Simpelveld en Bocholtz door de ogen van Arnold Dydden, pastoor 1571-1616

[p. 10]

Het project ‘Dydden’

In ‘De Bongard’, het tijdschrift van de Heemkundevereniging met dezelfde naam, jrg. 7, nr. 1, maart 1995, wordt uit de doeken gedaan hoe de werkgroep ‘Dydden’ werd gevormd, werkte en uitdunde van 10 tot 3 leden.

De deelnemers aan het ‘project Dydden’ waren leden van de sectie genealogie. Op 6 januari 1988 stuurde Math Horbach aan de leden van de sectie een uitnodiging om het zogenaamde ‘Memorieboek’ van pastoor Dydden ter hand te nemen. Aanvankelijk stelde men zich als voornaamste doel Simpelveldse en Bocholtze families nader te onderzoeken. Een jaar later werd een begin gemaakt met de transcriptie. Het bleek nodig een cursus paleografie te volgen, maar nadat deze hindernis genomen was, kon het echte werk op 21 september 1989 van start gaan. Iedere deelnemer zou dezelfde hoeveelheid tekst in drie weken verwerken. Vervolgens werd alles tezamen doorgenomen.

De werkgroep bestond aanvankelijk uit 10 personen, te weten: mevr. Bogman, mevr. Dohmen, dhr. Hanssen, dhr. Harzon, dhr. Horbach, dhr. Louvenberg, dhr. Puts, pastoor Vliex, dhr. Vleugels, dhr. Van Wersch. Na enkele jaren viel een deel van de groep weg en op 17-09-1998 waren er nog drie personen over: Math Horbach, Math Vleugels en Leo Harzon. Na de dood van Math Vleugels kwam het project stil te liggen tot 2004. Toen ook Math Horbach in 2005 overleed, werd in 2007 besloten dat de getranscribeerde teksten van Leo Harzon aan Jo Van der Werf ter hand zouden worden gesteld.

Later bleek dat men ook vergevorderd was met de transcriptie van het tweede boek (uit 1597, de oorspronkelijke, Luikse versie). In feite heeft de Dyddengroep haar oorspronkelijke doel ver overschreden. Op deze manier was het voor mij niet moeilijk de transcriptie door pastoor Sougnez te vergelijken met de oorspronkelijke tekst van Dydden 2.

De werkgroep ‘Dydden’ heeft veel en goed getranscribeerd. Voornamelijk het Memorieboek 1. Arnold Dydden begon eraan in 1571 - het jaar waarin tot pastoor in Simpelveld werd benoemd - en eindigde in 1616 bij zijn emeritaat. Enkele lege folio's werden later door opvolgende pastoors ingevuld.

Over de beide getekende kaarten van de parochie Simpelveld van de hand van Dydden zelf publiceerde Huub Franssen (de Bongard, jrg. 13, nr. 2, juni 2001). In beide Memorieboeken heeft pastoor Dydden kaarten getekend. Het oudste boek (1571) bevat een zwart/wit tekening, het jongere boek (1597) een prachtig ingekleurde kaart van de hele parochie met de nadruk op de verdeling van de tienden.

De schrijver vermeldt daar het bestaan van een ‘Memorieboek’ in de pastorie van Simpelveld. Dat boek of, zoals Dydden zelf het noemt, het ‘Registrum’ of ‘Liber Monasterii Bellireditus’, was voorwerp van studie door de werkgroep ‘Dydden’. Memorieboek 1 is nu in de archieven van de gemeente Kerkrade te vinden als onderdeel van het parochiearchief Simpelveld (nr. 15).

[p. 11]

In hetzelfde artikel vertelt Huub Franssen over het bestaan van een tweede Memorieboek in de archieven van Luik. Pastoor Dydden begon aan dit ‘Registrum’ in 1597. De latere pastoor Augustin Sougnez (1775-1803) maakte hiervan een transcriptie:

NB. Le 29 decembre 1782 apres avoir fait copier l'original de ce registre, je l'ai remisa notre monastere de Beaurepart, pour qu'il seroit conservé dans les archives de notre chapitre susdit, selon l'intention de monsieur Arnold Didden, tres digne curé de Simpelvelt et auteur du dit livre. In fidem Augustin Sougnez, curé de Simpelvelt.

Voor commentaar hierop zie hoofdstuk 3.2. De transcriptie van pastoor Sougnez is eveneens te vinden in het Simpelveldse parochiearchief in Kerkrade (nr. 14).

Terug naar Memorieboek 1.

Enkele opmerkingen: De teksten van pastoor Dydden zijn in de loop van de laatste twee eeuwen geregeld gebruikt om te publiceren over de geschiedenis van Simpelveld. Een paar voorbeelden: J. Habets, Geschiedkundige aanteekeningen over Simpelveldt en Bocholtz (1155-1598), Publ. 8 (1871) 161-180, 7,2,0.; drs. Huub Franssen, Van Semplevei tot Simpelveld, Simpelveld, 1970; drs. Huub Franssen, Schets van de geschiedenis van Simpelveld en Bocholtz, de Maasgouw, jrg. 85, 1966, afl. 5; drs. Luc Wolters, St.-Remigius te Simpelveld, Kerk en parochie gedurende meer dan acht eeuwen, Simpelveld, 2003.

Overigens is er al vóór pastoor Dydden sprake van registers, die de abdij van Beaurepart bijhield om haar bezittingen en rechten vast te leggen. In het genoemde artikel in de Maasgouw verwijst Huub Franssen naar: Bisschoppelijk archief Luik; Beaurepart G IV 7. Cartulaire A, getiteld: ‘Registre des documents commençant l'an 1116 appartenant á la maison de Beaurepart’. Daarin op folio 114v en folio 115r: ‘Sequitur summa reddituum pertinentium ad ecclesiam parochialem de Sympelvelt’, zonder datum: hanc summam predictorum bonorum inueni in antiquissimo codice’: kopie 14^e eeuw.

Tot besluit een bekentenis: in het genoemde artikel van Huub Franssen in de Maasgouw wordt een derde boek in manuscriptvorm vermeld: Pastorie Simpelveld, Ongenummerd, 148 folio's, getiteld; ‘Registrum in quo continentur census, redditus pertinentes ad pastoratum de Simpelvelt et provenientes ex terris dictis weisdomsgoedt et ex anniversariis. Renovatum anno 1704 sub Augustino Witthian pastore in Simpelvelt’. Het boek zou door pastoor August Withian (1703-1719) zijn getranscribeerd en later aangevuld met gegevens door pastoor Bluijssen, de opvolger van pastoor Sougnez. Tussen haakjes, Bluijssen was de eerste pastoor in Simpelveld die niet van norbertijner herkomst was. De wederwaardigheden van pastoor Sougnez in de Franse tijd moeten daarin beschreven zijn. Huub Franssen zegt dat hij het betreffende boek twintig jaar eerder gezien heeft.

Spijtig genoeg heb ik het genoemde (derde) boek nog niet kunnen traceren. Vermoedelijk is het overigens niet echt belangrijk voor de onderhavige uitgave. •