Algemeen letterkundig lexicon

sovjetsemiotiek

Richting in de literatuur- en cultuursemiotiek, geïnspireerd door Jurij Lotman en uitgewerkt aan de universiteit van Tartu (Estland); vandaar ook ‘School van Tartu’ genoemd. De nadruk ligt op de dialectiek tussen normering en normdoorbreking en op de complexe, functionele relatie tussen tekst en breedculturele context. Literatuur wordt door Lotman beschouwd als een secundair modellerend systeem, gebaseerd op, maar afwijkend van het primaire betekenissysteem van de taal. De betekenis van literaire werken is aldus de resultante van co-opposities op drieërlei niveau: cotekstueel, d.w.z. in de (syntactische, lexicale ...) relaties tussen de diverse tekens binnen één tekst; intertekstueel, d.w.z. in de relaties van de tekst in kwestie tot een geheel van andere teksten (oeuvre, reeks, genre, enz.); en ten slotte contextueel, d.w.z. in de relaties van de tekst tot het geheel van de maatschappelijke realiteit. Op elk van die drie niveaus worden bepaalde verwachtingen al dan niet ingelost of doorbroken en ontstaan normverschuivingen die er de oorzaak van zijn dat de esthetische waardering schommelingen ondergaat. Het komt er volgens Lotman, Uspenskij, e.a. op aan de mechanismen te achterhalen die verantwoordelijk zijn voor die verschuivingen. Zie ook Russisch formalisme en semiotiek.

Lit: J.M. Lotman, Die Struktur literarischer Texte (1972) • D.W. Fokkema, 'Semiotiek en strukturalisme in de Sovjetunie' in Forum der letteren 15 (1974) 2, p. 138-156 • A. Shukman, Literature and semiotics. A study of the writings of Yu. M. Lotman (1977).

souterliedekens

spanning