Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen

III. Hoe Uilenspiegel en Lamme de abdij hielpen verdedigen.

De Fransche generaals Sougis en Leclercq besloten, zoodra zij vernamen wat er met de abdij van Affligem gebeurd was, krachtdadig op te treden.

Zij ook begrepen, dat dit waagstuk, door 'n handvol boeren voltrokken, de genster zou kunnen wezen, die 't vuur aan 't kruit van den opstand zou steken, en zij daarom, zonder tijd te verliezen, maatregelen moesten nemen, om te toonen dat de Republiek de sterkste was en dat zij degenen strafte die het waagden tegen heur op te treden.

Denzelfden avond nog rukten vijfhonderd soldaten op...

De poort der abdij was gesloten.

Geen schildwacht, geen levend wezen was in den omtrek te bespeuren.

Alles was stil in het klooster.

Het scheen alsof de abdij door de boeren verlaten was.

De aanvoerders der Franschen hielden raad.

Het kon een krijgslist der boeren wezen.

Eene schaar Franschen trad vooruit. Op bevel legden zij met hunne geweren op de vensters aan en eene losbranding volgde, zoodat bijna al de ruiten aan stukken vlogen.

Alles bleef stil in het klooster.

De Franschen kregen nu de zekerheid dat de boeren van hunne komst verwittigd waren geworden en de vlucht hadden genomen.

De soldaten naderden en een onderofficier beukte met zijn geweer op de poort.

- In naam der Republiek! riep hij.

[p. 371]

Eenige soldaten vielen. (Blz. 371)

De poort bleef gesloten.

De onderofficier hernam:

- Open, in naam der Republiek!

Het antwoord volgde onmiddellijk.

Als bij tooverslag werden door al de vensters der abdij talrijke geweerschoten op de Fransche soldaten gelost.

Terzelfdertijd weerklonken geweerschoten achter hen.

Eenige soldaten vielen.

[p. 372]

Er heerschte een oogenblik verwarring in de rangen der Franschen, die door den onverwachten aanval uit hun lood geslagen en tusschen twee vuren geplaatst, niet bekend met de getalsterkte der aanvallers, die dan nog als het ware van uit eene versterking op hen schoten, op de vlucht wilden.

De bevelhebber weerde die nederlaag.

Hij beval zijne mannen rechtsomkeer te maken en de aanvallers, die hen in den rug hadden genomen, te antwoorden.

De boeren die in hinderlaag geplaatst waren, sloegen op de vlucht, en werden bijna allen in de pan gehakt.

Dan keerden de Franschen naar de abdij terug.

De generaal deed een kanon vóór de poort, buiten het schot der geweren opstellen, en den ingang beschieten.

De poort weerstond niet lang aan de ballen en na eenige schoten stortte zij met luid gedruisch in.

De bres was gemaakt en ondanks het aanhoudend geweervuur der Boeren, liepen de Franschen in stormmarsch naar de abdij en drongen er binnen.

Nog eenige geweerschoten weerklonken en dan werd alles stil.

Met bijlslagen werden de deuren geopend en al de vertrekken doorzocht.

Nergens was een boer te ontdekken.

Ze waren als verzwonden.

De bevelhebber begreep er niets van.

Hij verdeelde zijne mannen; de helft werd met de bewaking van het klooster belast terwijl hij aan het hoofd der anderen eene klopjacht in den omtrek zou doen, want wellicht waren de Boeren langs een geheimen uitgang op de vlucht gegaan.

Terwijl dit geschiedde, werd plotseling eene deur geopend, onder de vensters van de koer als eene halve kelderval gemaakt, en twee paters kwamen te voorschijn.

De handen in de breede mouwen hunner pij gedoken en de lippen bewegende, als prevelden zij een gebed, traden ze op de soldaten toe en vroegen den bevelhebber te spreken...

Bij den officier geleid, nam de jongste der twee het woord, terwijl de andere, een dikke, gezonde pater, in eenen hoek der kamer halfluid gebeden prevelde.

- Citoyen, wij vragen u de toelating om het klooster te mogen verlaten.

- Het klooster verlaten? Begin mij eens te zeggen, hoe

[p. 373]

Twee paters kwamen te voorschijn. (Blz. 372)

ge er zijt ingeraakt?

En zich tot den tweeden pater wendende:

- Staak dat vervelend geprevel!

- Vergeef het hem, citoyen, zei de andere, die zich tamelijk in het Fransch scheen uit te drukken, wat hem de sympathie van den officier deed winnen. Vergeef het hem, want hij heeft den angst op het lijf en zoekt vertroosting en moed in het gebed.

En, tot zijn broeder sprekende:

- Broeder Chrisostomus, bid stiller.

Hij werd onmiddellijk gehoorzaamd en richtte opnieuw het woord tot den bevelhebber:

- Citoyen, wij zijn naar ons klooster terug gekomen, nadat we vernomen hadden dat de Franschen het hadden verlaten. Wij wisten niet dat uwe landgenooten er uit verdreven werden.

