Sophonisba
(1621)–Govert van der Eembd–
Auteursrechtvrij
[Folio B2v]
| |
Daerom heb ickse door 'tgeblaes weer doen vergad'ren,
Dat elck sijn veld-banier mocht by sijn ende nad'ren.
Den leepen Africaen vaeck sluymert ende loert,
So lang tot hy sijn schaed' met zege wedervoert:
Den Schalck is weynigh goeds in loosheyds te vertrouwen,
Dits m'oock niet raedsaem docht op't licht luck vele te bouwen.
Want wie op sijn geluck noch pochet, noch en steunt,
Noch al te veel op sijn verwinning leuyt of leunt,
Dien kan geen tegen-spoed ten eersten so bedroeven,
Al ist schoon, dat hy daer vry veel af komt te proeven.
Des-halven ick bedanck naest Opper-hemel goon
U dapp're Masiniss', verwinningh Konings Soon,
En prijs' ver boven al u manhaft, koen en moedigh,
Nadien ick zie het eynd' van sulken oorlogh bloedigh,
't Welck door u batsen arm, Ridderlijck, onvertzaecht,
Dijn hooge Lof ten toon des snugg'ren werelds draeght.
Want b'halven dat gy zijt krijgh-kundigh en voorzichtigh
In't voorneem, 'twelck betreft een zake so gewichtigh,
So hebt g'oock u gemoed gestelt tot een ontzagh
Van hem, die met u eertijts scheets te boerten plagh.
Ja hebt vermorzelt 'thooft der Snorkeren vileynigh.
Hier af, o Lely, u oock toekomt prijs, niet weynigh,
Beneven datter is 'tweer-spannigh volck gestraft,
So is oock dit ziel-slindigh oorlogh af-geschaft.
De zake werd' gebracht te Romen door Gezanten.
Masin.
De Go'on belief u roem door ons werck te volplanten.
U edel Krijgers hert leef so noch hondert jaer.
M. Lelivs.
En maecken d'hoogen Loff (na eygen wensching) waer.
Den buyt van ons bejaeght, zy in't gemeen voor Romen.
Scipio.
Sy werdt met eer van ons in danke aengenomen.
Masin.
Den Loff sy mijnen buyt.
Lelivs.
Dien buyt my oock behoort.
Scipio.
Eergier'ge Krijgers schoort in sulke stappen voort.
Gervndvla. Hypparda.
Wat teelt de schrale tijd, en schildert so veel breuken
Aen ons droeff voor-hooft, laes! met ramps bezayde kreuken
Men mompelt langs de Straet een Mare voor gewis,
Dat wy in plaets van vry, zijn in een hechtenis,
Verr' buyten 'tgeen ons is met duyre eed bezworen.
Ha strenge Moeder! die my tedre hebt geboren,
Hyppar.
Verschimmelt so mijn luck in't eenigh oogen-blick?
Mijn ongeoeffent hert verkreegh soo wreeden schrick,
Gervnd.
Wanneer dees harde re'en voor mijn verschoten ooren
Verschenen, als die gants een ander dacht te hooren.
Hyppar.
Och droevigh ongeval, vernieuwt gy dus 'tellend?
| |
[Folio B3r]
| |
Is't dus dat gy den Mens d'een ramp op d'ander zend?
De Bergen onbezielt van droefheyd sullen barsten.
Gervnd.
Ay soete slaverny! doe wy in't yser knarsten,
Gestaelt tot aen de kruyn, en d'onvermoeyden Grieck,
Verdreven met gewelt van onse halsen zieck;
Doe elcke Vrouw door't zwaert haer vryheyt mocht verwerven,
Of als een Amazoon, verwonnen Krijger sterven.
Doch 'tmeeste dat noch parst mijn halve-doode ziel,
('t Welck als een Molensteen my oock op 't herte viel)
Is, dat ons Koningin werd eygen den Romeynen.
Hyppar.
O Roomen ziet u val; hier schuylt uws roems verkleynen;
Een Prince schaeckt sijn trouw! Vileyn, is dit gy zwoert
Ons, die in plaets van vreught, ramp hebben op-geschoert?
Maer zelden d'winnaer denckt op 'slucks onstadigh loopen.
Gervnd.
Ten onrecht yemand waent 'tgeluck om schat te koopen.
Hyppar.
Doch hoe ons Koningin? die nu in 's Konings min
Vast bakert ende weyd het mergh van hare zin?
Zal hy sijn nieuwe Bruyd, sijn Echt-genoot so laten?
Gervnd.
Hypparda, lieve, wien zal't trouw-belooven laten
Zo hy, die 't heeft belooft, ontrouw bevonden word.
