Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

[p. ***7v]

Aen den Doorluchtigsten en Eerbiedelijcksten Heer, den Cardinael Borgese.

SOo haest was het Bestant in dese Provincien van Nederlant niet getroffen, en de vrye Koop-handelinge in allen oorden herstelt, of in my ontstont een groote begeerlijckheyt, van te senden een volkomen verhael van dese nieuwe Republijke van de Vereenigde Provincien, aen onsen Heyligen Vader, en aen U:Ed: doorluchtigheyt. Het dachte my een waerdige saecke te wesen, aen de nieus-giericheyt te weten den oorspronck, den voortganck, en den staet van soo een machtigen Republijcke, te Lant en te Water, gevest in een gedaente soo verscheyde van alle de andere, die in onsen tijt ontstaen is, en op een bodt toe-genomen heeft, ja met verbaestheyt schier eerst toegenomen heeft, als ontstaen is geweest.

Ick begon dan van die tijdt af met alle vlijtigheyt, te trachte na de kennisse die van noode was, maer de overvloedigheyt selfs van de onderrichtinge, de welcke my het voornemen hadde behooren licht te maken, heeft my veeltijdts verhindernisse by gebracht, soo verscheyden, en menigmael soo tegenstrijdig zijnse onder haer geweest: en soo menigmael is mijn om die oorsaeck tot

[p. ***8r]

duysterheyt verkeert, 't gene dat mijn klaerheyt moeste by brengen. Ick hebbe evenwel voort gevaren in desen yver, in voege, dat, na ick gekomen ben tot sekere kennisse van 't gene, 't welck ick begeerde, hebbe ick geoordeelt eyndelijk te konnen geven volkomen gedaente, en als van een geheele dracht aen desen voorgenomen arbeyt.

Om voort te gaen met meerder ordentelijckheyt, als 't mogelijck is, hebbe ick het Verhael verdeylt in drie Boekken. In 't eerste handele ick van de gelegentheyt van de Vereenigde Provincien, van de hoedanigheyt van hare Landen, van den aerdt van de inwoonders; van de gedaente van 't Gebiedt; van de macht ter Landt en ter Zee; van het in-komen en haren uyt-geef. Zijnde alles t'eenemael saken van Staet: dewijle ick alreede meermaels ten volle geschreven hebbe aengaende die van de Kerck. In het tweede, neme ick gelegentheyt waer, om in een kort begrijp uyt te leggen, het beloop van soo een vermaerden Oorlog, die t'onsen tijde sich voor gedragen heeft in dese Landen. En in 't Derde Verhael, ick in 't begin die saecken, die ick geoordeelt hebbe het waerdigste om bekent te zijn, aengaende de besondere persoon van Graef Maurits van Nassau. Van daer keer ik my wederom, om op een nieuw te handelen van de Veree-

[p. ***8v]

nigde Provincien, en toonen welck dat haer vrientschappen en vyantschappen zijn met de uytheemsche Princen: en gaende op 't lest van de tegenwoordige saecken overpeynsen, 't gene men van verre kan voorsien inde duystere uytkomste van de toekomende, kome ick kortelijck te ondersoecken, of dese nieuwe Republijcke is om haestich eynde te nemen, ofte een langen tijdt staen sal.

Ick begeerde veel eer aen U: Ed: Doorluchtigheyt dit geschrifte te senden, maer boven de moeyelijckheden hier boven aengewesen, die my hebben doen uytstellen, om het by een te brengen, zijn soodanig ondertusschen mijn verrichtingen geweest, dat ick het voor als nu niet en hebbe weten te voltrecken. Met desen Ordinaris sende ick het eerste Boeck, hebbende geoordeelt dat het beter is een teffens te senden, als alle drie gesamentlijck, om soo veel tijdts niet te ontrecken op een en de selve tijdt aen de oneyndelijcke sorgen van onsen Heere, en van U:Ed: doorluchtigheyt; en om niet al te partijdig te maken, om soo te spreken, haren yver van 't eygen voordeel van Nederlandt, de welcke soo gelijckmatig wert verstreckt in het versorgen van de gemeyne weldaet van gantsch Christenrijck.

In dese mijnen arbeyt hebbe ick my voor-

[p. ****1r]

gestelt twee oogmercken. D'eene zijnde den gemeynen dienst van de Catholijksche saecke in dese oorden, die daer van ontstaen kan, dat men in Rome heeft een volkomen en getrouwe kennisse van de saecken alhier uytgeleyt. D'andere, de besondere eerbiedelijckheydt, om in aller voege die 't mijn mogelijck is te doen blijcken, mijne toegeneygde en eerbiedelijcke dienstbaerheyt tegens sijn Heyligheyt, en U: Ed: Doorluchtigheyt, aen de welcke ick eyndelijck seer needriglijck de handen kusse, en bidde Godt dat hy U: Ed: Doorluchtigheyt vergunne alle meeste grootheyt en voorspoet.

Uyt Brussel den 28.

Van Mey 1611.

Van U. Ed. Doorluchtigheyt en Eerbiedelijkheyt, Onderdanigsten en toegeneygden Dienaer.

Guido Bentivoglio Aertz-Bisschop van Rhodj.