|
| |
| |
| |
I. Oefeningen
1. Geef aan in welke wijs de gecursiveerde werkwoordsvormen in fragment (1) staan.
Ontwaect, seide si, Pollidamas.
Hoert hoe die voghelkine singhen.
Al sliepic, ic waender bi ontspringhen.
Waect nu ende slaept te nacht ghenoech.
5[regelnummer]
Vrouwe, seit hi, groet onghevoech
Dade hi, die sliepe ende bi u sate.
Dat onghevoech ende die ommate
Gheschiede u. Nu oec seit di
Selke dinc slapende te mi,
10[regelnummer]
Haddise gheseit al wakende,
U ware vernoy daer af nakende.
Sliepic. Jaghi. Dede of en dede,
Sint ghijt seght, ic lye alsoe mede.
Messeidic dan slapende iet.
15[regelnummer]
Jaghi, maer ghi en wistes niet;
Bedi willict in spele verdraghen.
Magic, sonder mesdaet, vraghen
Wat ic messeit hebbe. Jaghi. (TPRI 402-419)
2. Het volgende fragment bevat allerlei vormen van sterke werkwoorden. Voor de bepaling onder welk lemma deze werkwoordsvormen thuishoren, zijn de ablautreeksen in (9) een onmisbaar hulpmiddel.
Dus voer hi wech met sinne.
Wel verginct hem in den kiel,
Met hem nam hi twee capellane:
5[regelnummer]
Van den eenen quam hem zint ane,
Dat hine om eenen roef verloes,
Dies wart hem God so vriendeloes,
So datten hem nam die viant
Omme eens breydels ghewant,
10[regelnummer]
Dien hi nam sonder orlof.
Omme dat die duuele dien roef
Ay, hoe zeer hi dat ontgout,
Die duuele ter hellen viere,
Daer hijt becochte wel diere,
Tote dattene die heleghe man
Met zijnre beden weder ghewan. (SEBR 118-136)
a. Geef op basis van schema (9) de ablautreeksen van de gecursiveerde werkwoordsvormen.
| |
| |
b. Probeer te achterhalen wat de infinitief, de verleden tijd en het voltooid deelwoord is van de werkwoorden ghedochte (14), dede(n) (15) en becochte (17).
c. Zoek vervolgens de passende betekenis op van de in a en b genoemde werkwoorden in het MNHW.
3. In paragraaf 2.4 is uiteengezet dat het negatiepartikel een syntactische eenheid vormt met de persoonsvorm en zwak beklemtoond is. Illustreer deze eigenschappen aan de hand van de volgende zinnen:
| (3) |
Si seide: ‘Joncfrouwe, nu nemet ware: |
| |
Onse raet en can gehelpen niet (LANC 372-373) |
| (4) |
Dies nontsachic mi clene no groot |
| |
Ghenen man (WAL 5355-5356) |
| (5) |
‘Ghenade,’ seit soe, ‘soete here, |
| |
Vergheuet mi, in doet nemmere.’ (ESO 407-408) |
| (6) |
Dat wonder was so menighertiere |
| |
Dat andie cledre stont ghewrocht |
| |
Men hadse om .M. pont niet ghecocht. (WAL 970-972) |
4. De volgende fragmenten bevatten negatie-elementen. Noem per fragment deze negatie-elementen en geef aan of het om een eenledige of een meerledige ontkenning gaat.
