Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen

X. Hoe Uilenspiegel een ezel leerde lezen.

Als ze hartelijk lachend over de baan gingen, na de goede poets die ze den waard uit den ‘Bonten Os’ hadden gespeeld, zei Uilenspiegel:

- Dat is nu al goed en wel, Lamme, maar we moeten trachten aan ons brood te geraken. Overal zullen we er zoo gemakkelijk niet doorkomen. Langs den weg dien we nu be-

[p. 29]

wandelen, geraken we in de gevangenis.

- Laat ons dan maar snel een anderen weg nemen!

- Al de wegen die wij thans betreden, leiden naar de gevangenis, komen we een groot dorp tegen of eene stad, dan win ik ons brood al dansende, maar in de kleine vlekken zullen we onzen buikriem mogen toehalen, tot onze maag een blad papier evenaart in dunte. Hebt ge nooit een stiel geleerd?

- Daar werd ik te fijn voor opgevoed. Ik heb nooit iets anders gedaan dan gewandeld en geslapen.

- Daar is weinig mede te verdienen.

- Het is gezond.

- Als ge er den kost bij hebt, ja, want anders gaat ge er dood van.

Op dit oogenblik kwam er een ezel met een pak beladen de baan op, gevolgd door een gezond boerken, dat tusschen de tanden het liedeken floot van ‘Het looze Visschertje’.

- We gaan trachten bij dien vent aan den kost te komen, zei Uilenspiegel.

- Doe maar. Ik heb vertrouwen in u.

Toen het boerken hen genaderd was, trad Tijl op hem toe, met geopende armen, en sloot het manneken aan zijnen boezem.

- Mijn ouwe, trouwe Cies! zei Uilenspiegel.

- Ik heet niet Cies, ik heet Wannes.

- Wannes, dat wilde ik zeggen. Ik was te verheugd u weer te zien, om uwen naam goed te zeggen.

- Ik ken u niet.

- Kent gij uw neef Tijl niet meer, van Damme?

- Nooit gehoord dat ik daar een neef had.

- Maar ge zijt toch Wannes... Wannes...

- Bruinvis, zei het boerken.

- Juist. Dat is het. Wannes Bruinvis van... van...

- Sint-Denijs, sprak het boerken.

- Ja, zoo is het. En ge herkent mij niet? Ik u wel, Wannes. En uwe vrouw, die brave... brave... hoe heet ze nu weer?

- Mie, zei het boerken.

- Juist. Die brave Mie. Ik zal ze met plezier terugzien.

En zich plots tot den ezel keerende, omdat hij zag dat Wannes Bruinvis lust had om zijnen neef meerdere toelichtingen te vragen, kreet Tijl:

- Wat verstandige ezel! Die ziet er zoo slim uit als

[p. 30]

‘Mijn ouwe, trouwe Cies!’ zei Uilenspiegel. (Blz. 29)

mijn uil.

Lamme hief het mandje, waarin Belzebuth de reis met zijn meester mede maakte, tot voor de oogen van Wannes.

- Ja, dom is mijn ezel niet.

- Het is spijtig, dat hij geene betere opvoeding ontvangt, neef, zei Uilenspiegel zeer ernstig.

- Hé, antwoordde Wannes, dat moogt ge niet zeggen. Er is geen ezel op heel de wereld die beter verzorgd wordt dan onze Jef.

- Hij heet Jef?

Uilenspiegel nam zijne pet van het hoofd en sprak eerbiedig buigend:

- Wees gegroet, meester Jef.

En dan weer tot Wannes:

- Neef, ik twijfel er niet aan dat ge voor uwen ezel vaderlijke zorgen over hebt, maar dat zijn lichamelijke zorgen, en 't is voor zijne geestelijke ontwikkeling dat ge het noodige zoudt moeten doen.

- Wat wilt ge daarmede zeggen?

- Gij moet aan de toekomst van uwen ezel denken: ge moet hem leeren lezen.

Het boerken begon te lachen, zoo hevig dat de twee uiteinden van zijnen mond zijne ooren raakten.

- Zie, neef, deze dikzak hier is de geleerdste man van

[p. 31]

het land. Hij heet dokter Lammius Goedzakum, en heeft aan die kinderen van vorsten en ministers de lees- en cijferkunst geleerd. Maar hij wilde het verder brengen, en nu leert hij paarden, koeien, varkens en ezels in de boeken lezen.

Het boerken keek Lamme met bewonderende blikken aan, terwijl Uilenspiegel's vriend het hoofd hoog in de lucht en zijnen buik vooruit stak.

- Dat kost zeker veel geld? vroeg het boerken.

- 't Is met geen geld te betalen, zei Tijl, maar, als we eenige dagen bij u blijven, wat ik met plezier doen zal, leert hij uwen Jef misschien voor niets lezen. Hoe denkt ge daar over, dokter?

- Ja, zei Lamme ontwijkend, ja, misschien wel...

Het drietal trok naar Sint-Denijs. Uilenspiegel dacht diep na, hoe hij het boerken zoolang mogelijk zou kunnen voor den aap houden; Lamme kon maar niet begrijpen wat Tijl ging uitrichten en Wannes Bruinvis berekende wat hij op de jaarmarkten zooal zou kunnen verdienen met een lezenden ezel.

Pachter Bruinvis zat er beter voor dan Tijl en Lamme het zich hadden voorgesteld. Hij bewoonde eene groote hoeve, met stallingen en schuren, en talrijke knechten en meiden zaten in de keuken aan den disch, als het drietal binnentrad.

Mie, de vrouw van den pachter, herkende zonder veel aarzelen den neef van Damme, alhoewel ze Uilenspiegel nooit in haar leven gezien had en nimmer van een neef haars mans had hooren spreken. Vele vrouwen zouden echter hetzelfde doen, daar ze voor geen geld ter wereld zouden willen bekennen, dat er iets bestaan kan dat zij niet herkennen.