- Dat is gelogen.

- Een geestelijke broeder liegt nooit, citoyen. Wij dachten dat we onzen eigendom...

[p. 374]

- Eigendom? Dat bestaat niet. Alles hoort aan de eene en onverdeelbare republiek toe.

- Wij dachten dat wij de abdij terug konden betrekken, daar ze nu toch verlaten was. De boeren, die ze genomen hadden...

- Door verraad overmeesterd!

- De boeren, die ze door verraad overmeesterd hadden, lieten het ons toe. Nauwelijks waren wij echter terug, of gij zijt met uwe mannen gekomen en het gevecht is begonnen. Wij hebben ons in de kelders verscholen.

- Hoeveel paters zijn er?

- Een zestigtal.

- Dat is te veel.

- Geheel onze geestelijke gemeente.

- En wat verlangt ge nu?

- De abdij weer te mogen verlaten.

De officier dacht een oogenblik na.

- Daarover kan ik niet beslissen. Zoodra de generaal terug is, kunt ge bij hem uwe vraag hernieuwen.

De pater keek den Franschman doordringend aan.

- Dat kunt ge toch wel op u nemen.

- Neen, dat kan ik niet.

- We zouden onmiddellijk moeten heengaan, om niet in den nacht op de baan te wezen, die soms erg onveilig is.

- Ge moet wachten.

- Het zij dan zoo.

De pater nam plaats op eenen stoel en na een oogenblik, als om een onderwerp voor eene redekaveling te hebben, sprak hij:

- Zijt ge liefhebber van kunstvoorwerpen, gedreven door onze beste kunstenaars en prachtig versierd met edelgesteenten?

De oogen van den Franschman schitterden.

Het betrokken gelaat van den pater verhelderde.

- Hier in de abdij zijn er prachtige stukken, die we verborgen hebben, maar die ik u toch wel eens wil laten bewonderen.

- Ik ben uw man.

- Ge zult verstomd staan over hunne schoonheid en hunne waarde.

- Des te beter.

- Maar, zei de pater, de eene dienst is de andere waard. Gij stelt u niet bloot door eenige arme paters uit het klooster

[p. 375]

Zij daalden in de onderaardsche gewelven der abdij. (Blz. 376)

te laten. Ge kunt zelfs zeggen, dat gij er hen hebt uitgedreven.

De officier fronste de wenkbrauwen.

- Wel ja, dat kan ik. Mijne soldaten zullen uwe zoogezegde broeders uit de abdij jagen. Verzamel hen op de koer. Gij blijft hier om mij den schat... ik wil zeggen de kunstvoorwerpen te laten bewonderen.

- Dat is in regel.

De andere pater trad vooruit:

- Ik zal den citoyen vergezellen naar de plaats waar onze schatten bedolven liggen, sprak hij. Gij, vader, moet uwe kudde leiden.

[p. 376]

- Ik draag de zorg voor mijne kudde op u over, pater, en blijf hier.

De andere wilde nog iets zeggen, maar de overste deed hem een kort teeken, om hem het zwijgen op te leggen.

Eenige oogenblikken later waren al de paters op de koer verschenen.

- Dat vuige ras buiten! beval de officier.

Met eenige stompen van de kolven der geweren in den rug, werden de paters buiten gedreven. Zij schenen van deze vriendschapsbetuiging der Franschen niet te houden, want zoo snel het hunne beenen toelieten, verdwenen ze.

Er moesten vele jonge paters bij wezen, want ze liepen als hazen.

- Ik heb mijn woord gehouden, zei de bevelhebber tot den pater-overste, die met het kalmste gelaat der wereld de vlucht der broeders had bijgewoond.

- Gelieve mij te volgen, was het antwoord.

Zij traden in het achtergebouw en daalden langs daar in de onderaardsche gewelven der abdij.

Toen ze in een lange gang gekomen waren, die geen einde scheen te hebben, ging het licht, dat de pater droeg, plotseling uit.

- Dat is niets, sprak hij. In de schatkamer is al het noodige om licht te ontsteken.

De overste der abdij opende eene zware deur, die met een paar grendels gesloten was, welke hij in het donker moest zoeken en niet gemakkelijk scheen te vinden.

- Alles is goed geborgen, zegde hij... Weet ge nu waar ik zoo eensklaps aan denk, citoyen-officier?

- Neen.

- Dat ik een gevaarlijk spel met u speel. Indien ge mij hier eens het leven ontneemt en u onze schatten toeëigent?

- Ik ben officier!

- Dat stelt me een weinig gerust, maar...

- Geen maar, sprak de bevelhebber ongeduldig. Open die deur! In naam der Republiek!

- Ga binnen, zei de pater, den laatsten grendel wegschuivende.

De officier trad behoedzaam, in het donker tastend, vooruit.

- Hier heb ik licht, sprak de kloosteroverste, een paar stappen terugtredende.

Daar viel de deur plots toe.

