Algemeen letterkundig lexicon

frame/script

Etym: Eng. frame = kader; script = scenario.

Frame en script zijn begrippen ontwikkeld in de wereld van Artificiële Intelligentie in de jaren 1970; ze bewijzen nuttige diensten in de cognitieve literatuurwetenschap en met name in de hedendaagse cognitief geïnspireerde narratologie. Frames en scripts zijn benamingen voor de kennisstructuren over de werkelijkheid zoals we die verwerven in het socialisatieproces, opnemen in ons geheugen en telkens onbewust activeren (evt. ook corrigeren) in onze dagelijkse omgang met de werkelijkheid. Dit gebeurt uiteraard ook in onze omgang met de teksten die we in de werkelijkheid tegenkomen: vandaar de relevantie voor taalkunde en literatuurwetenschap. Het zijn deze kennisstructuren die we telkens mee naar de tekst brengen en die ons toelaten de tekst te begrijpen. Of ze nu fictioneel zijn of niet, teksten geven immers een erg ‘onvolledige’ beschrijving van wat bestaat en gebeurt in de opgeroepen wereld (denk in dit verband ook aan de open plekken in de receptie-esthetica van W. Iser): het is in de dynamische interactie tussen de aanduidingen die de tekst verschaft enerzijds en de relevante kennisstructuren van de lezer die geactiveerd worden anderzijds, dat tekstbetekenis en leesplezier ontstaan. Hier ziet men overigens een fundamenteel verschil tussen film en literatuur: in vergelijking met de multimediale en visueel expliciete tekst van de film, laat de verbale tekst heel wat over aan de verbeelding en de kennis van de lezer, die het vaak met een ‘half woord’ moet stellen, zeker met teksten van het meer experimentele type.

Cognitieve theoretici onderscheiden doorgaans frames en scripts (soms heeft men het trouwens ook nog over schemata), maar niet altijd op dezelfde wijze. Een soms gemaakt verschil tussen frames en scripts is dat de eerste betrekking zouden hebben op situaties, terwijl scripts onze kennis betreffen i.v.m. processen en procedures die zich in de tijd ontvouwen:

•	frame: bijv. hoe ziet een keuken er uit, en wat zijn de functies ervan in een huis?
•	script: hoe neemt men de trein? hoe verloopt een etentje?

Doordat literatuur (en zeker verhalende literatuur) een zgn. tijdskunst is, waarin temporaliteit en causaliteit een fundamentele rol spelen, zijn narratologen volgens de hierboven gemaakte onderscheiding doorgaans sterker geïnteresseerd in scripts dan in frames. Men vraagt zich o.m. af hoe bepaalde scripts typisch kunnen zijn voor bepaalde genres.

Lit: A. Minsky, 'A framework for representing knowledge' in D. Menzing (red.), Frameconceptions and text understanding (1979), p. 1-25 • L. Hermans & B. Vervaeck, Vertelduivels: Handboek verhaalanalyse (2001), p. 137-150.

frame

framing