Algemeen letterkundig lexicon

understatement

Etym: Eng. (te) zwakke weergave; Gr. tapeinosis < tapeinoein = verlagen, kleiner maken; Lat. diminutio = verkorting, verkleining.

Term uit de stijlleer voor een onderkoelde formuleringswijze waardoor discrepantie ontstaat tussen de gekozen bewoordingen en de erdoor beschreven werkelijkheid en wel zo dat de gekozen formulering de werkelijkheid sterk afzwakt of verkleint. Vaak werkt het understatement (ook wel diminutie genoemd) ironiserend (ironie), net als de litotes die ermee verwant is. Bijv. ‘een bescheiden optrekje’ (voor een riant landhuis). Op het toneel kan men een soortgelijk effect constateren in wat gewoonlijk eveneens met een Engelse term ‘underacting’ wordt genoemd. Het understatement staat tegenover de hyperbool. In H. Dorrestijns Mooi van lelijkheid (1977) kan het volgende voorbeeld worden aangetroffen:

wie zijn moeder heeft verloren,
leent de wanhoop gauw een oor,
maar om je vader te verliezen
dat is ook geen pretje hoor. (p. 11)

Lit: P. Lasoen, ' 'Eenvouds verlichte waters': over de miskenning van het understatement' in J. Goedegebuure (red.), Kritisch akkoord 1984 (1984), p. 89-101 • C. Porineau, '"Huilen met een clown": de techniek van het understatement in de poëzie van Herman de Coninck' in G. Janssens, S. Sereni & E. Spinoy (red.), Onderzoek en praktijk in  de franstalige neerlandistiek (2004), p. 63-74.

unciaal

Unheimlich(e) (das - )