|
| |
Eerste handeling.
AH! wat's zinlijckheyd des Menschen rijck en zoet!
Wat overtreft sy verr' des werelds grove goet!
Die naeuwlijcks d'Hemel self daer voor en laet verkiesen
Om niet op aerd' sijn zinlijckheyden te verliesen:
Voorwaer dees plaegh my perst, en veel voel daer me beset
Het innerste mijnes ziels. Stief-moederlijcke wet!
Van u onmenschlijckhe'en en overwreede schennis
Krijgh ick (doch tegen nut) een al te goede kennis;
Vermits de raeuwe smaeck mijnes slibb'rigen gelucks
My toont een schildery van soo veel leeds en drucks;
Zo dat mijn ziele selfs (verbystert in de tijden)
Is onbewust wat doen, of treuren, of verblijden.
Mits 'tschemer-valligh licht mijns onversleten smert
Noch niet en is verhuyst uyt dit verslagen hert.
Ah! 'kheb mijn Prinssen woord, door schijn van heyl'ge deughde
Verkracht; dat ick dees daed voor ghene ware deughde
In een gevangen Vrouw kan noemen: ick laet staen
Dat ick mijn vyandin met vrienden roed' zou slaen.
Ja s'is mijn vyandin: en wil'ck mijn eer bekladden,
Onnut is voor'ge loff; onnut ist dat my hadden
Dees Romers tot haer vriendt. Nochtans ick in mijn ziel
Voel d'heerschappy haers Mens so streng; als of my viel
Geblockhuyst uyt de locht yets op dees logge sinnen
Dat door een tegen-treck my steelt het rijp versinnen:
Want laet ick haer, 'tis quaet: en blijf ick hare Man,
Noch min ick roem en eer te boven houden kan:
En als een vrye Vrouw kan ick haer niet me-nemen,
Ten waer ick mijn vriendschap wou van Romen gants vervremen.
Vergeets', ô Masinis, 'tis ymmers maer een Vrouw,
Eer ghy dijn grooten roem verandert in een jouw.
O maer! 'tis een Goddin van schoonheyd, oock in zeden,
Van tintel-oogskens, en met beschaefde leden,
| |
| |
Haer klagelijke stem vervormt mijn trots gemoed,
Dat ickse minnen wil, of ick schoon niet en moet.
Maer als ick dan weer oogh' op staets voorbar'ge namen,
Dan dwingt mijn ongeluck my deses doents te schamen:
Want of de trots des volcks verdient heeft meerder smaet,
Zo ist onbillick doch dat ick het proeven laet
Een Vrouw, die onbewust des twists, en onervaren
Des oorloghs, niet en wenst dan mijn vergulde Jaren
Gekroont te sien met heyl, met zege, met geluck,
En seer bekommert is steeds in mijn ongheluck.
Zou'ck mijn manhafts gerucht so schandich dan besmeuren?
Of met mijn woordens slot so dwaesselijken leuren,
Dat waer geen Princen stuck: want ick die ben vernaemt
Voor een medogend' Vorst, waer hier door gantsch mis-faemt
In degelijken roem en loff so vers verkregen;
Waer in eenes Princen welstand gantslijck gants is gelegen
Die op verwinning hoopt. Doch als ick weer bedenck
Hoe jonstich sy haer liefd' my aenbood ten geschenk;
Hoe sy haer vuyr'ge Min (besegelt met gelooven);
My met een oog-op-slagh, heeft op het hert geschooven;
Hoe haer beschaemde tong, die steeds van vreese sloegh,
De vooghdy over haer my met een woord op-droegh;
Dan wisselt al mijn wil, en schijnt dit jonge leven
Den blinden Beugel gants ten offer op-gegeven,
Want winnende dees Stadt ben van een simpel sien
Verwonnen, zonder oock dat ick het kon verbien:
Zo dat mijn wapen-tuygh', gestaelt in Vulcaens smissen,
My schenen als vermurwt van't lichaem af te glissen;
Zagh oock, dat op't gewelt ick van mijn wapens doe
In reuyling ruym de helft heb moeten geven toe.
Ha wonderbare kracht! schen-straet van mijn voorspoeden
Want ghy vermoort ons luck, en wartelt ons gemoeden,
g'Ontroert dees laffe tong, en aerzelt mijn ghepeyns,
Zo dat ick minnen moet, hoe'ck niet te minnen veyns
Ay duyster g'heymenis, oock saeckster van mijn dwaling,
Mijns sotsheyts oock, en ick moet selfs zijn de betaling:
Want so de schemering van hare godlijckheydt
My sloegh, heeft 'tongeluck mijn roem ter ne'er geleydt,
En doen, ô Sophonisb', wierd mijn vernufte wijsheyt
Vergeleken met het eynd' van onse sotte grijsheydt.
