Reizen van Cornelis de Bruyn door de vermaardste deelen van Klein Asia, de eylanden Scio, Rhodus, Cyprus, Metelino, Stanchio, &c., mitsgaders de voornaamste steden van Aegypten, Syrien en Palestina

XLIIIe Hoofdstuk.
Beschryving van de stad Alexandrien en ‘tgeen daar omtrent gelegen is.

Kolom van Pompejus

Eer ik tot de beschryving van de stad Alexandrien kome, moet ik den leezer de kolom van Pompejus vertoonen. Een gevaarte ‘tgeen, na verloop van zo veele eeuwen, noch overeind staat. Deze kolom, welke men gelooft door Caesar opgerecht te zyn tot een gedenkteeken der overwinning die hy op Pompejus behaalde, staat ruim tweehonderd schreeden van de stad op een hoogte of heuvel.

Den 12^den juny reed ik met een janitzar en drogeman derwaarts om deze beruchte oudheid ⁺ te bezigtigen en er een afteekening van de maaken (gelyk ik ook daar ter plaatze deed van de stad zelve) welke ik na eenige dagen voltoyde. Zy vertoond zich als op N^o 96 gezien kan worden.

Alexandria

Wat de kolom belangd, zy staat op een vierkant pedestaal van zeven of acht voeten hoog, welkers breedte zich van de eene hoek tot d’andere tot veertien Rynlandsche voeten uitstrekt, en rust dit pedestaal op een vierkantig onderwerk, omtrent anderhalve voet hoog en twintig breed, van verscheydene steenen tezaamen gestelt. ⁺ Het lichaam van de kolom zelve bestaat uit een eenig stuk ‘tgeen zommige willen graniet te zyn, en andere dat het een past ⁺ of zeker soort van cement zou wezen die allengskens de gedaante van steen aanneemt. Voor my, ik geloof dat het een levende steen ⁺ is. Immers voorzoveel ik heb konnen bespeuren. En indien dit de waarheid is – gelyk er de meeste er niet aan twyffelen – heeft men een reden om zich te verwonderen, hoe men zodanig een brok steens heeft weeten op te rechten. Want ik bevond de hoogte te zyn negentig voeten Rynlandsche maat; en de dikte kan met zes mannen niet omvademd worden, zynde van my bevonden acht-en-dertig voeten dik te zyn. ⁺ Bovenop staat een cierlyk kapiteel, geëvenaard na de zwaarte van de kolom, doch van een byzonder stuk gemaakt.

+ dit befaamde voorwerp uit de oudheid

+ De genoemde maten in deze zin zijn (afgerond) respectievelijk 2,20 m; 2,50 m; 4,40 m; 0,50 m; 6,30 m.

+ pasta, gekneed en verhard mengsel

+ rotssteen

+ De genoemde maten in deze zin zijn (afgerond) respectievelijk 28,25 m; 11,95 m.

Onnoselheid van eenige Arabiers, ziende den auteur met teekenen bezig

Terwyl ik bezich was de stad af te teekenen, kwam zich een caravane omtrent my nederslaan, met menigte van tenten, op de wyze als in de afbeelding te zien is. Straks zonderden zich eenige Arabiers van dezelve af om de kolom te bezigtigen. En beschouwende meteenen ‘tgeen ik deed – want men hoeft het hier niet verborgen te doen, ter oorzaak het een vervallene plaats is waaromtrent de Turken geen achterdocht hebben – vraagde een uyt den hoop die my en myn werk het aandagtigste gezien had, aan d’anderen of zy wel konden bezeffen wat ik deed? Waarop ‘neen’ zynde geantwoord, zeide hy (wyzende met de vinger aan het voorhoofd) dat ik een perzoon van groot verstand moest zyn, en dat ik daar bezich was met eenige karacters te maaken waardoor

[p. 238]

ik zouw konnen uitvinden waar de verborgene rykdommen onder de puynhoopen lagen, om dezelve (als ik er de gelegentheid bekwaam toe vond) van daar te haalen. Ik vraagde den drogeman, zohaast als d’Arabiers vertrokken waaren, hoe zy het zo druk hadden gehad, en verstaande wat hun gevoelen van my was, voerde ik hem tegemoet dat het my moeide, dat ze zich niet beeter op het waarzeggen verstonden. ⁺

+ repliceerde ik dat ik vervelend vond, dat zij niet beter konden waarzeggen

Gezicht van het inkomen van Alexandrien afgebeeld; Paleys van Cleopatra

Een dag of twee daarna teekende ik een gezicht binnen de stad om het inkomen van Alexandrien, ter zyde, door de vervallene muuren en toorens te doen zien, verbeeld onder N^o 97.

