Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen

[p. 249]

III. Hoe een officier der Sansculotten Uilenspiegel's kennis maakte.

Claes, de smid.

Als de eerste vreugde van het wederzien voorbij was, vernam Tijl uit den mond zijner moeder, dat de twee vrouwen, na den dood van Claes den houthakker, zonder bestaansmiddelen waren gebleven, en bij een bloedverwant te Gent waren gaan inwonen.

Zij hadden beiden het kantwerken geleerd en verdienden zoo kwaad en zoo goed mogelijk haar brood.

- Een zekeren dag, zoo verhaalde de moeder, was Claes, de smid, een neef van vader zaliger, die in zijne prille jeugd naar Antwerpen was vertrokken, naar Gent gekomen. Hij stelde ons voor naar de Scheldestad te reizen en bij hem onzen intrek te nemen. De man zit er warmpjes in, heeft eene gulden smidse, en woont hier alleen, met eene dienstbode. Hij is nooit gehuwd geweest. Wij namen dit voorstel aan, des te gretiger daar de oom te Gent reeds dikwerf den wensch had te kennen gegeven, zijne oude dagen in een klooster voor ouderlingen te slijten. Ik geloof dat de man liever onze hielen zag dan onze teenen.

- Zoo is familie altijd, moeder. De man is dood. Ik heb hem verleden jaar te Gent opgezocht, niet waar, Lamme?

- En men verwees ons naar het kerkhof.

- God hebbe zijne ziel, zei de moeder.

Er werd nog veel verhaald en medegedeeld, tot de smid thuis kwam, een twee meter lange kerel, met een paar voorvechtersarmen en een stierenhals, en een lichaamsbouw die

[p. 250]

eene buitengewone kracht aanduidde.

Zijn gelaat was hoogrood gekleurd, de oogen stonden hem dwaas in het hoofd, en reeds bij 't binnentreden zijner woning had hij luide geroepen, met sterken Vlaamschen tongval:

- Vive le Républiek français!

Het was hem aan te zien, dat hij op het heil der verlossers een malschen beker had geledigd.

- Wat zijn dat voor kerels? vroeg hij, toen hij in de huiskamer kwam en Tijl en Lamme bemerkte.

- Mijn zoon Tijl.

- En mijn vriend Lamme Goedzak, voegde Uilenspiegel er bij.

- Ha, dat is nu die schoone Tijl, die u reeds zooveel tranen heeft doen storten. Ik ben blij dat hij u teruggevonden heeft, want nu zal mijn oudje zoo geen droef gelaat meer zetten en Nele zal geene tranen met tuiten meer weenen... Er overkomt ons vandaag alle geluk. Geef mij de hand, Tijl... En gij ook, Goede Lamzak... Moederken, haal eene flesch op, van achter 't vat. We gaan drinken op de républiek français... Dat zijn mannen!

Deze hartelijke ontvangst trof Tijl diep. Alleen deed het hem pijn dat de smid zoozeer met de Franschen ingenomen scheen.

De flesch werd ontkurkt en de bekers geledigd...

Een zware klop op de ingangsdeur deed allen opspringen.

Nele ging openen en verscheen weldra in de kamer, gevolgd door een jongeling, in een gehavend kleed gestoken, dat weleer een uniform moest geweest zijn, maar nu zoo erg van kleur verschoten en gelapt was, dat men niet goed meer kon onderscheiden hoe het er vroeger eigenlijk wel mocht uitgezien hebben.

De man droeg een groote ruitersabel en een sluier met wit, rood en blauw, die den officier aanduidde.

Met West-Vlaamschen tongval sprak hij:

- Ik ben hier wel bij Karel Claes?

De smid schoof hem met veel plichtplegingen eenen stoel toe.

- Neem plaats, kapitein. Ik ben Karel Claes.

- Ik ben bij u ingekwartierd.

- Dat doet me plezier. Het is eene groote eer voor mij.

- Ik zie met genoegen, dat ik bij vrienden der eene en onverdeelbare republiek ben aangeland.

[p. 251]

- Vive le Républiek français! kreet de smid, bij het vullen der bekers.

- Vive la République française, antwoordde de officier.

- Meêgevochten te Jemappes, Mijnheer de kolonel? vroeg Claes.

- Er zijn geene Mijnheeren meer. De eene en onverdeelbare republiek heeft heel dien rommelzoo afgeschaft. Noem mij citoyen, citoyen Populo. Ik heb gestreden onder generaal Egalité, om u allen vrij te maken. Op uwe gezondheid!

En een oogslag op Nele werpende:

- Uwe dochter?

- Neen, mijn nicht... En hare moeder. En hier is mijn neef Tijl en zijn vriend Goede Lamzak. Dat is voor 't oogenblik gansch mijn gezin, citoyen Pompiro.

