hij bleef ze toch veur. Mar Kees Kuik gonk laoter niemar nève den kattekuil. - SmenkeGa naar voetnoot3) zeggen oak, da de katte sommetije ne krombusselGa naar voetnoot4) in de kuil in braand steke en der dan aomaal rond gaon staon daanse. Nou tegeworrig hoarde daor niemar van; nou gaon der de meense gerust vurbij; mar vruger, tun zou der 's naachts nie gauw ne meens vurbij zen gegaon.

P.H. de Vlam.

a^o 1880.

Het nu volgende verhaal van Conscience in den Antwerpschen tongval bewerkte in 1905 H. Smout, nadat in 1896 en '97 door Ph. Colinet en L. Goemans hetzelfde verhaal, met eenige uitlatingen, in het Aalstersch en Leuvensch dialect was overgebracht. Deze drie vertalingen zijn echter in een tamelijk gecompliceerd phonetisch schrift gedrukt. Ik heb nu getracht dit zoo eenvoudig mogelijk om te spellen, maar ben daarin slechts half geslaagd.

De giest.	De giest.	't Spoeëk
Antwerpsch dialect.	Aalstersch dialect.	Leuvensch dialect.
în en ân zijn neusklanken als Fra. in an. De ie en uu in gesloten lettergrepen zijn meestal zeer kort. è en ò zijn de gewone doffe e en o van zeggen, lokken. G is de Duitsche g.	Gelijk boven, staat ao ook hier voor den langen doffen klank tusschen a en o; hij zweemt hier echter meer naar de o, en is daarom in de tabel met ô gespeld. Daarentegen is oa een duidelijke tweeklank met een sterke ò en een onduidelijk tweede element dat opzettelijk in de tabel door ae, maar hier door a wordt voorgesteld. Ook oi en ei zijn tweeklanken maar de i verbeeldt hier respectievelijk een o- en e-achtigen naslag; ân, în, ên zijn neusklanken; ì, è, ò korte doffe vocalen.	De oe verbeeldt de Fransche vocaal van oeuf; kj is een duidelijk palatale k, oeë en ië soms ieë geschreven, zijn de Nederl. oe en ie met een doffen naslag; oa is ook hier weer een tweeklank, bestaande uit ò en een nog dofferen naslag dan in 't Aalstersch.

Antwerpsch. Kobe. Zeg Frîns kuunde gai die-jiestore, die ze Zondag ien de Poesje gespeld emme, ge wet wel, Snoef, die-n-oep 't leste trauwt mette keunegien van Tuurkaje. - Balte. Die kan ekiek. - Frans. Iez datte die van Ao nefroejke? - Sus. Neeje, zule! Wette tan al nie mier? Dor komd-em-betoeverd kornain ien, datiem briev oebdien tore draogt, on de priengses fan Amereka. Kuunde gai die nie, Balte? - Balte. I kan ekiek alles, i kan ekiek Malle gais, van 't smietsje Veraole, Guuldentop, van Siengte Pieter, Aa lampe ver nief; i kan ekieG dem betoeverden ongt, en da fan 't Stien, en Vieserke, vieserke vangt me nie, en och iere, ik kan ekiek er zoe wel ongderd înder, az ekiek se mor waa vertelle. - Frans. A wel, lot-ong streuj kentrek doeng. - Kobe. Oerrao, 't iez ongzem Balte. Toe, van doktoor Fosiuus, ò fan de kelder ongder de vierschaor. - Sus. Doe ta nie, Balte. Vertelt liever ies fan den duuvel, ò fan toeverekse ò fan spoeke.

Balte. 'k Sal ollen iez en echteg fertelseltje vertelle, da chebeurd iez ubde klay-mart, em bietsje varder az de Kornainepaip ien 't frîns chezeet: la pieb de lapîn.	Balten. Awil 'k sal ajer e woor verozjeke verteln, da chebeerd iz ob de klen mert, em bitje verder az de kornoanepoap in 't Frâns chezet ‘la pipe de lapin’.	Balte. Awil, ik sal aalen e vertillingske vertille, da chebeet iz oeb de klaan met, e bikje vedder az de konoanepoap, in 't Frans cheziët ‘la pipe de lapin’.
Kobe. Lapîn? Daz eng kat, ge zè mies.	Koben. Lapin? dad iz eng kat, ge zigget mis.	Kobe. ‘Lapin’? gezoad abies, dad iz eng kat.
Balte. Oer taor, wa stoemeriek. Lapîn iez eng kat! neeje zule, poez iez eng kat in 't frîns. Ze riepen oemez alte tege dien aawe frînsman oite Mannekestrot, voleur de poes, de kattendief. Da wiel tege may frîns spreke. Wa kastekiengdere! Edde golle oebde zaotGa naar voetnoot2) chewarekt? eed olle vaoder gardesjoeGa naar voetnoot3) gewest, ee? In den tait fan de mariene?	Balten. Zi, da flaa beschiet. ‘Lapin’, is dad eng kat? Nie, poez iz eng kat in 't Frâns. Ze riepen allever atè tegen dien aa Frâsmaan oete mennekestraot: ‘voleur de’ poes de katndief. Da wil tege moa Frânsprekeng! O gi sjieriepemGa naar voetnoot1)! ei-è gajer ob de ‘chantier’ gewerkt? eed ajer voar ‘gardechou’ geweest, indn toat fan de Marjanne.	Balte.êⁿ doe flaabesjiet! Lapin iz dad en kat! Nië poez iz en kat in 't Frans. Ze riepen immez altoa tege doanen aave Fransman uëte menneke stroet: ‘voleur de poes’ kattendief. Da wil tege moa gon Frans klappe! êⁿ doeë koeë joeng! idde goa van ze lieven im Brissel gewèrekt? iëd oe groeëtvoer saldoet cheweest, in den toat fan de Franse?

Zwaigt na: zulle, want 'k chon oeptenievd begiene. Ien die straot stoeng der iez en ois mè fier steuzjes songder de zolder, zoe groet en zoe schoen as 't palais van de keunink.	Zwoach na zei è, wand G begin van erreert. Awil, in dè strôt ten stont er en ois miffier stozje zonder de zolder, zuu groeíít ê zuu schoeíín as 't paloas fan de Keenink.	zwoich na zille want ik begin oepenief. - Awil, doe stonttan in doa stroet en oeës mee vier steuzje sonder de zolder, zoeë groeët en zoeë schoeën az et paloas fan de kjenink.-
Mor in dad ois wildenoemes na niemant ni woene, en jaore lank bleev et leeg ston, want et spoekten er ien.	Maor dor en waa nimant in dad ois ni woeünn in 't bleef jaore lank leech staon, want 't spoektn drin.	Moe doe waa niemand in dad oeës ni woeënen, inned bleef joere lank lieg ston, want et spoekten er in.
Sus. O, dachò schoen zen!	Sus. Aa, da sa schoeü zoan.	Sus. Aa! dassal schoeën zoan.
Balte. StilânsGa naar voetnoot1) aud ewe smoel. A wel, oep slach fan twellev ure kwamp er iedere kier ne giest, dienet ois fanongdere toed boven afliep, en az datan lank chenoeg cheduurd od, dang goeng de giest oep slach fan den ienen achter de poert ston, en begoster zoe warecht' oilen en teschrieuwe, datter iederendien kompasse mè kreech.	Balten. Stilâns, aavd ajer koes! Awil op 't slach fan twellev iere kwamper iedre kier ne giest, tie 't ois van onder tod boevn afliep, en az da ten lank chenoe-chedierd oa, ten kwamb de giest tegen 't slach fan den ien achter de straotpoeürt staon im begos suu injelek 't oiln in te schrieën datter iedrin kompasje mi kreech.	Balte. Silâns! oed oeë monje toe. Awil, oep slach fan twellev iere kwamp er iedere kie e spoeëk die ed oeës fan onder tobboeven afliep, en az dattan alank chenoech chedietaa, dan kwamp et spoeëk tegen iën ier achter de poet fan de stroet ston in begost soeë diërloikj 't oeëlen in te schrieëve, datter iederiën kompasse mee kreech.
Kobe. Zedde gay da Suus, die der ont suuchte zet?	Koben. Zedde goa da, Soeíí, di tor ne zicht lot?	Kobe. Zoade goa da, Soeë, die doe zicht?
Frans. Ee, ajis bang, aa beeft, 'k fuul et; aa wa kieke!	Sus. È, èjjiz benaat; è beeft, 'k wer et chewaor; aj, wa kieken!	Frans. Ai! o ië ferviëtGa naar voetnoot2); oe beeft: 'k widdet chewoer wanne labbekak.
Balte. Zeg Kobe, as che na verdoemen ewe smoel nie-j-aud ee, dan stamp-ek e sebiet fan 't keldergat. A wel, der dieref niemant ni j in dad ois chon, en tog dee de giest niks înderz as roepe: verlost m'n ziel! verlost m'n ziel!	Balten. As Koebe zène mont ni toe en aat, stomp ek im van dem boagank. Awil, dor en tirf toch nimant in dad ois ni îngaon, al was ta te giest ni en dee as roepm verlos m'n ziel! verlos m'n ziel.	Balte. As Koebe z'ne mont ni toe en oe, tan stamp 'k 'm van de bro af. Awil, doe tist toch niemand in dad oeës nid ingon, al woeten tad et spoeëk niden dee as roepe: verlos m'n ziel! verlos m'n ziel!
Dor wier dan gezeet-en 'k cheloev ekieG dat oek, -dade te ziel was fan de lesten ier, der et ois fang gewest ot, en dien oit chirichat ne groete schat of wegchestoke, en ge wètadaz iemant stareft mè zoewiet up seng konsjengse, dattem dan zoelenk in d'el moed brînde toeta se gelt chevongde wurt.	Dor wir tèn gezèt, en ik cheloeüv et oeíík, datte ziel was fan de listn ier va wie dat ois was, in datn diën oit chieregèt ne groeííte schat wech-estoeken oa; in ge wit wil aster iemant sterf missikke gilt op sin kônsênsje, datn tèn in d'ille moe bloavem brann totta ta chilt chevonne wert.	Doe wi tan geziëd, in ik cheloeëv ekjikj dat 't soeë was, dad 't te ziel was fan de listen ier van wie daaded oeës chewees was, en dattem oeët chiergoat nen ielen oeëp jeld ewech estoeken aa. In ge wit wil, asser iemant sterref mej ewèch estop jeld oep sin konsiense, dattem dan zoeë lank in d'il moed bloave branne, totta ta cheld chevonne wit.