Alexandria

Hier vertoond zich de volle zee, benevens de twee kasteelen, het een ter rechter- en het ander ter slinkerzyde, aangewezen met de letters A. B. Deze kasteelen leggen zo vlak tegenover malkanderen, dat (na my gezegd wierd) wanneer ze tegelyk schieten, de kogels bywylen, komende d’een d’ander te ontmoeten, in stukken vliegen.

Men ziet hier ook noch aan de zeekant d’overblyfsels des paleys van Cleopatra, welke (voor zover er noch eenige stukken en brokken van vertrekken en zaalen van overig zyn) genoegzaam te kennen geven dat het een pragtig gebouw moet zyn geweest. ’t Word aangeweezen met de letter C.^[BA/125]

Naald met hieroglyphische figuuren

Niet ver van dit paleys staat een obeliscus of naald, betekend met hieroglyphische karacters, gelyk men ze hier verbeeld ziet op N^o 98 van de zyde daar ik ze met alle de figuuren, even als ⁺ ze zich op de naald vertoonen, met het uiterste geduld heb afgeteekend.^[BA/126] Alleenlyk zyn er onderaan twee of drie karacters die zich onvolmaakt vertoonen, buyten twyffel by verloop van tyd zodanig afgesleten zynde. ‘k Heb ze zodanig verbeeld als ik ze heb gevonden. Want niet wetende wat deze teekenen beduyden, heb ik er – evenals ontrent al het overige – noch af noch toe willen doen, en d’uitlegging gelaaten aan die zich des verstaan, indien er anders zodanige te vinden zyn. ⁺

Obeliscus

Veele zullen zich verwonderen, ziende dat de figuuren zich bovenaan zo groot en duydelyk vertoonen als beneden, maar dewyl deze teekenen weleer voor een schrift dienden, zullen ze ongetwyffeld, na de maat der hoogte, grooter gemaakt zyn om met het zelve gemak geleezen te konnen werden. Hoewel ik maar één zyde van deze naald verbeeld heb, moet men niet denken dat de drie andere zyden glad en effen zyn. Ze zyn altemaal met karacters en vreemde figuuren beteekend, en het moeid my aan myn eygen verzuym te wyten te hebben, dat ik ze den leezer niet aan alle kanten kan vertoonen.^[BA/127]

+ juist zoals

+ die verstand hebben van deze materie, als zulke mensen al te vinden zijn.

Andere zodanige naald

Benevens deze naald ziet men noch een andere van de zelve gedaante, en die zeekerlyk ook van de zelve hoogte geweest zal zyn. Doch hy legt ter neder, en men kan ze maar ontrent ter lengte van tien voeten ⁺ bekennen, zynde het overige meestendeel onder de aarde bedolven. ^[BA/128] De steen daar beyde deze naalden af gemaakt zyn, heeft groote overeenkomst met die der kolom van Pompejus.

+ Ca. 3,15 meter.

Paleys van Cleopatra afgebeeld

Om het paleys van Cleopatra te beter voor oogen te stellen, teekende ik hetzelve van boven een benevenstaande vervallene toorn, even als het zich van daar vertoond, ten deele in de zee gestort, met menigerhande stukken van kolommen etc., gelyk op N^o 99 aangewezen word. Daar zich ook de gemelde naald by vertoond, mitsgaders een der heuvelen binnen de stad gelegen, hoedanige twee zich daar van de puynhoopen op malkanderen hebben gezet.

Palatium Cleopatrae

Muuren en toorens; Menigte van fraaye ruïnen

De muuren van deze stad zyn verwonderlyk en doen zich, niettegenstaande dat ze ten meerendeele verwoest leggen, noch zo prachtig op, dat er geene ter wereld by komen te haalen. Niet minder moet men verzet ⁺ staan over de zwaare vierkantige toorens, omtrent tweehonderd schreeden ver van malkander

+ zeer verbaasd

[p. 239]

gebouwd om dezelve te verdedigen.

Doch zo de uyterlyke gedaante de aanschouwers in verwondering trekt, d’inwendige verdiend geen minder opmerking. ‘k Heb in eenige geweest en by die gelegentheid gezien dat ze altemaal op een onderscheydentlyke manier gebouwd zyn. Waarom ik er hier drie afbeeldingen af geef, gelyk op N^o 100, 101 en 102 gezien kan worden.

