Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

Van 't Leger dat den Catholijckschen Koning in Neerlant onderhout.
VI. Hooft-Stuck.

De bestanden schorssen de wapenen op⁺, en maecken een gemengel tusschen Oorlog en Vrede. Maer alhoewel dat het

+ Bestant een mengelinge van Oorlog en Vrede.

[p. 218]

een volkomentlijcke Vrede was geweest in Neerlant, en geen Bestant voor een bepaelden tijdt, evenwel en soude men hier niet konnen zijn sonder Leger: om dat dees landen⁺ omringt zijn van sulcke verdachte buyren, en van sulcke gevaren, die hier van binnen souden hebben konnen voort brengen eenige quade genegentheyt van dese selve Provincien. Het Leger wierdt dan alhier maer vermindert, soo haest als het Bestant beraemt was; ende men wenden voor, van af te dancken dat gedeelte volcks, het welck by gelegentheyt, 't gereetste soude zijn, om wederom op een nieuws te werven, ende om dat aen te houden, 't welck met meerder moeyelijckheyt soude moeten aengenomen werden. Men danckte af alle het Duytsche volck, behalven eenige weynige soldaten, waer van hier onder gewach sal gemaeckt worden; oock wierden aengehouden de Spaensche, Italiaensche, Borgonsche en Yrsche, met een uyt-gelesen getal van oude Walsche soldaten. En om dat Spaenjen bevonden wierdt, uytgeput te zijn van penningen, ende noch meer Nederlant, daerom wierdt vast gestelt, dat om te verlichten soo veel kosten, overig soude blijven alleenlijck een getal van soldaten, die in alle geval bestandig soude zijn, om die eerste gevaren uyt te staen, tot dat men terwijle tijdt soude

+ Beweegredenen om Neerlant versien te houden van krijgs volck.

[p. 219]

winnen, om nieuw volck te mogen lichten. Men brachte het Leger dan op, ontrent twaelf duysent voet-knechten, en sestien hondert Ruyteren, zijnde alle uyt-gelesen volck.

Daer zijn drie Regimenten Spaenjaerts;⁺ twee van Italiaenen; een van Borgoignons, een van Yren, en drie van Waelen; en daer zijn achtien Compagnien paerden, verdeylt in Lanciers, Curassiers, en Harkebusiers; elf onder Spaensche Capiteynen, en vier onder Italiaensche, en twee onder Capiteynen van dit Landt. Voorts vervoegen haer tot dit volck, eenige ongebonden Compagnien van Spaensche voet-knechten, met eenige weynige Duytsche, gelijck hier boven aengewesen is, gesamentlijck met een kleyn overschot van die Engelsche en Schotsche, Roomsch Catholijcksche, die in voorgaende jaren, naer de getroffe Vrede met de Koning van Engelant, in 't Leger aengenomen zijn geweest. Het Spaensche voet-volck⁺ komt in alles uyt te maecken 4500 man, het Italiaensche, 2000. het Yrsche, 1000. het Borgoignonsche, 800. het Walsche, 2000. het Duytsche ontrent 300. en het Engelsche en Schotsche, 200. Het paerde-volck is gemengt met Spaensche, Italiaensche, Walsche, en ander volck hier van 't lant, en gelijck ick boven geseyt hebbe, maeckt een

+ Van was natuyr het Leger by een gebracht is.

+ Getal van 't voet-volck.

[p. 220]

⁺getal uyt van 1600 paerden. En voorts wert 'er onderhouden een deel Officiers, die nootsaeckelijck zijn tot de Krijgs-gereetschap, alhoewel de selve nu ter tijdt, seer weynig gevonden werden na het Bestant. Tot dit slach van volck, voegen haer noch veel ⁺geappointeerde in 't Leger, zijnde d'een, en d'andere alsoo genaemt, om dat sy haer soldije besonderlijck trecken, en niet begrepen en zijn in 't gemeyne lichaem van 't voet ofte paerde-volck. Dit is in 't kort het volck ⁺van Oorlog, 't welck op deser tijdt de Catholijckschen Koning, in Nederlant houdt, betaelende het alle met sijne penningen, behalven die gene, de welcke de Aerts-Hertogen toe leggen, tot betalinge van de Ruyterije, gelijck hier boven aengewesen is.

Dit Leger is als een groot dier, dat in geduyrige opsloeckinge leeft, waerom het een groot voedtsel van nooden heeft, om het te onderhouden in die sterckte als het vereyst. ⁺De voorraet van penningen, die 'er tot dien eynde, uyt Spaenjen gesonden werdt, is van 90 duysent kroonen s'maents, tot 10 Realen het stuck; t'seventig van de welcke 'er besteedt werden, tot de betalinge van 't volck, en 't overige, wert aengeleyt tot andere verscheyde nootdruftigheden. Tegenwoordig zijn de kosten van de Krijghs-rustingen seer licht, en seer veel is oock in 't gemeyn

+ Getal van 't paerdevolck.

+ Tweederley geappointeerde.

+ Met wiens penningen het Leger betaelt wert.

+ Tot wat hooftsomme bedragen 't gene tot deseneynde van Spaenjen komt nu het Bestant is.

