Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen

XVI. Hoe Uilenspiegel knecht werd bij den rector der hoogeschool en met de geleerdste dokters sprak.

De rector der hoogeschool van Leuven, een ontwikkeld man, die veel boeken- maar ook menschenkennis had opgedaan, nam dadelijk Tijl in zijnen dienst, toen deze zich bij hem als knecht aanbood. Hij bemerkte dat Uilenspiegel er zeer verstandig uitzag, en het was in dien tijd zeer moeilijk slimme dienstboden te ontdekken.

Tijl verborg natuurlijk zijn waren naam en vertelde den rector dat hij de zoon was van een werkman uit den omtrek van Brugge, dat hij thuis was heengegaan omdat zijne ouders doodarme lieden waren en naar Leuven was gekomen, dewijl een zijner makkers daar ook in dienst was geweest en veel lof voor de menschen dezer stad over had.

- Gij zijt mijn man, sprak de rector, maar ik moet u verwittigen dat gij het hier niet gemakkelijk zult hebben.

- Dat doet me plezier, zei Tijl. Een mensch verandert niet gaarne.

- Wat wilt ge zeggen?

- Ik heb het in mijn leven nooit gemakkelijk gehad.

- Des avonds moet ge vroeg te bed en 's morgens vroeg de veeren uit. Te tien er in en te vijf er uit.

- Zeven uren slapen is goed voor alleman: min is geestelijk, meer is beestelijk.

[p. 63]

- Zoo is het. Hebt ge een beroep?

- Neen. Als ik jong was, zwoegde mijn vader bij het houthakken en zat mijne moeder den ganschen dag bij 't spinnewiel. Ik was van mijnen tijd en rustte naast mijne ouders.

- Hebt ge nog gediend?

- Voor alles.

- Waar hebt ge laatst gewoond?

- ‘In den Groenen Jager’, te Aarschot.

- Eene herberg. Waarom zijt ge er niet gebleven?

- De baas was te ruw en de waardin wilde mijn eten niet betalen.

- Hebt ge een goed geheugen?

- Als ik mij wel herinner, bezit ik er een dat nog weinig gediend heeft.

- Ziehier wat ge dagelijks zult te doen hebben: Te vijf ure de meid wekken en haar helpen het huis reinigen. Te zes ure zorgen dat ik uit het bed kom en mijne kleederen uitkloppen. Te zeven ure het ontbijt opdienen. Te acht ure mijne boeken gereed leggen, die ik 's avonds zal aanwijzen. Van negen tot 's namiddags de lieden ontvangen en hooren wat ze van mij verlangen. Als ik te twee ure thuis kom, mij alles trouw overbrengen en het maal opdienen. Als dat afgeloopen is, zijt ge vrij tot tien ure 's avonds, en zeilt ge naar uwe slaapstede. Als ik vrienden aan mijn tafel noodig, zult gij het wat lastiger hebben. Hoe denkt gij hierover?

- Ieder land heeft zijne gebruiken en 'k ben in alle landen thuis.

- Wanneer wilt ge in dienst treden?

- Ik ben er al een half uur in, als het met uwe goedheid overeenkomt.

De rector schelde.

- Hier is onze Trui, zei hij, als eene dikke vrouw van ongeveer vijf en veertig jaar, met dom-ruw gelaat en die zoo scheel keek als een otter, de mouwen opgestroopt en een pollepel in de hand, de kamer binnentrad.

- En hier is onze nieuwe knecht, sprak hij tot de meid.

Trui nam Uilenspiegel in oogenschouw.

- Hij is nog jong, zei ze eindelijk.

- Ik zal mijn best doen om oud te worden, antwoordde Tijl.

De meid wierp een boozen blik op hem.

- Is dat op mij? vroeg ze.

[p. 64]

‘Hij is nog jong’, zei ze eindelijk. (Blz. 63)

- Neen, sprak Uilenspiegel, die moeite kunt ge u sparen.

- Vrede, vrede, zei de rector. Begin nu reeds niet te twisten, Trui.