Hesp en eieren werden in de pan gelegd en een stoop dubbelebruinen getapt, zoodat de twee vrienden het allerbest vonden bij Bruinvis. Als ze 's avonds naar bed gingen, zegde Uilenspiegel tegen Lamme:

- Het is hier goed, en we blijven hier lang. Op mijn woord van Uilenspiegel, we zullen Jef, den ezel, leeren lezen tegen den besten ezel op!

- Dat is onzin, Tijl, en we gaan hier eene rammeling oploopen.

- Laat mij maar doen en slaap gerust op uwe twee ooren.

- Ik heb dat al beproefd, maar 'k ben nooit verder geraakt dan op één oor.

- Inderdaad, zei Tijl, over 't algemeen zijn er geen on-

[p. 32]

mogelijker dingen dan spreekwoorden. Rust in vrede, Lamme.

Des anderendaags besloot dokter Lammius Goedzakum de eerste les te geven aan Jef, en in gezelschap van Uilenspiegel verbleef hij een half uurtje in den potdicht gesloten stal.

Als de les afgeloopen was, vroeg pachter Bruinvis:

- Wat denkt ge er van, heer Lammius?

- Het is een der slimste ezels, die ik ooit heb ontmoet.

- Zal het spoedig gaan?

- Sommige letters, ja, zei Uilenspiegel. Andere niet, omdat die veel moeilijker zijn.

Veertien dagen bleven de twee makkers op de hoeve van Bruinvis, aten en dronken, wandelden en sliepen, en brachten dagelijks een half uurtje in den stal door, bij den ezel.

Uilenspiegel had een groot, in perkament gebonden boek van pachter Bruinvis gekregen, hetwelk hij voor den ezel neerlegde, die op bevel van Tijl 's morgens geen eten kreeg. Tusschen de bladen, op verschillende plaatsen, legde onze held distelplanten en leerde het dier met den snuit de bladen omleggen, ten einde het lekkere plantje te vinden.

Het boerken drong natuurlijk aan om eens na te gaan hoever zijn Jef gevorderd was in de leeskunst, en eindelijk besloot Tijl eene openbare voordracht door den ezel te laten houden.

Het was op een Zondagnamiddag dat Jef op de koer werd gebracht, het boek voor zich, en tot groote verbazing der aanwezige meiden en knechten, en niet minder van Wannes en zijne vrouw, er in begon te bladen en luidop ‘hi-ha’ te balken omdat hij geen distels vond.

- Zoover is hij reeds, zei dokter Lammius Goedzakum. Hij weet reeds de plaatsen te vinden waar de letters I en A staan en noemt luidop deze letters.

Allen sloegen de handen in elkaar en bewonderden Lamme, den man, die ezels kon leeren lezen.

Tijl en zijn makker besloten de hoeve van Bruinvis te verlaten en verkochten den pachter, bij het heengaan, een groote flesch gevuld met eene grauwe, slijmerige vloeistof.

- Uit deze flesch, zei Uilenspiegel, giet ge dagelijks twee druppels in het voeder van Jef en eer er zes maanden verloopen zijn, leest uw langoor al de letters zonder moeite.

Aan den omdraai der baan, als ze uit het zicht van Wannes verdwenen waren, die hen een eind weegs uitgeleide had gedaan, gingen ze op den boord eener gracht zitten, en

[p. 33]

‘Zoover is hij reeds’, zei dokter Lammius Goedzakum. (Blz. 32)

lachten dat ze hunnen buik moesten vasthouden.

- Het slot is waardig van het begin, zei Lamme. Uilenspiegel, gij zijt een wonder. Den boer het water doen betalen van zijn eigen sloot, dat is te vet!

- De wereld wil bedrogen zijn, Lamme, en we moesten toch reisgeld hebben.

- Dat zou een broodwinning kunnen worden: ezelsonderwijzer.

- Als ge de menschen kunt wijs maken dat hun ezel verstandig is, dan is zulks wel het bewijs dat ze zoo dom zijn als een ezel! Luister, Lamme, dit is het lied dat de ezel van Bruinvis, op dit oogenblik wellicht in zijn eigen zal zingen.

En Uilenspiegel zong met klare stem:

Hi-han! Hi-han!

Ge kunt aan mijn stem wel hooren
Uit wat stam ik ben geboren,

Hi-han! Hi-han!

Maar ik schaam mijn ouders niet,
Lijk men vele dieren ziet.

Hi-han! Hi-han!

Hi-hâân!

[p. 34]

 

'k Zal er mij dan niet om storen,

 

Als men spot met mijn geslacht!

 

Hij, die mijne stem veracht,

 

Heeft somtijds veel grooter ooren,

 

Dan het beest waarmeê men lacht!

 

 

 

'k Zal om mijne stem niet janken,

 

Schoon ze stroeve tonen klopt;

 

Wie om haar zijn ooren stopt,

 

Schreeuwt meestal in valscher klanken,

 

Dan het beest dat hij verschopt!

 

 

 

Denk niet dat 'k er mij om kwelle,

 

Als mijn huid den lachlust wekt;

 

Hij die spot met 't geen mij dekt,

 

Heeft soms grooter ezelsvelle,

 

Dan het beest dat hij begekt!

 

 

 

Hi-han! Hi-han!

 

Ge kunt aan mijn stem wel hooren

 

Uit wat stam ik ben geboren,

 

Hi-han! Hi-han!

 

Maar ik schaam mijn ouders niet,

 

Lijk men vele dieren ziet.

 

Hi-han! Hi-han!

 

Hi-hâân!