Azda, na zoe-wallank cheduurt ot, kwamp er iez oepne zekere kier nen aawe soldaot oute marmieten oorloch. Die soldaot, dien iete stareke Jan, en dien od in de stamenee gezeet tat em ver niet en niemendal, oem zoe te zegge, ver ze plezier, ne nacht in da leeg ois soo slaope, assem ongdert frang oep foerînt waawe geve. Den oisbois, die zee soe tege Jan: iez da waor? Darevde gai in dad ois slaope?	Az da na, azuu al giellankchedierd oa, kwamp-er însj n'n aa sadaot fan de merremietn-oerloch. Darme sadaot oate sterke Jaan, in è oa gezed in 'n erberg, datn vir ne niet inne nimmen-daaln om zuu te zigge vir zè plezier, ne nacht in da leeg ois so wille slaopm, assim ondert chilln op feerant waae geven. Dem baos zoa tege Jan: iz da waor? tervde gè in dad ois slopen?	Az da naa zoe al iel lank che-diet aa, kwamp er ne kie nen aave saldoet van den oerlocht. Doane saldoet iëte sterreke Jan, in o aa geziët in en èrre-bèrrech, dattem vej en kjizGa naar voetnoot4) broeët, jaa zelle fee ze plezier alliën, ne nacht in da liig oeës saa wille sloepen, assim ondert chillen oep avans waa jeve. Dem boes fan den oeës die zaa tege Jan: iz da woe? Tèed-egoGa naar voetnoot5) in dadoeëssloepe?
Wel jao, zee Jan zoe, 'k feegGa naar voetnoot1) on alle spoeken en duvels. Da chod bewaort, das choe bewaort.	Joak soa Jaan, want ek feeg on alle spoeken en on alle doeíívels. Da chod bewaort, is wil bewaort.	Joe zeekjer, zaa Jan, want ik fiig mem botte, zaa em, on al de spoeëken en on al de dievels fan den iële wiërelt. Etcheen dat Chod bewoed, is wil bewoed.
A wel, zeet en oizbaos, soe geft m'en înt, zeet em zoe, me zen takkoord. Wat moet ekiek a geve, kameraot?	Awil zoa dem baos, geef mè d'ant-orrop, wè zen t' akkoert. Wa moet ek a geven?	Awil, zaa dem boes, jif me doe en ant oep, mezin tod akoet, wa moet ek oe jeve?
Oert zee Jan, geft me mor al oem te begienen en wiezGa naar voetnoot2) bukenaut eng kloempekes, 'n dozain flesse wain, 'n fles mè kwakGa naar voetnoot3), ne koekpot fol mè spaiz en 'ng goej pan oem er m'ng koeken in te bakke.	Oeíírt soa Jaan, geef mè mor iest eng goei vrecht aat, en dozoan flesse woan, ne pot fol meetieg in 'n goeipen om meng koeken in te bakken.	Oeët, saa Jan, jif me moe al vee te bejinnen, en goei vracht chekapt oet, e dozoan flesse woan, en fles sjenoavel, ne pot fol diig in en goei pan vee m'n koeken in te bakke.
Da suuld emme, zeeten ois-bos, en as em da na-j-ot, trok Jan tege den aovet mè s'm proviezen in dad ois.	Da sijj-emme, zoa dem baos; in assen im da chegeven oa, trok Jaan tegen d'n ovet missem proviezje 't oiz in.	Da sild imme, zoo dem boes, in assem im da chejeven aa, trok Jan tege den oevent, mee z'n proviezen ed oeës binne.
As 't na vier uren ot cheslaoge, droech em z'n aut en ze ne koekpot mè spaiz en 'ng kaomer oep 't ieste, dor nog 'n taofel stoeng mi twie stoele.	As 't na vier iere geslegen oa, dreech en zen aat ên zenne pot mit tieg in'n komer obdieste stozje, worda nog en tofel stont mit twie stoeln.	Azzet naa vier iere gesloege was, droechem zen oet in zene pot mee diig in en koemer oeb d'ieste steuzje, woe datter nog en toefel stont mee twië stoele.
A begos tor na je vuur te maoken az oem 't iel ois af te brînde en a zette zene koek-pot-or-neffe, oem de spais te doeng oepchon.	È begos tor e vier te moke, gelek om 't oiz af te bran'n in dorneve sitn'n è zenne pot om d'n diech doen te gaon.	Oa begos toe e vie te moeke gelak fee ed ed oeës im bran te steekjen, en oa zat sene pot erneve vee de diig doen oep te gon.
Terwail datte spais na jon 't oepchon was, begost Jan de flessen ien ver ien de nek te breke, en a kreeg oeb den duur e stuuk in zene kraoch, chelak nenaauwe Zwitser; mor a was toch ni fan zene sengter af, en a wiest iel goet wa tatem zee-jen dee.	Tswoalez dat'n diech na on 't chôn waz, begos Jaan de flessn în vir ien de nek te kroken; în è kreeg opt'in e stik in zen krooch, chelèk nen aa Polak; mor è was toch ni fa zem berrekenGa naar voetnoot2), in è wis chiel goet, wa ta tn dee.	Terwoalen tatte diig na on 't chon was, begos Jan de flessen ien ver ien de nek te kroeken, in oa kreech me dee den dier estikj in zene kroech, chelak nen aave Zwitser; moe oa was toch fan zene senter ni, zille, en oa wist iël goe wat-tattem dee.

Da was na goet, mor assem na lank chenoech chedroenken ot, begost senem beerGa naar voetnoot1) te dînse. A zette dan zem pan oep 't fuur en a lapte der ne goeje pollepel spaiz ien. Dan ont kiesse datte plezier was; et rook er zoe lakker az on de deur van 't lînts-wel-vaore; zoe nen roek chelak fan en restoraose.	Da was mè goet; mor as e na lank chenoech chedronken oa, begos sennem bèer te dânsen; è zitte zem pen op 't fier in è laptn der ne goeie polleper dieg in. Naa begosttekoek te kasn; in 't roek su vrinjelek asnoenez on de killervênster van e roak ois.	Da was naa goet; moe assem naa allank chenoech chedroenken aa, begos senem biër te danse, oa zattan s'n pan oep et fie in oa lapte doe ne goeje polleper diig in. Naa begos te koek te kjesteren en et roek er zoeë foan as snoe-nez on de kjildervinster van e roik oeës.
A wel, da was na goet; de koek fan Jan was langsten iene kînt schoem broin gebakken en a goejden em oem-oech in de schaa, oem em oem te kiere.	Awee, das was no goet; Jân zenne koek was lanks ten iene kant schoeíím broan gebakken, in è roednGa naar voetnoot3) im omoeííg in de schaa om im om te kieren.	Awil, daddis naa goet; Jan zinne koek was lansten iëne kant schoeën broeën gebakken, in oa smeetem emoeëg in de schaa vej em oem te droeë.
Mor gelak em na wer oep 't fuur stoeng, valter oep înz iet oite schaa, en pardoef, in Jan z'm pan, en de koekembak in d'asse.	Mo gelek e na weer op 't fier stont, valter mee op iene kier iet oate schaa, im perdaf, în zem pen, in de koek in d'asgen.	Moe gelak em na wej oep et fie stont, valt er m'en iëne kji iet oeët te schaa; in 'pardaf! 'n z'm pan, in de koek in d'asse.

Antw. Wel ongdertuzet! 'k weet ni watte! riep Jan, zoode da na nie ferwengse? Broin en zoe lakker! Dor lee na mene zieltjeskoek. Mor wa wiel ekiek er on doeng? zeet'm zoe-wien z'n aíge; 't ies na toch soe, 'k sal mor ne nieve pollepel spaiz im m'm pan doeng, oep choe fal et oit. - Na, a doe ta, en wer on 't kiese da ch'r de giewoenger van zoo gekregen emme, al was ta chien gien drai daoge gien ete ni mier ot hat. - Mor Jan die lotte steel van de pan los, en a pak ta tienk oeb datter oite scha was chevalle. Groit na toch ies, wa tata was; 't waz 'n doedzbien oit nen arem. - Jan, die schiet iene lach, en a zee soe wa lachende: jao? denke ze mai bang te maoken offer de zot t'aawe? Dan zen ze goe chelevert mèjjiem pèrde poete! Al goejde ze nai unen iele prospotGa naar voetnoot4) teur de schaa, dan gav ekiek er nò chien doit fer! Mèj-une flaawe kuul! - Mor da was na goet; as Jan zene koek na j-allef chebakke was, zee 't em zoe-win z'n aige: ge zuult me deze kier ni-j-emme, vieze manne! 'k Sal de koek liever allef raa binne spele ... En a stak s'n înd al oit oem de koek te pakke, mor oep îns falt-er nen iele rînsel bienen oitte schaa, en pardoef in Jan z'm pan, en de koek in d'asse. - Wel sieses fam maderînte, riep Jan, zal ekiek na-j-al m'n spais nor de maon zieng gaon? Wad iz da na wer, woor da se mè che goeid emme? Da's chiene klaine paoter-noster! 't is seker de ruugegraot fanne klai veuleke; oe flaa, dattie manne toch sen! Ze kuune ne mengs noch nie cheruust laoten ete. Jo mor, da tor in z'm pan was chevalle, waoren allemol bîntsjes, zoe groet az da, on'ng koer gerege, en 't waz de ruugegraot fan ne mengs. - Jan die wier na toch soe-w-emels kwaot, dattem de biene te gelaik oepakte, en ze tege de muur ing greuzelemengte vanien sloech. - A goeng dan bai z'm pan zieten en sloeg er van taitoetait ne nieve spaiz ien, mor

iedere kier as em de koek oite pan waa pakke, viel der'tien of 'tînder doedzbien ien, en dat-tuurde zoe lank, toeta t'r oep 't leste n'n doetskop in viel. Jan die schot in 'n frînse kolèren en goeide d'n doetskop soe vaar az dattem waa vliege. Dan begost'm geruuste bakken en a-j-od al'n taloerGa naar voetnoot1) mè koekebakken oeb de taofel gezet oem te gon ete.	Iedre kier da Jaane koek oate penne wilde pakke, viel der t'ien oft'ander mênsembien in, in dattierdn totta ter op 't list en dossjoeíít in viel. Jaan die schoet mè in ên Frânse kolèr, in è roedn tossjoeíít suu ver ast fliege waa. Naa begosten gris te bakken, in è oa al în schoetel vol koeken ob de tofel gezit om te gon eetn.	Iedere kjië dach Jan ne koek oët te pan waa pakke, viel er d'iën ov d'ander minsebiën in da tiede tottatter oep 't leste n'n doetskop in viel. Jan die schoet in 'n Franse koleeren, in oa wireb den doetskop soeë veer az dattem vliege waa. Naa begost em gris te bakken in ò à al en schoetel vol koeken oep toefel gezit fee gon 't ete.
Assem na goed on taofel zat, en lakker on 't knabbelen en on 't soige was, komt-er oep îns ne slach. Jan die teld-en 't was twellev ure.	As è na goet on tofel zat, ing gesmokelèk on 't knauwelen in on 't soage was, oeíírden op iene kier ne slach. Jaan tildn, in 't was twellev ieren.	Assem naa goed on toefel zat in smoekeloik on 't knabbelen in on 't soeige was, oeët em iëne kjië ne slach. Jan tilden in et was twellev iere.
En Jan dien eft s'n oegen oep, en a ziet-tor in den oek, wor dattem de biene gegoeid ot, e lielek cheremte staon.	Mor Jaan if sen oeíígen op, in è zietor in dn oek, wor da tn de biene geroed oa, è lielek geromte staon.	Moe Jan zied emoeëg in oa zie toe in den oek woe dattem de biëne gesmeten aa, e lilek cherimte ston.

