Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

[p. 55]

Verhael Van de Vereenigde Nederlantsche Provincien,
Gedaen Door de Cardinael Bentivoglio.
Het Tweede Boeck.

Inleydinge, om kortelijck te beschrijven den Nederlantschen Oorlog. Me-vrouwe van Parma wert Gouvernante gemaeckt.
I. Hooft-Stuck.

HEt sal genoeg zijn 't gene wy tot noch toe geseydt hebben van 't Lant, van 't volck, van de Regeeringe, van d'in-komste, ende van den uytgeef der Vereenigde Provincien. Als nu sal ick verhalen hoe hare wapenen bestiert werden. Graef Maurits van Nassau is Velt-Overste⁺ van alle hare Krijgs-volck. Maer dewijle ick moet reden voeren van dien Velt-Heer, die tegenwoordig in sulcken luyster gehouden werdt, vereyst de tegenwoordige plaetse, dat ick, om meerder klaerheyt aen de saecke te geven, te vooren⁺ afhandele van de Prins van Orangien sijn Vader, de welcke oock seer in de oogen, en

+ Graef Maurits van Nassau

+ Prins van Orangien sijn Vader.

[p. 56]

op de tongen van de menschen onser eeuwe heeft gewandelt. Tot het welcke ick oock genoodigt worde door een besondere drifte, om te mogen door dese gelegentheyt, die ick sal hebben van te verthoonen de natuer van de selve Prince, sijne daden, ende sijne doot, die hy uytgestaen heeft, oock over te loopen in een kort begrijp, de beginselen ende de voornaemste toevallen, ende het uyt eynde 't welck genomen heeft desen langduyrigen laetsten Oorlog der Nederlanden, de welcke soo vermaert is geweest.

⁺Het Huys van Nassau heeft sijnen oorspronck, en houdt sijn voornaemste stamme in Duytslant, en wordt gehouden voor een van de alderoudtste en Adelijckste van die ⁺gewesten. Uyt Duytslandt quam Wilhelm ('twelck was de naem vande Prins van Orangien) noch een kint zijnde, in Nederlant, en wiert aldaer aengenomen in den dienst van Keyser Karel de Vijfde, door wiens besonder toe-doen, veel eer, als door bloet-verwanschap, hy daer naer Erfgenaem wiert van 't huys van Chalon, zijnde van een enckele en arme Grave van Nassau, rijck geworden van veel goederen, quam met dat besterf mede te erven het prinschap van Oranjen in Vrankrijck. Sijn geluck nam noch meerder toe by den Keyser. Want naer dat Karel was

+ Huys van Nassau.

+ Hoe de Prins van Orangien in Nederlant quam.

[p. 57]

vertrocken na Spaengien, om het overige van sijn leven besonderlijck door te brengen, en dat eenigen tijdt in Nederlant verbleven was de Koning Philips sijn Soone, verbleef noch de Prins van Orangien in groote gunste by den Koning. Eyndelijck moeste Philips mede vertrecken naer Spaenjen, waeromme het nootsaeckelijck was t'over peynsen, aen wien dat in sijn stede hadde te blijven in Nederlandt, het bewint van de Regeeringe. Besonderlijck wierden voorgeslegen, twee Princessen. D'eene was de Hertoginne Christierna Douagiere van Loreynen,⁺ ende d'andere Magariet, Vrouwe van Octavius Farnesius Hertoge van Parma, d'eerste Nichte zijnde van den Keyser door de zijde van sijn Suster, en de tweede sijne natuerlijcke Dochter.

Van den Adel van 't lant wiert seer begeert de Hertoginne Christierna, als die gene de welcke door de nabuyrigheyt van Loreynen seer bekent was in de Nederlanden, en die door de gelijck-matigheyt van gewoonten van 't eene landt, met het ander beloofde veel sachter regeeringe, en dies te gelijckmatiger aen de gemeyne smaeck van de Nederlanders. Daer beneffens was by haer noch versch in gedachten de Vrede, de welcke sy voornementlijck een weynig te vooren beleyt en geslooten hadde in Ca-

+ Christierna Hertoginne van Loreynen. Margariet Hertoginne van Parma.

[p. 58]

merijck Maer Christierna was begeert meer dan van alle de andere van de Prins van Orangien, om dat hy de hope hadde genomen, om een van hare Dochteren ten huwelijck te bekomen, door welck middel hy noch hoopten te wesen, als middelaer en beslierdervan haer Regeeringe.

Van d'ander zijde, waren de Dienaren ⁺van den Koning, meer genegen tot Margariete, sy verhoopten in haer meerder sucht en genegentheyt tot de saecken van de Koning te vinden, als in Christierna, de welcke sy een toe-naem gaven van Frans te zijn, en van al te veel verplicht ten insichte van Loreynen, aen de Kroone van Vranckrijck. Daer Margariete en om des nauwer bloetverwantschap met de Koning, en om soo veel insichten van 't huys van Farnese in Italien, met de Kroon van Spaengien, ende om dat haren eenigen Soon Alexander alsdoen toegeleyt wierdt aen het Hof van den Koning, tot meerder verbont van gehoorsaemheyt, was gehouden voor Spaensche. Eyndelijk overwogen de insichten, die 'er gevonden wierden in Margariete, waeromme sy verkooren wierdt, en verklaert Regente van Nederlant, tot welcken eynde sy van Italien op ontbooden wiert.

+ De welcke Gouvernantewert.