[p. 221]

vermindert gebleven, alle de andere, die 'er vereyst wierden in tijt van Oorlog, om in 't velt te zijn. Het Leger voorts in 't velt gebracht zijnde, en is niet anders, als een draegbare stadt, om soo te spreecken, bestiert van krijgsche wetté, en van alle wegen omringt zijnde met ysere muyren; en derhalven heeft het van nooden alle die dingen, die een groote Stadt binnen haer muyren moet hebben; en hierom is het dat de kosten uytermaten zijn in tijt van Oorlog⁺. Tegenwoordig heeftse het Bestant, in groot gedeelte, gematigt, gelijck ick aengewesen hebbe, om dat daer de Koning betaelde in de laetste Velt-tochten, die de Marquis Spinola bestierden, drie hondert duysent kroonen s'maents: in tegenwoordigheyt dese groove penningen, gebracht zijn tot de gewesen hooft-somme; En de Aerts-Hertogen hebben oock na evenheyt, merckelijck hare kosten vermindert.

't Getal van de Officieren is seer groot,⁺ 't welck het Leger vereyst, om wel bestiert te zijn, en onder haer heeft het vele die meer tot het gebruyck van de penne zijn, dan van den deegen. Onder die, is de Geheymschrijver van den Oorlog, in meerder achtinge dan yemant anders, en na hem, de Gener ale Oversiender, de Generale Uytgever, en Teller; aen welcke amptlieden gesamentlijck onder ge-

+ Hoe veel grooter de kosten waren in tijt van de Oorlog, dan nu in tijde des Bestants.

+ Groot getal van Officieren die het Leger van noode heeft.

[p. 222]

stelt zijn, verscheyde andere. Voorts het gerichte, soo wel in Burgerlijcke, als in halssaecken, werdt gehouden van een generale Aen-hoorder, en meer andere persoonen; die insgelijcks onder-worpen zijn aen sijn Ampt.

⁺Maer de Opper-hoofden, die het bestier der wapenen hebben, is de generale Velt-Marschal, de Overste van de Ruyterije, en de Generael van de Krijgs-gereetschappen. Voorts volgen in 't lichaem van het voetvolck de Colonellen, met hare Officieren, die van haer bestaen: en in 't lichaem van de Ruyterije, de Bevel-hebber Generael, en de Commissaris Generael, de Ritmeesteren, met andere mindere Officieren en Edellieden van 't geschut, alsoo men die noemt, gesamentlijck-met die, de welcke opsicht hebben in dit ampt tot minder diensten. Daer werden noch twee geestelijcke Dienaers ⁺in 't Leger begrepen; d'eene is de Generale Vicaris, van de welcke bestaen de Kerckelijcke persoonen, die gebruyckt werden in de Geestelijcke oeffeningen, die 'er voor komen te vallen: En d'ander is de Bedrijf van het Koninglijcke Gast-huys, dat geduyriglijck in 't Leger aengehouden wert, tot onderhout van de arme gebreckelijcke, of gequetste soldaten.

⁺Vorders de Natien, daer van het Leger

+ Welcke de vernaemste Hoofden zijn in bestier van de wapenen.

+ Gebruyck van twee Kerckelijcke Dienaers in 't Leger.

+ Natien van 't Leger van Neerlant, alle van groote sterckte.

[p. 223]

bestaet, hebben gesamentlijck tot allen tijde, goede proeve gegeven van hare sterckte. Tusschen de Spaensche en Italiaensche, zijn staegs door, geduyrige euvelheden geweest, hebbende de Spaensche altoos de overhandt willen nemen, boven de Italiaensche; en de Italiaensche de gelijckmatigheyt met de Spaensche, en by wijlen hebben dese verschillen tusschen d'een en d'ander Natie, gevaerlijcke oneenigheden veroorsaeckt, en verscheyde goede aenslagen verachtert, de welcke men in verscheyde gelegentheden, waerschijnelijck hadde te verhopen. Tegenwoordig is het volck van Oorlog, gedeylt in de Guarnisoenen, en schier alle in de Frontieren, en haer Hoofden zijn gemeenlijck oude soldaten, van groote ervarentheyt en sterckte. Maer door de lanckheyt van soo veel jaren, als den Oorlog geduyrt heeft, en door de onordentlijckheden in 't besonder, van soo veel meuyterije, die 'er gevolgt zijn, is de tucht veel bedorven, die voortijts pleeg te bloeyen in het Leger. Van eenigen tijdt af aen, zijn weynige soldaten⁺ sonder vrouwen gebleven, en met de vrouwen, en liefde tot de kinderen, is het nootsaeckelijck geweest, dat de Oorlogs-krachte is komen te verslappen, en te ontbreecken. Geen saecke meer dan dese heeft het Krijgs-volck tot armoede gebracht, en geen saecke

+ Hoe seer dat de tuchte in 't Leger bedorven is, en door wat oorsaecken.

[p. 224]

meer als de armoede, heeft doen voort komen de opwerpingen, en geen saecke meer als de opwerpingen, heeft voorts bedorven de tuchte, en veroorsaeckt grooter schaden aen de zijde van den Koning, aen wien, dat door dese onordentelijckheden, sijn eygen wapenen schier niet min schadelijck en zijn geweest, als die van sijne vyanden. Maer gelijck de menschelijcke lichamen, hoe sy ouder worden, hoe sy meer verswacken, alsoo dit lichaem van 't Nederlantsche Leger, heeft in soo langduyrige Oorlog, oock gevoelt sijn swaersten ouderdom, ende sijne gebreecken. Ende omse te verbeteren, isser geoordeelt, dat geen saecke meer en soude komen te helpen, dan de Ruste, die het Bestant nu ingevoert heeft in dese Landen, doende haer de selve genieten. En dit zy genoeg van de Wereltlijcke saecken, die ick in 't begin voorgenomen hadde. Nu sal ick overgaen tot de Kerckelijcke, die eygentlijk toebebooren aen de Gesanten, om hare voornaemste en eygen persoon, die sy voorbeelden van Apostolijcksche Dienaers.