Simpelveld en Bocholtz door de ogen van Arnold Dydden, pastoor 1571-1616

FF. 138v-140v.

^+Aen mijn heere den Cancellier, etc.	Aan mijn heer de kanselier, etc.
Gheven oitmoedelicke te kennen de ingesetenen ende andere gegoiden onder de parochie van Sympelvelt in den lande van Tshertigenroede, oevermaese gelegen, hoe dat heer Aerdt Didynius, pastoer aldaer, onder tdexele dat hij op eenige	De inwoners en de overige grondbezitters binnen de parochie van Simpelveld in het land van 's- Hertogenrade gelegen in Overmaas, brengen eerbiedig ter kennis op welke wijze heer Aerdt Didynius,

+ 138v.

[p. 241]

landen onder die voirseide parochie gelegen, soude trecken dye thiende, te wetende die -xie- gerff ende op sommige hoeve ende die goede leen wesende, maar den -xxxiiie- gerff. Ende oick dye kleyn thienden vande lammeren, die wellicken aldaer worden gewonnen ende opgetrocken, sonder dat hij onder de voirseide parochie van Sympelvelt oever al de voerseide thienden is treckende. Ende emmers nyet van tgene wassende es inde braecken aldaer. Ende dat t'godshuys van Valbenoit insgelijckx op dye meiste quartiren der voerseide parochie de thiende es hebbende, de wellicke oeck seperabel altijts ende oever memorien van menschen sijn gecollecteert ende innegedaen geweest ende alnoch worden gecollecteert ende innegedaen, als te weten de thienden des voirseide godtshuys bij joncker Willem van Hoeff, pachtere der abtdisse deser thienden. Ende dye thiende des pastoirs bij hem in, oft bij zijn thiengangers ende collecteurs deser thienden. Ende worden oeck de voirseide thienden appaert gesteken ende geschuert sonder datter eenige gemeynschap oft divisie deser is oft oever thien, -xx-, -xxx-, -xl- ende meer jaeren, jae oever memorie van menschen es geweest. Ende hoewel die voirseide pastoir hem behoirden gecontenteert te hebben, mits treckende ende buerende die voirseide sijnde thienden vande fruchten ende op de landen ende goeden gel[ijck] ende zijnen voirsaeten van ouders hebben getrocken ende gebuert. Soe heft hij

pastoor aldaar, met het argument dat hij op enkele landerijen gelegen binnen de genoemde parochie de tiende zou krijgen, te weten de 11e schoof en op sommige hoeven die een goed leen zijn, slechts de 33e schoof. En ook de kleine tienden van de lammeren, die daar worden geboren en groot gebracht, zonder dat hij binnen de genoemde parochie van Simpelveld al de genoemde tienden bezit. Immers, niet van al hetgeen groeit op de braakliggende velden daar. En aangezien het klooster van Val Benoit eveneens op de meeste delen van de parochie de tienden heeft, die ook altijd apart en langer dan men zich kan herinneren, zijn verzameld en binnengehaald en nog steeds worden verzameld en binnengehaald, dwz de tienden van het genoemde klooster, door jonker Willem van den Hove, pachter van de abdis van deze tienden. En de tienden van de pastoor komen bij hem binnen, of bij zijn tiendhefffers of de verzamelaars van deze tienden. En ook worden de genoemde tienden apart opgestoken en opgeslagen zonder dat er enige gezamenlijkheid of deling is, al langer dan 10, 20, 30, 40 en meer jaren, ja, langer dan de mensen zich herinneren. En hoewel de pastoor tevreden zou horen te zijn, als hij maar de genoemde tienden van de veldvruchten zou hebben en krijgen en ook op de landerijen en goederen, evenals zijn voorgangers van oudsher zouden hebben gekregen en geïnd, heeft hij

^+hem nochtans gevoerdert op den naeme van der vrouwen abdisse ende andere religeusen des voirseide goidtshuys van Valbenoit ende op zijns selleffs naeme, als gevuegde hier te hove te voerworven oepene brieven van interdictien ende verboth van den thienbaer fruchten van den velde naer der sonnen opganck oft onderganck nyet aff te vueren, collecteeren oft afft te draegen ende andersins nae uutwijsen van den placaet van wegen zijne Mai[esteyt], eertijts dyen aengaende gepubliceert, sonder dat dye pastoir voirseid van wegen des voirseide goidtshuys oft van heur lieder pachtere oft gecommitteerde enich beveel, last ofte consent heeft gehadt oft dat zij oeck dye voirseide brieven hebben begeeren te gebruycken oft te werck te stellen. Dan heft die voirseide vanden Hoeff, pachtere vande thiende des voirseide goidts huys hem gecontenteert, myts ontfangende die thiende gelijck zijnen voirouders pachters deser thiende die hadden ontfangen, sonder dat hij oever yemanden heeft geclaecht oft weeten te klaegen. Dyen nochtans nyet tegenstaende heeft dye voirseide pastoir van Heyn Ubachs, Goorden Priccarts,