Antw. Want oep slach fan twellev ure waore de bienen allemol onieng gekropen en dor stoeng na de giest mè-je wiet laoken oep sene ruug. En a waz och areme zoe maoger gewurre van dad-eeweg rongtloepe, da-che z'n dareme deur z'n 'm boik kost sieng. - Jan die bezieta spoek n'n ielen tait, en a vreev on z'n oege, want a doch tatta ni waor was, mor zoeta-j-az da spoek em verruurde, zach em permentelaG da 't ne giest was. - Oo zee Jan, goeiendach, Pietsje de doet! oe gaoget mè je gezongtat? 'k cheloev da 'k aa noch mier gezieng èm. Staodega nie-j-ien Siengt Wielebers mè 't sielen-oktaof? Ge ziet er înders mor aremoeieg oit, Jan Stek. Sie zoe ne koek ov drai, en zoe'n fleske, da soo-we-wînderz deuchtoeng. Mor wa seg ekiek? 'k cheloev ierlek datte koeke doer ewen boik soowe valle, want che draochtor 'n zjilee die-jà-zjoer gewarekt is. As ch'înders wilt meedrinke, muute mor aon-ziete zule. - De giest ie sprak nie, mor a dee-j-'n tieke mè sene venger, ovdattem waa zegge: komd-iez-ier. - Mor Jan die was feul te sluum oem da ni te doeng. - Aperopoo, zee-t-em, pietsje kraokeling, as che dor wield blaive staon toet morrege vruuch, da meugde gai da cheruus toeng, zule; mor az ekiek fan aa was, dang goeng ekiek em bietsje on 't fuur ziete, want in dien oek ies 't iel rumatiek, en ge moest iez 'n valling oepschare. - A sa, mor zegd is, wa taol sprekte-gai? Zech! is 't fan parlee frânsè kongter alle mengse? Oek al ni? Gò ta mor teruug nor e doetskiest, droechsak,

Zeede vang Got, sprekt; zee-de van den duuvel, vertrekt. Mor de giest ie bleef staon en dee nie-j-înderz az mè zene vienger tieke doeng, oemda Jan zoo bai em kome. Mor Jan, die goeng geruust foert mie-j-eten en zag in 't hiel nim'r nor 't spoek.

Komde va got, sprikt; komde van d'n doeíível, vertrekt! riep Jaan. Mor de giezd bleef staon, în en dee ni as tieken doen missen vingeren, da Jaam bè ì mos komm. Mor Jân gonk foersj mì eetn, in ê zach nor 't spoek nimmer om.

Komde va Got, sprikjt! Komde van den dievel vertrikj! riep Jan. Moe de giez bleef ston, in ò en dee nied as tiik-jen doen mee z'n vinjere, dach Jan bò im mos koeme. Moe Jan goenk foets mej eten, in oa zach noe et spoeëk nemi oem.

Antw. Az da soe na-j-al n'n ielen tait cheduurd ot, sloeg-et allever ien, en de giestien efte ze maoger pikkelz oep en kwam zoe stillekez, aonor Jan, en a dee mor alte tieke mè zene vienger. - Mor Jan die stoeng oep înz oep, en a riep tege de giest. Zech, Pierlala, 'k èm ekiek aa mor ien dienge te zegge, zule; ge meucht soe veul spreken az da de mor wielt mor vamme laiv avblaive zule, of me weure kwoi vriengde. As che na noch wat tiechter dareft kome, dan slaog ekieG die fles oep ewe lieleke smoel kapot. Ge zoo me geere mene nek breken ee? 'k weet-et-wel, mor 't sal ni waor zen, zule. Ge kent me noch ni, maneke. - De giest-ie stak sene vienger oit en roktener mè-j-on Jan z'n înt, en oep s'in înt wasser, sebiet 'n iel blain gebrînt. Wel nongdedoeme, riep Jan, wieldegai zoe kennes memme maake; 't schain-tache warem înden èt, gebuur! Mor zoe zemme ni chetraut zule; 'k sal ekiek a da wel iez afliere. Are dastieste koefkeGa naar voetnoot1). - En Jan die sloech nor 't spoek mè-j-'n fles, zjuust oep 't scheel van zene kop, mor a rokte de giest nie, want a sloech elak oeb de wiengt.

Dan wier Jan iest fer engoei kwaot. A welde de giest fast-pakken en'm oeb de grongt smaite, mor da choeng ni, want soe ta-j-az dattem doch, tattem de giest fast ot, vuul-denem niemendale.	Naa wirt Jân vir goe kaod; è wildn de giest faspakken in ob de gront slaon, maor dang gink ni mee; want assen mandn datn im vast oa, en voeldn è nimmendaaln.	Naa wit Jan ver goe koet; oa waa de gies faspakken in oeb de gront sloege; moe dad en goenk nit; want assem mände dattem em vast aa, dan vilden en niksmandalle nemië.
Pastoep, sule, riepem, da tuurt na-j-allank chenoech; ge kuunt mor ies chaa gon zegge wa ta che vammai muut emme. Worroem komdegai ier ruze zuken ee? 'k emm-e kiek oemes chien afères mè jaa of mè jew iel famiele. Lomme dan geruust en god aon.	Pas op, riepm, datier na alank chenoech; ge kin mor înz agaa zigge wa ta che va moa moed imm. Worom komde gè ie rizje moken, èn? k'en im ekik mì aa of mi a famile gin affèren. Lot mi tên grist ên god aon.	Past oep, riepem, dat tie na allank chenoech; ge kind ie moe a gaa ne kjië zèe, se, watta che va moa moet imme. Woevee komd e gò ie rieze ziekje de? 'k en im ekjikj mej aa of mej oe famile jien affaire. Lot me dan grist en goed on.
Mor de giest tee ni-j-înderz as tieke doeng en mor nor de deur waize.	Mor de giest en dee nie as winken ì nor de deer woazen.	Moe de gies tee nid as winkjen en noe de dee woaze.
Jan die pakte zene kîndelèr en zee tege de giest: allee lot sien wa ta che vammai muut emme, allee, goffeur, 'k sal ekiek achtere gon.	Op 'tinne pakte Jân zenne kandelèr, ê zoa tegen de giest: Alla! lot sien wa ta che moed im'm. Gao feeren op, 'k sal a volgen.	Dee den dier pak Jan zinne kandeliër in oa zië tegen de giest: Ollò, lot i sien watta che moet imme. Goe fer oep, ik sal oe vollege.
't Spoek deete deur open en wees Jan nor den trap, mor Jan die was slumer az da, en zee mor altet: go sule feur, want assem was feur gegon, dan at ta spoek em zeker de nek chebroke.	't SpoeG dee de deer oepen, ên wees nor benèen; mor Jân was feel slimmer, in è zoa altet: go sil feeren; want oann oa dn ieste gegaon, 't spoek oa im giel zeker de nek chebroekn.	Ent spoeëG dee de dej oepen in weer noe benee; moe Jan was feel slimmer az dat, in oa zà altoat: goe sille fejaf, want à oa den ieste gegon, dan à et spoeëk em iel zeekjer de nekj chekrokt.
Zoe kwaome z'oeb den duur benejen in de gînk, en dor lach ne zarek mennen aizere rienk, diener in vast was.	Te lange liste kwampe ze tog benèen in de gank, in doar lach ne zèrek minnen oazere rink, die ter vast ì was.	Te langeliste kwampe ze dan tog benèen, in de gank, in doe lag ne zèrek mee nen oa-zeren rinkj, die dervast in was.

't Spoek weez om Jan dattem die zarek moest oepeffe, mor Jan die begos te lachen en a zee: Jo, g'aut m'ier wa fer den aop, bruurke. As che gine mekaniek in aawe zak èt, zuul-de noch allînk meuge rongt loepe. Eft sellev de stien oep, want iekan ekieG da ni.	't Spoek weez ò Jaan, da tn die zèerk most op iffen. Mor Jân di begos te lachen; jân, zoann g'aaf mè zeker vir de zot. As che gè giene mikkanik in ane zak en it, zijje gè nog allank mege ront loeíípm; if chè zilv de stien op, want ik 'ng kân da ni.	Et spoeëk weez on Jan, dattem doane zèrek most oepiffe. Moe Jan die begos te lache: jaa, zaa'm, g'aaf seekjer mee moa de zod; brikje!Ga naar voetnoot1) As che jië geriev in oe tèz en it, dan zilde goa nog allank mege wachte.
De giest-tie-n-efte de stien oep, en dor ongder wasser ne groete puut, wor datter drai groet aizer potten in stoenge me chaawe gelt ien. En zoe tay as Jan da chelt chezieng ot, begos ta spoek te spreke. Ziede ga da chelt? vroeget on Jan.	De giest iftegen de stien op, in doronder was er ne groeííte pit, worda troa groeíít oazere potn ì stontn, vol mì chaa gilt.	If ne kjië zellev de stiën oep, want ikj en kan da nit. De giest ieft de stiën oep, in doe onder wasser ne groeëte pit, woe datter droa groeêt oazere potten in stonte vol gaave jelt. En gelak as dach Jan et jelt chezien aa, begost et spoeëk te spreekje: Zied e da-cheld? vroeg ed an Jan.
Wel gai vieze lîntsman, ge sprekt gelak floms? Na beginneme makîndere te verstaon. Frîns kan-ekiek toch oek, sule, want'k èm vaif jaor gediengt! en viva Nampolejon! Jao, 'k siem ekiek zoe-w-ied blinke da noggal goed oep stuukskes fan twiengteg frang trekt.	Wil, gè vieze potriot! riep Jaan, ge sprik lek floms. Naa beginneme makkanderen te verstaon. Frâns kaan ik tog oeíík sijje, want 'k im voaf joar gedint - in vieva Napoelejon! Ja 'k sien al iet blinken da noach trekt op stikke van twintech frang.	Wil goa vieze patriot, riep Jan, ge sprik chelak Floms. Naá bejinneme malkandere te verston. Frans kan ek tog oeêk zille, want ik im voaf joe gedint, im vievat N apoljôn! Jaa, ik sien al ied blinkje, da da noich trikjt oep stikje van twintech frang.
De giestie-n-olde de drai potten oite puut, en zee mè-j-en olle stem. Dassen drai potte mè chelt, die 'k ot wech-estoke veur daddieG doet was.	De giest oldn de droa potte gilt ti tn wich chestoeken oa, ierda tn doeíít was. Da senn droa potte gèlt ti 'k wichchestoeken oa, ier dak doeíít wa, soann.	De giest ulde de droa potte jelt fee den dag die em ewech estoeken aa vee dattem doeët was. Da sen droa potte jelt tie ek ewech-estoeken in vee daG doeët was, saa'm.
Veur da che doet wort! riep Jan iel verwongdert. Zedde ga doet? Dassode ni zegge, zule, 'k cheloef da che me dor wa wielt wais maoke. Mor de giestie lusterde dor ni nor, en a zee: ik emmekiek in d'el mute brînde zoe lank toe ta tie potte zoowe gevongde weure, - ennaw edde gai m'oit'el verlost.	Ier da che doeíít waort! riep Jaan giel verwondert zedde gè doeíít? Dad en zoje ni siggen; 'k cheloeííf da che mè iet obdroat. Mor de giest en loasterdn dor ni naor, in è zoa: 'k im in d'ille zuu lank moeten braan 'n totta ti potte gevonne wieren - in in go it me na oeët 't il verlost.	Vee da che doeët wot! riep Jan iël verwondert. Zoad e goa doeët? Dadden zodde ni sè, zille; 'k cheloeëv da che me doe it woas mokt. - Moe de giest en lusterde doe nied énen, en oa zaa; 'kj'im in d'il zoeë lank moete branne, totta toa potten gevonnen widen - goa it mè na oat 't ille verlost.
Emm-ekiek aaw oit' el verlost?	Im ekjikj a oeët 't il verlost!	Im ekik a oat 't ille verlost?

