|
| |
Derde handeling.
Scipio. Masinissa.
BEliefde't eens de Go'on wijs, wetend' en voorzichtigh
O kloeke Masiniss' dat gy my weder-plichtigh
Mocht zien voor uwe deught, die gy ons tsedert, dat
Ick u in vriendschap der Romeynen heb gehadt,
Bewesen hebt, door kracht en sterckt' der armen moedigh,
Oock door een waer gebruyck der deughden overvloedigh,
Gy zoud voorwaer de gunst, die ick u hertlijck gon,
Bepalen naeuwlijcks onder d'uytgespackte Son.
Maer ziet ick ben een Mens, en Menschlijck is het falen,
Des moet mijn sloffigheyd de misdaed al betalen.
Sloffe vergetelheyd stuyrt somwijl so den Mens,
Dat daer door alles niet en gaet na wil en wens:
Dat slofheyd heeft de schult, zoud' ick hier uyt betoonen,
Dat ick u in u Rijck niet hebbe laten kroonen
| |
| |
Als eygen vrye Vorst, en Koning in u Land:
Want gy't verovert hebt door wapen en verstand.
Doch uwe deught en zal niet onvergolden blijven.
Wt vry-verplichte-wil geschied is al 'tbedrijven,
Des't oock niet tot mijn Schat te hechten heeft verdient,
Dan slechts, op dat ick blijf des Raeds gehulde Vriend,
Dat Romen my erken een Bond-genoot te wesen,
G'lijck d'Africanen my als haren vyand vreesen.
'tVerkregen blijf gehecht aen haer bestendigh Rijck.
Dijn vriendschap ende trouw blijf ons onstervelijck.
Doch hier in kan ick my naeuwlijcks genoegh verwond'ren,
Dat gy, die zijt in deught van Princen uyt te zond'ren,
En oyt standvastigh waert van hert en van gemoed,
In voorneem niet te wulps, maer redelijck en vroed,
Gedweegh, verduldigh, langsaem, niet te wispeltuyrigh
Van sinnen, matigh en beleeft; niet ongeduyrigh;
Niet geyl, niet wulfs, noch weyts, noch weyf'ligh in u doen:
Maer trouw oprecht, en vroom, lief-taligh met de goe'n;
Ja die noyt hebt geweest van eer noch lof te scheyden,
U nu hebt laten van een teng're Vrouw verleyden;
Voorwaer een duystre zaeck voor mijn besmeurt gezicht.
Eergier'ge Hooft-man hoort een sake van gewicht.
‘De wack're Leeuw eenes daeghs strijd-gierigh ende moedigh,
Vloogh sijnen vyand in, en dreef hem op de vlucht;
'tLuyd-ruchtige geschreeuw maeckt' ysselijck gerucht
Des overwonnen volcks mat, af-geslooft en bloedigh.
Den buyt was grof en groot, veel-vuldigh, overvloedigh,
Zo dat hem gants vernoeghde dees verkregen vrucht.
Knap luystert hy, en hoort ond'r and'ren een gezucht
En klagelijke stem; dit maeckt den Leeuw wee-moedigh:
Op-ziende, was het een verwonnene Leeuwin,
Die tot haer ongeluck daer was gekomen in,
Hem biddend', hy wild' haers en hares Stants erbermen.
De Leeuw, 'trechtvaerdigh Dier, bevredight aen de wraeck,
Belooft haer sijne hulp in haer onnoos'le zaeck,
En zoud' haer als vriendin beschutten en beschermen.’
De veelderley liefd' medogend', vroed en treckend'
Kan die wel inden Mens yet Hoogers zijn verwerkend',
Dan in een ongeluck bermhertigh dien te zijn,
Die door den mis-verstand in twist gekomen zijn.
Een Vrouw geen oorzaeck is van ons krackeelen bloedigh.
De liefd' behoord (ick kent) te zijn den sulken goedigh,
Die of door mis-verstand, of onervarentheyt,
Ontschuldigh zijn in't geen haer word te last geleyd;
Oock meest aen zwacke vrouwen sulcks te laten schieden.
Maer wat! een verder inzicht b'hoort u te verbieden,
| |
| |
Een sulke daed te doen, nadien gy weet gewis,
Dat sy niet onse, maer des Raeds van Romen is.
En is sy niet onvry, Slavinne, ja gevangen?
Merckt, waer aen dat gy hebt u trotse zin gehangen.
