Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen

IV. Te Beveren.

Op 22 November 1798, brak in gansch de streek tusschen Gent en Dendermonde, op denzelfden dag, het oproer los.

De dorpen langs de baan van Gent naar Antwerpen, wierpen insgelijks het Fransche juk af, hakten de schijnheilige, zinnebeeldige vrijheidsboomen neer en staken ze met de registers der municipaliteit in brand.

De kerken werden opengebroken en de klokken zwierden nood en brand; de openbare schatkisten werden geplunderd om het Boerenleger tot soldij te verstrekken.

De lotelingen van Haesdonck, Cruybeke, Basel en andere omliggende gemeenten, hadden zich vereenigd en rukten den 19 Oktober het kleine stadje Beveren binnen Ze snelden naar de kerk en lieten de klokken luid galmen. Lieden van elken leeftijd sloten zich bij hen aan; de vrijheidsboom, die voor de kerk stond, werd neergehakt en de Fransche driekleur aan flarden gescheurd.

Het was Lamme die deze opstandelingen aanvoerde.

Terwijl Uilenspiegel naar de Kempen was afgezakt, om daar het oproer te prediken en de boeren aan te zetten de wapens tegen de Franschen op te nemen, was Goedzak, die te Burcht gewoond had en als smid in het omliggende overal bekend stond, naar dien kant opgetrokken, om er de Sansculotten spel te leveren.

[p. 380]

't Was hem niet moeilijk geweest een legertje te vormen, want als hij in die dorpen aanlandde, waren de gemoederen reeds aan 't gisten, daar de lotelingen geweigerd hadden aan de wet te gehoorzamen en zich verborgen hielden.

Slechts een paar woorden waren er noodig om de geestdrift te doen opvlammen en al de jongelieden naar de wapens te doen grijpen.

Zoodra ze in Beveren waren gedrongen, was het Lamme die den vrijheidsboom deed omverrukken en de Fransche driekleur neerhalen.

Te Antwerpen reeds hield hij niet veel van die zinnebeelden en zijn haat voor die dingen was nog versterkt.

De kommissaris van het kanton Beveren, een genaamde De Kever, was een der Vlamingen, wier naam men slechts uitspreekt, waar de geschiedenis het eischt, maar die niet waardig zijn een Vlaamschen naam te dragen.

De Kever gebruikte de macht, die de Fransche Regeering hem had gegeven, om de Vlamingen, zijne stam- en dorpsgenooten te verdrukken, met honderden plagerijen te kwellen.

Hij was een van die kerels, die den overheerscher dienen, zooals zijne eigene soldeniers het niet beter zouden kunnen en gereed zijn om alles te verloochenen wat hen dierbaar zou kunnen zijn, indien zij er den vreemdeling mede voldoen kunnen en van hem eene belooning verwachten mogen.

Zulke deugnieten zijn gevaarlijker voor een land, voor een volk, dan de vreemde indringers zelf, daar ze met lijf en ziel aan deze laatsten verkocht zijn, wijl ze later van hunne landgenooten niets meer te verwachten hebben dan wraaknemingen of ten minste afkeer.

Zoodra het legertje jonge boeren opdaagde, nam De Kever de vlucht, want niemand was er te Beveren om den kommissaris te beschermen.

Hij wist ongemerkt over den stroom te geraken en kwam des avonds te Antwerpen aan, waar hij den bevelhebbenden generaal op de hoogte stelde van wat er in zijn kanton gebeurd was.

Dadelijk werden op Beveren Fransche troepen afgezonden, die 's anderendaags, in den vroegen morgen, in het dorp vielen.

De boeren waren op het gevecht niet voorbereid.

Zij hadden hunnen triomf gevierd, des te meer daar Lamme van het triomfeeren hield, en waren op geen aanval be-

[p. 381]

ducht, daar zij wisten dat in al de omliggende dorpen de jongelingen besloten hadden naar Beveren te komen, om het kleine leger der opstandelingen te vergrooten.

Hier en daar werd een geweerschot gelost, doch het gelukte Lamme niet zijne mannen bijeen te krijgen en hij gaf dan ook bevel op de vlucht te gaan, daar anders zijn gansch legertje door de Republikeinen in de pan zou gehakt geworden zijn.

De vluchtelingen werden nagezet, doch konden meest allen ontsnappen.

De Kever bedankte de Fransche soldaten in eene gloedvolle aanspraak, omdat ze zoo krachtdadig den opstand hadden gedempt, zegde dat hij voor de rust instond en verzocht den aanvoerder naar Antwerpen terug te keeren.

De boeren hadden zich terug vereenigd. Bij het bevel tot de vlucht was hun ook een verzameloord aangewezen en een paar uren later waren allen ter plaatse.

Eenige van hen morden, omdat ze niet hadden mogen vechten.

- Hoort eens, zei Lamme, als ge niet over mij tevreden zijt, kiest een beteren aanvoerder. Ik ga dan op andere plaatsen het oproer aanblazen. Ik heb echter mijn plicht gedaan. Ik kan dat niet in schoone woorden zeggen, maar ik ben van gedacht dat ge uwe huid niet roekeloos moogt wagen, wijl ge ze nog dikwerf zult noodig hebben, om den algemeenen opstand te dienen.

- Leve Goedzak! kreten de mannen.

- Ge jaagt me dan niet weg?