riep Jan; dor èmmek na spait fan. Ge zenne schoene joenge. 'k Sal er mor van zwaige, want mem bloet kokt al. Naa brînd-ekiek ni mier, zeeta spoek; are, dor is m'n înt. Vuult, naw iss'ielemol kaut.	riep Jaan. 't Spat mè noach. Ge zenne schoeííne jongen. 'k Sammer zwaogen want mem bloet koekt aal. Naa'm bran ek ni mier, zoa de giest. Alla, daor is men ant; voelt ter aon, 't is kaat.	riep Jan. Doe im ek na spoat fan, se. Ge zoa nogal ne schoeëne joeng. Ik sal moe zwoige, want me bloed begind al te koeke. Na en brannek nemië, zaa de giëst. Arè, doe is men ant; tas ter iz on; 't is koet.
Mersi ver de goetat, zee Jan, au de pikkelbientsjes mor stillekes tois. Zoe wainech komplemengten as meugelek. Ie kenn-e vogel, ge zetten duvel te plat.	Bedank fan a goetèt, soa Jaan, aavd a pikkele mor stillekes toas. Zuu litter kompleminten as megelek, e kin a, voegel, ge zetten doeivel te plat, hoa.	Ge zoa bedank fan oe goetoat, saa Jan, aavd oe polleper moe stillekes toeës. Zoeë woanech komplementen megeloik. I kjin oe, voegel, ge zoat ten dievel te plat, choa.
Si, zee 't spoek, van die drai potte mè chaut, verzuuk-ek aa da ch'er iene van on den areme geft, ienen on de karek oem misse ver m'n ziel te doeng, en...	Zie, zoa 't spoek, van di droa potte gaat, verzoek ek a van der ien'n onden èremen te geven, ien on de kèrk, ò missen te doen vir men ziel, in...	Se, zaa 't spoeëk, fan doa droa potte goet, ferziekj ek oe van er iënen on den èreme te jeven, iënen on de kjèrek, vee misse te doen vee m'n ziel in...
Ola, riep Jan, da ferwensg-ekiek em bietsje, zule. Zenn-ekiek aawe knecht? Ge mok-tor gien slechte rekenieng. En wa sal-ekiek dan nemen? Neeje, mor asser wa trinkchelt overschiet, dan zal-ekiek-etoen. - Ge zè cha-w-oemes toch raik chenoech, al godde zoe slecht chekliet in 't puteke van de wiengter. A wel, wa segde?	Ola, riep Jaan, g'itter de kompleminte van. Ben ekik ane knecht? Ge mok tor'n schoeíín rekenink; in wa sol ekik ten imm? Nie, mor as ter ewat trinkchilt oeverschiet ten za 'k 't doen. Ge zè chè toch roak chenoech, al is ta che zu slèch-cheklit luupt, in tè nog in de winter. - Awee wa sigde?	OEla, riep Jan, da sied e van ie. Odde me jistere giedGa naar voetnoot2), ikj aa van doeg oeë knè cheweest. Ge mok toe 'n schoeën riikeninj; in wa sal ekjikj dan imme? Nië, moe as er e klaa bikje drinkjelt oeversjiet, dan zallek et toen. Ge zoat toch roik chenoech, alwoetenGa naar voetnoot3) ta che zoeë slè chekliët loept, in da nog al in de winter. Awil we segd e de?
Den darde paot, zeete giest, dien ies feur aa.	Den derde pot, soa de giest is fir aa.	Den derden pot saa de giëst, is fej aa.
Veur mai, riep Jan, zoe blai as ne karmisfogel, wel siemenies, d'r weur-ekiek noch staopelzot fan. Komd ier, 'k sal ew ies kuussen oepe poste-laine kaoke.	Vir moa, riep Jaan, vol blaschap, wil ziemenisen toch! 'k wer der zot fan. Kom ier, 'k sal a îns kisn op a poezje-loane koken.	Vee moa riep Jan, zoee bloa az iet; wil sjië meneeGa naar voetnoot4) toch, ik witter zot fan. Komd ie, ik sal oe is kissen oep oe posse-lane koeken.
En Jan die sproeng oep fan areuzeGa naar voetnoot1); mor a struunkelden en a viel in de puut en ze licht oit! 't sloech zjuust ien uur. - Na was Jan ien den doenkere.	In Jaan spronk op fa plezier; mor a stroakeldn ê zè licht waz oat. 't Sleech sjist ien ieren. Naa zat Jaan in d'n donkeren.	In Jan sproenk oep fan plezier; moe oa stroeikjelden, in ze lich was oeët. 't Sloech sjist iën ier. - Naa zat Jan in den doenker.
Pietsje de doet! riep-em zoe-w-art az dattem kost, wor zedde - ee spoekske lief, komd iez ier! 'k emm ekiek aaw oit'el verlost, na meugde-gai mai oek wel iez oit eze puut ferlosse.	Pietn de doeíít, riepm, zuu ert as en morren kost, wor zedde? èe spoekske lief! kom înz ier; im ekik aa oat 't ille verlost, ge mee chè moa oeíík wil oat teze pit ferlosn.	Pikje de doeët, riepem zoe èt as dattem moe kost, woe zoade? Eela spoekske lief! komd iz ie; im ekjikj oe oeët 't il verlos, tan meegd goa mò oeëk wil oeët teze pit ferlosse.

- Mor 't spoek was wech. - Jan die kroop meffeul moeiten oite puut, en ropte z'ng kers oep.	Mor 't spoek was wich. Jaan di kroep tè mì feel moeit oat te pit, in roptn zeng kèezop.	Moe et spoeëk was ewechj. Jan, die kroep dan mee veel moeten oeët te pit, in ropte z'n keez oep.
Dan goeng em nor boven ennassem na z'n aige 'n bietsje chewaremd ot, en noch twie fleskez ot chedroenke, viel em in 't slaop. -	È gonk im'm bitje wèremen, in as e noch twie flesse woan oat chedronken oa, vieln in 't sloop.	Oa ginkj em ebikje wèremen in assem da noch twië flesse woan oeëtchedroenken aa, viel em in 't sloep.
's înderendaogz dee Jan wa ta te giest em gezeet ot. A gaf ne pot on den areme, ne pot on de karek en a-j-ielt ne pot fer z'n aige. - En Jan was raik, want in zene pot waore wel ongdertuzet miljoeng.	Tsanderdoogz dee Jaan tcheen datte giest im gezèed oa. A gaf ne pot on d'n èremen, ne pot on de kerk, in è iel ne pot fir im.	'Sanderendoes dee Jan wa ta te giëst em geziët aa. Oa gav ne pot on den èreme, ne pot onde kjèrek, in ò iel ne pot vej im.
En Jan die woenden iene groet ois, en a-j-ielt fetuur em pert, en a sliep ienem floeremGa naar voetnoot1) bet, en a droenk wain, en a goeng alle daogen oep stamenee. - En dor kwamp e vareke menne lange snoit, en 't fertelselt-sjen iz oit.	In Jaan woendn in e groeíít oas, in è iel koezj im pèert, in è sliep op e floerem bedde, in è dronk woan, in è gonk alle doge nor d'erberch; in do kwamp e verke minne lange snoat im mè verozjeken iz oat.	En Jan woenden in e groeët oeës, en ò iel koets en pjèet, en oa sliep oep e floere bet, in oa droenk woan, in oa goenk allen doege noe d'èrebèrech; in doe kwamp e vèreke mee ne lange snoeët, in me vertillingsken iz oeët.

Mee den tram,
ontleend aan Jan Bouchery: De Gentsche Tongval.

‘Zeg, vrèwe, me goan vandoage ne kiër in de koetse rije(n).’ - ‘'t En ès niet woar, zekere, Cies? Zijde gij altemets i geld beu?’ - ‘Moar niën ek, mijns! Ge weet toch wel da che den dag van vandoage de stad keunt rondrije(n) veur ne niemendalle. Veur nen appel in 'n ei brijnge z'i van 't SeleskestGa naar voetnoot2) naor de Brigsche puërte.’ - ‘'k Wil da 'k et zoage, zei den blende.’ - ‘Ha, ge geluëf me nie? Awel, kom dan mee mee mij!’ - Cies en Mie weundegen in e klein (h)uizeke op TicheldrijeGa naar voetnoot3). Ze trokken over 't sluizeke lanst 't BèweluëleitseGa naar voetnoot4) over de Botermoort, verbij 't Sentsoacobs, in kwoame ezüe op de Vlasmoort. - ‘Doar stoat ons feture,’ zei Cies tege zijn vrèwe; in (h)ij wees op den elektrieken tram. ‘Allee, stap-t-er moar algèwe(n) inne, of (h)ij rij nog veur onze neuze wig.’ - Cies gijng veure; (h)ij trok zij Mie omhuëge en duwdeg' (h)eur binne. - ‘Me zijn al verre genoeg,’ zeit (h)ij. ‘Me moete wij op de kusses nie zitte; dad es doar d'iëste ploatse, en da kost nen (h)alve kluit dierdere. Veur vijf cens zulle me der uëk wel geraoke.’ - Den ontfanger kwam veur de pinne. - ‘Geef ons ne kiër elk veur vijf cens tram,’ sprak Cies. - ‘Hoe verre meuge me doarveure rije?’ - ‘Tot in 't Park, vrientse.’ - ‘Wa zegt (h)ij?’ vroeg Mie. ‘Kost ta nie miër of dade? Zeg, jongen, ge wild ons seker veur de zot (h)èwe?’ - ‘Moar in 't giël nie,’ sprak Cies. ‘Hij zal ejij doar ommers nie veur liege! 't es ejij azuë! Allee, koetsier, rij moar deure!’ - ‘Wel Onze lieven Heere,’ zei-se zij, ‘wa rij ta tjink toch ziëre! Me zijn al t'endent tséntsoacobsstroate; me rijjen over de brigge. Kijk ne kiër! Es da de fabrieke van Loesberge nie?’ - ‘Joa 't sekere! Me rije deur de Sarlekijnstroate.