Hyppar.
Maghschien 'them aen geen wil, maer aen 'tvolbrengen schort.
Gervnd.
Ziet hier sijn Jongen; wat voor tijding geeft u komen?
Iongen.
Jongvrouwen laet mijn komst in danke zijn genomen,
Een Brief ziet hier, die aen de Koningin behoort,
En my bevolen is.
Hyppar.
Voltoyt u reden voort.
Iongen.
Dat ickse geven zou in handen van Me-vrouwe,
't Welck ick belooft heb op de woorden van mijn Trouwe;
Derhalven bid ick u, dat u believe my
Te seggen, waer Me-vrouw de Koninginne zy,
Op dat ick veerdighlijck mijn boodschap mach volbinden.
Gervnd.
Ick meen, gy zultse thans in hare Kamer vinden,
Of komt, en gaet met ons wy gaen haer spreken daer.
Iongen.
Zo valt my 'tzoeken dan op 'talerminste zwaer
Hyppar.
Houd Dochter, ziet Me-vrouw treed ons hier in't gemoeten.
Keert weer Gerundula, en stut u droeve voeten.
Eerwaerdige Princes, een Bood' van uwen Heer,
Ziet met een Brief aen u.
Iongen.
Den Prins gebied hem seer
Aen u Me-vrouw, en wenst, dat door dit troostigh schrijven
(Hoewel't Lijff van u is) hy doch u Lieff mach blijven.
Sophon.
Hoe was u Heer te moed' doen hy u desen Brieff
In handen gaff?
Iongen.
Al wel: U welvaert is hem lieff.
Sophon.
Ay ongegronde wens, verbloemt met schijn van waerheyd,
Die mijn gemoed slechts terght door schijn van wisse klaerheyd!
| |
[Folio B3v]
| |
Gaet segt hem alles goeds: 'kveroorloft u te gaen.
'Kverzoeck mijn Heer in dees Princessen gunst mach staen.
Een Brieff houd vaken goed, oock somwijls quaed verborgen.
Ick wil hem open doen, en slaen mijn ziel uyt zorgen;
Maghschien mijn groote smert hier door werd' uytgeblust?
Vertreckt u Docht'ren, want die eenigheyd my lust.
| |
Brief.
AY Roose van mijn Ieught, Leyd-sterre mijner oogen,
Treck-yser mijnes ziels; cier-Lely in mijn Schild;
Eer-teycken mijnes roems; ziel uyt mijn borst gezogen;
Mijn eenigh middel, daer het hert door leven wilt;
Princesse, die mijn vreemt en dwalend' leven stilt;
Wet-geefster, die my stelt een Wet in uwe Trouwe;
Slot van mijn voose borst, daer alle vreught verspilt;
Eenighe Bed-genoot, en puyckje van de Vrouwen:
Gesuster mijnes quels; Knopken vol zoet bedouwen;
Mijn Bruyd, mijn Vrouw, mijn Lieff, u Bruydegon en Man
Sendt u dees kleyne groet, op dat gy mooght aenschouwen
Wat jonst en liefd' u draeght, een die niet spreken kan
Als door een dood Pampier, beklad met droeve tranen,
'tHert wort gemartelt, sonder dat ick weet waer van,
Ten waer u ziel mijn geest ons Trouwe quam vermanen.
Mijn onbestorven Trouw rechtvaerdigh sonder wanen,
En vleyd noch leugen-troost u quijnende gemoedt.
Doch dat ick mijn vertreck van d'ander Africanen
Zo schielijck moste doen, was op een and'ren voet.
Mijn herte blijft soo't was, mijn Trouw oock even goed:
Eer sou mijn dufte hand de groote Zon omvamen;
Eer sou 'tlogge Vee, dat 'tvochtigh Aerdrijck voed
De vlugh-gewieckte Duyff in snelligheyd beschamen;
Eer wy, die zijn gehecht, jae vast gehecht te zamen,
Twee worden zouden, voor ons schey de vale dood.
Houd dese-mael in't goed' 'taf-zijn van ons Lichamen
Tot zich de Tijd vertoont; des tot verzek'ring groot
U Heer, u Man, ick blijf, in lieff, in leed en nood.
Masinissa.
Sophon.
Die reden hebben het herkauwen dubbel-nood:
'Kgeloove naeuw de helft, al zwoer hy't by sijn dood.
| |
[Folio B4r]
| |
My is te wel bekent het veynsen binnen Romen,
Want dat voor een cieraed en deught daer word genomen.
