Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

Het Gouvernement gaet over op den Aerts-Hertog Albert, de welcke Schoon-soon van de Koning geworden zijnde, reyst na Spaenjen, en in sijn plaetse blijft de Cardinael Andries van Oosten-rijck.
IX. Hooft-Stuck.

⁺ONdertusschen hadde hem uyt Spaenjen begeven de Cardinael Aerts-Her-

+ 't Iaer 1596.

[p. 103]

toge Albertus om te komen gebieden over⁺ de Neederlanden: ende den roep van de groote Heyr-krachten, die hy met hem sleepten uyt Spaenjen en uyt Italien, brachten voor haer mede de vreese, aleer sy in Nederlant quamen. Hy quam aen als Gouverneur en Prince van de Nederlanden. Gouverneur, indien hy de af-vallige getemt zijnde, hadde op een nieuw konnen brengen onder de kroon van Spaenjen: en Prince, indien men wanhoopte van dat geluck, oorbaerlijck soude achten van Neerlandt te scheyden van die kroone, ende het besonderlijck te stellen onder een Prince, die veel lichter, met sijn wooninge aldaer te hebben, ende met Nederlantsche na-zaten aen 't volck te geven, soude door sachte middelen vereenigen die Provincien, en de selve herstellen onder een gelijck-matige gehoorsaetemheydt. Maer dit en quam voor alsdoen, noch voor den dag niet uyt de geheymen van den Koning.

In die tijt blaeckten den oorlog tusschen⁺ de Koning van Vrankrijck en de Koning van Spaenjen, ende de macht van Vrankrijck, was voornamentlijck aengewent tegen Nederland.

De Cardinael dan aengekomen zijnde, was het van nooden, dat hy haestelijck de wapenen voerden naer Picardien, het welck

+ Aerts Hertog Aelbert Cardinael, Gouverneur van Nederlanden.

+ Geluckige beginselen van de Cardinael.

[p. 104]

spoediglijck geschieden met groote voorspoet van de uyt-komsten, zijnde van hem ingenomen twee gewichtige plaetsen, Cales en Ardres; en dat schier onder d'oogen van den Koning van Vranckrijck. Noch en eyndigde sich de voorspoet van de Cardinael in sijnen eersten tocht niet. Hy wenden daer naer spoediglijck sijne wapenen tegen de oproerige Nederlanders, en nam haer de Stadt van Hulst af, zijnde een stercke plaetse in de eygen Provincie van Vlaenderen. Daer naer wierdt 't volgende jaer van de Spaenjaerts door eenen aenslag ingenomen de Stadt Amiens, die d'aldervoornaemste van Picardie is. En terwijl sy te vergeefs trachten van dit gewin te bewaren, ende dat sy alle hare macht wenden tegens Vranckrijck, soo dede Graef Maurits van de zijde ⁺van Nederlant groote voortgang. Hy nam Rhijnberck in, ende besetten die wel gelegen boodem op den Rhijn. Van daer inder ijl hebbende geleyt sijn Leger naer Vrieslant toe, belegerde, benauwde en won op eenbodt Grol, Oldenseel en Lingen, en stelden de oproerige in 't gantsche besit van alle het lant van gints zijde van den Rhijn.

⁺Men hadde alrede geopenbaert de groote voorslag van d'ontleedinge vande Nederlanden van de Kroon Spaenjen, door middel van een huwelijck 't gene bevesliget hadde

+ Overwinninge van Graef Maurits in Nederlant.

+ Huwelijck tusschen de Infante ende d'Aerts-Hertoge Albert.

[p. 105]

de Koning, tusschen d'Aerts-Hertoge Albert, ende d'Infante Isabelle, sijn outste dochter, met de opdrachte van de selve landen voor huwelijckx-goet aen sijn Dochter. Tot het welck eyndelijck de Koning hem hadde laten brengen, naer dat hy bespeurt hadde grooter te zijn den tegenstant in de oproerige van Nederlandt, dan oyt van te vooren. Waerom den Aerts-Hertog swager van den Koning geworden zijnde, met soo grooten huwelijcx goet, begonde soo veel te vieriger te verstaen tot de sluytinge van de Vrede, daer van doen ter tijdt gehandelt⁺ wierde in Nederlant, met de Koning van Vranckrijck, verhopende door de vrientschap van soo machtigen na-gebuyr, wederom te brengen met meerder lichtigheyt onder sijne gehoorsaemheyt, die nu sijn eygen oproerige geworden waren. Ende de gewenste Vrede volghde daer op. Den Aerts-Hertoge van daer vertrocken⁺ zijnde, om de Infante uyt Spaenjen te gaen halen, verstont eerst het overlijden van sijn Schoon-Vader, eer hy sijn vrou konde sien. Ondertusschen was aen 't gebiet der Nederlanden, gebleven aen den Cardinael Andries van Oostenrijck, ende in d'eerste plaetse van de bestieringe der wapenen, den Admirant van Arragon. Noyt en was de Spaensche macht stercker in Nederlant, als

+ Vrede tusschen de twee Kroonen.

+ d'Aerts-Hertog gaèt naer Spaenjen, en in sijn plaetse komt den Cardinael Andries van Oostenrijck.

[p. 106]

op die tijdt. Maer men versaemden kleyne vruchten, alleenlijck met het innemen van Rhijnberck, en in tegendeel waren de onordentlijckheden van het Koningsche Leger seer groot, alsoo men het hadde doen verwinteren, met moetwilligheyt en roovingen, in verscheyden onpartijdige landen om den Rhijn, dat al de gewesten van Duytslandt sich beweegden tot groote gramschap, en tot aenneminge van de wapenen selfs. Het gebiet van de Cardinael Andries wierdt volbracht, met te hebben getracht twee aenslagen. D'eene te vergeefs, en was om sijn beste te doen van de Stadt Bommel te winnen, met alle die Waerdt tusschen de Wael en de Maese, d'andere die hem geluckten, en was van een groote Schantse te stichten (dewelcke naer sijnen naem geheeten wiert ⁺St. Andries) in een bequame gelegentheyt van de innerlijckste zijde van de Waert, om dies te lichter te gebruycken de doortocht, ende de andere genutten van die Rivieren.

+ St. Andries Schantse.