Kijk, ginter verre stoa Sentane op 't Arteveldeplein.’ - ‘Ei, 'k geluëve da me ziërder rijen of den avapeur! 't es goet da 'k nie te vele g'ëten hè, anders zoe...’ - ‘Wil de wel 'n beetse zwijge mee al iwe prietproat! - 't Es gelijk, ge meug zegge wa da che wilt, dienen tram es toch 'n schuën uitvindijnge. Kijk ne kiër, zoe de zegge da me nen birg oprije? Joa, joa mijns, me zijn al op tsenpietersplein.’ - ‘Es da doar da te fuëreGa naar voetnoot1) stoat?’ - ‘Moete da ni nog vroage, veur e mijns van i joare? Begin de gij ni uëk al i memorie kwijt te geroake?’ - ‘Och Cies, ge moe gij azuë van iwe neuze nie moake! Ge zij gij uëk al nie meër g'lijk over twinteg joar!’ - ‘Loat da potse moar gedekt; 't geen da me g'(h)ad (h)ên en zille z'ons nie miër afpakken. - Moar 'k geluëve da m'er zijn? Joa, joa, 't is ejij ezuë. Me moe'n der uit!’ - ‘Woar zijn m'(h)ier?’ - ‘An den Belvedirre! Win-me doar e peentse goan pakke?’ - ‘Zij de nie goe tan? Dad en es gië spek veur onzen bek; 't es goe veur de rijke mijnsge.’ - ‘Gè, gè, kom moar mee. Ge moet al die moeskes nie moaken. Veur wie moen m'ons zeneeren? Me moe'n wij toch seker nie benijd zijn! M'hên ommers cens in onze zak?’ - ‘'k Zegge da 'k nie mee en goa, zilde! Doar en krijgde gij mij nie binne! 'k en zoe nie girre(n) in affronte valle; 'k en ben ekik al diene kiskedieGa naar voetnoot2) nie geweune!’ ‘Oas 't ezuë es, dan zille me moar wa wandele; en beetse verder stoa 't Swoantse; doar keune m'ons loate binnevalle, in e peentse doweleGa naar voetnoot3) of en flassche Leuves drijnke.’ - ‘'t Es mij allemoal iënder, moar 'k zoe toch liever nog en èndeke wandele; m'hên ommers al den tijd!’ - G'lijk of ge wilt! Moar kijk ne kiër doar, veur de deure van d'(h)irbirge: 't ès percies onzen Tseef; hij gelijkt erop g'lijk twie dreupels woatere.’ - ‘Gè, gè, Cies, me goan nie lache, zilde! Allee toe, g'(h)êt sekers tsienderke süegeGa naar voetnoot4)? Es dad onzen Tseef? Azuë ne liëleke marteko, mee rost (h)aar, in 'n blekke veurhuëfd?’ - ‘'t En ès ejij van tselfs nie; dat weet ek uëke! Moar van verre trekt er hij toch op.’ - ‘Ge zil gij mij toch giën uëren annoaie, en mij wijsmoaken dad onze zeune er azííë ne stommen ezel uitziet g'lijk da kiekeshuëfd!’ - ‘Moe-de were 't loaste woord hên? Dan zal ek ik moar zwijge. - Zeg boas, geed ons ne keer twie peentses dowele. - Moar wa zoe der van dijnke Mie, zoe me giën misge (h)espeGa naar voetnoot5) eten?’ - ‘Mijnen buik rechtuit gesproken, Cies, 'k en zoe nie keune! 'k en (h)ê geen goeste veur 't eten. Die sossietses van deze noene ligge nog altijt op mij moage.’ - ‘Ge moet (h)et wete! Om de woarheid te zegge in nie te liege, 'k en (h)ê 'k ik percies uêk gienen (h)ongere; 't e was moar om i plezier te doene. - Weel e wel wade? Oas m'ons wad uitgerust (h)ên, zille m'hier were den tram pakke; me rijje tot op de Kííëre-moort en van doar over de Vleesguisbrigge lanst de Steenstroate en de Slijpstroate verbij Seleskest noar de Muije. Ezuë keune me giël de stad zien. Zij de content? Of wil-de liever mee 't biënfetuurkeGa naar voetnoot6) goan?’ - ‘Neen ek, zilde! 'k en (h)ê, dad alle doage nie; 'k zal der moar van profeteere! Morgen uchtijnk es 't weeral 't selfste lietse! Ne wirkmijns en ès toch moar en sloave! Cies wa moe'n die rijke mijnsge toch gelikkig zijn!’ - ‘Dijnkte gij meschien dan de rijke mijnsge uëk gië miseres en (h)ên? Ge zijt er wel mee! 'k en zoe'k ik nog mee (h)ilder nie wille vermangele. Oas de moar genoeg (h)èt, wa moe de miër (h)ên?’ - 't Es ejij verlore! 'k Zoe 'k ik toch ne kiër wille probeere!’ - Toe, toe, schiët er ni moar uit mee al diene flèwe ziëvere! Ge zij were sossietsesproat aan 't verkuëpen. Ge weet wel dat da niet meugelijk en ès! Stoa moar algèwe(n) op! Den tram ès gintere.’ - ‘En beetse loater stond den tram veur 't Swoantse stille. Cies en Mie staptegen er op, in ze reje veuruit en keken (h)ilder uëgen uit (h)ildere kop deur de vijnsterruite, totda z'aan de Muijepuiërte kwoame.

a^o 1897.

Hier volgen nu nog een paar teksten uit het Zuiden van het Oostvlaamsch en Aalstersch taalgebied, heel dicht bij de taalgrens, en waar dus de invloed van het Fransch nog veel sterker blijkt.

De kattenboöm
in den Oostvlaamschen tongval van Geeraardsbergen, uit Germaniens Völkerstimmen III.

Mannen euöm saligerGa naar voetnoot1) was en sanenGa naar voetnoot2) teid 'ne groote lief'ebber van de jagt. Op sekere keër dat'en laeet in de nacht noaar 'oys kwam me' sei geweer op den rüg en san weitasse aan san seije, moest 'a een breeë plein overkommen, genoemt 'et plein van de Goaver, woaar er in 't midden 'ne groöten eëkenboöm stond. As 'a na dicht ba den boöm kwam, 'eoordeg' 'ä al op 'ne keër e gnjauw; moaar 'ä gink toch mor alteid veoort, tot dat 'e on den boöm kwam, woaar 'ä 't ges-chreë g'öerd 'ooGa naar voetnoot3). Doaar gekomme seinde sag 'a metten eësten keër wel 'ondert düsend katten tüssen de takken van den boöm wemelen en 'a sag soo van varre 'ün gloeijend' oögen s-chitteren. Moaar mannen euöm, die 'em stoater wil-dege) moaken, as 'e was, seiGa naar voetnoot4): ‘Ah! ge saidt geue er ma seker wille beneaud moaken; wach isch en betje!’ En 'a nam saGa naar voetnoot5) geweer en 'a s-choot in 't midde van den boöm. Moaar soo gaauw asse ma na ges-choten 'eoo, viel er metten eëste keër en kat oyt, die in 'eur bille geroaakt was. Moaar nauwelaks was die kat op de grond, ofter kwamen me meër as düsend andere katten van den boöm rond sen beënen geloöpen en gnjauwden en s-chreëden, dat 'a nie meër en 'eoordege of en sag van al 't laweit da' se moaakten. Na begeoest mannen euöm beneaud te warren en 'a begon te leoöpen; moaar die katten vervolgden 'em moar altad op. Eindelek verliete s' 'em; moaar mannen euöm liep soo 'ard as 'a nen koest en 'a was soodanig van sen sinnen, dat 'a sanne weg verloor en sag eindelinge dat 'a deoor den DalfGa naar voetnoot6) verlee'en was. 'T was wel vier üre 's margies assem t' 'oys kwam. - 'S anderdoaags 'eoordege 'ä seggen dat er en groote iffraa te GisbaargenGa naar voetnoot7) in 'eur bille ges-choten was. 'T was, seoo de menschjen see'en, - e mannen euöm docht eook dat 't soo was, - de teooverasse welk onder de gedeoonte van en katte döör mannen euöm was ges-choten geweest.

a^o 1850.

Niew liedeken tot lof van de boeren.
Tongval van Edingen (Enghien) uit Germaniens Völkerstimmen III, a^o 1850.

 
Wie es-ter de voor (vader) van't land?
 
Den boer.
 
Wie warkt me' goe verstand?
 
Den boer.
 
Wie es-ter die 's marges vrüg opstoot?
 
Wie warkt-er vrüg en s-chouves loot?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie wentsche de boekwa, tarv en groon?
 
Den boer.
 
Wie slooet sa geld meëst gooe?
 
Den boer.
 
Wie moet sörgen vöö' Men'ier,
 
Vöö' Koube, Titsche, Sisse en Pier?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie 'üürt sa lannen me' pläsier?
 
Den boer.
 
Wie drinkt melk in plosche van bier?
 
Den boer.
 
Wie leeft-er souber in san 'oäs?
 
Wie vetsche süe menig mouger loäs?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie es-ter de steun van 's köniks 'of?
 
Den boer.
 
Wie doet san kinners gooen noo 't lof? (avondgodsdienstoefening)
 
Den boer.
 
Wie wert-er letter sat gesien?
 
Wie geeft den aarmen altaad iet?
 
Den boer, den boer, den boer.

 
Wie looeft de menschen klaan en grüüt?
 
Den boer.
 
Wie geeft den aarmen e stük brüüd?
 
Den boer.
 
Wie es 't da' caritouten doet?
 
Wie trüüst ook süe veel aarmen bloed?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie es-ter de vriend van d' potentoot?
 
Den boer.
 
Wie kwekt piarre-(paarden-)volk en soldoot?
 
Den boer.
 
Wie wentsch-er piarren grüüt en klaan,
 
Wie es-ter de vriend van d' Souverain?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie es-ter een slove in de somer?
 
Den boer.
 
Wie warkt me' pläsier en corogge?
 
Den boer.
 
Wie 'eet-er lettel röst in 't bedde,
 
Wie küpt sen' kinners onverletsche?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie 'eet-er vrinden sü lang assen geeft?
 
Den boer.
 
Wie es 't do aarm en raik mee leeft?
 
Den boer.
 
Wie es-ter stärk as enen aik?
 
Wie mokt Madamen en 'eeren raik?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie es-ter die sein vrow giarren siet? (gaarne)
 
Den boer.
 
Wie 'eet-er veel moeit' en weinig verdriet?
 
Den boer.
 
Wie leest (bidt) eer dat de 'one krooit
 
Die dan sein vrow al 'eet gepooit?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie wentsche vlas en ander goed?
 
Den boer.
 
Wie brinkt potogge in overvloed?
 
Den boer.
 
Wie es-ter altaid content me' sa lot?
 