Wel breekt u Trouw; ick niet: De Goden weten doch
Dat niet mijn woord, maer 'tuw' besmeurt was met bedrogh.
Ah ongevall'ge uyr, betoovert gy mijn krachten?
Ontrooft gy dus de vreught van ongeteelde Nachten?
Heelt gy my 'tg'heymenis, zo maeckt het openbaer,
En baeuwt met sulken stem niet mijnen Echo naer.
Neen, Masinissa, neen, ick moet u vleyend' spreken
Weer-leggen, want ick vrees, 'tzal u aen't doen ontbreken.
Den Tijd wel seggen sal of gy dees redens lieght;
Doch 'tquade den werker meer, als die't ontfangt, bedrieght?
Amystas. Masinissa.
Het zwabb'ren vast begint de drift-blaeuw Hemel-zwerken
Te kitt'len tot een rust; dit doet my klaerlijck merken
Dat d'avond is op hand: want ziet den harder jaeght
Ter koy-waert 'tmacke Vee, daer 'thoy den honger graeght.
De Iacht-Godin begint haer groote Kaers t'ontsteken,
Dit dwingt my mijnen Prins op't spoedichste te spreken,
Eer duyster my bevanght, of eer de donk're nacht
In't wand'len my beneem de wel-geleerde macht
En my ontsteel de wegh. Wat komt hier voor een nader?
Of ist de Prins? hy ist: der Goden opper-Vader
Vermogend' Heer en Vorst zy d'Heerscher van u sin
Masin.
Van waer de komste?
Amyst.
Van Me-vrouw de Koningin.
Masin.
Wat antwoord gaff sy u, was sy oock wel te vreden?
Amyst.
Niet wel, maer desen Brieff, zoo'ck van haer soude treden,
Gaff sy my, dat ick dien doch in des Princen hand
Bestellen zoude; die verbeelt den droeven stand
Van haer verslagen hert.
Masin.
Seyd gy haer oock die woorden?
Amyst.
Ja even zoo'ckse van mijns Princen stemme hoorde.
Masin.
Hoe hielt sy haer?
Amyst.
Haer mond bestarft, en worde bleeck,
En na een weynich reen sy na haer Tente streeck,
My doende wachten wat tot sy dit had geschreven.
Masin.
Vertreckt u na ons Tent.
Amyst.
Ick vlied'.
Masinissa.
Ha bitter leven,
Gesuster van de dood, wat baert gy my al smert!
Wat terght gy my met ramp? hoe gy mijn ziel verwert!
| |
[Folio B4v]
| |
'Kwil zien wat sy schrijft, hoewel my d'handen trillen,
En tsidderen van vrees; 'tzal d'angste mog'lijck stillen.
| |
Brief.
DAt my de wijse Goon, verkoren Bruydegom,
Vergunnet hadden tijd, om mijn verslette dagen
Te toyen cierlijck op, 'kwaer als een Zonne-blom
(Hoewel onwaerdich uw's) in spijt oock mijner Magen,
Aen u verweende Kroon: Ick zoud' u ziele dragen,
Gehecht aen mijne ziel, ten offer voor de Goon,
Om daer ons ongeval wee-moedigh te beklagen:
Wie weet het, of ons zaeck noch wierde recht en schoon.
'Kbeschonck dan uwe Trouw met deughdelijcker loon,
Als dees rampzaligheyd, en martelende tijden
Ons jonnen, o vermaerdt, Manhaftigh Konings Zoon.
Elaes! mijn tweede ziel: Toets van mijn recht verblijden:
Blust mijns vermoeyde borst, mijn troost; mijn mede-lijden;
Vergeet gy my so licht, die u so yv'righ min?
Kond gy mijn bigg'lend nat sien uyt mijn oogen glijden:
Vermengt met een gebed? en stellen't uyt u zin?
Ay goddelijke Prins, gedenckt het recht begin
Van ons verzamig: ô! een Vorst behoort sijn woorden
Te eten nimmermeer; veel min d'hoop van gewin
Door smekende gebeen in so een Vrouw vermoorden.
Ah! d'hand en pen bezwijckt, of spelet den verstoorden.
Maer straffe Masiniss', te gaen! en uwe Bruyd
Te laten! die gy bad te troosten eerst behoorden,
Om 'tzwack-vertrouwt gemoed, 'twelck schier van vreese sluyt,
Niet t'overweldigen bedenckt, hoe lichtlijck spruyt
Een alder-grootste quaed uyt 'tminste woord misgrijpen.
Der Vrouwen ziel is teer, en word oock schielijck buyt
Veel ongevalijckheen: Laet doch u manhaft rijpen,
En wilt op deughdes Toets u Trouw en Eeden slijpen:
Hier me mijn Man, mijn Al, ist droevigh schrijven uyt.
