Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

De oproerige verblijven in haer voorige hertneckigheyt. Den Hertog van Parma sterft.
IX. Hooft-Stuck.

DE oproerige bleven om de doot van⁺ de Prins van Orangien seer verbaest, en vrerwert. Ende alsdoen wierdt gelooft dat het werck van de af-vallige, soude besweken hebben, zijnde den Bedrijf daer van om-gekomen. Maer al te diep waren alrede de wortelen geleyt, en omse grooter en stercker te maecken, en ontbraecken niet die Princen, aen wien dat verdacht was, gelijck wy hier boven aengewesen hebben, de nabuyrige macht van de Spaenjaerdts, om haer toe te reycken alles dat tot de saecke van nooden was. De hertneckigheyt dan in de oproerige meer toe genomen, als vermindert zijnde, door de doodt van de Prins van Orangien, dan te vooren soo veel verscheelden het, dat sy souden willen de ooren neygen tot eenige handelinge van vereeninge, maer dat sy in tegendeel wanhopende voor namen, te willen volherden

+ 't Iaer 1584.

[p. 96]

in den oorlog tot den lesten aesem toe, om nimmermeer wederom te komen onder het gebiet van de Spaenjaerts.

De eerste daet die sy aengingen naer de moordt van de Prins van Orangien, was sijn gedachtenisse te vereeren met een heerlijcke staet van Uyt-vaert, ende stelden daer naer op 't veerdigste in sijn plaetse, in alle ⁺Eer-tijtelen en Ampten, Graef Maurits sijn Soone, met vast betrouw daer beneffens, dat hy hem soude toonen waere na-zaet en erfgenaem van sijn Vader, soo wel in de genegentheyt t'haerwaerts, als in den haet tegens de Kroon Spaenjen. Doen ter tijdt was Graef Maurits een Jongeling van sesthien jaren, ende daerom wiert hem bygevoegt in de bestieringe van de wapenen, ⁺voor Bevel-hebber, de Graef van Hollack, zijnde een Hoog-Duytscher, de welcke naderhant sijn bloetverwant wierdt, met dat hy een van sijn Susters ten wijve nam.

⁺De wapenen van de Koning van Spaenjen hadden eenen voorspoedigen loop in dees tijdt. Doornick, Oudenaerden, Duynkercken, Nieu-poort, Iperen en meer andere gewichtige Steden van de Provincien van Vlaenderen, en in andere gewesten waren wederom gekregen van de Prins van Parma. De stadt van Groeningen was oock alreede weder gekeert, met meer andere naer Vrieslant toe,

+ Graef Maurits gestelt in plaetse van sijn Vader.

+ Graef van Hollack.

+ Voortgang vande koningsche wapenen.

[p. 97]

onder de gehoorsaemheyt van de Koning, ende van alle zijde hadden de Catholijcksche wapenen grooten voorspoet bekomen. Maer voor de eere van de Prins wierden veracht de moeyelijckheden, vande belegeringe⁺ van Antwerpen, om dat hoe veel te grooter de verhindernissen waren die sich voor deden om desen aenslag te beredden, dies te grooter bleeck sijn kloeckheyt van de selve ten eynde gebracht te hebben: Hy bedwong de Riviere van de Schelde, met die vermaerde af-heydinge: ende hy verhinderden door alle andere weg met groote Krijgs-kondige kloeckheyt, het ontset der vyanden, ende hy dede te vergeefs uyt-vallen alle het yselijcke gereetschap van eenige Brant-Schepen, en van een groot Schip, 't welck die van Antwerpen met hare quade voorsegginge noemden, Het eynde van den Oorlog, om dat weynig daer na, haer tegenstant ophiel. Dese vermaerde belegeringe, duyrde schier een jaer. Het gevaer van Antwerpen hadde alreede noch doen vallen, in handen van de Prins, de Steden van Gent, Brugge en Mechelen. Waeromme noyt te vooren de oproerige soo seer verslagen waren geweest, nochte oock in sulcken eere de saecken van de Koning.

De oproerige namen wederom nieuwe kracht aen, onder de bescherminge van de

+ Belegeringe van Antwerpen.

[p. 98]

⁺Koninginne van Engelant, de welcke archlistiglijck soeckende hare na-buyren t'onderdrucken, die sy voor gaf te helpen als verdruckte, sondt af den Grave van Lycester, met een gantsch Leger tot haer hulp, en voerden dat in haer gebiet, en hare Steden, waer van sy 'er eenige tot onderpant bekomen hadde, in de meest belangende plaetsen van Hollandt en Zeelandt. Ende met de ⁺Staet-suchtigheyt was in haer vermeerdert de stoutigheyt, naer de ongeluckige uytkomste van een machtige Zee-vloote, de welcke de Koning van Spaenjen tegen haer Rijck gesonden hadde. Maer de oproerige begosten haest moede te werden van het Engelsche jock. En het en lede niet lang aen, ofte versadiget ende meer en meer verdacht zijnde van Lycester, en van sijn gebiet, ontnamen hem het bestier van de wapenen, ende dwongen hem vvederom te keeren naer Engelandt, niet sonder groote misnoeginge der Koninginne.

Ondertusschen was toegenomen in ouderdom ⁺Grave Maurits, ende met den ouderdom, het gevoelen van sijn kloeckheyt; waerom aen hem op-gedragen wierdt de gantsche sorge van de wapenen. Van die tijdt aen begoste Maurits hem vermaert te maken in 't beroep der wapenen. Hy vermeesterden met groote veerdigheyt schier

+ De Koninginne van Engelandt beschermt op een nieuw de oproerige met kracht van wapenen.

+ Graef van Lycester.

+ Graef Maurits neemt de bestieringe der wapenen aen, en sijnen voortgang.

[p. 99]

alle het lant, 't welck de Spaenjaerts besaten aen d'over zijde van den Rhijn; van welke zijde het altijdt lichter geweest was, als van eenige andere wegen het doordringen in liet ingewant der vyanden, ende besonderlijck in Hollant, zijnde de voornaemste setel van hare af-vallinge.

Alsoo sagen de Spaenjaerts dese geweldige nederlagen in haer eygen Provincien⁺ van Nederlant, dewijle sy haer te dier tijt al te veel bemoeyden, met haer voorslagen ende wapenen in de Burgerlijcke oneenigheden van Vrankrijk. Den Hertog van Parma streefden, soo veel het mogelijck was, (dese Prins was alreede Hertog geworden door 't versterf van sijn Vader) tegen de tochten in Vrankrijck, maer hy most achtervolgen de Koninglijke bevelen, die hem al te besneden uyt Spaenjen over quamen. In den eersten tocht ontsetten den Hertog Parijs, en inde tweede Rouaen; en dat met verbreydinge van uytmuntende kloekheyt der wapenen, in beyde dese ontsettingen. En daer naer stierf hy binnen Atrecht, dewijl hy hem⁺ gereet maeckten, om voor de derde reyse naer Vranckrijck te trecken. Zijnde waerlijck een Overste van soodanige kloeckheydt, ende soodanigen gesach, dat door hem voornamentlijck de wapenen van onse eeuw konnen heerlijck gehouden werden,

+ Macht van de Spaenjaerts op gehouden in Vranckrijck.

+ Doot van den Hertog van Parma.

[p. 100]

ende voor hem eerkranssen met oock d'aldervermaertste van alle de andere eeuwen.