Wie kwekt sein kinners noo't word va' God?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie es-ter de vriend va' a' da' leeft?
 
Den boer.
 
Wie es-ter die alle minsche geeft?
 
Den boer.
 
Wie 'otsche de kinners grüüt en klaan
 
Van dochters die bedrougen sein?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie es-ter die leeft noo't word va' God?
 
Den boer.
 
Wie es-ter die leustert noo sa gebod?
 
Den boer.
 
Wie drinkt-er 's sondougs en pintje bier
 
Me' vrouw en kinners me' pleisier?
 
Den boer, den boer, den boer.
 
Wie 'otsche 't meëste van de pastüür?
 
Den boer.
 
Wie geeft oon't word va' God ge'üür?
 
Den boer.
 
Wie es-ter gestüürd op karmes dag
 
En op sein progge ni danssen mag?
 
Den boer, den boer, den boer.

Het Brusselsch verdient hier ten slotte een afzonderlijke vermelding. Hier toch vloeien Fransch en Vlaamsch zóó wonderlijk door elkander, dat het mengsel onverstaanbaar wordt voor iedereen, die niet beide talen machtig is. Gelijk vanzelf spreekt, blijft in zoo'n moderne wereldstad het mengproduct echter volstrekt niet overal homogeen. In sommige standen en stadsgedeelten domineert het Fransch, in andere sociale groepen en volkswijken heeft het Vlaamsch de overhand. Men zal dit ten volle beseffen na de studie der twee volgende parallelteksten, die ik ontleen aan Leopolds: Van de Schelde tot de Weichsel, en waarbij ik denk aan Guido Gezelle's vraag: Is rood geverruwd water wijn? Is rogge terwemeel? Is lood met goud- of zilverschijn, en lood, niet evenveel?

En konversose in e' gangske in den tongval der HoogstraatGa naar voetnoot*).	Un' conversause dans un gans' in den tongval der MarollenGa naar voetnoot*).
Me wôre ne kieë allemô baaieën in oens gangske, oep 'nen ôved dat 't zoeö laf was e' zoeö toeffantGa naar voetnoot1) as iet, e' me sprôke zoeö van alleranne dinge.	On était un' fois tous dans not' gansGa naar voetnoot1), un soir qu'i' fesait lafGa naar voetnoot2) comm' tout, et on parlait de tout' sort' de chos'.
Luppe Lieëmans da' 's zoeö ne farse kadéGa naar voetnoot2) daaiGa naar voetnoot3), zâGa naar voetnoot4) zoeö oep inne kieëGa naar voetnoot5):	Luppe Leemans qu'est comm'ça un drôl' di corps, y dit:
‘Mô wa' sâGa naar voetnoot6) dat dô wel mége zaain, dô, daai duzet miljoene stêre, dat dô briljèïreGa naar voetnoot7) in de loecht?’	‘MôGa naar voetnoot3) quoi' s' que ca poudrait bien étr' dôGa naar voetnoot4) ces mill' millions de stêr'Ga naar voetnoot5), qui brillont là dans l' ciel?’
‘Ba, da' saain stère,’ repondèïdeGa naar voetnoot8) Tiste Blaaikers doroep.	‘BèhGa naar voetnoot6), c'est des stêr',’ répond Tiste Blijker.
‘Da-d-es gieën niesGa naar voetnoot9). Mo wa-d-es da-de? SplikèïtGa naar voetnoot10) maai da ne kieë?’	‘Ça est malin, ça! mô quoi' 'sc' que ça est, ces stêr' là?’
‘Ge meegt seekes saain, dat da' fieGa naar voetnoot11) es, en da swaainsjelt attaai gelek as kjèse, wodat de windjs oep speltsjs. Mö oe aadt dat doGa naar voetnoot12)? Waai, èèt dat dô oep daai ploeisjs geplacèïdGa naar voetnoot13), wodat da-d-attaai terig kompt? Dô en verstoei-j-ek maai ni-d-oeit!’	‘C'est bien sûr que c'est du feu et que ça swangl'Ga naar voetnoot7) toujours comm' des chandell', que le vent souffl' dessus; - mô comment c' que ça tient? qui 's qu'a ça mis à cett' plac' lâ ou c' que ça revient toujours? Je m' comprends pas la dihors!’
‘Da' gaai apgrenti gewes-d-oeitGa naar voetnoot14) ba mosje Quertelet, dén oei-je da kinne stidèïreGa naar voetnoot15),’ zâ Lowitje Stoempnees.	‘Si t'aurais été apprenti chez mossieu Quertelet t'aurais ça su apprendr',’ y dit Lowitje Stoump' neus'Ga naar voetnoot8).
‘Quertelet?’ zâ Mie zieëp dô tisseGa naar voetnoot16), ‘wa' fee bieëst es da-de? Kan da zwumme?’	‘Quertelet?’ y dit Mie Zieëp, ‘quoi 'sc' que c'est ça pour un' bêt' dô? ça va sur l'eau?’
‘Da-d-en es gieën bieëst; da-d-es de dirctèëGa naar voetnoot17) van de konservatoeör ô den boelvaar, dô tèïge de Schoerbèïkse pootGa naar voetnoot18).’	‘C'est pas un' bêt', c'est l' directeur du conservatoir', au boul'vard, près de la port' de Schaerbeek.’
‘Van den oepservatoeër, wildje zeggen; ge trompèïtGa naar voetnoot19) à!’	‘De l'observatoir' tu veux dir'!’
‘Lotsjs ma mô trompèïre; 't es toch allemô 't aaigeste boeltje. Awel, dane kadé à en boeisGa naar voetnoot1), wô dat ge mèï in de moon kos sien.’	‘Och! c'est tout l' mêm' boultjeGa naar voetnoot9), ç'uilà avait des lunett' avec quoi' c' qu'on voyait dans la lun'.’

‘In de moon? es dô iet te zien? zâ blinje Zjef.	‘Dans la lun' 'sc' qui gn' y a quet' chos'Ga naar voetnoot1) là d'dans tu crois?’ y dit JefGa naar voetnoot2) l'aveugl'.
‘Onze maîtr' as ek nog 't school frekentèïdeGa naar voetnoot2), danen é ne kië gezèït, da se presemèïdeGa naar voetnoot3), dat er minsjen in de moon wieunde.’	‘Not, maïtr d'école a un' fois dit qu'on croyait qu' i' gn' avait des gens dans la lun'.’
‘Da kinje kommen hôleGa naar voetnoot4)! Oe zân ze dô kinnen in blaaïve? Ze zeggen oemmes, dat de moon elen toerGa naar voetnoot5) roemmetoemGa naar voetnoot6) de wèreld mokt?’	‘Bouf-lala! comment 'sc' qu'y tiendriont dô, puisqu'on dit que la lun' tourn' à l' tour de la terr'?’
‘Vrôg et mô ô maine gamengGa naar voetnoot7), di ô 't stadsschool goot: danen è-g-et in de boekke gelèïze.’	‘Demande plutôt à m' garçon qui va sur l' stadsschool et qu'a ça rappris dans les livres.’
‘Da-d-es allemô flave kilGa naar voetnoot8),’ repondèïdeGa naar voetnoot9) Jan Sjik dor oep, ‘dat de savangsGa naar voetnoot10) oeit-vinne, om ons te doen inmazjeèïreGa naar voetnoot11), da' se mieë wèïten as waaileGa naar voetnoot12). Êt er al va-z-lèïve ne persieun gewest, daai in de moon of in de zonne goon kaaiken es? Êt er al ne man gewest, dieë van dô terig kommen es? Da-d-es persiesGa naar voetnoot13) laaik as d'elle en den émel. De gieëstelaaike rezenèïreGa naar voetnoot14) dô attaai fan, en ze 'n emmet fa z-lèïve ni gevisitèïdGa naar voetnoot15).’	‘Tout ça c'est de bêtis',’ y dit Jan chique, ‘que les gens appris' i' z'inventont pour faire croire qu' i' sont plus malins que les autr'. C' qu'i gn' y a un seul qu'a jamais-été voir dans la lun' ou dans l' soleil? Cqu' i' gn' y a jamais un qu'est rev'nu de là pour l' raconter? C'est comm'l' Paradis et l'enfer. Le curé parl' toujours de ça et i' n'a jamais été là!’
‘En dé komme ze nog assrèïreGa naar voetnoot16), da g'in d'elle attaai moet branne. Da-d-es dè gieë fie da' de! As da fie zâ zaain, dè zâ da toch wel ne kieë oeitgôn,’ za Lowitje.	‘Et qu' i dit, que dans l'enfer on brûl' toujours. C'est pas du feu alours'! Si ça s'rait du feu, ça finirait toch bien un' fois de plus, brûler,’ y dit Lowitje.
‘Allo, allo! lotsjs ons dô oep ni dispetèïreGa naar voetnoot17),’ za Zjef. ‘As me dô oep pâze, dè kimm' er ni mieë oeitGa naar voetnoot18)! Da, saain dinge boven ons verstand!’	‘Allo, allo! parlons pas d'ca,’ y dit Jef. ‘Quan' sc' qu' un' fois on pense là-d'sus, on sait plus en sortir: c'est des chos' trop haut pour notr' verstand.’
‘Zoe je ni segge, da' me te bieëstGa naar voetnoot19) saain,’ zâ Luppe dôroep: ‘me zaain pertangGa naar voetnoot20) geformèïdGa naar voetnoot21), lek as d'ander minsje!’	‘C'est just' on n'est que de bêtes nous-autr',’ y dit Luppe, ‘on est c'pendant fait comm' les autr' homm'.’
‘Luppe,’ zâ Zjef, ‘me moetten ie niet dis-petèïren; mor as er zaain dat da' verstoon, dè moe-jeGa naar voetnoot22) konvenèïreGa naar voetnoot23) dat da' kan verstoon weudde.’	‘Luppe,’ y dit Jef. ‘Si gn' y en a qui compernont, c'est qu'on peut comprend'.’