Sophonisba.
Masinis.
Mijn Trouwe! 'tis wel waer. Ha leve-loose borst,
Waer meed' is uwen roem en t'vrye woord bemorst?
Ziet, 'tdoel-wit van u hoop, de schuyl-plaets van u wenschen
Vervreemt is thans en woont by onbetoomde Menschen.
| |
[Folio C1r]
| |
Want hoe'ck mijn suffery verschoon of weder-legh,
Door dwarling van mijn geest ick selfs daer tegen zegh:
De geest strijd met de wil; de wille met vermogen;
'tVermogen met de deught; deught met loff-tuyters logen.
Dus mijmer ick vast heen voor voorneem tot besluyt.
En naeuwlijcks kan ick sien, of't voeght, of't niet en sluyt.
Aen d'een zijd', zoo'ck mijn Trouw, be-eed en duyr bezwooren,
Te buyten gae, zo blijft mijn roem ten deel verloren:
En zoo'ckse t'houden zoeck, 'tzy door list of gewelt,
Den gantsen Roomsen Raed zich flucks daer tegen stelt,
Of met een buld'rend hooft de handen van my trecken,
En dan weer vreemden haet van elders op my wecken;
En zo en zoud' ick noyt mijn Vader zijn gelijck,
Maer altijd sparreling behouden in mijn Rijck.
Nochtans laet ickse, die'ck mijn ziele heb gegeven,
't Hert brand my af, en kan noch min gerustlijck leven:
't Geweten knaegt en krijt, ja popelt en verzucht:
Dat van 'tgedane noch veel smerts te proeven ducht.
Neen, neen, 'kwil als een Prins bekrachtigen mijn reden,
En aen geen swacke Vrouw mijn grillen dwaes besteden,
De Narren aerzelen, en doen haer woord te kort.
Den Tijd die spreeckt zo hem yets aen mijn eere schort.
Priscvs. Masinissa.
Groot-Prins, en moedigh Vorst, die'ck zege-waerdich reken,
Mijn Heer u gaerne zoud' in sijne Tente spreken.
Hy bid, u Hoogheyd wil hem laten vinden daer.
Masinis.
Gaet voor, ick volgh u stracks, op sijn verzoeken naer,
Zeght, dat ick in mijn volck alleen zal ordre stellen
En dat ick kom.
Priscvs.
Ick zal't van woord te woord vertellen.
REY.
De geyle mufte liefd' veroudert somwijl knap
In't hersseloose breyn door een inwendigh strijden,
Zo dat de Mensche vaeck nu zijnd' op d'hoogsten trap
Van dwase lust geraeckt, flucks aerzeling moet glijden,
Want so yet deftighs schuylt int levendigh gemoed,
Zeer lichtelijck smaeckt hy, datmen zulcks niet doen en moet.
Deught is een groot verbod, een breydel ende toom.
Die menigh wederhoud in't midden van haer loopen;
Hier uyt treckt vryen roem een snel-vloeyende stroom
Waer door men niet en kan dan alles goeds verhopen;
| |
[Folio C1v]
| |
Dies is de deught te recht een toegang ende pad
Waer door men snel geraeckt tot 'sLofs ontsichb're stadt.
Wulpse verwijftheyd schrickt voor d'yser-harde deught,
En keert den blooden rug; slapbackt in't dwaes voornemen;
Maer frisse loff en roem schoon-bloeyend' zich verjeught,
En met een gaeuw gemoed doet sy d'wulpsheyd vervremen,
Mits dat volmaeckte roem bestaet in sulcken zaeck,
Die noyt verwonnen word van geenderley vermaeck.
Merct 'tlecker Wijn-rijck Land en Koorn-drichtigh geberght,
'tSoetsapige geboomt, vrucht-gevend' overvloedigh,
Van't weeldrigh Capua heeft Hannibal geterght,
Dat hy daer door verloor 'thert sijner Krijg'ren moedigh:
Hy, die voor bergh, noch klip, noch koud', noch sneeu, noch vorst
Gekreunt had, diens roem wierd door wellust daer bemorst.
Een Prins, die deughde lieft, die haet de laffe wellust
Dewijl sy winbaer is, en hem niet heeft vermant;
Want so haer angel scherp hem in sijn geyle vel,, rust,
Geblust, gekneust sijn eer verandert in een schand.
Daer wellust woont, daer vlied de deught, en in diens Hoff
Noyt brave deughde heerst voor wellust is tot stoff.
|
|