En als u wack're ziel (beheerst van dwase lust)
Des mis-verstands opmerckt, en word des zaecks bewust,
Zal sy niet dan een rouw bedrijven met leed-wesen;
Maer dan, ô Masiniss', zal't veel te late wesen.
Want als de geylheyd is des dwase voorneems zat,
Spouwt sy al veel meer uyt, dan sy heeft in gehadt.
‘Wy Mannen moeten so wel strijden ende vrechten
Met onse wellust, als met d'alder-stoutste Knechten;’
En niet alleenlijck eens, maer so lang als den draet
Door Lots een-parigheyd op 'slevens voordeel slaet.
‘Ons roem bestaet daer in, dat wy het all' verwinnen.’
O Scipio, de Deught, streng-riem der trotser zinnen,
Zoud' die wel lijden, dat een tenger Vrouwen-beeld
Biddende, wierd van't sap des dolheyds me-gedeeld?
Voorwaer lichtvaerdicheyd van u oordeel kranck-zinnigh
En kan op mijn gemoed geen voordeel zijn gewinnigh.
'tIs menschlijck m'erbermt diens die vergeving bid.
En reed'lijck dat men doelt eerst op rijp-oordeels wit.
‘Oock deughdlijck, dat m'in straff een mate weet te kennen.’
‘Ja eerlijck niet te seer 'toor na 'tgevley te wennen.’
'tOprecht gesmeeck veel meer in d'een als d'ande'ren schuylt
't Mom-aensicht door gevley veel bloode schaemt verruylt.
Een Vrouwe (zijnd' in nood) druckt uyt den grond haers herten.
Somwijl door schijn gelaet bedoochelt z'oock haer smerten.
O een oprechte Vrouw draeght daer geen kennis van.
Een proef stuck is gespeurt in Syphax haren Man.
Voorwaer een groot verschil is tussen onse beyden.
Dat's waer, hy is verleyd, u zal sy noch verleyden.
Sacht Scipio oordeelt niet soo wufs in dese zaeck.
Oordelend' dus, nochtans, ick 'trechte doel-wit raeck.
De zeden zijn de Tijd door reuyling over-geven.
De Tijd heeft veel verreuylt, doch 'tbooste is gebleven.
Wat feylt den eenen meer, als d'and'ren goed te doen?
Dat al des werelds hert niet leeft op eene schoen.
U zin te byster is ontrouw en wan-geloovigh.
d'Ervarentheyd my dwingt te zijn dus ongeloovigh.
Wat Vrouw heeft u van deught doch oyt geleydet af?
Dat komt, dat ickse noyt te veel geloofs en gaff.
Wie hindert, dat 'tvan my oock so niet word gedreven?
Gy hebt gelooff en trouw (elaes) al wegh gegeven.
Zo mijn genegentheyd niet anders doen en kon?
Dat zegh'k, dat gy niet haer, maer dat sy u verwon.
| |
| |
Voorwaer haer heusheyd heeft mijn ziele gants verwonnen.
Ah Goden, woud gy, dat dit noyt en waer begonnen.
d'Aenlockende gestalt in haer verkregen smert,
Door-spiert met een gebed, vervormde so mijn hert,
En geesselde mijn ziel door een inwendigh knagen,
Dat ick niet anders kon als alle jonste dragen
Een so vergodet Beeld, dat niet dan jonste bad.
Maer op u staet gy oock vry veel te letten had.
U onbemurruwt hert zou d'Hemel hoge Rotsen
In onmedogentheyd beschamen ende trotsen.
Voorwaer, als ick dees Vrouw (geen Vrouw maer een Godin)
Maer zagh, bracht sy mijn ziel veel twists en dwalingh in.
Mijn oogen liefde-blind, schem'rend', onstadigh' open,
En de'en niet dan dit Beeld in't rouwst' wat overlopen,
Een schor-bekleumde vrees my schielijken aenstiet;
Mijn schudde-bollend' hert en was sijn selven niet.
Ha Goden zijt getuygh: of niet haer zeyl-steens Tranen
My deden hares herts oprechtigheyd vermanen?
Helaes, wat zoud' ick doen? ick die als Krijger trad,
(Gevleugelt van de Min) verwonnen slave zat.
Geblindhockt door mijn lust, en wist ick wat beginnen,
Dan of ick winbaer was, of selve moest verwinnen.
O ja, 't verwinnen van u zelf, had het gevoeght.
Maghschien, of dan de lust oock had geweest vernoeght.
