extrinsic approach

Etym: Eng. benadering van buiten af.

Onder ‘extrinsic approach’ verstaat men een benadering van literatuur ‘van buitenaf’. Men analyseert en interpreteert (zie kritiek) volgens een standaard buiten en, in eigenlijke zin, vreemd aan het werk. Hier kan grosso modo een onderscheid gemaakt worden tussen vier vormen. 1) Biografische kritiek veronderstelt een significante relatie tussen een bepaald werk en de biografische personalia van zijn auteur (zie ook intentional fallacy). 2) Historisch gerichte kritiek beschouwt een bepaald literair werk als een document van en voor zijn tijd en verklaart dit werk vanuit zijn historische context met die bepaalde cultuur, dat ideeënaanbod, enz. (zie ook historicisme). 3) Psychologische kritiek relateert een werk aan de psychologische eigenschappen, frustaties en obsessies van zijn auteur (zie literatuurpsychologie en psychokritiek). 4) Sociologische kritiek ten slotte analyseert en interpreteert een literair werk op basis van zijn maatschappelijke betrokkenheid (zie ook literatuursociologie).

Naast de ‘extrinsieke’ onderscheidt men dan meer ‘intrinsieke’ vormen van literatuurbeschouwing (intrinsic approach) die dan meer direct het ‘wezen’ zelf van de literaire kunst of de literaire tekst zouden betreffen. Deze tweedeling werd o.m. via het invloedrijke Theory of literature (1949) van René Wellek en Austin Warren in brede kringen bekend. Zie ook ergocentrisch, autonomiebewegingen.