Doch 'tslibb'ren menschlijck is; maer moordery in eer
Herbeurt men naeuw, en keert oock 'talder-minste weer.
De wande keert en draeyt, en hoe'ck'er meer van spreke,
Hoe ick meer ramps en smert in't droeve breyn ontsteke.
Nochtans mijn hoogh' vernuft (door redens-streng getoomt)
Voor 't laten dapper van so braven Schepsel schroomt.
| |
| |
Want laet ick die ick min, zo moet ick buyten reden
Van Trouw en schoon beloft mijn Eeden overtreden.
Treedt over, laetse gaen; een so gedanen eed
(Nadien s'onred'lijck is) men lichtlijck over-treedt.
Hola! 'tbetaemt geen Vorst te zijn soo ongestadigh,
Dat waer de puf mijns Rijcks, en eer des Kroons te schadigh:
‘Want soo een Prins begint te leuren met sijn woordt,
Elck Onderzaet licht volght in 's Princen voetstap voort:
Der Princen woorden sijn de zegels die sy geven
Den Onderzaeten tot versek'ring van haer leven.’
Wat is't gevoeghlijcks dan? haer laten: Neen, dat's quaet.
Hoe? laten, die gy mint? wat, laetse die gy haet.
'Kzal doch; Neen niet: Ja 'kmoet. Ah, wist ick 'tmintst te kiesen!
Want dese dwarreling doet hoop en troost verliesen.
Nochtans is laten 'tmintst. Neen, haer onnooselheyd
Heeft in mijn hert de steen van't Graff des wraecks geleydt.
Zou'ck haten die my lieft; of die my trouw is, laten?
Dat waer voorwaer Natuyr en eyge ziele haten.
Want der Natuyren wet dit wil en oock ghebiedt;
‘Een ander doen, het geen men wil dat zich geschiedt,’
Wie treedt hier na mijn toe? Amysta, welcke tijding?
Niet die mijn Heere wenst.
Ha schrickelijcke snijding!
Doch openbaert de zaeck, en doet my knap de weet.
Me-vrouwe Sophonisb' vraeght, of gy haer vergeet?
Zy wacht u vast alleen wee-moedigh in haer Kamer
Ah! bracht gy anders yet, het waer my aengenamer.
Wat doet sy? treurt zy oock?
Verdwaelt was in de re'en, die ick van haer ontfong.
Zo is sy met my eenes; was sy alleen?
Zo gae ick van daer henen.
Wat sou'ck'er doen? Amyst. troosten.
Dat heb ick selfs van doen.
Ick gae. Neen niet. Ha ziel, hoe moet gy u vermoen,
Wat hebt ghy sparreling, en wat al keur van willen?
Stilt u, mijn Heer, en gaet.
Gy spreekt wel: Maer hoe stillen?
De vrees belet, hoe seer haer schoon mijn tanden watert;
Hier staet mijn eer, en daer haer Minne tegen snatert,
Makende 'tsinloos hooft bal-oorigh ende dooff
Zo dat ick naeuw weet wien van allen ick ghelooff;
Want vrees van schennis is mijn sterckste tegen-prater;
En ravelt steeds om 'thert, met dese woorden; laet'er.
| |
| |
Haer Tael-man is mijn eedt, en is wel alsoo sterck,
Als mijne, zo ick recht op oorsaecks oorsaeck merck:
En oock een Prins behoort sijn woord niet te vermind'ren
Zijn woord te aerzelen, betaemt de wuffe Kind'ren,
De Man een Man zal zijn, zo wel in woord als daedt.
Soo nochtans dees beloft den Roomsen Krijger haet,
Moet ick niet aerz'len en mijn woorden weder zwelgen?
In eenen bedwonghen tijd heeft niemand zich te belgen.
Nochtans en weet gy niet wat u geschieden zal.
Ziet hier, mijn vriend, hoort wat hy my gebieden sal.
Den Krijger Scipio, zo hy de bloode guylen
Der trots'ren van Carthag' had doen van plaetse ruylen
Door sijn win-gretigh volck, en dat haer Leger was
Geplondert, kreegh een Brief, die hy nieuws-gierigh las,
Waer uyt sijn hert begreep, dat wy van't Mauritanien
Verwinnaers waren tot aen't uyterst' eynd naest Spangien,
En Numidien (uws Vaders erflijck Rijck)
U en ons yegen waer gebleven te gelijck;
Daer boven, dat den Schat, die wy in Cyrtha vonden,
Hem nevens den gevangen Syphax wierd gesonden.