- Neen, neen!... Leve Goedzak!

- Ik dank u... Ik heb daareven bericht ontvangen dat de Fransche rakkers terug naar Antwerpen zijn opgerukt. Is het niet zoo, Tassijns?

- Ja, ik heb ze op den steenweg gezien.

- Dan heb ik een plan, zei Lamme. We weten wie de Fransche soldaten naar Beveren heeft geroepen.

- De Kever!

- We werpen hem dood!

- Hij moet het water in!

- Hij stapte aan het hoofd der Sansculotten, naast den officier der plunderaars.

- Ik schiet hem neer!

- Weg met De Kever!

In nog tal van andere uitroepingen gaven de jongens hun

[p. 382]

woede en hunnen haat lucht.

Lamme vervolgde als de kalmte hersteld was:

- We keeren naar Beveren terug.

- Ja, ja!... Naar Beveren!

Het was tegen den middag toen de boeren opnieuw hunnen intocht te Beveren deden.

Zij werden op gejubel door de inwoners onthaald.

Lamme sloeg met de kolf van zijn geweer herhaalde malen op de deur der woning van den kommissaris, maar alles bleef stil daarbinnen.

- Loopt de deur in! beval Goedzak.

De deur weerstond aan de pogingen der boeren en het was slechts toen ze een boomstam hadden bijgehaald, die met twintig armen werd opgelicht en er tegen aangedreven, dat het poortje, hetwelk langs binnen gebarrikadeerd was, aan spaanders vloog en doortocht verleende.

Het gansche huis, van den kelder tot op den zolder, werd doorzocht, maar nergens was een spoor van De Kever te vinden.

Het verdwijnen van hunnen aartsvijand hitste den haat der boeren nog meer aan en terwijl eenige naar de woning togen van een paar Franschgezinden, waar ze dachten dat de kommissaris zou kunnen verborgen zijn, sloegen de andere al zijn meubelen aan stukken en maakten er een stapel van.

In den kelder vonden ze eenige vaten wijn, die werden opgehaald.

De bommen werden uit de tonnen geslagen, en, daar De Kever nergens te vinden was en zij hunne woede niet konden botvieren op den kommissaris, wroken zij zich op de vaten en dronken Franschen- wijn.

Lamme trachtte zijne mannen van den geestbedwelmenden drank te verwijderen, doch zijne woonden vonden geen weerklank en het drinken ging voort.

- Zoo zullen wij ook Fransch bloed drinken! kreten de jongens.

De stapel meubelen werd in brand gestoken en de bedronken jongelieden dansten er hand aan hand rond.

En Goedzak, die bemerkte dat er geen weerhouden mede gemoeid was, had van de twee kwade kanten den besten gekozen en had een grooten beker met Franschen wijn bemeesterd...

Intusschen was De Kever, die van den aantocht der boeren verwittigd was geworden - verraders zijn er altijd waar

[p. 383]

Het drinken ging voort. (Blz. 382)

eenige menschen te zamen komen! - te paard gestegen en het Fransche legertje achterna gereden, dat hij nog inhaalde vooraleer het over den stroom gezet was.

Dadelijk beval de officier zijne manschappen terug te keeren en onverwachts vielen ze Beveren binnen.

De boeren verdedigden hardnekkig hun leven, maar ze moesten voor de driehonderd welgeoefende soldaten zwichten. Een dertigtal jongens bleven dood; evenveel werden gewond of gevangen genomen en te Gent in den kerker opgesloten. Ook talrijke ingezetenen der gemeente ondergingen hetzelfde lot en verscheidene hunner kwamen in de gevangenis om.

De opstand was gedoofd, maar het eerste sein was gegeven en overal stonden de boeren op.

De overschietende strijders van Lamme's legertje sloten zich bij andere opstandelingen aan, die hooger oprukten.

Assenede werd denzelfden dag als 't Sas van Gent overrompeld door de jongens van Moerbeke, Sleidinge en anderen

[p. 384]

die uit Vlaanderen waren gekomen.

De woning van den kommissaris der Republiek de Neve werd aangevallen. De man was zoo gelukkig niet als De Kerver. Hij werd gevangen genomen en door den kop geschoten.

Nu er eenigen van hen waren gedood gerwonden, was er op geene genade vanwege de boeren meer te denken.

Eene bende trok naar Eecloo, verjoeg er de gendarmen, drong in het stadhuis en verbrandde er al de stukken der municipaliteit.

Eene andere bende van Assenede rukte op naar Pittem en Thielt en hield aldaar op dezelfde wijze huis; vandaar trok ze naar Avelghem, waar zij ook alles verbrandde wat de Franschen toebehoorde.

Eene poging om Kortrijk binnen te dringen, werd door de stedelijke wacht verijdeld.

Gansch de Ypersche streek, waar het oproer eveneens woedde, werd uitgebrand en vele opstandelingen vonden er den dood.

Doornik, Leuze, Ronse en andere gemeenten volgden.

Overal hadden de Franschen de handen vol en, waren de boeren niet van malkaar verwijderd geweest, hadden ze samen kunnen werken, ware een oorlogsplan van te voren beraamd geworden, ze hadden overwonnen en ons land zou vrij geweest zijn, vrij in een anderen zin dan de Sansculotten het woord verstonden.

Keeren wij bij Uilenspiegel terug, dien wij te lang reeds verlaten heblben.