'Tis beter dat de lust krackeelet met het willen,
Dan 'twillen met de deught, want die's so niet te stillen.
De trotse deught vervlieght, vermagert ja verslapt,
Wanneer men 'svlees-lust-wil niet met de voeten trapt,
Die schrander op-gepronckt (slechts met een schijn van waerheyd)
Ons ziel verleyd, dat sy feylt van de wisse klaerheyd.
O Masiniss', my deert uws, als een's die ick zie
Verwonnen; mog'lijck of gy selfs recht weet van wie.
U dood-vyanden trots (na-spokende de dwasen)
Hebt gy verkneust, en 'tbloed ten zande wegh geblasen:
Den leepen Lonkert hebt gy door voorzichtigheyd
Gedompelt in sijn waen, en op den rug geleyd.
In't schrickelijck gebriesch der qualsterende Rossen
U vederige Schicht op 'svyands rug te lossen
En hebt gy niet geschreumt: wat suft gy dan om haer
Te winnen: Temt de lust. Dunckt u die zaeck so zwaer?
Z'is zwaerder, als gy waent.
De Vrouw is goed te laten.
Ja zoo'ck haer liefd' maer in genomen had by maten
Matight de liefde zo, dat yglijck uwen loff
Herbeuren help, daer gy schier zijt getuymelt off.
Zou'ck mijn belofte dan meyn-eedigh moeten breken?
| |
| |
Wy sullen hooren wat den Raed daer af sal spreken:
Gy weet mijn Ampt vermach in sulkes niet te doen.
Mijn raden (komt het daer) is my licht te vermoen.
Een winnaer noode scheyd van proyen, dat's te kenlijck.
Nochtans, dat g'een Slavin zoudt trouwen, is te schenlijck.
Bedaert u Masiniss' u Vorstelijke borst
Met sulken schand-vleck doch bemeuzelt noch bemorst.
Ick wil u vrome daed bet loonen en vergelden.
Een Vrouw erdenckt geen goed: o, dat gebeurt te selden.
Denckt hoe Syphax heeft, die met my was verknocht,
Van my getrocken af, en tegen u gebrocht,
Waer over hy nu lijd een wraeck en straffe waerdigh.
Den schenders van haer trouw en woorden onrechtvaerdigh.
Denckt vrylijck, zo sy u maer had in haer gebied,
Voorwaer, u anders soude weder-varen niet.
Woud gy u so van ons en ons en onse vriendschap scheyden?
Neen, Masinissa, laet de reden 'therte leyden.
‘Een saeck die schielijck word,, oock schielijcken verdort.’
Ah kranke ziel, waer med' gy thans geterright word?
Grijpt moed, ick wil u deught niet onvergolden laten;
Uws Vaders Rijck en Land gy morgen zult aenvaten.
'Tis reden dat het geen gy hebt verovert zy
d'Eer-penning van u moeyt' en will' slaverny,
En in het Koningrijck van't muytigh Mauritanien
Stel ick u als een Vorst, tot schrick van't uyterst Spangien.
'Ken schrome geensins voor't goed-vinden van den Raed.
Verstandige Romeyn, dijn woord mijn wille slaet,
U redens mijne ziel (ick voel het) over-tuygen,
En dwingen mijn gemoed voor reden neer te buygen,
Zo dat ick gantslijck ben genoodsaeckt en geperst,
Mijn wil te stutten, hoe 'svlees-tocht daer tegen knerst:
Wat u en den Senaet belieft, laet nu geschieden.
Men zal dees zaeck te post na Romen dan ontbieden:
d'Al-grootsten, besten, zy u scherm-heer desen nacht.
Gaet met deselve wens, en houd my in gedacht.
De schuyf-gordijn bedeckt de wolckjes, so sy placht,
En schildert aen de Locht niet dan een duyst're nacht:
De schijn-dood oock den Mens door slaep-kruyd heeft verwonnen,
Zo dat de Siecke nu tot rusten komen konnen,
En nutten troetelsmaeck uyt onverzaedde lust,
Doch my en laet de nacht noch vrede nochte rust.
'tGedenken stadigh heen her-knaeuwt sijn oude zorgen,
En waeuwelt niet dan schrick van 'savonds totten morgen.
| |
| |
Het veder-drichtigh dier, met snorckskens in en uyt,
Den moeden aemsem in haer zachte boezem sluyt.
'tLast-dragend' Vee vermoeyt geeft rust sijn laffe leden;
Maer mijn bekommert hert geniet, noch rust, noch vreden.