niettemin, namens de vrouwe abdis en andere religieuzen van het klooster van Val Benoit, en uit eigen naam, zoals blijkt uit de aan dit hof overgelegde bijgevoegde open brief, een verbod geëist om de tiendbare vruchten na zonsopgang of zonsondergang van het veld af te voeren, te verzamelen of weg te brengen of iets anders, met verwijzing naar de verordening van Zijne Majesteit, eertijds daarover gepubliceerd, zonder dat de genoemde pastoor van het genoemde klooster of van zijn pachter of vertegenwoordiger, enige opdracht of toestemming heeft gehad, of ze ook de genoemde brief hebben willen gebruiken of toepassen. Toen heeft de genoemde van den Hove, pachter van de tiende van het genoemde klooster, erin toegestemd, mits hij de tiende zou innen zoals zijn voorvaderlijke pachters van deze tiende die hadden ontvangen, zonder dat hij over iemand heeft geklaagd of kunnen klagen. Niettemin heeft de pastoor Heyn Ubachs, Goorden

+ 139r.

[p. 242]

Leenardt Priccarts, Peeteren Billen, Jan Bolten ende van Claes Moulen, al ingeseetenen van Bocholt, maer parochierende onder Sympelveldt voirseid, onder t'dexele, dat zij eynige fraude oft bedroeg int collecteeren ende affvueren van haer lieder vruchten daer van dye thiende competeert tvoirseide goidtshuys ende nyet den pastoir van Sympelveldt voirseid zoude hebbe gecommitteert. Soe dye selleve pastoir tegens dye waerheit pretenderde aff te nemen by executie oft anderssints dye pene in de oepene brieven begrepen, te weeten, van yder -xxv- gulden, jae dat meer is, heft uut cracht vande selleven oepene brieven dye ondersaeten van Sympelveldt ende Bocholt, parochierende onder Sympelvelt voirseid, ende oeck eynige gegoide aldaer willen dwingen de thienden	Priccarts, Leenardt Priccarts, Peeteren Billen, Jan Bolten en Claes Moulen aangepakt, allen inwoners van Bocholtz, maar horende onder de parochie van Simpelveld, onder het voorwendsel dat ze fraude of bedrog zouden hebben gepleegd bij het verzamelen en afvoeren van hun veldvruchten, waarvan de tiende onder het genoemde klooster en niet onder de pastoor van Simpelveld zou vallen; dus wilde dezelfde pastoor, in strijd met de waarheid, door oplegging of op een andere manier de boete innen die in de open brief staat, dwz van ieder 25 gulden, ja meer nog, hij heeft op grond van dezelfde open brief, de onderdanen van Simpelveld en Bocholtz die bij de parochie van Simpelveld horen en ook enkele grondbezitters daar, willen dwingen de tienden
^+te gevenen van den landen ende fruchten, daer van noch sijne voirsaeten nyet gewoenlick en zijn gewest thiende te trecken. Ende bij weigeringe van der selviger thiende te laeten volgen eenige van der selviger ondersaeten ende gegoyde bij executie van deurweerders de pene affgenoeme, onder pretext, dat zij hunnen vruchte tegens verbot ende voirseide oepene brieven gedaen, van de velde zoude hebben affgedraegen oft affgevuert sonder dat die voirseide pastoir oft zijne voirsaeten ofte hun thiendenars van den landen ende fruchten, daer van hij thienden was pretendeeren, gewoenlick zijn geweest thiende te treckene. Int de minsten zouden zijn gebleken, gelijck dat emmers den deurw[eerde]rs volgende de voirseide oepene brieven hadde behoeren yerst ende voir al gebleecken te hebben, dye wellicke oick geynsins en vermochte de voirseide pene te executeeren ende den supplianten daer toe bij executie te dwingen, gelijck zij dat onbehoirlicke ende bij rigeur van executien hebben gedaen. Ende den supplianten of eenige van hun merckelicke sommerende van pennegen ter saecken van dyen feytelicke affgedrongen. Hebbende dye voirseide pastoir oyck met eyniger ter causen saecken van dyen gecomposeert ende doen composeeren ende die pennegen daer van ende van den voirseide pene gecoemen al selver genyet. Wellicke aengemerckt, dat dye voirseide pastoir hem hyr te hoeve van in den jaere -lxxiiii- hebbende willen doen reintegreren, om van eynige landen ende vruchten thiende te treckenen, waer van hij egeen thienden alsdoen en was treckende, bij vonnenisse op den -xviiie- january -lxxvi- daer naer.	van die landerijen en die veldvruchten te geven, van welke zelfs zijn voorgangers niet gewoon zijn geweest tienden te innen. En bij weigering van deze tienden wilde hij enkele van deze onderdanen en eigenaars laten vervolgen, door via inbeslagname door deurwaarders de boete te vorderen, onder het voorwendsel dat ze hun vruchten, tegen het verbod en de open brief in, van het veld zouden hebben afgevoerd, zonder dat de pastoor of zijn voorgangers of hun tiendheffers gewoonlijk van de landerijen en veldvruchten, waarvan hij tienden eiste, hun tienden inden. Tenminste zou zijn gebleken, zoals immers aan de deurwaarders volgens de open brief eerst en vooral had behoren duidelijk te zijn, dat zij de genoemde boete niet konden opleggen en dat ze de eisers daartoe niet konden dwingen, zoals ze dat op een onbehoorlijke manier en door middel van beslaglegging hebben gedaan, en dat ze de eisers of enkelen van hen, duidelijk sommerend, in deze zaak feitelijk penningen hebben afgedwongen. De voornoemde pastoor heeft ook enkele van deze zaken bijgelegd en laten bijleggen en de penningen daarvan en van de genoemde boete afkomstig, al zelf geannuleerd. Opgemerkt wordt dat de pastoor bij dit hof in het jaar 1574 heeft willen regelen om van enkele landerijen en veldvruchten tienden te innen, waarvan hij tot dan toe geen tienden inde, bij vonnis van 18 januari 1576 daarna.
Nota. Ende naer voirgaende genoemen informatie gewesen es verclaert nyet ontfangbaer met condempnatie van kosten ende dat dy voirseide pastoir bij middele van den voirseide oepene	Opmerking. En uit voorgaande informatie is duidelijk geworden dat de zaak niet ontvankelijk werd verklaard, met veroordeling tot de kosten. En dat de

