Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar dbnl

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio van Roeland de Carpentier uit 1648 in twee delen. Het oorspronkelijk werk van Guido Bentivoglio Relatione delle Provincie Unite stamt uit 1632.

 

redactionele ingrepen

p. *2v: de kop ‘Eerste deel’ is tussen vierkante haken toegevoegd.

p. 323: de kop ‘Tweede deel’ is tussen vierkante haken toegevoegd.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. *1v, **3v en 322) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina *1r]

VERHAEL-BOECKEN Van den Cardinael BENTIVOGLIO:

Vertaelten uyt-gegeven, DOOR Roelant De Carpentier.

Tot Rotterdam,

Gedruckt by Ioannes Naranus Boeck-verkooper, op 't Steyger, by de Koorenbeurs, An. 1648.

Met Privilegie voor 15 Iaren.

 

[pagina *2r]

VERHAEL VAN DE Vereenigde Provincien van Nederlant, Gedaen door den Cardinael BENTIVOGLIO, Ten tijde van sijn Gesantschap by de Doorluchtigste Aerts-Hertogen.

ALBERTUS en VROUWE ISABELLA, Infante van Hispagnien.

Tot Rotterdam,

Gedruckt by Ioannes Naeranus Boeckverkooper, woonende op 't Steyger, by de Kooren-beurs, in den Boeckbinder. An 1648.

Met Privilegie voor 15 Iaren.

 

[pagina ****2v]

Inhoudt van het eerste Stuck.

HEt Verhael vande Vereenigde Provincien van Vlaenderen, onder welke naem van Vlaenderen (zijnde gemeynlijck gebruyckt, om te beteyckenen de Provincien van Neder-duytslant) besonderlijk beteyckent warden in alle de Verhalingen van dese twee Stucken, de Provincien van de Nederlanden, die voor henen alle in een Lichaem onderdanig waren aen het Huys van Borgoignen, en die naderhant overgingen aen 't Huys van Oostenrijck.

Het Verhael van Nederlant: dat is, van die Provincien die noch overig zijn onder de gehoorsaemheyt van de doorluchtigste Aerts-Hertogen, Albertus en Isabella sijn Echt-genoot, Infante van Spaenjen.

Een kort Verhael van Denemarcken.

En een kort Verhael van de Hugenoten in Vranckrijck.

 

[pagina ****3r]

TAFEL Der Hooft-stucken van de Verhael-Boecken.

Hooft-stucken van 't Eerste Boeck.

HOe veel Vereenigde Provincien daer zijn, en hoedanich de gelegentheydt van de selve is. I. Hooft-stuck.	Bladt 1.
Qualiteyt van 't Lant van de Vereenigde Provincien. II. Hooft-stuck.	3
Natuyrlijcke hoedanigheden van 't volck der Veree-eenigde Provincien. III. Hooft-stuck.	5
Gedaente der Regeringe van de Vereenigde Provincien; en voor eerst hoe een yder in 't besonder geregeert werdt. IV. Hooft-stuck.	8
Van de Regeringe vande gantsche Unie. V. Hooftstuck.	21
Macht van de Vereenigde Provincien, en voor eerst van die te Lant. VI. Hooft-stuck.	32
Van de macht ter Zee. VII. Hooft-stuck.	38
Van het in-komen en uyt-gegeven van de Vereenigde Provincien. VIII. Hooft-stuck.	49

 

Hooft-stucken van 't Tweede Boeck.

Inleydinge, om kortelijck te beschrijven den Nederlantschen Oorlog. Me-vrouwe van Parma wert Gouvernante gemaeckt. I. Hooft-stuck.	55
Onlusten en natuyr van de Prins van Orangien. De eerste beroerte van Nederlandt ontstaen, en warden wederom geslist. II. Hooft-stuck.	59

 

 

[pagina ****3v]