‘Ze moek' er ne samblangGa naar voetnoot1) van, da-d-es persies 't faain van de mis!’ zâ Jan.	‘I' fesont semblance de comprendr', ça c'est l' malice,’ y dit Jan.
‘Nieë, skusèïtGa naar voetnoot2),’ zâ Lowitje, ‘oem dat te kompernèïreGa naar voetnoot3) moeje attaai mee â nees in de boekke ligge; gelèk danen ieër, dieë dô baai Sussen den bakker in de rue de Minim' oep de mansarde wieunt; danen es gieën draai ure oep ne gieële nacht, dat emGa naar voetnoot4) zaain rist nempt.’	‘Non,’ y dit Lowitje, ‘pou' comprendr' i' faut toujours lir' dans des livr' comm' l' mossieu qui' log' chez Susse l' boulanger d' la rue d' Minimes; c'uila i' dort pas trois heur' dans tout' un' nuit.’
‘Merci dovan,’ zâ Tist Blaaikers, ‘ik hem den nog lèïver van niks dovan te wèïte en te slôpe lek en marmot.’	‘Merci,’ y dit Tiste Blijker, ‘j'aim' 'cor meilleur pas savoir c' qu'i sait et bien dormir.’
‘Dòmèë zedde gaai attaai ne pover overieëGa naar voetnoot5) blaaive mee twieë och draa frangskes préGa naar voetnoot6), en danen ieêr van boven den bakker daai zal masschieGa naar voetnoot7) nog minister weudde, en de wintsjs em duzenden en duzende.’	‘Avec ça tu rest' toujours un pauv' ouverier, qui gagne deux ochGa naar voetnoot1) trois francs par jour, et l' mossieu de l' boulanger i' s'ra pe't-êtr' un' fois ministr' et i' gagn'ra des mill' et des cent'.’
‘Aai' zal masschie wel feftig kieëren al begrôve zaain,’ zâ Mie Zieëp.	‘I s'ra pe't-êtr' mort cinquant fois avant,’ y dit Mie Zieëp.
‘Hawel, Mie, de zal em va' niks ne mieë vandoen hemmeGa naar voetnoot8),’ zâ Zjef.	‘Ha bien, Mie, alours' il aura plus busoin de rien,’ y dit Jef.
‘Dô zal em veul mee gevessèïdGa naar voetnoot9) saain,’ zâ Nelleke KajoebberGa naar voetnoot10) do tisseGa naar voetnoot11), ‘ik lach ekik da wa faain oeit.’	‘I' s'ra bien avencé d'avoir si tant travaillé,’ y dit Nelleke KajoubberGa naar voetnoot2), comme ça, ‘je ri' tout ça dihors.’
‘G'et gelaaik,’ zâ Jan, ‘ik en prentendèï-ekik vé maai pôtGa naar voetnoot12) ieuk ni fa minister te weudde; as ekik moo main alfscheetGa naar voetnoot13) em alle dôge, dè vège ekik de rest ô maain polleviëGa naar voetnoot14).’	‘T'as raison,’ y dit Jan, ‘et moi 'z'aussi je n' d'mand' pas d'êtr' ministr' moi! Si j'ai mon alfscheutGa naar voetnoot3) tous l' jours, zut pour l' rest.’
‘Ge moet gieë vervèïd emmeGa naar voetnoot15) da' se 't âGa naar voetnoot16) zelle vrooge,’ zâ Zjef.	‘As pas peur,’ y dit Jef, ‘on n' t' d'mand'ra pas.’
‘Amme dooid saain, emme gieë plezier nimieë, en as 't oep es, es 't koke gedôn,’ zâ Nelleke zoeo, ‘en e zondag zal ekik gô flikkereGa naar voetnoot17), en ne kieë wel kajodderGa naar voetnoot18) emme oep de kermis van Ons Lie-Vrâ ten RooieGa naar voetnoot19)!	‘Quand' on est mort on n'a plus d' plaisir,’ y dit Nelleke, ‘et dimanche je dans'rai à la kermiss' d'ons liev' vrâ ten RoeiëGa naar voetnoot4)!’
Dô edde 't frâvolk wèï,’ zâ Lowitje; ‘da wil mee ons rezenèïre! gô, wieg-d-âGa naar voetnoot1) kindsjs! 't es nâ al wel, zelleGa naar voetnoot2)!’	‘V'la les femmes!’ y dit Lowitje, ‘ça veut discuter avec nous autr'; ‘allo! 'tes wel, zelleGa naar voetnoot1)!’

‘'t Frâvolk,’ zâ Pèïke de Napoleonist doroep, ‘daai en emme nimeë verstand.’	‘Les femmes,’ y dit PékeGa naar voetnoot2) l' Napoleonist, ‘ça n' comprend rien.’
‘Ieud isGa naar voetnoot3)!’ riepe Mie en Nelleke gelaaik; ‘'t es 't mansfolk daai alles verstoïn!’	‘Béh,’ y dit Mie et Nelleke gelijk, ‘c'est les homm' qui compernont tout!’
‘Wa fé zièëverèèrsGa naar voetnoot4) dat daai âGa naar voetnoot5) manne toch zaain, o woGa naar voetnoot6)?’ zâ Nelleke.	‘Les vieux hommes sont i' bêtes,’ y dit Nelleke.
‘E wa fê kiekes dat daai jonge manne zaain,’ zâ Mie.	‘Et les jeun' hommes sont i fous,’ y dit Mie.
‘'t Frâvolk! wetje gaaile wat da 't frâvolk es? Gaaile, dat do zoeoveul van âven nees moktGa naar voetnoot7)? Ik en wilsGa naar voetnoot8) 't ni segge.	‘Les femmes! sais tu c' que vous êtes vous autr' femmes?’ y dit Lowitje. ‘- J' n' veux pas l' dir'!’
‘Sprekt ân boeik mo recht oeitGa naar voetnoot9), zâ Luppe, ‘'t es wô, Lowitje.’	‘Dit' le!’ y dit Luppe, ‘c'est vrai, Lowitje.’
‘Jo, jo! ge moetsjs â ni zjenèïreGa naar voetnoot10),’ zâ Jan.	‘Oui, faut pas te gêner,’ y dit Jan.
‘Koet! pa de ruusGa naar voetnoot11),’ zâ Zjef.	‘'Coutez! faut pas faire de ruseGa naar voetnoot3),’ y dit Jef.
‘G'en dét niGa naar voetnoot12)!’ riep Nelleke.	‘Tu n'os' pas!’ crie Nelleke.
‘Nêï, mô ik wil ni.’	‘No, j' n' veux pas.’
‘'t Mansfolk, daai moejen attaai gelant zaain vé de seks fèïbel,’ lapteGa naar voetnoot13) Pèïke dò tisse.	‘Les hommes i' doit être toujours galant à l'envers le sexe,’ y dit Peke.
‘Awel, zeg et dè,’ zà Mie.	‘Ha bien, dit' le alors,’ y dit Mie.
‘Jo mô, ge meegt a nie fâïsjèïreGa naar voetnoot14),’ Mieke.	‘Mo pas vous fâcher Mieke!’
‘Ge moeje-et em ni frôge,’ zâ Nelleke, ‘aai zal wèï betiezeGa naar voetnoot15) zegge; da' mansvolk daaiGa naar voetnoot*) kinne niks as betieze zegge.’	‘Faut pas le lui d'mander,’ y dit Nelleke, ‘i' dira d' bêtis'; les hommas i' ne savont dire que d' bêtis'.’
‘Nèï, aai moet em splikèïreGa naar voetnoot16), wa' 's dâ na dèGa naar voetnoot17)? allo Lowítje!’	‘No', i' doit s'espliquer; allo Lewitje!’
‘Awel, nâ en zeg ekik et ni, wa' maaind je wel, hèGa naar voetnoot18)? Da-d-es toch sterk, o wô? Da fraavolk, daai wille wèite wat da-dat es.... da wet seulf ni wat da-dat es, en da kompt ie bagoeize moke in ons kompenieGa naar voetnoot19)? As ge wiltsjs ne minsjs zaain, moeije beginne mee â zeulve te kinne: - Connais vous même!’	‘Ha bien no', j' n' l' dis pas! C'est tout de même fort hé'? Les femmes ça veut savoir c' qu' ça est! - Ça ne sait pas ç' qu' ça est, et ça veut faire de son nezGa naar voetnoot4) près de nous-autr'?. - Connais-toi même!

da stôt in de lief de lektuurGa naar voetnoot1) va maine galopengGa naar voetnoot2). É-j-et beet?’	Ça se trouve dans le livr' de mon petit galopin... attrappe champagneGa naar voetnoot1)!’
Me zaain den allemo in oeis gegôn, want et begos te dresseGa naar voetnoot3), as of onze lieven ieër de sloeize van den Niemeule in den emel viekant opegezet â. J.A. van Droogenbroeck.	On est alours' tous entré dans notr' cahutGa naar voetnoot2), parc' qu'i' tombait un' si fameus' drachGa naar voetnoot3), qu'on aurait dit que'l bon Dieu y laissait couler tous les Nieuw-MolenGa naar voetnoot4) de l' ciel dihors. V.L.

Wie in deze Babelsche spraakverwarring van Brussel belang stelt, kan nog meer bijzonderheden en teksten vinden bij Leopold t.a.p. S. Willems: Over den zoogenaamden niesklank in het Brusselsch. De Toekomst 1872. J.E.: Locutions et Prononciations vicieuses usitées en Belgique. Bruxelles 1889, Librairie Moens. G. Cohen: Le Parler belge. Actes du congrès International pour l'extension et la culture de la langue française 1905. J. Salverda de Grave: Franse spreektaal buiten Frankrijk. Taal en Letteren. Dl. 16, 1905. Comte de Caix de Saint-Amour ‘Revue hebdomadaire’ du 12 août 1911. Léopold Courouble: Notre Langue. Paul Lacomblez. Bruxelles 1900, en veel materiaal in de Brusselsche romans van Courouble: La famille Kaeckebroeck, Pauline Platbrood, Les Cadets de Brabant, Les Noces d'or de M. et Mme Van Poppel, alle uitgegeven bij Lacomblez, en ten slotte in de onlangs te Parijs opgevoerde comedies: M. Beulemans, enz. In 1913-14 had het Brusselsche spotblad Le Sifflet (rue des Paroissiens 16) een reeks Marolsche feuilletons van Jef Krullekop. Ik citeer ten slotte nog eenige Flamingismen naar Salverda de Grave:

Sur la rue, op de straat; jouer le piano, piano spelen; on sait pas de chemin avec, men weet er geen weg mee; cela ne sait pas dedans, dat kan er niet in; jouer sur sa patte, op z'n poot spelen; je l'ai parlé, ik heb hem gesproken; comment va-t-il avec lui? hoe gaat het met hem? il ne sait pas là-contre, daar kan hij niet tegen; ça goûte bien, dat smaakt goed; je ne peux pas de ma mère, ik mag niet van m'n moeder; est-ce que je veux les chauffer? wil ik ze eens opwarmen? cela ne vient pas à huit jours, dat komt er op geen acht dagen op aan; soif ça j'ai, mais faim pas, dorst heb ik, maar honger niet.

HET BLOED DES VOLKS ROEPT VLAAMSCH! - EN GIJ, GE EN HOORT HET NIET! - DIE GEEN TAAL HEEFT - IS GEEN NAAM WEERD, - WAAR GEEN TAAL LEEFT - IS GEEN VOLK! - GIJ ZEGT DAT 'T VLAAMSCH TE NIET ZAL GAAN: 'T EN ZAL! DAT 'T WAALSCH GEZWETS ZAL BOVEN SLAAN: 'T EN ZAL! - DAT HOPEN, DAT BEGEREN WIJ - DAT ZEGGEN, JA, DAT ZWEREN WIJ - ZOO LANGE ALS WIJ ONS WEREN WIJ - 'T EN ZAL, 'T EN ZAL - 'T EN ZAL.