+ 139v.

[p. 243]

brieven, als vere hier te hoeve geimpetreert, den supplianten tvoirseide vonnenisse heft gesocht infructieux te maecken. Ende hen van heure	pastoor door middel van de genoemde open brief, zoals hier bij het hof geëist, het genoemde vonnis voor de eisers heeft trachten te ontkrachten
^+lieder vrijheit ende oude possessien te spolieren ende te deposseseren, besonder myts desen troubelen tijt. Ende dat die ouders meesten deele al zijn verstorven ende dat zij supplianten oyck midts den frijbuyters ende onwilicheit vande wegen henne defensie ende oppositie nyet en nebben cunnen gedoen, te min zij lieder egeen copye vande voirseide oepenen brieven en hebben cunnen gecrijgen. Ende dat oick die voirseide pastoir de selve terstont, naer dyen die op de kerckdoere tot Sympelvelt waeren gepleckt, heft affgetrocken. Mede dat deser pastoir den supplianten tot diversche stonden heft uutgestelt, onder schoene woorden, van dat hij met hen wilde oeverkoemen ende veraccordeeren, op dat hij bij zeekere middele in dye possessie zoude (blijven) moegen geraecken van thiende te trecken, daer van hij noch zijn voirsaeten nyet en zijn gewoen thienden te trecken. Ende alsoe den supplianten onder schijn van justitie ende der voirseide oepene brieven van hennen vrijheit ende exemptie ende possessie derselve te frustreren, al tegen recht ende redenen. Ende noch meer zijn soude, soe vere hyr inne nyet en worde versyn. Waerom soe bydden zij supplianten, dat Uwer Eerwerdige gelieven wille hen te verleenen provisie van oepene brieven ons heeren des Coninc. Uuuyt cracht van den welcken den voirseide pastoir woerde geordineert ende bevoele hem nyet te vorderen dye voirseide oft gelijcke oepene brieven meer ter executie te stellen dan in respecte vande landen ende vruchten, daer van hij ende zijn voirsaeten gewoenlick zijn die thiende te trecken ende voirders nyet. Midtsgaeders oeck den deurweerders oft executeurs van dese hoeve te ordineeren ende te beveelen ten versuecke des voirseide pastoirs gelijcke brieven tot Sympelvelt	en hen van hun vrijheid en oude bezittingen heeft trachten te beroven, in het bijzonder in deze onrustige tijd. En dat de ouders voor het merendeel zijn gestorven en dat de eisers ook vanwege de vrijbuiters en de onveiligheid van de wegen hun verdediging en verweer niet hebben kunnen regelen, daar zij geen kopie van de genoemde open brief hebben kunnen krijgen. En dat de pastoor die brief onmiddellijk nadat hij op de kerkdeur te Simpelveld was geplakt, eraf heeft getrokken. Ook dat de pastoor de eisers diverse keren aan het lijntje heeft gehouden met mooie woorden, zoals dat hij met hen een afspraak wilde maken, als hij maar op een bepaalde manier in het bezit zou raken van het recht om tienden te innen van de producten, waarvan noch hij noch zijn voorgangers gewoon waren tienden te innen; en dus dat hij de eisers onder schijn van recht en de genoemde open