- Ik hoop nader met allen kennis te maken.

En zich tot Nele wendende:

- Citoyenne, mag ik u verzoeken mij naar mijne kamer te geleiden?

- Mijne kamer, zei de smid. Het is de beste.

- Moeder, wijs dien heer de kamer, sprak Tijl.

- Citoyen Populo, zei de officier, de wenkbrauwen fronsend en een dreigenden blik op Uilenspiegel werpende. Als ik u bidden mag, citoyenne?

Nele keek Tijl aan en roerde niet.

- Moeder, herhaalde Tijl, vergezel dan toch dien heer.

- Breng mij eene flesch wijn, zei Populo tot Nele.

Hij volgde Uilenspiegel's moeder naar boven.

- We zullen hem van 't patersvaatje geven, sprak de smid. Hij verdient het, want hij heeft ons vrij gevochten, die Pompiro.

- Ik zal ze hem dragen, zei Tijl.

- En ik zal u vergezellen, om ze hem voor te dienen, voegde Lamme er bij.

De flesch werd uit den kelder gehaald en Uilenspiegel en Goedzak togen naar boven, waar de luitenant geheel gekleed op het bed van den smid uitgestrekt lag.

Zij traden de kamer binnen, en onder de verbaasde blikken van den officier vulde Tijl den beker en bood Lamme hem met een buiging de drinkschaal aan.

- Wat beteekent dat? kreet Populo.

- De Hemel zal dengene toebehooren, die de dorstigen laaft, sprak Lamme op zalvenden toon.

- Er is geen hemel meer. De eene en onverdeelbare re-

[p. 252]

‘Wat beteekent dat?’ kreet Populo. (Blz. 251)

publiek heeft den hemel afgeschaft.

- Dat is spijtig, zei Lamme.

- Spijtig? Waarom?

- Wel, naar men ons geleerd heeft, citoyen, moet het daar nog al goed geweest zijn, om er voor eeuwig ingekwartierd te worden.

- Oude wijvenpraat! En, wilt ge me nu eens zeggen, waarom gij beiden in mijne kamer komt? Ik had bevolen, dat de citoyenne den wijn zou brengen. Ik wil hier gehoorzaamd worden.

Uilenspiegel's bloed begon te koken.

Lamme bemerkte het en verhaastte zich te antwoorden:

- Uwe citoyenneteit is wellicht niet bekend met de gebruiken van het huis?

- Wat gebruiken? Dat bestaat niet meer. De eene en onverdeelbare republiek heeft ze allen afgeschaft.

- Die schaft nog al veel af, zei Lamme, op onnoozelen toon.

- Al wat er te veel is in de samenleving.

- Pas maar op, citoyen, dat de republiek den een of

[p. 253]

anderen dag de republiek niet afschaffe.

Populo sprong uit het bed.

- Ik geloof dat ge mij voor den gek wilt houden! Kerel, pas op. Wat komt ge hier doen?

- Volgens de gebruiken... de afgeschafte gebruiken, citoyen, van het huis, worden de personen, die hier ingekwartierd zijn, door de knechten van den smid bediend, en wij hebben de eer - als de eer niet afgeschaft is, citoyen - u als uwe dienaars te groeten en wijn te brengen. Dat is nu heel de zaak.

De officier ledigde den beker tot op den bodem.

- Pakt u weg, kreet hij... Ik heb nog niet gemiddagmaald... Binnen een uur wil ik het maal opgediend zien.

- Goed, citoyen.

- De kleine citoyenne zal de tafel dienen.

- Kerel, zei Uilenspiegel, die sinds lang zijn geduld kwijt was en nu niet langer meer zwijgen kon, kerel!...

Lamme greep hem bij den arm, deed Tijl op zichzelven ronddraaien en duwde hem op die wijze buiten de kamer.

- Uwe citoyenneteit zal het maal gereed vinden, zei hij, en het schoonste eetservies van den gastheer zal er voor dienen, want porseleinen tellooren heeft de deelbare republiek wellicht nog niet afgeschaft?

En met een hoofsche buiging wipte hij buiten, op het oogenblik dat Populo den beker greep, om hem naar Lamme's hoofd te werpen.

Uilenspiegel was reeds beneden.

- Moeder, sprak hij, we verlaten dit huis, want als ik hier langer blijf, wring ik dien kerel hierboven den nek om! Hij speelt heer en meester...

- En we zullen hem dat netjes afleeren, zei Goedzak, die in het vertrek trad. Uilenspiegel jongen, ik herken u niet meer. Zijt ge Tijl van vroeger nog!

- Nele is hier niet veilig.