| (7) |
Her coninc, gine hebt niet vernomen |
| |
Op wat saken ic hier ben comen (LANC 41-42) |
| (8) |
‘Vrient’, sprac die here, ‘op mijn trouwe! |
| |
Mine herberge ontseggic u niet’ (FERG 838-839) |
| (9) |
Omdat hi emmer weten woude |
| |
oft hi comen soude oft en soude (VERD 270, noot 1) |
| (10) |
‘Gevalt mi quaet ofte goet, |
| |
In vlie te nacht door desen (...)’ (K&E 293-294) |
| (11) |
Ende si nembermer man ne name |
| |
Vor dat hi tote hare quame (LANC 267-268) |
| (12) |
Nyemant en sal die boeken uutleenen sonder orlof der mater (MIKL 381) |
| (13) |
Hi en sel gheen sidenre cledere ghebruken (ST 161) |
| (14) |
Hine peinsde noit int herte niet |
| |
Die valscheit, die ghi hem antiet (=aantijgt) (BOVV 652-653) |
| (15) |
Voor ons is niet gestaeg, maer alle ding verdwijnt (WNT IX, 1942) |
| (16) |
Staet dese ghewonden ridder in staden! |
| |
Vander doot heeft [hi] aerch (=ongemak) twint |
| |
Heeft hi yemen die sijns onderwint (=voor hem zorgt) (WAL 10110-10112) |
| (17) |
Si riep Maria onversaghet: |
| |
‘Ic hebbe u nach ende dach geclaghet |
| |
Ontfermelike mijn vernoy |
| |
Ende mi en es niet te bat een hoy!’ (BEA 227-230) |
| (18) |
Nu hevet hi niewer vernomen toude serpent (ST 160) |
5. Geef een verklaring voor het feit dat in de volgende fragmenten een negatie optreedt.
| |
| |
| (19) |
Dit hadde lange voorseid Jeremië, eer die dinc noit ghesciede (ST 166) |
| (20) |
Wie sach nie dus ongelijc vechten? (ST 166) |
| (21) |
Het was altoes sine sede, |
| |
Dat men sine wapen dede |
| |
Ten bedde, daer hi lach. |
| |
Het waren die beste, die nie man sach. (K&E) |
| (22) |
Doe wilden si verbieden hem dat hi in den tempel niet ghinge (WEY) |
| (23) |
Een clein kindekijn dat nauwelic gaen en conde (ST 161) |
6. Bespreek voor de volgende fragmenten welke delen in de nominatief staan. Geef daarbij aan welke syntactische functie deze delen hebben.
| (24) |
Mijn vader es een ridder goet |
| |
Ende hiet mi dat ic varen soude |
| |
Den hert jagen inden woude (LANC 450-452) |
| (25) |
Doe sprac weder die riddere snel: |
| |
‘Joncfrouwe, men magen (“mag hem”) nomen wel (...)’ (LANC 691-692) |
| (26) |
‘Joncfrouwe, hi hetet Lanceloet (...)’ (LANC 699) |
| (27) |
Hi riep: ‘Siet edele prochiane, |
| |
Ghindere vloot vrauwe Julocke |
| |
Beede met spillen ende met rocke (...)’ (REIN 830-832) |
| (28) |
Dat waer, eist so men mi seide, |
| |
Een temmerman van goeden love (REIN 648-649) |
7. De volgende fragmenten bevatten genitieven.
| (29) |
Des gonne ons die hemelsche vader (K&E 1471) |
| (30) |
Alse Tybeert gheware wart (=bemerkte) |
| |
Des strecs wart hi vervaert (REIN 1201-1202) |
| (31) |
Maer hi quaem drivende als een tempeest |
| |
Recht gelijc dien quade gheest |
| |
Hadde ghejaghet, ghereckets hals (WAL 9691-9693) |
| (32) |
Des spapen wijf, vrauwe Julocke, |
| |
Quam gheloepen met haren rocke, |
| |
Daer so omme hadde ghesponnen (REIN 731-733) |
| (33) |
Reynaerd helpt mi dat ics (-s=(d)es) ghewinne (REIN 580) |
| (34) |
Hic weet wel ende dart wel swaren |
| |
Dat si mire hulpen twint begaren (GYS 2, I, 455, 224-225) |
| (35) |
Dat ghebet es der herten ende niet der lippen (ST 106) |
| (36) |
Dar al de jueden van der stat |
| |
Elcs iaers hilden hare parlement (GYS 2, I, 450, 27-28) |
| (37) |
Ic hebbe Gods ende siere Moeder/Gheloochent (SPI II, 393) |
| (38) |
Anderen die hem lijfs ende goets verdorven (ST 112) |
| (39) |
Die eecke was ontdaen wel wijde. |
| |
Des was Reynaert harde blide (REIN 655-656) |
| (40) |
Sijn aenscijn was eens voets breet (ST 117) |
Geef aan welke delen in de genitief staan en welk hoofd verantwoordelijk kan worden gehouden voor deze casus.