En zich tot Tijl wendende:

- Ik houd veel van Trui. Ge moet al doen wat ze u beveelt.

- Opperbest, heer rector.

[p. 65]

- Ge ziet, Trui, de jongen is braaf en gedienstig.

- We zullen zien, zei de meid. Kom maar meê, ik zal u naar uwe kamer brengen, en dan kunt ge dadelijk beginnen te werken. Het noenmaal moet opgediend worden.

- Ik volg uwe stappen, juffrouw Trui.

Dat woord juffrouw maakte indruk op de dienstmaagd en ze keek Uilenspiegel minder boos aan.

De rector zat aan den disch en Trui reikte Tijl de kom met warme soep over, die zoo heet was dat ze zijne handen schroeide.

- Aï, dat is warm! kreet onze guit, terwijl hij met de kom naar de eetkamer liep.

- Al wat te heet of te zwaar is, moet ge laten vallen, riep Trui hem na.

Uilenspiegel liet de kom aan zijne handen ontglippen: er was erwtensoep in, want de bollekens rolden langs alle kanten over den vloer.

- Onhandige uil! kreet de rector.

- Trui heeft het mij bevolen, zei Tijl, de gebroken soepkom met droeve blikken aanstarende. Gij hebt me gezegd, heer rector, dat ik haar in alles moet gehoorzamen.

De rector glimlachte; Trui gaf Uilenspiegel eenige namen, die niet in het woordenboek te vinden zijn; er werd andere soep opgediend en het maal liep zonder verdere ongevallen ten einde.

De meid was bedreven in de edele kookkunst. Tijl liet zich het eten goed smaken: 't was andere kost dan 't droog brood en half warme water der gevangenis.

- We zijn hier goed, en we blijven hier lang, zou Lamme zeggen. Als ik de feeks kan temmen, leef ik hier in het Luilekkerland. En dat zal wel gaan: ze doen wel beren dansen op de jaarmarkt. Menschlievend ziet ze er niet uit, maar ze kookt fijn, en als ge eieren wilt verzamelen, moet ge 't kakelen der hennen kunnen aanhooren! Na 't noenmaal ben ik vrij. Ik ga met de stad eens kennis maken en ik geloof dat ik vóór tien uur in mijn bed zal liggen, al ware het slechts om de lange pluimen van mijn laatste herberg te vergeten. Tijl, jongen, proficiat, ge zijt op goeden voet om een braaf man te worden!

Zoo filosofeerde Uilenspiegel, en terwijl hij in zijne kamer, op zijn bed gezeten, door het dakvenster naar de blauwe lucht en de schitterende zon keek, als een vrije vogel uit zijn nest, neuriede hij het volgende liedeken:

[p. 66]

 

De zonne zendt heur stralen

 

Op alle lieden neer:

 

Ze is gierig voor den een,

 

Een ander krijgt er meer.

 

 

 

Zoo zeggen toch de menschen,

 

Maar 't is de waarheid niet.

 

De zon heeft er geen schuld aan,

 

Wijl zij zoover niet ziet.

 

 

 

Wij zijn het die versmachten

 

Haar gul rechtvaardigheid.

 

Omdat hier elk zijn buurman,

 

Een zonnestraal benijdt.

 

 

 

Zoolang ons maar de zonne

 

Laat baden in heur schijn,

 

Dan stellen w'ons tevreden

 

En zeggen: 't moet zoo zijn!...

 

 

 

Maar zien wij zwarte wolken,

 

Waarna de zon verdwijnt,

 

Dan slaan we dra aan 't morren

 

Dat z'onrechtvaardig schijnt.

Tijl wandelde een paar uren in de stad, nuttigde zijn avondmaal met denzelfden eetlust als zijn noenmaal en eer het acht uur was, strekte hij vergenoegd zijn ledematen op zijn legerstede uit, sliep dadelijk in en ontwaakte om zes uur 's morgens.

- 't Is vroeg genoeg, om een kwaden dag te hebben, sprak hij, kleedde zich aan en snelde naar de kamer van den rector, die reeds te been was en gereed om naar beneden te gaan.

Tijl wenschte hem een goeden morgen, greep een stok die in een hoek der kamer stond en zwaaide hem in de hoogte, om hem op den rug van zijn verbaasden meester te doen neerkomen.

- Zijt ge gek geworden, Tijl! kreet hij.

- Zes ure, zei Uilenspiegel, kleeren uitkloppen.

- Ja, zeer wel, mijne kleeren, maar mij toch niet.

- 't Gaat toch niet anders, heer rector, als gij in uwe kleeren zit!

[p. 67]

- Tijl, jongen, ge zijt al te nauwgezet.

- Goede meesters maken goede knechten!

- Zorg voor mijn ontbijt.

- Zeker, heer rector.

De meester nam in de eetkamer aan tafel plaats, maar het ontbijt kwam niet. Hij schelde tweemaal. Tijl verscheen oogenblikkelijk.

- En mijn ontbijt?

- Te zeven uur, heer rector, zooals gij het bevolen hebt.

- Ik moet het onmiddellijk hebben. Waar is Trui?

- Gehoord noch gezien. Ze zal nog slapen.

- Hebt ge haar niet gewekt?

- Ze mag nog drie uren en half blijven ronken.

- Te vijf uur heb ik u gezegd.

- Trui ziet er twee voor een, heer rector, en twee maal vijf is tien.

De meester werd boos.

- Ik heb een slimmen knecht gezocht, sprak hij, maar geen die mij met het onnoozelste gezicht van de wereld poets op poets bakt. Gij zoudt op 't laatste den beroemden Uilenspiegel van Vlaanderen de broek afdoen.

- Dat is me reeds dikwijls gebeurd, zei Tijl.

- Als ge morgen niet doet, wat ik u kort en bondig heb opgelegd, kunt ge een anderen dienst zoeken. Begrepen?

- 't Zal wel gaan als 't aan 't gaan is, zei de vader, en 't kind had maar één been!

- Roep Trui nu en zorg dat ik binnen een kwart uurs mijn ontbijt heb.

- Dat zal, zei Tijl, en hij bereidde zelf het morgenmaal.

Eenige oogenblikken later kwam Trui in de keuken, en wat ze Uilenspiegel al naar het hoofd wierp in een vloed van woorden, weigert eene eerlijke pen te beschrijven.

- Zij denkt dat er hier twee lompe knechten zijn, want ze ziet er twee voor een, dacht Uilenspiegel; ik verdien dus slechts de helft van hare genegenheid.

En hij liet de meid uitrazen.

De volgende dagen verrichtte Tijl met oplettendheid zijne dienstplichten en de rector drukte er zijne tevredenheid over uit.

Een paar weken later had de meester eenige leeraars van de hoogeschool ter tafel genoodigd, en als ze aan 't nagerecht waren, vertelde hij welk een knappen en verstandigen

[p. 68]

Hij nam een zetel en plaatste zich bij de tafel. (Blz. 68)

dienaar hij had ontdekt.

De dischgenooten drukten den wensch uit, eens met dien raren vogel te mogen spreken, en Tijl verscheen voor de geleerde vergadering.

Een langgebaarde leeraar richtte het woord tot onzen guit:

- Uw meester, zoo sprak hij, zegt ons dat gij zoo verstandig zijt en op alles een antwoord weet te vinden. Wij betwijfelen dat sterk. Mag ik u eene vraag stellen?

- Ga uwen gang, heerschap, zei Tijl; ik wacht.

Hij nam een zetel en plaatste zich bij de tafel.

De leeraar dacht een oogenblik na en vroeg dan:

- Waarom vliegt de vledermuis in de lucht?

- Omdat ze moeilijk in het water of in den grond zou kunnen vliegen, klonk het antwoord onmiddellijk.

De geleerde bemerkte dat hij met gekke vragen niet tot zijn doel zou geraken, en hij besloot Tijl op wetenschappelijk gebied pal te stellen.

- Hoeveel dagen zijn er verloopen, vroeg hij, sinds de schepping der wereld?

- Zeven, zei Tijl, en als die om waren, nog zeven, en zoo voorts tot heden.