Waer dat ick gae, of hoe ick woel, of waer ick vlucht,
Mijn snogger hertjen is noch liever in de lucht.
Of schoon de nare nacht de voore Aerd' omvanget,
Noch mijn verkropte borst meer na de Locht verlanget:
Want bloode schaemte druckt des daegs mijn aengezicht,
En als in eenen kuyl de diepe vreese sticht.
Vermids als ick bedenck, hoe 'tluck my heeft versmeten,
Hoe my de luck-Godin in't deylen heeft vergeten;
Hoe in een oogen-blick mijn dicht-begloorde Zon
Des ramps-geteelde Lot so schielijcken verwon;
Hoe Edelingen Schaer mijn Selschap boertend' schuwet;
Hoe dat my d'eenigheyd dees plaghen meer vernuwet.
Blijft nachtjen donker-graeuw, en over-schaduwt my,
Zo sien dees Bossen niet de smaetheyd, die ick ly.
Een Dochter, die in Staet de braefste Koninginne
Des werelds diende, is geworden een Slavinne!
Ha, dat's te seer verkeert met my, die schae noch schult,
Noch feyl beken, waerom sulcks word aen my vervult.
Men weet dat Vrouwen noyt en rockenen de twisten,
Veel min sy oock den band des vredes oyt verquisten,
Op datter oorlogh rees; o neen, der Vrouwen ziel
Niet dan de minsaemheyd en volget op de hiel:
Beleeft, heus en geschickt, gedweegh in haet en tooren,
Al dese dingen zijn den Vrouwen aengeboren.
Maer lacy desen wijff' (tuyght gy't o Hemel-held)
Een schoon verheven loff in't eed-vermoorden stelt.
Ontschaken (door een schijn van trouw) het puyck van Vrouwen,
Meent hy dat hem sijn eer en roemers boven houwen.
Hy zweert het geen men eyst, en breeckt het wederom,
Ja sonder datmen d'oorsaeck vragen mach waerom.
Belooft so dickwils als hy voordeel siet om winnen,
Doch hebbend' in de vuyst, kend vrienden noch vrindinnen.
Elaes! bedrogen Vrouw, u lijden eerst begind:
Elck spiegel zich, en zie wie dat hy efter mind,
Wie dat hy oock geloof,, of streele so livaerdigh,
Of die in als 'tgeloof te geven oock is waerdigh.
Ziet, Sophonisba van een Prins bedrogen word,
Dien't aen geen duyren eed te zweeren heeft geschort.
Maer, o gy Goden van u Cirtha, waerdt en heyligh,
Die u Inwoonders noyt gestelt en hebt onveyligh
Laet doch geen Boeve zijn bespotter van u Bruyd,
Die u geoffert is opt heyligh Averuyt
| |
| |
By het saffranigh vuyr van Crocus geel en guldigh,
In't toe-gewijde perck, door uwe Priesters schuldigh.
Die aen u Altaers vel met dagelijcks gezang,
U heeft gedient nu meer als seven jaren lang;
Of kort den draed haers loops, of gunt haer leede leven
Meer voorspoeds, als gy't wel tot noch toe hebt gegeven.
Een ziele die te veel onmatigheyden lijdt,
Bestolpt word door de veelt', eer konet des stervens tijd.
Ah ick gevoel mijn ziel so wel hier in het duyster;
Want hoe verweende dagh z'is my niet dan een kluyster.
O bleef het altijd nacht, zo mocht mijn muffe borst,
Verblijden, die doch niet dan na vreughde dorst.
Ha aengename nacht, rust-gever van mijn herssen!
Gy troost my, maer den dagh kan niet dan droefheyd perssen
Wt mijn bekommert oogh, aen't schaem-rood aenzicht droef,
't Welck nu een ruymen tijd gehad heeft vreughds behoef.
Doch d'wijl dat noch de Nacht verschud sijn graeuwe vlerken,
En dat met sterren zijn bemaelt des Hemels zwerken,
Waer door de klare dagh verduystert blijft en blind,
Ist 'tvoeglijckst', ick vertreck, eer my de wacht hier vind.
De Nachten zijn de rust met offer toe-gewijt,
Op't Altaer van den dagh en ongeboren Tijd
Door't eenige gebed van't aengename leven.