| |
| |
8. De volgende fragmenten bevatten datieven.
| (41) |
Voer hem allen quam gheronnen |
| |
Lamfroyt met eere scerper aex (REIN 734-735) |
| (42) |
Daer stont een coninc die wel onste |
| |
Sire vrouwen, ende hi begonste |
| |
Den riddere saen te vragene doe: (...) (LANC 437-439) |
| (43) |
Dit sceen arem man Brunen wel (REIN 773) |
| (44) |
Die dorperen waren alle gram, |
| |
Si saghen dat hem Brune ontswam, |
| |
Dat si hem niet mochten volghen (REIN 845-847) |
| (45) |
Walewein sloech doe ende geraecte |
| |
Den riddere, dat hi hem clovede |
| |
Den helm (...) (LANC 670-672) |
| (46) |
(...) in vele staden es de text van der ewangelien also donker dat (...) |
| |
(LUIK 2 en 4) |
| (47) |
Oec gaf hi den fellen gheselle |
| |
Den palster in de hand daer bi |
| |
Te zinen ghevoughe (REIN 2981-2983) |
| (48) |
Si plach te wesen langhen tijt |
| |
Int cloester daer si droech abijt (BEA 27-28) |
| (49) |
Dien coninc wart de herte onvroe (...) |
| |
Ende seide: ‘Dit es mijn serjant |
| |
Brune, hem es dat hoeft so roet, |
| |
Hi es ghewont toter doot (REIN 982-986) |
Geef aan welke delen in de datief staan en welk hoofd verantwoordelijk kan worden gehouden voor deze casus.
9. De volgende fragmenten bevatten accusatieven.
| (50) |
Voert vloucte hi dat felle dier, |
| |
Den boesen vos Reynaerde (REIN 856-857) |
| (51) |
Ic wiste nu gerne sinen name (LANC 690) |
| (52) |
Dese twe wonnen een cnapelijn (GYS 2, I, 450, 39) |
| (53) |
Int dorp ne bleef man no wijf (REIN 719) |
| (54) |
Doe so namen si up die vaert (REIN 1159) |
| (55) |
Dat bloet liep hem over die oghen, |
| |
Dat hi niet wel conste ghesien (REIN 756-757) |
Geef aan welke delen in de accusatief staan en welk hoofd verantwoordelijk kan worden gehouden voor deze casus.
10. Geef aan waar we in de onderstaande PP's te maken hebben met een datief en waar met een accusatief en probeer deze casus te verklaren.
| (56) |
Achter etene in der zalen |
| |
Speelde Artuer die coninc (FERG 582-583) |
| (57) |
die knape quam tote in die zele (FERG 586) |
| |
| |
| (58) |
hi viel op sine knyen (EX 73) |
| (59) |
Daar hi stond bi den viere (BRAN 58) |
| (60) |
Alse enech dinc valt in die oren (CYRU 118) |
| (61) |
ende si wert gedragen in die stat (MGP 201) |
11. Het volgende gedicht is van de hand van Justus de Hardewijn, die afkomstig was uit de Zuidelijke Nederlanden.
U crunckel-werrigh hair is den band, Roose-Mond,
Daer mijnen vrijdom/laes! lestmael wiert in ghedreven:
U handen hebben t'vier eeuwigh in my doen leven:
U ooghen hebben my ghequetst mijns herten grond.
Den band is sterck/het vier is heet/en onghesond/
Maeckt my de wond' in t'hert soo listelijck ghegheven/
Nochtans heb ick den prijs der gheen altijdt verheven
Die my hebben ghecnoopt/verbrandt ende doorwond.
Omme t'ontcnoopen dan/uytghieten/en ghenesen/
Dien vasten cnoop/dien brandt/die snerckende quetsuer,
K'en hoeve t'hebben mes/waeter/noch meester-kuer:
Want mijn hert/t'welck verhopt dat eens sal beter wesen/
En wilt ghehinghen niet/da'ck my loss' uyt dees pijn
Met mes/waeter/of oock cruyden die heylbaer zijn. (WEE 97)
a. Bepaal voor de gevallen van verbuiging met -n in dit gedicht of het om een casus-n of een genus-n gaat. Meervoudsvormen en infinitieven op -en mogen buiten beschouwing worden gelaten.
b. Ga na of de gevallen met een genus-n met de in paragraaf 4.1 vermelde fonologische conditioneringen kloppen.
12. Wijs het onpersoonlijk gebruikte werkwoord aan in de volgende zinnen en noem de daarbij behorende datief-NP en de genitief-NP dan wel de PP, indien aanwezig.
| (63) |
Tote Acharon waren si ghejaghet, dies den Joeden wel behaghet (MNW I, 728) |
| (64) |
Wi willen ende ons langhter na, dat die tijt come ende gha (MNW IV, 97) |
| (65) |
Alse die gesellen vernamen, dat haer soeken nine draecht ende Lancelote daeraf wanhaecht (MNW IX, 1686) |
| (66) |
Doe jammerde hem om Melioere (MNW III, 1013) |
| (67) |
mine roekets watter of was gheboren (MNW VI, 1517) |
| (68) |
Mi twifelt daer ane sekerlike oft lantshere comt in hemelrike (MNW VIII, 841) |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd