Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen

X. Dumouriez.

Te Neerwinden was het Fransche leger gevoelig geslagen geworden door de Oostenrijksche troepen, onder het bevel van den prins van Coburg en op 22 Maart 1793 werd een laatste en bloedige slag geleverd vóór de stad Leuven...

Toen had de Fransche legeraanvoerder een onderhoud met den Oostenrijkschen kolonel Mack, die door den prins van Coburg naar hem werd afgezonden.

Uilenspiegel, die tot officier was opgeklommen op het slagveld te Neerwinden, vergezelde den gezant naar het kamp der Franschen.

Dumouriez, die te Jemappes België voor de Fransche republiek gewonnen had, en tot in Nederland was doorgedrongen met zijne soldaten, waarop hij zooveel invloed had als later Napoleon op zijne manschappen zou hebben, Dumouriez was opgestaan tegen het bewind te Parijs, waar de Jacobijnen meester speelden en de Belgen op onmenschelijke wijze deden behandelen.

Op 21 Maart had de Fransche generaal een brief geschreven aan de Conventie, waarin de volgende zinsnede klaar laat blijken hoe hij den toestand inzag.

‘Men vleit u, men bedriegt u, zoo schreef hij, en ik wil den blinddoek voor uwe oogen wegscheuren.

Men doet op alle mogelijke wijzen de Belgen den duivel aan.

Men heeft hunne heilige vrijheidsrechten verkracht, met ruwheid hen gekrenkt in hunne godsdienstige gevoelens, men heeft hunne kerken geplunderd en beroofd van alle kostbaarheden; men heeft gelogen als men u hunne wenschen en gevoelens heeft overgebracht; met sabelslagen en geweerschoten heeft men Henegouwen bij Frankrijk gevoegd; Brus-

[p. 294]

sel werd ingelijfd door een twintigtal kerels, die alleen in troebel water konden visschen, en eenige bloeddorstige mannen, die men heeft opgetrommeld om de burgers schrik in te boezemen.’

En verder doet hij uitschijnen hoe Cambon al de schatten van ons land had geroofd om de Fransche rijkskas te voeden.

‘Op uwe bevelen, zoo vervolgt hij zijn schrijven, heeft de Uitvoerende Macht minstens dertig commissarissen naar België afgezonden. Zij werden allerslechts uitgekozen. Op ettelijke uitzonderingen na - enkele deftige en eerlijke menschen, die waarschijnlijk als slechte burgers worden beschouwd, omdat zij trachten het ellendige hunner zending te verzachten - zijn de meesten gekken of verdrukkers, of mannen die niet oordeelen kunnen, en wier ruwe en brutale ijver hen steeds buiten de grenzen van hun ambt heeft doen treden.

De agenten der verdrukking hebben zich over gansch België verspreid; de krijgsbevelvoerders hebben op bevel dier tirannen en om aan uw decreet te voldoen, zich verplicht gezien de troepen ter beschikking der verdrukkers te stellen.

Zoo heeft de schrik en wellicht ook de haat de zoete broederliefde vervangen, die wij op onze eerste stappen in België aantroffen...

Men heeft u bedrogen wat het vereenigen van verschillende gedeelten van België met Frankrijk betreft.

Gij hebt gedacht dat de Belgen het zelf vroegen, omdat men u heeft voorgelogen.

Daarom hebt gij de schatten hunner kerken genomen, om de oorlogskosten te betalen. Gij hebt de Belgen als Franschen beschouwd. En waren zij het geweest, dan hadt ge nog moeten wachten, tot ze u hun schatten vrijwillig afstonden.’

En de generaal eindigt dien stouten brief met het volgende beroep:

‘Vertegenwoordigers van het volk, ik doe een beroep op uwe eerlijkheid en uw plicht. Ik doe een beroep op de heilige grondbeginselen, die in de uitroeping van de Rechten van den Mensch worden toegelicht, en ik wacht met ongeduld op uwe beslissing.

Op dit oogenblik hebt gij het lot van het keizerrijk in uwe handen en ik ben ervan overtuigd, dat de waarheid en de deugd u zullen leiden bij uw besluit, en dat gij niet zult dulden dat uwe legers besmet wonden door de misdaad en er

[p. 295]

de slachtoffers van worden.’

Wij hebben er aan gehouden eenige zinsneden uit dien brief mede te deelen, omdat zij, uit de pen gevloeid van een Franschen generaal en dus niet verdacht kunnende wezen, aantoonen hoe de overwinnaars, die hier vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid moesten brengen, in ons land met de menschen en hunne bezittingen omsprongen.

