Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

Van het in-komen en uyt-geven van de Vereenigde Provincien.
VIII. Hooft-stuck.

DAer is noch overig, dat men sien wat⁺ penningen dat de Vereenigde Provincien heffen, ende hoe het selve van haer besteet werden. In tijt van Oorlog schatmen, dat men het een jaer door het ander, naer de meerdere ofte mindere nootsaeckelijckheyt van de onkosten, opbracht acht milioenen van guldens, ten behoeve van

+ Hoe veel dat de Vereenigde Provincien contribueren in 't gemeyn in tijde van Oorlog.

[p. 50]

hare algemeyne Unie, de welcke uyt brengen, een hooft-zomme van twee hondert duysent kroonen, tot thien Realen den Kroon. Van die gemeene penningen brengt yder Provincie op sijn besonder gedeelte, naer het vermogen van een yder der selve, uyt-genomen eenige penningen, die door middel van vyandtschap in tijde des Oorlogs, gemeyn gehouden wierden voor de gantsche Unie. Integenwoordigheyt zijnde geslicht alle vyandtschap door het Bestant, soo houdt mede op de gelegentheyt van dese soorte van voordeel te genieten. Insgelijcks in tijde van oorlog, om dat doorgaens, als de havenen van de Provincien van Vlaenderen beset waren, van de Schepen van de Vereenigde Provincien, was het noodtsaeckelijck dat alle de uytheemsche koopmanschappen gingen om gelost te werden in Hollant en Zeelant, met groot voordeel van die twee besondere Provincien, ende met nuttigheyt daer beneffens van de algemeyne Unie van allen, daer, dewijle nu de Zee bevrijt is, sullen sonder twijffel in toe-komende, veel koopmanschappen inkomen in de havenen van de Provincie van Vlaenderen, sonder dat sy sullen hebben te gaen in Hollant ofte Zeelant. Alsoo en heeft tegenwoordig de Unie schier geenderley soorte van in-komen in 't gemeyn, en der-

[p. 51]

halven ist dat de penningen, die de Ge-unieerde Provincien komen te contribueeren voor de onkosten vande gantsche Unie, bestaen in die gene, de welcke besonderlijck yder Provincie van de selve opbrengt.

De Vereenigde Provincien brengen⁺ schier alle die penningen op van wegen de Imposten, de welcke soo groot zijn, om de waerheydt te seggen, in haer landt, datse schier niet grooter en souden konnen vallen. Nochte haer Vryigheyt sonder wapenen, nochte de wapenen sonder betalinge, nochte de betalinge sonder Imposten en souden geenen langen tijt konnen bestaen. Ende soodanig sal altoos by de Vereenigde Provincien de vreese van de Spaensche macht zijn, dat sy haer gevoegelijck sullen laten beleyden, om geduyriglijck op haer hoede te staen met de wapenen, om daer door soo veel beter te schouwen alderley nieuw gevaer.

De penningen, de welcke in 't gemeyn op-gebracht werden van de selve Provincien, werden geheven (gelijck ick hier vooren⁺ aengewesen hebbe) met het insicht van de vermogentheyt van een yder der selve. Hollant, 't welck het grootste ende rijckste van alle de andere is, brengt alleenlijck de helst op. Naer Hollant, is Zeelant meer beswaert dan de ses andere; En de andere

+ Hoe de Vereenigde Provincien haer penningen opbrengen, diese uytgeven tot het gemeene beste.

+ Met wat evenheyt dat de aengewesen penningen gecontribueert worden.

[p. 52]

maecken t'samen uyt het overige, met de evenheyt die 'er vereyscht is. Van hondert (by voorbeelt) geeft Hollandt vijftig, ende Zeelant ontrent twintig, en Vrieslant ontrent twaelf, ende de andere, het overschot, met verschil van weynig belang tusschen d'een en d'andere.

Met moet bekennen dat de penningen overvloedig zijn, de welcke de Vereenigde Provincien opbrengen tot gemeynen dienste, geleyt zijnde op haer lant, dat niet van groot begrijp en is. Boven het welcke dat noch aen een yder van de selve overig is in 't besonder, voor verscheyde noodtsaeckelijckheden van andere onkosten die haer eygen aengaen. Maer de handelinge komt in de plaetse daer het aertrijck ontbreeckt, ende de gelegentheydt van de Zee aen de schaersheyt van het vaste lant, en de neerstigheyt van 't volck aen 't gebreck van de natuyr.

Daer by zijn de penningen van de Vereenigde Provintien, met alle mogelijk voordeel ⁺aengeleyt: Haer Leger, 't welck het alles inswelgt, by manier van spreecken, wort betaelt met veel bepaelinge.

Het Krijgs-volck wert betaelt by weken en by maenden van veertich dagen, waer van haer Leger-jaer komt vermindert te zijn van veel maenden. De Vereenigde

+ Hoe vorderlijck haer penningen uyt gegeven worden.

[p. 53]

Provincien en gebruycken niet die groote besoldingen, en die voordeel en der selven, die gebruyckelijk zijn in het Leger van den Catholijckschen Koning: in voegen dat de besoldingen bepaelt zijnde, die wel betaelt zijn, waerom sich het Krijgs-volck niet op en werpt, en by gevolg van dien, soo en komen 'er by haer niet voor in materie van opruyingen die onordentelijckheden, die on-eyndelijcke reysen met seer groote schade toe-gekomen zijn van de zijde der Spaenjaerts.

Wat belangt de kosten die de algemeyne Unie doet: daer by worden al de penningen besteet, gelijck ick aengewesen hebbe,⁺ tot onderhoudinge van Krijgs-volck; en men maeckt rekeninge, dat de Vereenigde Provincien tegenwoordig in tijde van Bestant, komen uyt te geven ontrent seven milioenen guldens s'jaerlijcx, 't welck uytbrengt, twee milioenen en acht hondert duysent kroonen, van thien Realen het stuck. De selve Provincien hebben groote schulden uyt-staen met Vranckrijck en met Engelant, van penningen voornamentlijck, diese hebben op-genomen in verscheyde haerder nooden, in de voorgaenden Oorlog, ende om de selve oorsaeck zijn sy noch schuldig groote sommen gelts, met den interest van dien, aen verscheyde Kooplieden

+ VVaer in dat besteet worden de gemeene penningen.

[p. 54]

van haer eygen lant. Elcke afgesonderde Provincie heeft vorders noch, gelijck ick hier vooren geseyt hebbe, haer bysonder ⁺in-komste, en doet insgelijcks haer besondere onkosten. Hollant, Zeelant en Vrieslant leggen genoeg te kost aen de ohderhoudinge van een oneyndelijck getal dijcken, en van water-loopen, om soo veel als 't doenlijck is, het lant droog en ganckbaer te houden. Maer Hollant en Zeelant besonderlijck doen over-groote kosten om haer te beschermen van de Zee, diese somwijlen beschadigt en quelt in yselijcke voegen: De Oceaen toont haer meer dreygbaer en onstuymiger op die strant, als op eenige andere, en aldaer meer dan in eenig ander gedeelte, soude men gelooven, dat de Zee verstoort is tegens het aertrijck, en dat aldaer d'een Element tegen d'ander sijn meeste vyantschap pleegden.

+ Besondere in-komste, en onkosten van yder Provincie.