Turrium Interior Aspectus

Turrium Interior Aspectus

Turrium Exterior Aspectus

Zy hebben doorgaans twee gewelven boven malkander, yder ondersteund door eenige kolommen, in het middenperk in de grond staande. Welke, hoewel ze in elk vertrek verscheyden van maakzel zyn, echter niettegenstaande deze ongelykheid hierin overeenkomen, dat ze altemaal met een put of waterbak voorzien zyn, gelyk ik er een verheven boven de grond heb afgebeeld op N^o 100 aan de rechterzyde, ten einde van een afgebroken stuk muurs. In de laatste die ik bezichtigde, en op N^o 102 verbeeldde, vond ik de kolom in het midden van een menigte stukken even als ronde schyven op malkander gezet, waaromheen weleer een wenteltrap heeft geloopen, daar men noch eenige overgeblevene trappen van ziet.

Yder dezer toorens, welke gantsch bovenop een vlakte van meer als twintig treeden ⁺ hebben, zou een goed getal van manschap konnen bergen, en men heeft gewisselyk in voorige tyden een groot geweld uit dezelve konnen doen. Want de muuren zyn ettelyke voeten dik en rondom voorzien met schietgaaten die zich van binnen wyd uitstrekken en van buyten naauw toeloopen, gelyk ze zich in de eene, op N^o 100 afgebeeld, vertoonden. ’t Is jammer dat er de hand niet aan gehouden is. Want inderdaad, zo veele toorns als er rondom de stad staan, zo veele byzondere vastigheden moeten er eertyds geweest zyn.

‘k Heb nergens zo veele fraaye ruïnen gezien, want men ontmoet er aan alle kanten, en men kan zich naauwlyks omwenden of het oog vald op d’eene of d’andere. Uit twee derzelver, op N^o 103 en 104 verbeeld, kan men eenigermaaten van de overige oordeelen.

Viste nell Alexandrie

+ Versta: stappen.

Tegenwoordige staat van Alexandrien; Kerk van S. Marcus; Kerk van S. Catharina

Wat belangd den tegenwoordigen staat van de stad Alexandrien, zy is van binnen meest woest en onbebouwd, hebbende maar eenige huyzen die bewoond worden.^[BA/129]

Men ziet hier noch de kerk van S. Marcus, welke de Koptische Christenen in bezit hebben. ⁺ ’t Is voor dezen ⁺ een groote kerk geweest, doch tegenwoordig maar een kleyne ronde kapel, om zo te spreeken. Men toond er noch eenige der oude trappen, mitsgaders een gedeelte van den predikstoel daar den evangelist Marcus op gepredikt zoude hebben. Hy staat byna noch in zyn rondte ⁺ en is van buyten bekleed met steenen van verscheydene koleuren.

Ook ziet men in deze kerk noch een stuk schildery (na men voorgeeft door St. Lucas gemaakt) verbeeldende den aardsengel St. Michiel. ’t Is een halve figuur met een zwaard in de hand, geheel ouderwets, daar gantsch weinig konst in steekt, gelyk – buyten de schakeering der verwen – uit N^o 105 afgemeten kan werden.^[BA/130]

Behalven dit stuk schildery – daar men mogelyk weinig achting voor zoude hebben, indien het den naam niet had van door den evangelist Lucas geschilderd te zyn – toond men een altaarstuk, vry fraaier gemaakt en door een Franschen consul voor ettelyke jaaren uit Christenryk aldaar gebracht. ’t Verbeeld Maria met onzen Zaligmaaker. In deze kerk heeft het lighaam van St. Marcus, de eerste patriarch van Alexandrien, en aldaar gemarteld in het jaar na de geboorte van onzen Heyland vier-en-zestig, gerust ter tyd toe, dat eenige Venetiaansche kooplieden op hunne wedertogt uit het Heilige Land het na Venetien hebben gevoerd.

Men bracht my ook in de kerk van St. Catharina, daar alsnoch de pilaar bewaard word waarop haar

+ In 1482 waren dat nog de jacobieten.

+ vroeger

+ Versta: in zijn ronde vorm, zijn ronde uiterlijk.

[p. 240]

het hoofd zoude zyn afgehouwen. Hier zag ik veele oude schilderyen, en onder dezelve eenige die redelyk wel gemaakt zyn.

Arabisch speeltuig

Ik teekende alhier mede een Arabische Moor om te doen zien het instrument daar zy op speelen. ’t Geschied met een stukje leer ‘tgeen zy tusschen de vingeren hebben, waarmede zy over de snaaren heen stryken, ‘tgeen N^o 106 verbeeld.