Den Hertog van Alba komt in de plaetse van Mevrouwe van Parma: Geheel Nederlandt ontroert sich, en een groot gedeelte staet op, en den Oorlog gaet aen. III. Hooft-stuck.	64
Den Hertog van Alba vertreckt, en in sijn plaetse komt den Grooter Commandeur van Castilien, de welcke sterft. IV. Hooft-stuck.	72
Den Raedt van Staten neemt het Gebiedt aen. V. Hooft-stuck.	77
Don Jean van Oostenrijck komt onversiens in Nederlandt, en sterft haestelijck. VI. Hooft-stuck.	81
De Prins van Parma komt in de plaetse van Don Jean. De oproerige nemen voor haren nieuwen Prins aen, den Hertog van Alenson. De Prins van Orangien werdt gewont door een Roerschoot. VII. Hooft-stuck.	87
De oproerige werden tot groote benaut heyt gebracht. Alenson vertreckt naer Vranckrijck, en kort daer aen wert de Prins van Orangien vermoort. VIII. Hooft-stuck.	92
De oproerige verblijven, in haer voorige hertneckigheydt. Den Hertog van Parma sterft. IX. Hooft-stuck.	95
In 't Gebiedt van de Nederlanden volgen in drie jaren, drie Gouverneurs: dat is, den Hertog van Mansvelt, den Aertz-Hertog Ernest, en de Graef van Fuentes. X. Hooft-stuck.	100
Het gouvernement gaet over op den Aertz-Hertog Albert, de welcke Schoon-soon van den Koning geworden zijnde, reyst na Spaenjen, en in sijn plaetse bleef den Cardinael Andries van Oostenrijck. XI. Hooft-stuck.	102
De twee nieuwe Princen vervoegen haer in Nederlant. Den Aertz-Hertog werdt geslagen en ge-

 

 

[pagina ****4r]

quetst by Nieupoort. XII. Hooft-stuck.	106
De Marquis Spinola brengt volck aen uyt Italien. Het Leger werdt hem ter hant gestalt, en eyndelijck wordt den Oorlog besloten met een Bestant van 12 Iaren. XIII. Hooft-stuck.	111

 

Hooft-stucken van 't Derde Boeck.

Handelinge van den persoon van Graef Maurits van Nassau. I. Hooft-stuck.	118
Daer worden aengeraeckt eenige andere besonderheden, aengaende den persoon van Graef Maurits. II. Hooft-stuck.	124
Welcke dat de grootste vyandtschappen zijn die de Vereenigde Provincien uyt staende hebben. III. Hooft-stuck.	131
Van haer vriendtschappen, en voor eerst van die met de Kroon van Vranckrijck. IV. Hooft-stuck.	136
Van haer vriendtschap met den Koning van Engelant. V. Hooft-stuck.	142
Van haer vriendtschap met andere Princen. VI. Hooft-stuck.	146
Of dese nieuwe Republijcke van de Vereenigde Provincien bestandig sal zijn. VII. Hooft-stuck.	149
Hier eyndigt de begonnen Rede-Caveling, ende met eenen het Verhael. VIII. Hooft-stuck.	161

 

 

[pagina ****4v]

Inhoudt van het tweede Stuck.

HEt Verhael van de handelinge van 't Bestant van Nederlant.	't Bladt 323
Het Verhael van de aenneminge der wapenen die in Nederlant geschieden, by geval van de twisten ontstaen tusschen de Keurvorst van Brandenburg en den Hertog van Nieuburg, aengaende de Erffenisse van het Huys van Cleef.	433
En het Verhael van de vlucht van de Prins van Condè uyt Vranckrijck.	510

 

Dese uytkomsten wierden besonderlijck beschreven Historischer-wijse van den Autheur, om een voorbereydinge te maecken aen de geheele Historie, die hy in 't sin hadde te beschrijven van den gantschen Oorlog van Nederlant, 't welck kortelijck van hem gedaen is in het eerste Stuck, gelijck hy het oock naderhant volbracht heeft.

 

[pagina 170]

Inleydinge tot het Werck.

Hooft-stucken van het Eerste Deel.

VAn de natuyr en gewoonten der Aerts-Hertogen. I. Hooft-stuck.

Van de hoedanigheyt van de Staten, die de Aerts-Hertogen besitten. II. Hooft-stuck.

Van 't Hof der Aerts-Hertogen. III. Hooft-stuck.

Van de dienaers der Aerts-Hertogen. IV. Hooft-stuck.

Hoe haer de Aerts-Hertogen verstaen met haer nabuyren. V. Hooft-stuck.

Van 't Leger, 't welck den Catholijckschen Koning in Nederlant onderhout. IV. Hooft-stuck.

Hooft-stucken van het Tweede Deel.

Van de stant van de Godts-dienst binnen de Provincien der Aerts-Hertogen. I. Hooft-stuck.

Van de stant des Godts-dienst in Hollant, en andere Vereenigde Provincien. II. Hooft-stuck.

Van de standt des Godts-dienst in Engelandt. III. Hooft-stuck.

Van de standt des Godts-dienst in Schotlandt. IV. Hooft-stuck.

Van de stant des Gods-dienst in Yrlant. V. Hooft-stuck.

 

[pagina 321]

Verhalen van Den Cardinael Bentivoglio,
Vertaelt door Mr. Roelant De Carpentier.
Het Tweede Deel.

Tot Rotterdam,

Gedruckt by Ioannes Naranus Boeck-verkooper, woonende op 't Steyger, by de Koorenbeurs, in den Boeckbinder. 1648.