Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

Den Hertog van Alba vertreckt, en in sijn plaetse komt den Grooten Commandeur van Castilien, de welcke sterft.
IV. Hooft-Stuck.

⁺DEn Hertoge van Medinaceli bevreest ⁺zijnde, van te sien de saecken van Nederlant in soo onstuymigen staet, weygerden het gebiet daer van aen te nemen. Te dier tijt was Don Lorijs de Requesens groote Commandeur van Castilien, Gouverneur

+ Anno 1572.

+ Den Hertog van Alba vertreckt, en in sijn plaetse komt den grooten Commandeur van Castilien.

[p. 73]

van Milaenen, ende het gevoelen 'tgene men van sijn kloeckheyt hadde, was groot. Aen hem geboodt dan de Koning, dat hy in de plaetse soude treden van den Hertoge van Alba. Den Commandeur in Nederlant gekomen zijnde, waren sijn eerste raetslagen, dat hy met de matigheyt van sijn gebiedt, wilde doen vergeten de strengheyt van dat van den Hertoge van Alba. Maer gelijck als de wonden die in 't begin niet wel verbonden en zijn, naderhant ongeneselijck worden, insgelijcks waren alrede soo groot ende soo seer bedorven de humeuren, van de welcke t'samen gemengt was de beroerte van de Nederlanden, dat te nauwer noodt eenich genees-middel meer voor de selve koste aen-gewendte worden. Nochte het yser, nochte de versachtende middelen, en hielpen echter niet meer. De halsterrigheyt dan toe genomen zijnde, en de moetwil altoos grooter wordende van de opgeworpene, porden den Commandeur aen, om te proeven, ofte hyse met de wapenen soude konnen dwingen. De uyt-komsten waren⁺ verscheyden, maer voor den meesten tijdt, ongeluckig aen de zijde van de Spaenjaerts oock van de Vlooten, de welcke ter Zee geleyt wierden, ofte in de Rivieren tegens de macht ter Zee van Hollandt en van Zeelant. Waer van het niet lang aen en liep,

+ Uytkomsten ter Zee weynig geluckig voor de spaenjaerts.

[p. 74]

ofte de Commandeur sach hem ontbloot van d'eene en van d'adere van die Provincien.

⁺De Nederlage, die daer gegeven wiert dicht by Moock in Gelderlandt, aen Graef Lodewijck, de welcke met sijnen Broeder Hendrick, ende met Cristoffel, Palts-Grave van den Rhijn, van nieuws wederom met een Leger opgericht in Duytslant, in 't lant was gekomen, herstelde in eenige mate dit verlies. Sijn Leger wiert inde vlucht gebracht, en van malkanderen verstrooyt, ende hy met sijn Broeder, en Cristoffel, alle drie doot geslagen, met groote eere van de Spaensche Capiteynen, aen wien soo een gewichtige overwinninge (om soo te seggen) niet een druppel bloets en kosten. Maer weynig vruchtbaer dedese uytvallen de muyterije, die 'er kort op volgde van het Spaensche Krijgs-volck, om dat sy niet betaelt en wierden. Naer de Velt-slach te Moock, volgden het gedenckwaerdig beleg ⁺van Leyden. De Spaensche hadde alreede die van binnen, tot het uyterste gevaer gebracht, wanneer sy haer selve onverhoedts van de zijde van buyten, in den uytersten noot sagen. De Hollanders door een onvertsaegden raet, maeckten open baen aen de wateren van veel Rivieren, latende onder loopen een groote menigte van landt,

+ Graef Lodewijk geslagen en gebleven in eenen Veltslag by Moock.

+ Beleg van Leyden, en hoe gedenkwaerdig het selve is.

[p. 75]

om Leyden te ontsetten, ende in dier voegen hebbense eyndelijck volck in de Stadt gebracht te water, 't welck sy noyt en hadden konnen in voeren te lant. Alsoo wiert dese Stad verlost van haer beleg, ende de Spaenjaerts wierden van belegeraers, belegerden, en vele bleven daer jammerlijck verdroncken door het water.

Daer ontloock in dese tijdt eenige hope, dat de beroerte tot eenige vreedsaemheyt soude de brengen zijn geweest. Den Keyser⁺ Maximiliaen hadde hem als Middelaer laten gebruycken, om de selve uyt te wercken, tot welcken eynde hy Gesanten hadde gesonden in Nederlant. Maer alle de aenlegginge verdween haest, de Hollanders echter soo trots geworden zijnde, ende de andere mede die haer neffens dese verbonden hadden, ende al te lichtvaerdiglijk hebbende haer laten in wickelen in de listen, met de welke de Prins van Orangien te wege gebrocht hadde, datmen die recht-matige voorwaerden van Vrede soude verwerpen, die daer voor-gedragen waren van wegen de Koning van Spaenjen. Dese voorwaerden gedroegen haer voornamentlijck tot twee stucken, dat is: dat de oproerige souden hebben weder te keeren onder de gehoorsaemheyt van den Koning, ende dat sy souden herstellen de Roomsch Catholijck-

+ De Keyser Maximiliaen heeft voor, de saken van Nederlant te verdragen.

[p. 76]

sche Godts-dienst in haer voorigen stant. Met die voldoeninge, soude de Koning in tegendeel verstaen om voldoeninge te geven aen de op-roerige in alle de andere meest voornaemste poincten: de welcke waren van het uytheemsch Krijgs-volck af te dancken, ende van de Garnisoenen wech te nemen, midtsgaders Imposten, ende te herstellen de Hantvesten, gelijck in de ⁺gedaente van 't voorige gebiedt. De oproerige en weygerden als noch niet opentlijck de gehoorsaemheyt aen den Koning, maer om haer daer niet wederom onder te begeven, stelden sy voor onverwinnelijcke swarigheden in dit poinct.

Van 't andere de Religie betreffende, sochten sy rechtveerdich te maecken haer quaet-willig gemoedt met verscheyde bewimpelingen, en besonderlijk met het voorgeven, dat de twee Provincien van Hollant en van Zeelandt, souden ontbloot werden van een groot gedeelte van haer volck; indien dat alle die daer uyt soude hebben moeten gaen, die de Godts-dienste volgden, de welcke sy de Gereformeerde noemden. Zijnde dan haestelijck alle aenley dinge van Vrede gebroocken, soo volherden men van alle zijde den oorlog, de welcke besonderlijck twee nieuwe aenslagen vermaert maeckten, van wegen de Spaenjaer-

+ Hertneckigheyt van de oproerige.

[p. 77]

den in Zeelant, zijnde gelijck aen de eerste van Mondragon. In deser wijse, behielden de Spaenjaerts noch de voet in Hollant en in Zeelant, tegen spijt van de natuyr, ick laet staen van de vyandt, wanneer dat een seer⁺ heete Koortse in weynige dagen om 't leven brachte den Commandeur.

+ Overlijden van den Commandeur.