Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

[p. 111]

De Marquis Spinola brengt volck aen uyt Italien. Het Leger wort hem ter hant gestelt, ende eyndelijck wort den Oorlog beslotenmet een Bestant van 12. Iaren.
XIII. Hooft-Stuck.

DE saecken van de Aerts-Hertogen⁺ dreven tusschen seer groote moeyelijckheden, wanneer de Marquis Spinola in⁺ Nederlant aen quam, met een macht van acht duysent Italiaensche voet-knechten. Dese bystant toomden de vyant in, die haer Leger niet en konden aenvoeren, om de belegeringe van Ostenden te doen opbreecken, ende voor quam noch de gewichtigste nederlagen, die den Aerts-Hertog boven 't hooft hingen, maer het en konde se al evenwel niet beletten, om dat Maurits belegerden, en oock in-nam de stadt Grave, zijnde een van de aensienelijckste plaetsen van Brabandt. Ondertusschen hielt men aen de belegeringe van Ostenden. En Frederijck⁺ Spinola, Broeder van den Marquis, hadde gelijckerwijs een belegeringe gebracht aen de nabuyrige Zee van de vyant, met een getal van Roey-schepen, die eenige tijdt te vooren van hem uyt Spaenjen gevoert waren, de schade en soude oock niet kleyn geweest zijn, dewelcke sy van die zijde ver-

+ 't Iaer 1602.

+ Marquis Spinola in Nederlant.

+ Frederijck Spinola sijn Broeder met een getal Galeyen in Nederlant.

[p. 112]

nomen souden hebben, ten hadde geweest dat Frederijck in een seker Zee-strijt vechtende, met groote dapperheyt, soo haest was om-gekomen.

De belegeringe van Ostenden hadde alreede soo lang aengehouden, datmen echter wanhoopten van die ten eynde te konnen brengen. De gelegentheyt, de wetenschap, ende de kloeckmoedigheyt van de Verweerders, hadde in 't gemeyn de plaetse doen achten voor onverwinnelijck, wanneer het beleyt daer van aen de Marquis ⁺Spinola wiert overgegeven. En hy voldede t'eenemael aen 't gene men van hem verwacht hadde. Soo groot was den yver van sijne sorgvuldigheyt, soo groot de verachtinge van alle de gevaren, dat eyndelijck de belegerde genootsaeckt waren om haer over te geven; d'aerde haer van binnen ontbroocken zijnde, alhoewel noyt de hulpe ⁺van buyten. De overgevinge geschieden stijf naer drie jaren, en met een seer benaut beleg; en het is sonder twijfel een van de vermaertste aenransingen en verweeringe geweest, die 'er sich oyt t'eenigen tijdt toegedragen hebben, ende men konde wel afmeten de treffelijcke daden van Spinola in die uytkomste, hoe veel treffelijcke men noch meer van hem konde verwachten in alle andere grooter aenslagen.

+ Marquis Spinola voor Ostenden.

+ Over-gevinge van de Stadt.

[p. 113]

Graef Maurits hadde hem in die selve tijt niet leedig gehouden. Hy hadde van nieuws wederom den Bosch belegert, welcken aen-slag voor hem niet en hebbende konnen gelucken, hadde wijders de belegeringe gebracht voor sluys in Vlaenderen, met oogmerck, ofte om Ostenden te ontsetten met dese naerdere af treckinge, ofte om te vergelden het verlies, 't welck hy dede van die plaetse, met d'overwinninge daeren-tegen van dese.

De af-treckinge volgden hier niet op,⁺ maer het winnen viel hem wel uyt met groot geluck, het welck was van seer groot gewichte, om dat, by maniere van spreken, in Sluys 't samen quamen de gelegentheyt, de sterckte, ende alle andere gewichtige omstandigheyt meer van Ostenden, ende in weynige dagen sonder bloetstortinge, geluckten dat in de belegeringe van Sluys, het welck soo veel tijdt, soo veel goudt, en soo veel bloet wech nam in de belegeringe van Ostenden. Hier eyndigden sich de voorspoet van de vyant tot het Bestant toe, 't welck naderhant gesloten wierdt. De overwinningen waren alle in tegendeel van de zijde van de Catholijcksche, de wapenen gestelt zijnde onder 't gebiet van de Marquis Spinola⁺, met het ampt van opperste Velt-marschal van het Leger 't welck hy verkregen

+ Graef Maurits neemt Sluys in

+ Marquis Spinola opperste Velt-Marschal des Konings Leger.

[p. 114]

hadde. Ende hy voerdense doen in de eygen vestinge van de vyant, hebbende eerst vermeestert de pas van den Rhijn, met twee Schantsen op d'een en d'ander Oever: in de quartieren van Vrieslant, nam hy in Oldenseel, Lingen en Grol, ende versekerden noch beter de overtocht van den Rhijn, met het innemen van Rhijnberck. Van daer met der ijl gekeert zijnde, naer het ontset van Grol, 't welck belegert was van Graef Maurits, nam hy het in voor de tweede mael, kan men seggen, en op heerlijcker maniere dan ⁺d'eerste mael, hebbende Maurits daer van met schande doen wijcken, ende eer hy sich met schanden ontrock, sien weygeren een Velt-slag, die hy hem voor hielde.

