Algemeen letterkundig lexicon

compilatie

Etym: Lat. compilatio = opeenstapeling, het bijeengeroofde < com-pilare = bijeen-roven, op-stapelen.

Een gedurende de middeleeuwen zeer gebruikelijke methode om nieuwe boeken uit oude samen te stellen, een praktijk waartegen de humanisten (humanisme) in het geweer kwamen (ad fontes). Compilaties treft men vooral aan in de geestelijke letterkunde, bijv. het vroeg-15^de-eeuwse Dat boec vander ioncfrouscap (ed. Bergkvist, 1925), dat gecompileerd is uit de werken van de vier belangrijkste kerkvaders: Ambrosius, Hiëronymus, Augustinus en Gregorius. Daarnaast treft men compilatie aan in de artes-literatuur, bijv. het Boec van medicinen in Dietsche (ed. Daems, 1967). Deze vorm van compilatie is vergelijkbaar met breviarium, digesta en epitome.

De bekendste compilatie uit de Nederlandse literatuur is de Haagse Lancelot-compilatie (ca. 1320). De kern van deze compilatie wordt gevormd door de trilogie Roman van Lanceloet, Queeste van den Grale, Arturs doet, die een vrij getrouwe vertaling is van het Franse voorbeeld. Daarnaast werd er in de Lancelot-compilatie een aantal reeds bestaande Middelnederlandse Arthurromans verkort (abbreviatio) opgenomen, zodat de compilatie als volgt is opgebouwd: Boek 1 met het begin van de Roman van Lanceloet is verloren gegaan; boek 2 bevat het vervolg van de Roman van Lanceloet en de ingevoegde romans Perchevael en Moriaen; boek 3 bevat de Queeste van den Grale en de ingevoegde romans Die wrake van Ragisel, Die riddere metter mouwen, Walewein ende Keye, Lanceloet en het hert met de witte voet en (Jacob van Maerlants) Torec; het vierde boek bevat Arturs doet.

Lit: A.A.M. Besamusca, Het ‘Boec van Lancelote’. De Middelnederlandse vertaling in verzen van de Lancelot en prose en het aandeel van Lodewijk van Velthem in de totstandkoming van de Lancelotcompilatie (1988) • B. Besamusca & F. Brandsma (red.), De ongevalliche Lanceloet. Studies over de Lancelotcompilatie (1992) • A. Bahr, Fragments and assemblages: Forming compilations of medieval London (2013).

competentie

complainte