Algemeen letterkundig lexicon
(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–
Auteursrechtelijk beschermdpolyglotEtym: Fr. < Gr. veel talen. In de boekgeschiedenis (bibliologie) is ‘polyglot’ de naam voor een boek met dezelfde tekst in verscheidene taalversies naast elkaar gedrukt. De term wordt vooral gebruikt om te verwijzen naar meertalige bijbeledities, de zgn. polyglotbijbels. De eerste echte polyglotbijbel was de zgn. Biblia Complutensis (1502-1517), genoemd naar de Spaanse universiteit van Alcalá (Universitas Complutensis), waar hij tot stand kwam onder impuls van kardinaal Francisco Jiménez de Cisneros. De eerste vier volumes ervan bevatten het Oude Testament in het Hebreeuws (linkse kolom) en het Grieks (rechtse kolom) met de Latijnse Vulgaat telkens symbolisch tussen de beide in; daaronder staat dan de Targoum in het Chaldeeuws met Latijnse vertaling hiervan. Volume vijf bevat het Nieuwe Testament in het Grieks en het Latijn (Vulgaat) naast elkaar, en volume zes biedt verschillende woordenboeken en een Hebreeuwse grammatica. De opvolger van de Biblia Complutensis ontstond dichter bij ons: de polyglot van Antwerpen, ook bekend als de Biblia Regia (of Koningsbijbel, naar Koning Filips II, die het project ondersteunde), uitgegeven onder leiding van de Spaanse geleerde Arias Montanus, en gedrukt in acht imposante delen door Christoffel Plantin (1568-1572). Ook hier vindt men parallelle teksten in de vier zgn. heilige talen, Hebreeuws, Chaldeeuws, Grieks en Latijn, in verschillende configuraties en met het Oud-Syrisch erbovenop. Latere polyglotbijbels voegden daar nog parallelversies in andere talen aan toe, waaronder het Arabisch en het Perzisch.
Dergelijke polyglotbijbels vereisten doorgedreven expertise in de bijbelse en oosterse filologie en de vertaalkunde. Met hun bijzonder complexe lay-out en het gebruik van verschillende alfabetten waren het ook meesterwerken van boekdrukkunst. Lit: S. O’Connell, From most ancient sources: The nature and text-critical use of the Greek Old Testament text of the Complutensian polyglot Bible (2006) • R.J. Wilkinson, The kabbalistic scholars of the Antwerp polyglot Bible (2007) • E. van Staalduine-Sulman, Justifying Christian Aramaism. Editions and Latin translations of the Targums from the Complutensian to the London polyglot Bible (1517-1657) (2017).
|
