De lof der zotheid

Hoofdstuk XV
De Zotheid vooral maakt de Goden aantrekkelijk.

Maar wat spreek ik tot nog toe over de stervelingen?



Neemt den geheelen hemel in oogenschouw en de eerste de beste mag mij van mijn naam een verwijt maken, als hij onder alle goden er één vindt, die de gunst en de achting, waarin hij staat, niet aan mijn goddelijke macht te danken heeft. Waarom toch is Bacchus altijd een jong man met dik haar? Wel, omdat hij dronken en dol met gastmalen, danspartijen, reidansen en pretmaken zijn geheele leven doorbrengt en zich zelfs in de verte niet met Pallas inlaat. Kortom, hij is er zoo ver af, dat hij voor wijs wil doorgaan, dat hij het liefst boertend en schert-

[p. 35]

send wil gediend worden. Hij voelt zich dan ook volstrekt niet gekwetst door het spreekwoord, dat hem den bijnaam ‘dwaas’ geeft: het luidt zoo ongeveer: Nog doller dan Morychus⁶¹⁾. Den naam Morychus leidt men verder daarvan af, dat de landlieden in hun brooddronkenheid hem, als hij voor de deur van zijn tempel zit, met most en versche vijgen plegen te besmeren⁶²⁾. Wat werpt verder het oude blijspel⁶³⁾ hem niet voor hatelijkheden naar het hoofd! Wat een flauwe God, zeggen zij; hij verdient uit een dij⁶⁴⁾ geboren te worden. Maar wie zou niet liever zoo'n flauwe en zoutelooze God zijn, altijd vroolijk, altijd weer jong, altijd voor allen vol pret en plezier, dan zelfs die arglistige, bij allen gevreesde Jupiter of Pan, die, de geheele wereld door allerlei angsten in rep en roer brengend⁶⁵⁾, haar een bron van ergernis is en verdriet, of de vol asch zittende Vulcanus⁶⁶⁾, die er altijd even vuil uitziet van 't arbeiden in zijn werkplaats, of ook Pallas zelf, zoo vreeselijk door haar Gorgo⁶⁷⁾ en speer, die altijd even zuur kijkt. Waarom blijft Cupido altijd een knaap? Waarom anders dan omdat hij altijd een beuzelaar is en nooit iets verstandigs doet noch denkt? Waarom bloeit de gulden Venus altijd weer in jeugdige schoonheid? Wel, omdat zij met mij verwant is en om deze reden draagt haar gelaat ook de kleur mijns vaders en heet zij bij Homerus de gulden Aphrodite. Voorts lacht zij eeuwig, wanneer wij tenminste de dichters of hun mededingers, de beeldhouwers, mogen gelooven. Welke godheid hebben de Romeinen meer eerbied bewezen dan Flora⁶⁸⁾, de moeder van alle zingenot?

Maar ook wat betreft die goden met hun streng uiterlijk, als men van hen bij Homerus en de overige dichters het leven wat nauwkeuriger nagaat, dan zal men ook bij hen alles vol dwaasheid vinden. Het zal wel overbodig zijn de daden der overigen te vermelden, daar gij minnekozerijen van Jupiter, den bliksem-slingeraar, zelf maar al te

61) Zoo werd Bacchus op Sicilië genoemd.

62) In het Grieksch ‘morussein’.

63) In een komedie van Aristophanes (zie hoofdst. VII) wordt Bacchus op de meest belachelijke wijze voorgesteld.

64) Bacchus' moeder stierf voor zijn geboorte, waarop Jupiter hem in zijn dij borg.

65) Door zijn vervaarlijk geschreeuw veroorzaakte Pan den zoogenaamden ‘Panischen’ schrik.

66) De smid der goden.

67) Het monsterachtige Medusahoofd, dat Pallas op haar borstharnas draagt.

68) De feesten ter eere van Flora waren berucht wegens hun losbandigheid.

[p. 36]

goed kent en even goed weet, hoe die ongenaakbare Diana zonder om haar sekse te denken, zich enkel bezig houdt met de jacht en intusschen smoorlijk verliefd is op Endymion⁶⁹⁾. Maar ik zou liever willen, dat zij hun daden van Momus⁷⁰⁾ hoorden, van wien zij die indertijd meermalen plachten te vernemen. Nu hebben zij echter in toorn hem tegelijk met Ate⁷¹⁾ hals over kop uit den hemel op aarde geworpen, omdat hij het door zijn wijsheidskramerij der goden geluk wat lastig maakte. Geen mensch ter wereld wil den armen balling gastvrij opnemen en veel minder vindt hij aan de hoven der vorsten een thuis, alhoewel mijn Kolakia⁷²⁾ daar een eerste rol speelt, zij, die evenmin bij Momus past als wolven bij een lam.

Zoo hebben de Goden, nu hij weg is, het veel vrijer en prettiger bij hun dwaasheden: zij leiden nu inderdaad, om met Homerus te spreken, een veel gemakkelijker leventje, daar niemand toch den zedenmeester over hen speelt. Wat haalt die vijgenhouten Priapus⁷³⁾ al niet voor snakerijen uit! Wat veroorzaakt Mercurius niet een pret door zijne dieverijen en slinksche streken! Ja, Vulcanus zelf speelt gewoonlijk op der Goden gastmalen voor hansworst en vervroolijkt nu eens door zijn hinken, dan weer door zijn plagerijen of ook door zijn aardigheden hun drinkgelagen⁷⁴⁾. Dan pleegt ook Silenus⁷⁵⁾, die oude liefhebber, den cancan te dansen, waarbij zich Polyphemus⁷⁶⁾ en de Nymphen voegen, wier onder schetterende muziek uitgevoerde dansen niet veel welvoegelijker zijn.

De Satyrs met hun halve bokkengestalte geven kluchtspelen ten beste, Pan weet door een laf liedje allen te doen lachen en hem willen zij liever horen dan de Muzen zelf, vooral wanneer de nektar hun reeds naar het hoofd begint te stijgen. Ik zal u verder wel niet behoeven mede te deelen wat de goden, na duchtig gedronken te hebben, na den maaltijd zooal uitrichten, want het is waarachtig zoo

69) Een schoon jager. Hij rustte in eeuwigen sluimer in een grot en werd elken nacht door de Maangodin Diana bezocht.

70) De bedilal onder de goden.

71) De Verblinding, die in het ongeluk stort, zie hoofdst. XLVI.

72) Vleierij, zie hoofdst. IX.

73) God der vruchtbaarheid, wiens ruw gewerkt beeld, in uiterst onwelvoegelijke houding, soms als vogelverschrikker dienst deed.

74) Een dergelijke schildering wordt bij Homerus gevonden.

75) Kaalhoofdig, dikbuikig mannetje, opvoeder v. Bacchus, in wiens stoet hij dronken op zijn ezel meerijdt.

76) Plompe, eenoogige reus, in de Grieksche litteratuur het type van een onbehouwen sukkel.

[p. 37]

dwaas, dat ik mij zelf van lachen niet kan onthouden. Maar het is beter, hierbij aan Harpocrates⁷⁷⁾ te denken: anders



mocht soms de een of ander ons beluisteren bij het verhaal van dingen, die Momus zelfs niet straffeloos wereldkundig heeft gemaakt.

77) De god van het zwijgen.