[p. 377]

- Wat doet ge? vroeg de officier, sidderend, er nu eerst aan denkende dat hij misschien in een valstrik was gelokt. Het denkbeeld dat hij in 't bezit ging komen van den kloosterschat, had hem alle voorzichtigheid ontnomen.

Tot alle antwoord werden de grendels voor de deur geschoven.

- In naam der Republiek, open de deur! kreet de krijgsman, met zijne pistool op den muur en dan op de deur bonkend, die bleek van ijzer te zijn.

Daar klonk de stem van den pater, die, verzwakt door het ijzeren scheidsel, tot den officier doordrong:

- Licht is er daar binnen niet, maar tegen den muur, onder 't keldergat, staat eene bank, om wat te rusten, als ge moede zult wezen van 't wandelen.

- Open! Open!

- Onmogelijk, mijn vriend! De kunstschatten bestaan uit een aarden kruik en misschien ook nog een stuk brood, dat de laatste boetvaardige pater, die hier in deze cel werd opgesloten, heeft laten liggen. Ge moogt ze binnenpalmen, in naam der eene en onverdeelbare Republiek.

- Maak de deur open! bulderde de officier.

- Mijn tijd is kostbaar. Weet ge wie de paters zijn, die ge uit de abdij hebt gejaagd? Ge gist het wellicht. De boeren, die het klooster hadden genomen en het in eene pij gehuld hebben verlaten.

Eene godslastering was het antwoord.

- En ik ben Uilenspiegel, die dood en verdelging aan de Franschen heeft gezworen en die niet zal rusten zoolang er republikeinen van kant te helpen zijn. Zeg dat aan uwen generaal, als hij u komt verlossen. Vaarwel!

De voetstappen van den pater weerklonken een paar seconden in de gang, en, men hoorde niets meer dan het gerucht, door den officier in de cel gemaakt. Met het angstzweet op 't voorhoofd en de wanhoop in het hart, bleef de man als een razende op de deur beuken.

De pater-overste ging tot bij de wacht.

- Uw bevelhebber wacht u in den kelder der abdij, sprak hij. Ik heb hem de schatten en den wijn van het klooster afgeleverd.

Meer woorden waren er niet noodig.

De soldaten snelden naar de kelderopening op de koer.

De pater verliet snel het klooster.

- In het eerste half uur, zei hij in zich zelven, vinden

[p. 378]

ze den officier niet en dan ben ik bij Lamme. Dat hebben we goed gespeeld. Als 't zoo voortgaat, zal de eene en onverdeelbare Republiek nog veel vreugde aan ons beleven...

De Franschen slaagden er niet in de boeren te ontdekken, want niemand in de omliggende dorpen scheen iets van het gebeurde te weten, ieder hield de tong achter de tanden.

De boeren, die in handen der Franschen waren geraakt, bij het innemen der abdij - een vijftal - zouden het voor allen bekoopen en eenige dagen later werden ze op de Koninklijke plaats te Brussel, door den kop geschoten.

- Het bloed dier martelaars zal neerkomen als een zachte dauw op den akker des Vaderlands, waar de opstand ontkiemt en hem weelderig doen opbloeien.

Zoo sprak Uilenspiegel tot Lamme, als de boeren gevallen waren.

- En wij zullen verder het goede zaad uitstrooien, antwoordde Lamme en de beide vrienden drukten malkaar innig de hand.

Ook baron de Meer betaalde zijne moedige poging met zijn leven.

De edelman had dien kleinen boerenopstand in het leven geroepen, geleid, aangewakkerd, omdat hij in den waan verkeerde dat alzoo het teeken tot het algemeen oproer zou gegeven zijn geworden.

Hij werd weldra echter gewaar, dat die tijd nog niet was aangebroken.

De steun zelf der boeren van de omliggende dorpen, waarop hij ten stelligste gerekend had, bleef achterwege.

Men liet hem en zijn dapperen aan hun lot over.

De conscriptie, de bloedwet alleen zou tot een algemeenen opstand leiden.

De jongelingen die aan hunne haardsteden zouden ontrukt worden, om in vreemde oorden hun leven te gaan opofferen voor de Republiek, zouden hardnekkig weigeren op te komen en de kern van het boerenleger vormen.

Dat moest toch de maat doen overloopen.

De ambtenaren der Republiek hadden van dorp tot dorp de dwingelandij der vreemde verdrukkers doen voelen. De boeren waren tot in het merg der beenderen uitgezogen: hun graan, hun vee, hun geld, alles was hun ontstolen en als vergelding hadden ze eenige papieren vodden bekomen, assignaten zonder waarde. Zij verkeerden in de diepste ellende, zij leden honger en nu eischte men nog dat ze voor die uitzuigers

[p. 379]

in den vreemde hun bloed zouden vergieten...

De baron de Meer werd te Waalhem door de Franschen gevangen genomen en het daaropvolgend jaar te Brussel door den kop gebrand.

Jan-Jozef de Meer van Moorsel...

Die edele naam, nobel door de koene daad van dengene die dezen titel droeg, moet in ons geheugen en voor het nageslacht bewaard blijven.