- Onzin. We houden dien Populo in het oog, en als gij wilt, als gij Tijl Uilenspiegel zijt van onzen eersten zwerftocht, zoekt die Fransche verlosser, eer het avond is, naar een andere woon.

Tijl dacht een oogenblik na.

- Hoe stelt het de vriend hierboven? vroeg de smid, die terug in de kamer kwam.

- Hij verlangt binnen een uur te middagmalen.

- Avondmalen.

[p. 254]

- Dat zal hem al hetzelfde zijn, als er veel is en als het goed is, want hij ziet er uitgehongerd uit. Ik wed dat ge op 't zicht zijne ribben kunt tellen.

- We zullen hem eens laten smullen, zei Claes.

- Ik geloof, viel Tijl in, dat al die kerels daarvoor naar Antwerpen gekomen zijn, en God weet voor wat nog al!... Moeder, zorg voor het eten van den citoyen.

De oude ging naar de keuken, om, op verzoek van haar zoon, een stevig maal voor den officier te bereiden.

Uilenspiegel had naast Nele plaats genomen, en hare hand in de zijne, sprak hij haar fluisterend toe.

Lamme en de smid hadden eene tweede flesch aangesproken en praatten over de republiek en de verlossing van Bel-

De officier had zich in het Zondagspak van Claes gestoken. (Blz. 254)

gië, waarop gedronken en opnieuw gedronken werd, zoodat Karel Claes een half uurtje later een dubbele tong bezat en kleine oogen die moeite deden om open te blijven.

Boven scheen de citoyen geen oogenblik rust te vinden, want hij stapte aanhoudend heen en weer, en scheen slag te leveren met de meubels.

Als Populo naar beneden kwam, spalkte de smid zijne oogen wagenwijd open.

De officier had zijn uniform afgelegd en zich in het kostbaar Zondagspak van Claes gestoken. De kleederen waren te wijd, voor zijn mager lichaam, doch dat scheen hem niet te hinderen; de mouwen waren boven de handen opgeslagen en de broekspijpen boven de knie vastgebonden. De nieuwe hoed van den smid praalde op den kop van den verlosser, die ook Claes' beste pijp tusschen de tanden had.

- Hebt ge goede tabak in huis? vroeg Populo. Ge kijkt me zoo versteld aan, citoyen.

[p. 255]

- Ja, antwoordde de smid, ik...

Uilenspiegel sneed hem het woord af.

- We zijn allen om ter meeste aangedaan, sprak hij. Er is een groot onheil in ons huis.

- Hoedat?

- De brave Lamme, die u daar straks wijn heeft geschonken...

- Als ik hem vind, breek ik hem den nek. Hij heeft den spot met mij gedreven.

- Hij zal het niet meer doen. Hij ligt op sterven.

- Zoo plotseling?

- Hij heeft de cholera in den hoogsten graad.

- Hoe?... De cholera?...

- 't Slecht water...

- En hij is hier nog in huis?

- Hij is mijn eenige vriend. Ik wil hem verzorgen... Mag ik uw maal laten opdienen?

Populo luisterde niet meer. Hij was reeds terug de trap op en kwam na een paar oogenblikken terug beneden, met een zwaar pak onder den arm.

- Veel geluk met uwen vriend, sprak hij; ik zoek een veiliger oord op. Tegen de cholera is niet te vechten.

En hij verliet de woning.

Lamme kwam uit de nevenkamer te voorschijn:

- Bravo, Tijl! kreet hij. Gij hebt het goede middel gevonden om die Fransche rat te doen verhuizen!

De smid zat nog steeds onbeweeglijk op zijnen stoel. Hij kon zich, met zijne bedwelmde hersenen, niet goed rekenschap geven van hetgeen er rondom hem gebeurde.

Langzamerhand werd het echter helder in zijnen geest en met de vuist op de tafel slaande, dat de glazen rinkelend opsprongen, kreet hij:

- Dat is een dief!...

Tijl's moeder, die naar de kamer van den smid geijld was, kwam naar beneden geloopen en deelde mede, dat de verlosser het zilveren Christusbeeld had medegenomen en de kast van Claes opengebroken.

- Ik sla dien bandiet den kop in! riep de smid en stond wankelend op.

Uilenspiegel duwde hem terug op zijn stoel en sprak:

- Neef, eerbied voor de republiek!

- Republiek of geen republiek, maar als ik dien Pompiro ergens ontmoet, wring ik hem de keel toe!... Zijn dat

[p. 256]

verlossers?

- Ze zullen ons van alles verlossen, wat niet te heet of te zwaar is, zei Lamme.

- Arm Antwerpen, beaamde Uilenspiegel's moeder.

- Een volk, dat zich goedschiks in vreemde handen levert, moeder, verdient eene strenge straf.

- Ik sla hem dood! mompelde de smid. Dood!...