brief van hun vrijheid en vrijstelling en bezit wilde beroven, tegen recht en rede. En er zal nog meer zijn, als dit hier niet voldoende zou zijn. Daarom verzoeken de eisers dat het U Edelachtbaren zal behagen hen een voorlopig vonnis te geven door middel van een open brief van onze Heer en Koning, uit kracht waarvan de pastoor wordt bevolen, voortaan de genoemde of soortgelijke open brieven niet tot uitvoering te brengen, tenzij met betrekking tot de landerijen en vruchten, waarvan hij en zijn voorgangers gewoon waren de tienden te innen en verder niet. En daarom ook de deurwaarders of uitvoerders van dit hof te bevelen, de pastoot te verzoeken deze brief te Simpelveld niet
^+meer ter executie te stellen oft den supplianten oft ymanden van hen uuyt crachte van sulcker brieven te pramen eenige thienden op den velde te laeten, ten sij hen yerst ende voiral behoirlycke sij gebleecken, dat dye voirseide pastoir ende zijns voirsaeten gewoenlick sijn gebleecken van sieckeren landen, goeden ende vruchten thiende te trecken ende egheen penen te voirderen, ten zij dat die supplianten oft eenige van hen dyen aengaende eynige fraude oft bedroch in prejudicie van tvoirseide placcaet souden hebben gecommittert. Ordinerende ende beveelende oyck den voirseide pastoir allen tene hij den supplianten oft eynige van hen, onder tpretext vande voirseide pene, heeft affgedrongen, tzij bij executie oft andersins. Midtsgaders oyck de costen bij hen ter zaecken van dyen	meer toe te passen of de eisers of iemand van hen op gezag van zulke brief te dwingen, enkele tienden op het veld te laten staan, tenzij hun eerst en vooral gebleken is, dat de pastoor en zijn voorgangers gewoon zijn van bepaalde landerijen, goederen en vruchtentienden te innen; en geen boetes te eisen tenzij de eisers of enkelen van hen daarin enige fraude of bedrog tegen de genoemde verordening zouden hebben begaan. De genoemde pastoor ook te bevelen, dat hij al hetgeen hij de eisers of enigen van hen met het argument van de genoemde boete heeft afgedwongen door toepassing of op andere wijze, van begin af aan terug geeft en doet terug-

+ 140r.

+ 140v.

[p. 244]

geleden, van stonden aen te restitueren ende doen restitueren. Dwelck doende, etc.	geven met inbegrip van de kosten die zij in die zaak hebben geleden. Hetwelk doende, enz.
Onder stondt, Martinus vande Vorst.	Er onder stond: Martinus van de Vorst.
Apostille. B -- B -- aen den pastoir van Sympelveldt ten eynde hij hem regulere volgende de dispositie van dyen, Nisi causam, daer aff in den hoeve sal veradverteeren binnen drye weecken naer der communicatie om als dan. Actum den -xiie july 89. Notarius P[ublicus] Berthem.	Bijschrift. B[esloten]B[rief] aan de pastoor van Simpelveld, opdat hij zich zonder meer zal houden aan deze conclusie en daarover bij het hof zal reclameren binnen 3 weken na de mededeling, zo nodig. Gedaan 12 juli 1589. Openbaar Notaris Berthem.