Waer van hy u den prijs ver boven and're gaf,
Zal oock 'tverwonnen Rijck weer hechten aen u staf.
Maer soo haest 'tongeluck van u mis-grijp bedreven,
Hem in de oogen scheen, wes hem te wars het leven.
Zo sloegh hem dat aen sijn hert, dies eyst hy (zoo'ck verstae)
Dat uwe Vorst'lijckheyd na sijne Tente gae,
Op dat hy nu verdienst eer en geluck toewensche.
't Misgrijpen, Lelius, is't eygen van den Mensche,
Zo dit mis-grijpen is: dan doch 'kwil niet versmaen
Het by-zijn van mijn eer, maer flucks daer henen gaen.
Gy dan Amystas gaet, bewust de Koninginne
De stantvasticheyd van mijn nieuw-verkoren Minne,
Dat voorts een noodsaeck my tot schielijck reysen dwingt
Zo dat den tijd, in haer versoeck, uyt stel bedingt,
Sy houd't my doch ten goe, in korten keer ick weder.
Tot mijnes Heers bevel buyght 'twilligh hert zich neder.
Ay vlugge smerten, wat begoochelt gy mijn sinnen,
En stelt u roem in my (een Vrouwe) te verwinnen,
Die lang vernomen ben: want tsedert 'twreede lot
De eerste-mael mijn roem bejouwt had en bespot,
Is niet dan ramp op ramp, met plagen over plagen
Gevolght, en heeft verkrenckt mijn onvoltoyde dagen,
En niet dan dwase spoed gehad, hoe ick't oock wen,
Zoo dat ick kies, jae wars (te recht) mijns levens ben
| |
| |
De vonken mijns onlucks met uyt-gespreyde stralen
Beschitt'ren mijns vernufts gehemelt, daer sy malen
Een bruyn benevelt licht, 'twelck mistich henen treckt
Tot daermen (krimligh) met mijn luck en voorspoed geckt.
Want hoe ick't voor-berey, uyt-mete, ja af-schilder,
't Lot word my langs hoe meer onwaerder en onmilder,
't Zy dat de waen bezat de domme herssens van
Mijn eerst-ghetroude (doch, nu meed-gevangen) Man,
Doen hy den muften Schilt (bevleugelt van de vrede)
Wt onbesinde spijt syn Kryghers vatten dede
(Alleen Carthag' te wraeck) om Romen op te slaen,
Of dat d'aelwaerdigheyt vant roekeloos bestaen,
Ons Lot, soo hoogh geheft, so leelijck heeft versmeten,
En kan ick naeuwlijck met mijn moede borst geweten:
Zo knaeght my dese ramp, en martelt my 'tgemoed,
Dat 'therte naeuwlijck voelt wat 'tdroeve Lichaem doet?
Want nu soo vleyd de lust, dan dreyght my weer de minne
Zo dat in plaets van vreed' ick niet dan kniblingh winne.
Ach, waer toe heeft gebracht my dese heerssens-lust!
Wat heeft een slechte Vrouw by my al vreeds en rust!
Wiens Rijck geheel bestaet in slecht getal van Kind'ren;
En sorght alleenlijck om haer stuyver niet te vermind'ren;
En die van alle zorgh, geen and're zorgen voet;
Als hoe sy haren Man in liefde dienen moet.
Want of mijn Scepter schoon beheerst heeft Barbarijen,
Moet ick niet evenwel 's Mins vinn'ge plagen lijen?
Wat had ick wel gedaen, had ick de Kroon ontzeyd
Doe my van Syphax die te voren wierd geleyd!
Had ick dien Staet gelieft, en nederigh verkoren
Daer in mijn Moeder was, (en ick oock ben) geboren,
Zo had gheen Circe dranck, van vijf ses jaers gebieds,
Betoovert mijn verstant om soo een hand vol niets.
Want g'lijck den slagh gaet van een blixem-loose donder,
Die Toorens hemel-hoogh met een slagh slingert onder
Wanneer den blixem schiet voor Iris water-vat,
Zo heb ick oock in't Rijck een Lentse vreught gehadt,
En ben gelijck een bloem, die voor een weynigh weken
De veel-verwige pruyck komt boven d'Aerde steken,
En dan weer door de koud' val onder d'Aerdes trap,
Gants schielijck van den Throon vervoert in ballingschap.
Zal dan des Mogentheyd, van Iupijn my gegeven,
Verschimlen, met de puff mijnes Scepters zo geheven?
Zal oock d'ontsichb're krans van Syphax Stoet end' macht?
Nu hebben uytgedient, en nergens zijn geacht?
Mijn Sloten dick bemuyrt, en bebolwerckte Steden;
Schepen! ja die Neptuyn selfs trotsten met haer schreden,
| |
| |
Als Hemel-tergers, en getakelt mast op mast,
Zijn die 'tgulle stoff van onlucks storm verrast?
De Koninglijke Stad, een pronck der Africanen,
(Die scheen dat hun den wegh zou tot de vryheyd banen)
In plaets van Syphax Kroon, en Sophonisbaes Stoet,
Blijft die bekrosen (laes!) niet onser Borg'ren bloedt?
Schuylt Sonne, deckt u pruyck, zo sal ick licht vergeten
Dees leede Ballingschap em plagen ongemeten,
Die my door 'tbrallen van u flickerende licht
Vernuwen t'elkmael, hoe 't adelijck gesticht
Van Cirtha (daer mijn Tyroon, als uwe godheyd, bralde,
En in een ruymen kreyts mijn Mogentheyd bewalde)
Gevallen is: (elaes!) des lief ick meest de nacht,
En wat gehuw'lijckt is aen Erebi geslacht
Want slaep-stelende zorgh, noch Susters vande droomen,
En konnen thans noch ziel, noch zwaer gemoed betoomen.
Vermits de troutel-vrees, die versse Minne baert
Niet dan verwarde ramp in't droevigh oogh vergaert.
Wat zoud' my arme Vrouw dan lusten noch te leven?
Die zo een wreede Lot een nood-schick is gegeven!
Dat zo wanneer een buy, uyt Iupijns schoot gehaelt,
Vervlogen is, terstont een ander weder daelt!
Zo dat oock 't Slangen Heyr van al de Helsse Goden,
Niet schijnt te doen, als ramp by my ten maeltijd noden.
Ha vale soete dood! rust-gever! geeft my rust,
Want my noch schennis noch verachting meer en lust:
Komt sleept my in u graf, eer my de spijt verniele,
Zo krijght ten minsten rust mijn krachteloose ziele;
O vreet my 'tingewant met eenen korten steeck;
Of leert my, hoe ick flucks dit vat in duygen breeck.
En gy Carthaegse Goon (Bescherm-heers mijner vryheyd)
Keert af de plaeg, eer dat mijn vyand hand aen my leyd.
Gy siet, den Schender, die mijn eere heeft geschaeckt,
Van eerb're Koningin een vuyle Hoere maeckt.
En laet noch boven dien gevangen my vervoeren,
By die, die my den dood voor twintigh jaren zwoeren.
Maer neen, 'ken worde noyt Slavinne, 'kwee't gewis,
Zo ver in't Land vergift of zwaerd te krijgen is;
Zoud' ick mijn grootse ziel so nederigh verkleynen
En staen ten dienste der hovaerdiger Romeynen?
Om haren stouten moed aen my zwack vrouwen-beeld
Te toonen, daer noch kracht om wederstaen in speelt?
O dat's te ver van daer! ick wil veel liever vallen
Den Vogelen ten aes aen dor-bestruyckte wallen,
Of strijden tegen al den hoop der snorkers vry,
Zo wort ick noyt onteert door hare Schelmery.
| |
| |
Maer zoud' gy Masiniss' (elaes! ver 'tbest ick hope)
Wel bieden sulck een loon my voor een deught te kope:
Zoudt gy u Bed-genoot, een die u so bemind
(Als Moeder hare vrucht, en vader eygen Kind)
Om soeen leurdery (als d'oorsaeck is) verlaten?
Zo ick waer Masiniss' 'kliet al de Romers praten.
Wat feylt haer vriendschap ons? veel min 'tgeroofde goed?
Dat vaek sijn sygen Heer naeuw nut of voordeel doet.
Wy hebben goeds genoegh; bezit het slechs in vreden,
En wilt met my, u Bruyd, u dagen voort besteden.
Maer neen, gy weyfelt al, dat tuyght my mijn gemoed,
En kneust u trotse roem met een ondanckb're voet.
Nochtans, wat ist? ick min u, en voel mijn geweten
Met een gehechte Min tot uwaerts sterck gezeten.
Wat kreunt gy Masiniss'? die vast versekert zijt,
Dat Sophonisb' om u veel dusent dooden lijdt.
Toont dat g'een Krijger zijt, staet, ende houd u prinslijck
Veranderen sijn eed, is ymmers veel te kindslijck.
Of moet gy eerst met and'ren noch te rade gaen?
't Valt slecht, wanneer een Prins moet onder oordeel staen.
Siet hier sijn Dienaer; wel Amystas, wat's het seggen?
Komt gy droefheyt met een vreughde neder-leggen?
Waer blijft u Heer de Prins?
Recht so ick by hem trad, verscheen uyt 'tHoff gesin
Van des Romeynen Hooft, een, die alsulcke bede
(Verzelt met een bevel) aen onse Prince dede:
'Kbid dat't den Prins behaegh
Mijn komst en dat van daegh
Kom, spreken en begroeten;
Bekroone, Twelck mijn Heer
Gevolght heeft, en zijn tsamen
Doch woudt ten goeden houwe
Zijn haest vertreck, eer dat
Zwijght; 'khoor voor my genoegh een uytgesproken vonnis.
Vervloeckt geluck, hoe slaet gy mijnes voor-spoeds Sonnis.
Ah scharrelt langer niet met mijn wreed avond-uyr,
Of oorloff eerst dat ick mijn ziel ter Hellen stuyr.
Bedaert u Vrouwe, doch, gelaet u niet so vinnich.
| |
| |
'tVerstandt beteugelt al d'oploopentheydt ontsinnigh,
Gebruyckt den streng-riem van u dobbel-wijs verstand,
En oordeelt waer toe die in u doch is geplant.
Amystas, volght my, 'ckzal een Brief u laten dragen,
Ick moet hem voor het laetst dan noch, noch een woordjen vragen.
Wat kan ick 't keeren, zoo 't geluck om oorloff bid.
Het leven is doch maer gejond dien die't bezit.
Laet hy my, die'ck bemin, zo zullen doch de Goden
Beschermers zijn mijns rechts; en dien, die my te dooden
Zoeckt, door den knaging wreed' verkruym'len 'slevens tijd,
Op dat hy kenn', dat geen ter werldt onschuldich lijdt.
Dan comt, hier van genoegh: onnoodigh ist verweten
Dien al sijn feylen, die't voor Jaren heeft geweten.
Hoe zuy-ver was die tijdt
Doen yeders lust en willen
Doen haet, noch hooftse nijdt,
Ziels-zieckt' noch vleeschery
Noch licht bekoorde lieden
En hadden gheen gebieden.
'tWas eer sijn lust rond-uyt
Elck deed' al wat hy docht;
Dat liefd' niet anders wrocht
Als suyverheyd in oordeel,
Tot sijnes Naesten voordeel.
Die dwinge-land der Vrouwen,
Haer woon-plaets heeft gestelt
Op hoofse hoogheyd bouwen,
| |
| |
Daer 'teerlijck veynsen gelt,
Mins vryheyd wegh gegeven.
(Helaes!) nu zo beminnen,
Dat't yeder een behaeght,
Dat elck sijn quaed voor goed;
En 'tgoed voor quaed kan vinnen.
Want of sijn ziele draeght
Yets dat na 'themels graeght,
Zo moet nochtans sijn lusten
In haer goed-dunken rusten.
Elck breydelt wel, en dwingt
Eenes anders val en quaed;
'sVlees-lust, noch her-tochts-zaed:
Elck kan wel 'sLichaems zieckt,
Doch niemand dood (elaes!) de
Dees zaeck zo heeft behartight,
Tot quetsing van syn eer,
Als die door zieckt in smart,, light,
Nochtans syn hert niet meer
Haer zoeckt te halen weer
Want best dunkt hem te kiesen
Deught, en haer te verliesen
| |
| |
Denckt, voorspoet staet onvast:
Verwand'len en versmooren,
Ziet voor een dooven bast
U schrander keeltjen klachtigh,
En maeckt u self amachtigh.
Niet vaster staet gehecht
Der Princen stoel en leening;
So schielijck keert 'tgeluck:
Heden Heer, morgen Knecht,
Bedrieght so veler meening,
Voor vreught gevende druck:
Veel schats is maer een stuck
Van 't geen by't d'wens wy voegen;
Want welck Mens heeft genoegen.
(G'neef-meester) wy vertrouwen,
Geen on-spoed, ofse slijt:
Met 'tvlees te raed' niet gaen.
Dien leun-stock te verachten
Die aensien heeft noch krachten.’
|
|
Auteursrechtvrij