De navelstreng van mijn taal. Poesía bibo di Aruba / Levende poëzie van Aruba

tweetalige bloemlezing uit het werk van dertien dichters

[p. 217]

Antilliaanse en Arubaanse begrippen

Aloë Plant met dikke, harde bladen, die in een rozet staan. Het ingedikte bladsap wordt aloëhars genoemd. Dit laatste bevat het bittere laxeermiddel aloïne. Aloë-extract wordt famaceutisch verwerkt, o.a. tot zonnebrandcrème.

Brasil (Brazia, Stokvishout, Verfhout) Een boom/heester. Kaalstaande (bladerloze) bomen kunnen bloeien. Hij draagt gele bloemtrossen. De lichtbruine peul is tot zes cm lang.

Bringamosa Vrij algemeen onkruid met overal stekelvormige brandharen.

Bushi (Cabez di indján, Milon di ceru) Een vrijwel bolvormige cactusplant tot twintig cm hoog. Ze draagt stevige doornen. De rose, kleine bloemen openen zich in de namiddag. De vrucht is kegelvormig, lichtrood, tot twee cm lang en eetbaar. Het is een beschermde plant.

Caiquetios Indianenstam wonende aan de noordkant van Colombia (bij het Meer van Maracaibo) en van Venezuela, alsmede op de Antilliaanse Benedenwindse eilanden en Aruba. Hij behoort tot de taalgroep Arowak Maipure.

Curahout Een boom met gladde stam en grote bladeren. De bloemen zijn geel in opstaande trossen. De donkerbruine peul is plat tot negen cm lang, zacht viltig behaard.

Dande Een oud Arubaans gebruik om bij de jaarwisseling door een groep zangers en muzikanten huis aan huis een serenade te geven. In de zeventiger jaren is deze gewoonte in ere hersteld. Ook vinden in december ‘dande wedstrijden’ plaats.

Dera gai Geblinddoekt probeert men met een stok een kalebas te raken, waaronder een levende haan is begraven. De haan symboliseert het verraad van Jezus Christus door Judas.

[p. 218]

Dividivi (Watapana) Een boom, die op grote afstand al kenbaar is door zijn ‘windvorm’. Ze werden eertijds aangeplant om de looistofhoudende peul.

Guana Andere namen zijn Beshi di lora, Shimarucu di baca, Watakali en Watakeri. Het is een boom met donkergroene, glimmende, omgekeerd eivormige bladeren van 4 à 9,5 cm lengte. De bloemen zijn wit en geurig. De vrucht is geel tot oranjerood met een diameter van 1 cm.

Industriële Revolutie Technologische veranderingen na 1760, waardoor de economische activiteiten in Groot Brittannië en Frankrijk drastisch toenamen.

Joropo Venezolaanse volksdans. De joropo is rond 1800 ontstaan uit Spaanse invloed en Afrikaans ritme. De joropo wordt ook op de Antillen, St. Lucia, St. Vincent en St. Kitts gedanst.

Kambio Het tijdschrift (1965-1967) van een radicaal ingestelde groep jongeren. Redactie: H. Arends, M. de Castro, J. Eustatia, A. Moen, R. Pieters, en C. Romney. Uit literair oogpunt staat Kambio bekend om de daarin opgenomen gedichten van Federico Oduber.

Kedebéshi Een kleine boom met hard-leerachtige bladeren en witte bloemtrossen.

Kibrahacha Een sterk vertakte boom. Draagt in juni na regenval grote gele bloemtrossen.

Kifiti Een boom/heester, die vier cm lange bloemtrossen draagt.

Kunuku Akker, veld.

Kwihi Boom of heester, zeer algemeen. Het hout wordt gebruikt voor draaiwerk. Befaamd zijn de prachtige kwihi-tafels.

Machismo De man stelt zich tegenover zijn vrienden op als een victorieuze en onver-

[p. 219]

antwoordelijke vrouwenveroveraar. ‘Complejo de virilidad’.

Mata di piscá Een zeer kleine boom met sterk vertakte kroon en leerachtige bladeren.

Mondi Niet in cultuur gebracht gebied; bos.

Nanzi Volksverhalen over de spin Kompa Nanzi. De oorsprong van de spinverhalen ligt in Ghana bij het volk van de Ashanti.

Noord Woonwijk op Aruba ongeveer zes kilometer ten noorden van Oranjestad. Bekend is het uit hout gesneden altaar van de centraal gelegen St. Annakerk.

Oranjestad Hoofdstad van Aruba.

Palu di sía blancu Een boom met een lichte roodgroene gladde stam. Ze draagt trossen witte bloemen.

Playa Oranjestad. Letterlijk betekent playa strand.

Reïncarnatie De overgang van de ziel na de dood, van het ene lichaam in het andere.

San Juan De feestdag van St. Jan op 24 juni. In de ‘kunuku’ brandt men vuurtjes. Op Aruba kent men het folkloristisch feest ‘Dera Gai’; het begraven van een haan. De meisjes tooien zich in het geel van de ‘kibrahacha,’, die in juni bloeit.

San Nicolas Een klein vissersdorp, dat met de komst van de Lago aardolieraffinaderij van exxon een ‘boom-town’ werd. Er leven overwegend donkere mensen.

Santa Cruz Een dorp in het centrale deel van Aruba.

Sefardische joden Hebr. sephardim (Sepharad = Spanje). Joden afkomstig uit Spanje en Portugal.

[p. 220]

Seú Oogstfeest bij het binnenhalen van de maïsoogst. Op Bonaire en Curaçao spreekt men van simadan.

Simadan Zie seú. Letterkundig tijdschrift ter stimulering van het Papiaments, in 1951 opgericht op initiatief van Nicolás Piña.

Sociedad Bolivariana Deze vereniging is genoemd naar Simón Bolívar, die vijf Zuidamerikaanse landen heeft bevrijd. Sinds 1937 hebben Aruba en Curaçao een Sociedad Bolivariana.

Tambu Een soort trom van Afrikaanse oorsprong. Ze is het leidend instrument bij de tambu-dans.

Tumba Een soort Afrikaanse trom. De tumba is een van de bekendste Antilliaanse dansen.

Wadirikiri De naam van een grot op Aruba, die herinnert aan de oorspronkelijke bewoners, de Caiquetíos Indianen, behorende tot de Arowak-stam. In zijn musical Wadirikiri 1976 bracht Ernesto Enrique Rosenstand een aantal Indiaanse namen tot leven.

Watapana Taal- en letterkundig tijdschrift (1968-1972), opgericht door Henry Habibe.

Wayacá (Pokhout) Een lage boom met een gladde, soms dikke stam. Ze draagt glanzend donkergroene blaadjes. De bloemen zijn licht paarsblauw, de zaden rood.