De dischgenooten glimlachten.

- Waarom is één en één twee?

[p. 69]

- Dat is niet altijd zoo.

- Neen? Hier heb ik u!

Uilenspiegel had bemerkt dat de langgebaarde leeraar en zijn tafelmakkers zeer veel gegeten hadden, en hij sprak:

- Er zijn soms aan tafel menschen die voor twee eten, en als ge er zoo één en één optelt, krijgt ge er vier voor rekening van den gastheer.

Er heerschte een pijnlijke stilte. De gasten keken elkaar aan en de langgebaarde kreeg eene kleur tot achter de ooren.

Een ander genoodigde richtte het woord tot Tijl, om den toestand te redden.

- Waarom zocht Diogenes in 't midden van den dag naar een verstandig mensch, met een brandende lantaarn in de hand?

- Omdat hij wist, antwoordde Tijl, dat de uilen steeds tegen een verlicht vensterglas aanvliegen.

- Waarom heeft de Heer de aarde geschapen?

- Omdat de leeraars niet te veel in het luchtruim zouden zweven met hunne gedachten!

- Wat is de waarheid?

- Hetgeen de menschen met veel voorzorg zeggen.

- Zeg mij eens iets dat waar is.

- Niets is waar!

- Hoe legt ge dat uit?

- Ik vind dat reeds te lang, opdat ik het nog zou uitleggen.

- Gij zijt een vieze guit.

- Dat is waar.

Een derde genoodigde, bekend wegens zijne hooge geleerdheid, en die nog geen woord had gesproken, stelde Tijl de volgende vraag:

- Als de zon tegen de maan moest loopen, wat zou er dan plaats grijpen?

- Eene botsing, zei Tijl.

- Waren er in den ouden tijd zulke gekke menschen als er tegenwoordig op de aarde te vinden zijn?

- Ja, maar ze waren zoo geleerd niet.

- Wie bekleedt er op de wereld de hoogste plaats?

- Het ongedierte dat op de vleugeltjes huist van het insect dat op den hoogsten twijg van den hoogsten boom van den hoogsten berg zit.

- Uw meester heeft gelijk, zei de leeraar. Gij zijt een verstandige kerel.

[p. 70]

- Als het me toegelaten is, sprak Tijl, zou ik aan de geleerde vergadering op mijne beurt een paar vragen willen stellen.

- Doe maar, Tijl, zei de rector.

- Wie is de grootste moordenaar der oudheid geweest?

De geleerden noemden tal van namen, maar Uilenspiegel schudde telkens neen met het hoofd.

- Zeg het ons, beval de rector.

- Caïn, want toen hij zijn broeder Abel vermoordde, doodde hij het vierde van 't menschdom.

- Bravo! Zoo is het.

- En nu de tweede vraag! Wie is de eerste apotheker geweest?

Alle soort van vreemde namen werden opgesomd, doch zonder Uilenspiegel's goedkeuring weg te dragen.

- De geit, sprak hij, want zoodra zij geschapen was, zocht zij kruiden en maakte er pillekens van.

- Drink een glas wijn met ons, zei de rector, gij hebt het verdiend.

Uilenspiegel dronk zijn beker tot op den bodem leeg.

- Er is een schoon spreekwoord, heer rector, zegde hij, en een spreekwoord dat de zuivere waarheid verkondt: Wie gedronken heeft, zal drinken.

- Inderdaad, zei de rector, dat is de waarheid.

- Laat mij dan toe mijnen beker nog eens te vullen, zei Tijl. Ik heb daareven gedronken, ik zal drinken!

Na zijn tweeden beker geledigd te hebben, groette Uilenspiegel het gezelschap en keerde terug naar de keuken.

- De guit is van den spaander gesneden, zei een der aanwezigen.

- Het zijn louter kwinkslagen, antwoordde de langgebaarde die den steek, hem door Tijl toegebracht, nog voelde. Hij is slim maar onwetend.

En de anderen beaamden dit gezegde, want bij geleerden is geestigheid meestal eene bijzaak... Wetenschap is veelal droog.