Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

Van de vrientschap, de welcke de Vereenigde Provincien pleegen met de Koninginne van Engelandt.
V. Hooft-Stuck.

⁺TUsschen de Koninginne van Engelant, ende de Vereenigde Provincien, wiert groote vriendtschap en gemeynschap gepleegt, gelijck wy hier boven hebben konnen sien. De Koninginne was alleen, om soo te seggen, haer steunsel, naer dat den Hertog van Alenson haer quam te ontbreecken, ende dat Vranckrijck tegens haer eygen ingewant, hadde gewent de wapenen van ⁺hare bedroefde oneenigheden. Ende alhoewel de euvelheden groot waren, de welcke de Vereenigde Provincien quamen op te nemen tegens de Koninginne ten tijde van de Grave van Lycester, niet te min, midts sy den gemelden Grave ontslagen

+ Vereenigde Provincien in groote gemeynschap met Engelant.

+ En besonderlijck in 't leven van de Koninginne.

[p. 143]

hadde van 't gebiet, soo quamen de euvelheden hun te matigen, ende van weer zijde wiert aengehouden de selve gemeynschap van te vooren.

De Koninginne verschaften haer besonderlijck het uytgelesen voet-volck, de Engelsche altoos geweest zijnde de beste soldaten te voet, van haer gantsche Leger. Alle de schult die de Vereenigde Provincien, uyt-staende hebben met de Kroone van Engelandt, maeckten sy ten tijde van de Koninginne, wanneer sy gebracht waren tot soodanige swackheyt van machte, was het noot wendig dat sy haer toe-sondt, niet alleenlijck volck, maer mede de penningen om die t'onderhouden.

In het voeden van de oproerige van Nederlant,⁺ hadde de Koninginne voornamentlijck twee oogmercken. d'Een zijnde haer eygen, en was om groot te maecken de ketterije by de nabuyrige, om dies te meer te verstercken hare eygen afvallinge, met de welcke sy al lang te vooren haer tot vyandinne gemaeckt hadde van de Kerck, ende het andere gemeyn met dat van de Franschen, en was om te bevorderen, datter de Staten van Nederlandt hun souden hebben komen af te sonderen van de Kroon Spaenjen, en besonderlijck de Provincien by de Zee gelegen gelijck het naderhant uytge-

+ Oogmercken der Engelschen om gevoedt te hebben de afvallinge van Nederlant.

[p. 144]

vallen is. Ende 't is sonder twijfel, by aldien dat de Spaenjaerts, de Nederlanden vreedsaemelijck beseten hadden, dat Engelant en Yrlant in groote bekommernisse souden hebben gestaen, zijnde in 't midden bevangen van de Spaensche Zee macht ter eener, ende noch van soo groote van die van Neêrlant ter andere zijde.

⁺In tegendeel, hebben de Vereenigde Provincien oock tweederley oogmercken gehadt in de vrientschap met Engelant. De eene om geholpen te worden in haer afscheydinge van de Kroon Spaenjen, en d'andere, om die nabutyrige gunste te genieten van de ketterije van Engelandt, om haer nieuwe Secten dies te stercker te maecken, ende om door die middel, oock dies te gevoegelijcker tegen-standt te doen aen de Spaenjaerden.

De insicht tot de Koop-handel heeft voorts onderlinge begeerte gemaeckt van die vrientschap van d'eene en d'ander zijde. Ende overgroot is de Koopvaerdije, die de Stadt van Londen onderhoudt met de Stadt Amsterdam en Middelburg, ende met alle de andere van Hollant en Zeelant, en de Hollanders besonderlijck, trecken winsten van groot belang, van de Visserijen, die in de Zee van Engelant by haer gepleegt worden.

Het ontsach en verstant van de Konin-

+ En van de Vereenigde Provincen in tegendeel, in hare nieuwe gemeynschap met Engelant.

[p. 145]

ginne van Engelant met de Vereenigde Provincien,⁺ is dan seer groot geweest, gelijck wy gesien hebben, ende van haer wierdt sy gehouden voor een Vrouwe van een hoogbegaefden geest, ende van een mannelijcke en oorlogsame gebiedt. De Koninginne naderhant overleden zijnde, quam het ontsach van den voorgaenden Koninck van Vrankrijck, by haer soo toe te nemen, dat in weynig achtinge gebleven is, en noch vorders blijft den tegenwoordigen Koning van Engelant. Hy heeft evenwel, naer de getroffen Vrede met de Koning van Spaenjen, aen de Vereenigde Provincien vergunt, soo veel soldaten als sy van noode gehadt hebben, uyt sijn lant, gelijck, voor hem, de Koninginne pleeg te doen, zijnde alleenlijck maer verandert een uyterlijcken schijn, tot voldoeninge van de Spaenjaerts.

Van desen Koning, spreecken die van 't⁺ gebiedt der Vereenigde Provincien, met weynig achtbaerheydt; ende siende hem soo genegen tot de jacht, ende tot de boecken, en besonderlijck tot die van de verschillen, seggen sy, dat hem eer betaemt de staet van een besonder mensch, als die van een Prince, en beter een Predicant te zijn, dan een Koning. Maer alhoewel dat sy van sijn persoon met weynig eere spreken, achten sy echter veel, sijne na-buyrschap,

+ Hoe seer sy de koninginne in achtinge hielden.

+ En hoe weynig sy den tegenwoordigen Koning achten.

[p. 146]

ende de gelegentheydt van sijn Rijcken, ende hebben altijdt aen den Engelschen Gesant, laten geworden het voordeel hem toegestaen ten tijde van de Grave van Lycester, om plaetse te mogen nemen, en stemme te hebben in den Raet van Staten. Met de selve Coning van Engelant, onderhouden de Vereenigde Provincien het verdrach, het welck te vooren gemaeckt was met de Coninginne, 't welck insgelijcks met haer van den Coning vernieuwt is, op die wijse als het behoorden.