Algemeen letterkundig lexicon

roofdruk

Term uit de drukkerswereld voor een onrechtmatige nadruk van een boek. Een roofdruk betekent financieel nadeel voor de oorspronkelijke uitgever en levert vaak een corrupte, want niet geautoriseerde, tekst. Hoewel er heel lang geen officieel geregeld auteursrecht was, bestonden er toch impliciet en ook wel expliciet afspraken tussen uitgevers onderling (compagnie) en van uitgevers met overheden (privilege) over een soort kopijrecht. In de loop van de 17^de eeuw ontstond in Nederland de gewoonte om in een krantenadvertentie melding te maken van een voorgenomen druk, welke claim gold als een bescherming tegen roofdrukken.

Desondanks werd er zeer veel nagedrukt, soms inclusief de in het voorwerk opgenomen waarschuwing van de oorspronkelijke drukker tegen gesignaleerde roofdrukken. Soms is heel moeilijk uit te maken welke druk de originele en welke de roofdruk is, bijv. in het geval van Den spiegel der Spaensche tijrannije gheschiet in West-Indien van Bartolomeus de las Casas, in 1620 uitgegeven door zowel C.L. vander Plasse als door E.J. Cloppenburgh.

Zelfs na invoering van het internationale auteursrecht blijven er roofdrukken verschijnen, bijv. van werk van Gerard Reve of zelfs van onder zijn naam gedrukt werk van anderen: Een vieze oude kale man (1982) bevat drie artikelen van Reve die zonder zijn toestemming uit Hollands Diep van 1975-1977 zijn nagedrukt, en een dichtbundel Zinkend schip (1984) bevat verzen die helemaal niet van hem zijn.

Via foto-offset kunnen ook gemakkelijk roofdrukken tot stand komen, met name in landen in Oost-Azië die het niet zo nauw namen en nemen met internationale verdragen.

Lit: I.H. van Eeghen, De Amsterdamse boekhandel, dl. 5 (1978), p. 28-34 • P.G. Hoftijzer, De zeis in andermans koren. Over nadruk in Nederland tijdens de Republiek (1993) • C.F.J. Schriks, Het kopijrecht: 16^de tot 19^de eeuw (2004) • B. Dongelmans, ‘Gepatenteerde roverij versus goed fatsoen: de Berner Conventie als spiegel van en splijtzwam in de Nederlandse boekenwereld 1888-1912‘ in Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis 11 (2004), p. 163-180.

rondeel

ropalisch vers zie versus rhopalicus