GUIDO GEZELLE.

voetnoot1): Noat, nooit, voor ooit, altijd.

voetnoot2): Ater, achter.

voetnoot3): Smenke, sommige.

voetnoot4): Krombussel, bussel stroo.

voetnoot2): Scheepstimmermanswerf.

voetnoot3): Garde-chiourme.

voetnoot1): Tsjilper: domme musch.

voetnoot1): Contaminatie van stil en silence.

voetnoot2): Hij heeft (is) vervaard.

voetnoot4): Korst.

voetnoot5): Durf je.

voetnoot1): Ik veeg m'n schoenen af aan.

voetnoot2): Een wis.

voetnoot3): Jenever.

voetnoot2): Berdeke, plankje.

voetnoot1): Beslag.

voetnoot3): Gooide hem.

voetnoot4): Knekelhuis.

voetnoot1): Telloor, bord.

voetnoot1): Daar, dat is 't eerste klapje.

voetnoot1): Broertje.

voetnoot2): Gehuurd.

voetnoot3): Al ware 't.

voetnoot4): Jezus, Maria.

voetnoot1): Blijdschap (heureuse?).

voetnoot1): Velours.

voetnoot2): Heilig Kerst(-kerk).

voetnoot3): Tichelrei, straat aan het water.

voetnoot4): Baudelooilei-tje.

voetnoot1): Foire, kermis.

voetnoot2): Bluf.

voetnoot3): Dubbel gersten.

voetnoot4): Gij wilt mij voor den gek houden!

voetnoot5): 'n Musch hesp: snee ham met roggebrood.

voetnoot6): Te voet.

voetnoot1): Mijn oom zaliger.

voetnoot2): Zijnen.

voetnoot3): Had.

voetnoot4): Zoudt.

voetnoot5): Gij.

voetnoot6): De geest.

voetnoot7): Juffrouw te Geeraardsbergen.

voetnoot*): Eene zeer lange straat, die naar de Hallepoort leidt, en waarop een groot getal steegjes uitkomt: de Marollen zijn er dicht bij. In de taal der Hoogstraat heeft het boeren-dialect van St. Gillis, Ukkel, Vorst, enz. sterke sporen achtergelaten; een blik op de kaart verklaart dit verschijnsel. Er komen nog al Fransche elementen in het Hoogstraatsch; wij geven er telkens het rechte woord van op.

voetnoot*): ‘De marollen zijn zeker kwartier van Brussel, door de geringste volksklas bewoond, en waar men een mengeltaal van Waalsch en Vlaamsch spreekt, marolsch of marollen-fransch genaamd.’ Zie: Schuermans, op marol. - Ook de bewoners worden met den naam Marollen bestempeld.

voetnoot1): Toeffant, étouffant.

voetnoot1): Gans, gangsken, straatje.

voetnoot2): Laf, zwoel.

voetnoot2): Kadé, cadet, farceur.

voetnoot3): Daai, waai, dane, voor die, wie.

voetnoot4): Zâ, zei.

voetnoot5): Innekieë, eenen keer.

voetnoot6): Sâ, zou.

voetnoot7): Briljèïre, brillent.

voetnoot3): Mô, maar.

voetnoot4): Dô, daar.

voetnoot5): Ster', Ned. sterren.

voetnoot8): Repondèïde, répondit.

voetnoot6): Bêh, bah.

voetnoot9): Nies, nieuws.

voetnoot10): Splikèït, expliquez.

voetnoot11): Fie, vuur.

voetnoot12): Oe aadt dat do? Hoe houdt dat daar? Hoe blijft dat daar zitten?

voetnoot13): Geplacèïd, placé.

voetnoot7): Swangl', letterlijk zwengelen, waggelen; hier blikkeren.

voetnoot14): Da' gaai apprenti gewes-d-oeit, dat gij leerling geweest hadt (waart), of indien gij enz.

voetnoot15): Stidèïre, étudier.

voetnoot8): Lowitje. Stomp' neus', Louis Stompneus. Dergelijke bijnamen zijn bij de Marollen zeer geliefd.

voetnoot16): Tisse, tusschen.

voetnoot17): Dirctèë, directeur.

voetnoot18): Schoerbèïkse poot, Schaarbeeksche poort.

voetnoot19): Trompèït, trompez.

voetnoot1): Boeis, buis, kijker.

voetnoot9): Boultje, boeltje, gedoe.

voetnoot1): 'Sc' qui gn' y a quet' chos, est-ce qu'il y a quelque chose.

voetnoot2): Jef, Joseph.

voetnoot2): Frekentèïde, frequentais.

voetnoot3): Presemèïde, présumait.

voetnoot4): Da kinje kommen hôle, dat kunt gij komen halen, d.i.: dat moet ge mij doen gelooven; 't is eigenlijk: ‘maak daar staat op!’

voetnoot5): Toer, tour.

voetnoot6): Roemmetoem, rondom.

voetnoot7): Gameng, gamin.

voetnoot8): Flave kil, flauwe praat.

voetnoot9): Repondèïde, répondit.

voetnoot10): Savangs, savants.

voetnoot11): Immazjenèïre, imaginer.

voetnoot12): Waaile, wijlieden.

voetnoot13): Persies, précisément, juist.

voetnoot14): Rezenèïre, raisonnent.

voetnoot15): Gevisitèïd, visité.

voetnoot16): Assrèïre, assurer.

voetnoot17): Dispetèïre, disputer.

voetnoot18): Kimm' er ni mieë oeit, kunnen wij er niet meer uit.

voetnoot19): Bieëst, bêtes.

voetnoot20): Pertang, pourtant.

voetnoot21): Geformèïd, formé.

voetnoot22): Moe-je, moet ge.

voetnoot23): Konvenèïre, convenir.

voetnoot1): Samblang, semblant.

voetnoot2): Skusèït, excusez.

voetnoot3): Kom pernèïre, comprendre.

voetnoot4): Em, hij.

voetnoot5): Pover overieë, pauvre ouvrier.

voetnoot6): Pré, paye.

voetnoot7): Masschie, misschien.

voetnoot1): Och, of.

voetnoot8): Letterlijke vertaling van 't Fransche: il n'aura plus besoin de rien.

voetnoot9): Gevessèïd, avancé.

voetnoot10): Kajoebber, vodden- en beenen-meisje. De roep: ‘ê-je gieèn vodden och bieën?’ klinkt dagelijks geheel Brussel door.

voetnoot11): Tisse, tusschen.

voetnoot2): Kajoubber, voddenraapster.

voetnoot12): Ik en pretendèë-ekik vé maai pôt, je ne prétends pas, pour ma part.

voetnoot13): Alfscheet, halve scheut, borrel.

voetnoot14): Dè vège ekik de rest ô maain pollevië, dan vaag ik de rest aan mijne hielen; pollevie is een schoenmakersterm voor hielstuk.

voetnoot3): Alfscheut, halve scheut, borrel.

voetnoot15): Vervèid emme, vervaardheid hebben, Fr. avoir peur.

voetnoot16): â, u.

voetnoot17): Flikkere, dansen.

voetnoot18): Kajodder, luidruchtig pleizier; vanwaar 't woord komt, is moeilijk op te geven.

voetnoot19): Kermis van Ons Lie-Vrâ ten Rooie. Zie over de kermis, ‘Von der Schelde bis zur Maas,’ von Ida Von Düringsfeld, III, blz. 246.

voetnoot4): Ons' Liev' Vrâ ten Roeië, Onze Lieve Vrouwe ten Rooie.

voetnoot1): â, uw.

voetnoot2): Al wel, zelle, basta!

voetnoot1): 't Es wel, zelle! 't Is nu wel, hoor!

voetnoot2): Péke, oudje.

voetnoot3): Ieud is! hoor eens!

voetnoot4): Zièëverèèrs, zeeveraars, kwijlbaards.

voetnoot5): â, oude.

voetnoot6): Owo? niet waar.

voetnoot7): Van âven nees mokt, van uwen neus maakt; zooveel beslag maakt.

voetnoot8): Wils; waar die s van daan komt? Is 't het Duitsch ich willes?

voetnoot9): ân boeik mo recht oeit, uw hart maar recht uit.

voetnoot10): Zjenèïre, gêner.

voetnoot11): Koet! pa de ruus, écoute, pas de ruse (ruzie).

voetnoot3): Ruse, ruzie.

voetnoot12): Gen dêt ni, ge durft niet.

voetnoot13): Lapte, wierp. De oude was een spotvogel, die gaarne 't spel op den wagen (de poppen aan 't dansen) had gezien.

voetnoot14): Fâïsjèïre, fâcher.

voetnoot15): Betieze, bêtises.

voetnoot*): De geslachtsverwarring der relatieve pronomina is een gevolg van 't Fransche que; men zal overigens bijna overal Fransche wendingen aantreffen in dezen tongval, die als een toonbeeld van verbastering gelden mag.

voetnoot16): Splikèïre, s'expliquer.

voetnoot17): Wa's dâ na dè? wat is dat nu dan?

voetnoot18): Wa maaind je wel, he? wat meent ge wel?

voetnoot19): Bagoeize, moke in de kompenie, beslag maken in 't gezelschap.

voetnoot4): Ça veut faire de sonnez, letterlijke vertaling van 't Vlaamsche ‘dat wil hier van zijnen neus maken,’ d.i. den wijsneus, den snoeshaan, enz. uithangen.

voetnoot1): Lief de lektuur, livre de lecture.

voetnoot2): Galopeng, galopin, gamin.

voetnoot1): Attrappe champagne, vat je hem?

voetnoot3): Dresse, regenen dat het giet.

voetnoot2): Cahut, huis.

voetnoot3): Drach, VI. dialect dres, stortregen.

voetnoot4): Nieuw-Molen, zwemplaats bij Brussel.

Vorige Volgende

Vijfde hoofdstuk. Het Brabantsch-Frankisch.

Woorden en uitdrukkingen, die in het algemeen Nederlandsch niet voorkomen, maar door de Vlamingen naar Fransch model zijn gevormd

De Vlaamsche arbeider van Stijn Streuvels uit: Vlaanderen door de eeuwen heen.

De kattekuil. Tongval uit 't Zuiden van de Baronie van Breda, naar Leopold.

Mee den tram, ontleend aan Jan Bouchery: De Gentsche Tongval.

De kattenboöm in den Oostvlaamschen tongval van Geeraardsbergen, uit Germaniens Völkerstimmen III.

Niew liedeken tot lof van de boeren. Tongval van Edingen (Enghien) uit Germaniens Völkerstimmen III, ao 1850.

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen

De Vlaamsche arbeider
van Stijn Streuvels uit: Vlaanderen door de eeuwen heen.

De kattekuil.
Tongval uit 't Zuiden van de Baronie van Breda, naar Leopold.

Mee den tram,
ontleend aan Jan Bouchery: De Gentsche Tongval.

De kattenboöm
in den Oostvlaamschen tongval van Geeraardsbergen, uit Germaniens Völkerstimmen III.

Niew liedeken tot lof van de boeren.
Tongval van Edingen (Enghien) uit Germaniens Völkerstimmen III, a^o 1850.