Kolonel Mack, die wist hoe Dumouriez over den toestand en de handelwijze der Jacobijnen tegenover de Belgen oordeelde, ging verstandig te werk.

Hij wist op behendige wijze Dumouriez te vleien, hem te roemen wegens zijne wilskracht en zijnen moed, en verklaarde dat het Oostenrijksche leger hem zou toelaten zich met zijn manschappen tot over de Fransche grenzen terug te trekken.

- De prins van Coburg heeft eene groote bewondering voor uwen moed en uw beleid, zoo zegde hij, en acht u hoog.

Zulke woorden moesten den grootsten invloed op Dumouriez uitoefenen, die ten uiterste misnoegd was, omdat men te Parijs niet naar hem wilde luisteren, hem integendeel dwarsboomde en vernederde.

Hij stemde toe in den aangeboden wapenstilstand en trok achteruit, naar de grens op.

Wat kon hij trouwens met zijn klein leger tegen de Oostenrijkers uitrichten? Daarenboven was die wapenstilstand, door den overwinnaar voorgeslagen, nog eene onverhoopte kans.

Op 23 Maart verliet Dumouriez met zijn leger Leuven, en rukte af naar Brussel, waar hij slechts de stad doortrok, om zich naar Ath te begeven. De Oostenrijkers volgden hem, doch zonder hem te verontrusten.

Te Ath kwamen kolonel Mack en Uilenspiegel hem opnieuw bezoeken.

Weer werden allerlei vleierijen door den Oostenrijkschen diplomaat opgedischt, die wellicht handelde onder den invloed van Tijl, die de menschen kende en dan ook wist dat met vleierij de sterkste karakters te plooien zijn, als de omstandigheden er zich toe leenen. Waar geweld niet den minsten vat heeft, daar verricht vleitaal soms een verbazenden ommekeer.

En dat was bij Dumouriez wel het geval.

Deze liet zich door het behendig tweetal medeslepen en de roemvolle veldoverste, die België voor Frankrijk gewonnen

[p. 296]

had, zou zijn eigen land verraden.

Kolonel Mack wist hem over te halen met Oostenrijk een verbond te sluiten. Het Oostenrijksche leger zou met het Fransche leger Parijs innemen en er de bestaande regeering, die Dumouriez zoo slecht behandelde, omver werpen.

Dumouriez vroeg eenige dagen om zich te bedenken en schreef een tweeden brief, die zijn eersten bevestigde, aan den minister van oorlog Beurnonville.

Op 31 Maart werden die twee brieven in de zitting der Conventie voorgelezen.

Men wist er reeds dat Dumouriez van plant was met Oostenrijk een verbond te sluiten, en een d'Orléans op den Franschen troon te plaatsen.

Er werden door de Conventie commissarissen afgevaardigd om Dumouriez een decreet over te brengen, waarbij hem bevolen werd vóór de Conventie te verschijnen.

Bij hen bevond zich de minister van oorlog.

Op 1 April kwam het gezantschap in het kamp van den Franschen generaal en een hunner las hem het decreet voor.

Dumouriez haalde de schouders op en antwoordde ruw:

- Ik zal niet gaan.

- Dan nemen wij u het bevelhebberschap over het leger af, klonk het antwoord, en eischen uw degen op. Ge zijt geen generaal meer!

Dumouriez deed de afgevaardigden en den minister van oorlog gevangen nemen door zijne huzaren en naar Doornik voeren.

Hij dacht dat zijne soldaten, dat het gansche leger hem zou trouw blijven, maar dit was niet het geval.

Zijn verraad scheurde de soldaten van hem af en op 5 April reed hij, met eenige officieren en ettelijke huzaren, maar het kamp der Oostenrijkers.

De loopbaan van den beroemden veldheer was ten einde.

Hij werd, zooals het steeds met verraders het geval is, door zijne vroegere vrienden heftig gehaat en door zijne nieuwe meesters ten zeerste misacht, zoodat deze laatsten zelfs weigerden hem als generaal in hunne rangen op te nemen.

Dampierre werd opperbevelhebber van het Fransche leger, dat op 8 April over de grens trok en België kwam terug onder het Oostenrijksche bewind.

Dat zou echter niet lang duren, want de Franschen zouden weldra terug hun wingewest weten te veroveren.

[p. 297]

Uilenspiegel kwam met een gedeelte soldaten terug te Antwerpen. (Blz. 297)

De koek was te lekker om hem prijs te geven.

Uilenspiegel kwam met een gedeelte Oostenrijksche soldaten, die de stad weer moesten bezetten, terug te Antwerpen.