⁺Niettemin hadde hem Spinola ingebeelt meerder overwinningen. Want hy hadde gehoopt noch verder te dringen in 't landt der vyanden, ende over de Rivieren treckende, om hem meester te maken van Uytrecht, een Stadt van groot belang zijnde, ende van daer den Oorlog te planten aen de poorte van Hollant, in het eygen ingewant van de vyanden.

Maer de geweldige gelegentheyt van de natuyr, die voor haer streedt, een nieuwe meuyterije voorgevallen in 't Leger, ende andere menichvuldige swarigheden, die sich daer by vervoegden, beletten hem

+ Doet Graef Maurits van Grol wijcken.

+ Groote voorslagen die hy hadde, ende hem verhindert waren.

[p. 115]

vordere voortgang te doen, en gaven hem eyndelijk beter te bedencken, wat een swarigheyt het was van de oproeringe van Nederlandt te willen temmen door macht van wapenen. Men bedacht doen yet aen te vangen, om de saecken te brengen tot eenige stant van vereeninge. Ende alreede was het stout bestaen der vyanden so groot geworden, datse eenige jaren te vooren, den Oorlog al gevoert hadden ter Zee (daer sy het machtigste zijn) in de vestingen van Spaenjaerdts. Sy hadden beschadicht de Spaensche kusten, ende door verscheyde tochten, hadden sy haer in-gevoert in de Oost-Indien, ende hadde voor, 't selve oock te doen in de West-Indien. Waeromme de schaden die de Kroon van Spaenjen ontfing, soo groot wierden van d'een zijde, ende van soo grooten gewichte, die, de welcke insgelijcks te vreesen stonden van d'andere zijde, datter nootsaeckelijck vereyst wiert eenig middel, het welck was, dat de saecken van Nederlandt werdende verdragen, sich met eenen souden hebben te verdragen die van Indien.

Op een nieuw wierdt 'er dan gehandelt⁺ van Vrede, maer vruchteloos, en naderhant quam men ten eynde, naer een langduyrige handelinge, neffens overgroote swarigheden, tot een Bestant van twaelfjaren. Ende

+ Handelinge van Verdrag.

[p. 116]

de vyanden en wilden noyt, noch toeganck geven, die'er tot de handelinge verleent ⁺wierdt, met een stil-stant van wapenen in 't begin, nochte daer naer de handelinge eyndigen tot een besluyt, die 'er van 't Bestant volgden, ofte daer moeste voor alle dingen verklaert worden, dat in 't begin de stilstant van wapenen was ingevoert, ende ten eynde het Bestant met haer getroffen was, als met Vrye Provincien, op de welcke de Koning van Spaenjen, nochte de Aerts-Hertoge niet altoos en hadden te verhalen. En dat was den eersten Articul van 't Verdrag. De meest voornaemste andere waren. Dat ⁺geduyrende het Bestant, alle vyandtschap soude op houden van d'een en d'ander zijde. Dat middelertijdt d'een en d'ander van de partijen, soude blijven in vredelijck besit van 't gene dat sy besaten. Dat noch van d'een, noch van d'ander zijde middelertijdt nieuwe verstenkingen soude gemaeckt werden. Dat de koop-handelinge vry soude gestelt werden door 't gantsche landt, als voor den Oorlog. Dat de handelinge over al mochte gedreven worden, behalven dat d'inwoonders van de Vereenigde Provincien niet en souden vermogen te handelen buyten Europa, in de landen van de Kroon van Spaenjen, met welcke woorden, sonder de Indien te noemen, men daer op stont, dat haer volck soude uyt-gestooten blijven van dat gedeelte van de Indien, 't welck, onder-

+ Bestant van 12. jaren.

+ Het wesen van de Articulen.

[p. 117]

danig was aen de Kroon van Spaenjen. Dit waren de meest wesentlijcke Articulen, beneffens vele andere, raeckende de materie van Rechten, ende de weder-gevinge van goederen.

Aldus wiert het Bestant getroffen: ende⁺ alsoo is ver dooft geweest den brant van den Nederlantschen Oorlog vooreenigen tijt, niet hebbende t'eenemael konnen uyt geblust worden. Zijnde een soo langduyrigen Oorlog geweest, ende van soo menigvuldige ende treffelijcke voorvallen opgehoopt, dat door de selve, boven alle de andere van onsen tijt, de geheugenisse van onse eeuwe vermaert sal blijven by onse na-zaten. En men kan wel seeckerlijck seggen, dat Neêrlant in de tegenwoordige eeuwe, een Oorlogs-School in Europa geweestis, de welcke den tijdt van veertig achter-een-volgende jaren, tot de beraminge van het Bestant toe, vertoont heeft op het tonneel van den Aertbodem, alle de nieuwigheden, en vermaertste verthooningen, de welcke daer oyt gespeurt wierden in eenige der voorgaende Oorlogen, en die noyt sullen gespeurt werden in eenige van de toe-komende.

+ Oorlog van Nederlant, de vermaertsten die 'er oyt geweest is.