Menigte van waterbakken

Het aanmerkelykste ‘tgeen men in – of, om beter te zeggen – onder deze stad heeft, zyn de waterbakken die er in zulken menigte zyn, dat het meeste gedeelte van Alexandrien op kolommen staat, rustende het gewelf – ‘tgeen eygentlyk de grond van de stad is – op dezelve. Deze bakken werden gevuld door middel van een kanaal, ‘tgeen buyten de poort van Rozette is, en omtrent een vierendeel myls van de stad zyn water ontfangs uit de khalits van Cleopatra ⁺ die hetzelve ten tyde der overstrooming uit de Nyl derwaarts voerd. Daar word geen ander water te Alexandrien gedronken, en derhalven zyn er deze bakken, welke altemaal door een vernuftige vond ⁺ gemeenschap met het gemelde kanaal hebben, van een groote noodzaaklykheid.

+ Het door Cleopatra aangelegde water-riool. Cf. folio 208 over de khalits in Cairo.

+ vondst, uitvinding

Poorten; Havens

Men teld te Alexandrien zes poorten, doch drie van dezelve werden maar gebruykt, blyvende de drie andere geslooten. Drie havens maaken deze stad ook aanzienlyk. Maar d’eerste, die den naam van de ‘Oude Haven’ voerd en tamelyk groot is, word weinig gebruykt, ter oorzaak dat de schepen al te veel moeyte hebben om erin te komen. Deze haven is ten wederzyden voorzien van een goed kasteel met een kloeke bezetting,

[p. 241]

welke de vyandlyke schepen belet te naderen.

De twee andere havens leggen hoogerop, d’eene ter rechter- en d’andere ter

slinkerzyde van een kleyn eylandje ‘tgeen er de scheyding af maakt. Dit eylandje was eertyds verder van het vasteland (daar het tegenwoordig met een brug van ettelyke boogen aangehegt is) afgelegen en wierd toenmaals Pharos of ‘Baak’ genaamd. Het strekt zich een goet stuk weegs in zee, en diend tot een kruydmagazyn van den Grooten Heer, ‘tgeen alhier in een zwaare vierkantige toorn, staande omtrent in het midden van het eyland, bewaard word.

Aan het eene eynde van hetzelve ziet men ook noch een kasteel, voerende de naam van de ‘Baak’ – de Franschen noemen het Farillon – ‘tgeen men zeggen wil gelegen te zyn ter zelver plaatze daar zich eertyds de berugte vuurbaak vertoonde, welke voor een van de zeven werelds-wonderen wierd gehouden.

Van de gemelde twee havens welke door dit eyland van malkanderen werden gescheyden, diend de eerste (die wel de veyligste, maar de ondiepste is) niet als voor de galeyen. In de andere, de ‘Nieuwe Haven’ geheten (die vry grooter en dieper is) loopen de schepen, welke aldaar beschermd worden door het gemelde kasteel, en noch een kleynder ‘tgeen aan de overzyde gelegen is.

Tolhuys; Groote koopvaart

Op den oever van de groote haven heeft men het tolhuys, en by hetzelve eenige andere wooningen. Dezen tol werd door den Grooten Heer verpacht en kan hem een schoone somme gelds opbrengen. Want daar is een gestadige aankomst en afvaart van schepen te Alexandrien. Terwyl ik er my bevond, kwam er den 17^den juny een Engelsch koopvaardyschip, den 18^den vyf galeyen van Constantinopolen, den 19^den vertrok een Engelsch schip na Livorno, den 23^sten arriveerde een Fransch schip van Marzeille, den 26^sten noch een Franschman, den 27^sten twee Fransche schepen, den 30^sten dito een bark, en vertrok een Engelsch schip etc.

Elke natie heeft er ook gemeenlyk haaren onder-consul. By myn tyd was er een Messinees, die het voor de Engelsche en Hollandsche natien waarnam. De Franschen hadden er mede den haaren, gelyk ook de republycq van Venetien.

Grotten en holen buyten de stad; [Nutteloos bezoek bij de aga]

Buyten de stad heeft men een menigte van grotten en holen, welke mogelyk ten meerendeele begraafplaatzen geweest zullen zyn.

Eer ik van Alexandrien scheide, moet ik er ook dit byvoegen, dat ik den 6^den july ’s morgens door den aga ontbooden wierd om voor tolk aan een Nederlander te dienen. Maar toen ik daar kwam, wierd my gezegd dat de zaak al verrigt was, en noyt heb ik konnen te weeten komen voor wien men my gebruykt wilde hebben.