Dit leven wierd den Nacht tot zachte rust gegeven,
Niet om 'tonstelde breyn te tergen door gezucht,
Maer om ons suffery te stellen wet en tucht:
Niet om 'tbekommert hert door onrust meer te quellen,
Maer om door zachte slaep dat selfd' gerust te stellen:
Niet om veel mijmerings te voen door dolle reen,
Maer om ons ziele door 'tzoet snuyven te vertreen:
Niet om 'tzwaer-moedigh hooft 'tontwerv'len door veel grillen,
Maer om den droeven geest door't rusten wat te stillen:
Niet om bezigh te zijn met veel raes-kallery,
Maer om 'tvoorleden quaed te stellen aen de zy':
Niet om veel ongenoeght dan over-hoop te halen,
Maer om door't sluym'ren die ten af-grond te doen dalen:
Niet om, gelijck als ick, te dwalen langs de straet,
Maer op dat elck een ten gepruymden Legher gaet,
En daer sijn korts-wijl neem in't lievelijke slapen,
Niet dat hy alles watter ritselt zou' begapen.
Maer hoe vermomde rust, zo gy m'ontstolen zijt,
Blijf ick u dan niet wel voor al mijn leven quijt?
De Nacht blijft 'tgeen sy is, doch ledigh van de ruste,
Wat batet my dan schoon, of my te rusten luste?
| |
| |
Mits een verbleeckte vrees my trampelt door de leen,
En laet noch ziel noch geest een ommezien in breen.
Niet dat mijn ziele zo gants twijffelt aen de waerheyd
Van sijn beloofde Trouw; maer altijds nieuwe zwaerheyd
Bekluystert my de hoop, die door een schielijckheyd
My stadigh dan nu dit dan dat te vooren leydt.
Zo dat ick nu wel dit, en dan weer dat verhoope,
Doch vreese bied my knap oock yet of wat te koope.
Waerom ick schijn te staen, en nochtans leunen moet,
Of maken 'tvoor-slagh op een veelderhande voet;
Op dat, wanneer wy 'teen ontslibbert of ontglijt,
Ick 'tander middel flucks weer in de plaetse smijt.
Des moet de milde Tijd ontrolt en op-geslagen,
My van mijn hoogh of laegh geluck de waerheyd dragen.
Hoe zoud' een Prince so verkeert zijn van gedacht,
Dat hy verand'ren zoud' in een geringe Nacht?
Doch 'traedsaemst dat ick zie (om geen dwasen te slachten)
Is tussen hoop en vrees den dageraed te wachten,
Die zal my seggen recht, hoe dat hy is van zin,
Of hy verand'ren wil, of niet, sijn eerste Min.
Dit wil ick hem door een besloten Bode vragen.
‘Des Wijfs vernedertheyd doet haer den Man behagen.’
Men weet wel; dat de lust, die vinnigh ende vyerigh
Haer oorsprong neempt of krijght,
Is selden in haer self gematight en manierigh,
Maer klautert ende stijght
Daer Breydelt sy een band voor ons versotte dagen
Daer binnen knoopende een ongenees'lijck klagen
Vermenght met schand en jouw:
Dit schenckt sy ons tot loon
Zo schielijck als men yvert om van haer te smaken,
Zo schielijck word-men zat,
En word verzadight van haer schijn-lijf te genaken,
| |
| |
‘Want al wat schielijck word,
Oock schielijcken verdort.’
Verzotte lust neemt af en toe in al haer dingen,
Als 'twater door de Maen;
Oock moet de geyle lust door yverigh bedwingen
Somtijts gemuylband staen:
Daer gist'ren liefde was, daer is dan walging heden,
De daed voor schande kreunt.
Ziet hoe ons Koningin, mis-troostigh en t'onvreden,
Naeuw weet waer op sy leunt,
Zy oock mach varen voort.
Maer (laes!) de Princen zijn veranderlijke Menschen
Van sin, van doen, van trouw.
Doch wie de deughde lieft, en daer op bouwt sijn wenschen,
Of quelt zich om geen Vrouw,
Dien Mens d'aentrecklijckheyd
Noyt van de deughde scheydt.
Indien de tranen onser uyterlijke oogen
Wat wy in onse ziel of willen of vermogen,
Of't waerheyd is, of schijn:
Waer by de Menschen niet.
Veel volcks bedrogen word door 'tal te licht gelooven;
Doch herts-tochs-lust en wil
Heeft meerder ramps en kruys op onsen neck geschoven,
Dan zinnen vreemt verschil.
|
|
Auteursrechtvrij