Verspreide sermoenen

Regelnummers proza verbergen

19 1(Collatio Johannis Brugman ad clerum)

2Hic famosus predicator et zelator animarum Christi, ma- 3gister Johannes Brugman, frater ordinis Minorum, cui 4‘similis non est inventus in diebus suis’ in zelo et labore 5pro salute animarum acquirenda, - nam fiducialiter ver- 6bum Dei universis civitatibus et villis inferiorum partium 7predicavit; nullius personam accipiens, omni condicioni, 8sexui, statui sua peccata manifestavit, instantissime la- 9borans hominum mores corrigere, timorem Dei mentibus 10eorum incutere et quecunque christiane fidei necessaria 11et congrua sunt inspirare, - hic tantus et talis tam 12magnam complacenciam habuit quod fratres communis 13vite clericorum facerent diligenciam in corrigendis, com- 14ponendis ac dirigendis mori[ri]bus et affectionibus juve- 15num clericorum, quod et ipse nonnunquam, pretermissis 16sermonibus suis ad communem populum, ingressus domum 17fratrum ibidem jocundabatur fieri parvulus in medio par- 18vulorum, non solum parvulos ad profectum exhortans, ve- 19rum eciam ne et ipsi fratres a cepto tam pio et utili opere 20unquam desisterent, vehementer exorans. Tali enim occa- 21sione infrascriptus sermo quadam vice ab ore ejus excerp- 22tus est in domo Domini Florencii Daventrie.

23‘Sinite parvulos venire ad me: talium enim est regnum 24celorum.’ Marci .x.

25Thema istud preassumpsit sibi ille flos florum, doctor 26doctorum, propugnator devotorum magister Johannes 27Gerson, cancellarius Parisiensis, in tractatu suo quem 28composuit de tractu parvulorum ad Christum, nimirum 29deditus et ipse huic studio, informando eos et audiendo 30eorum confessiones. Distinguit autem libellum prefatum 31in tria: nam collaudat illos qui insistunt parvulorum con- 32versioni; invective terret illos qui avertunt parvulos a 33Christo, adjungens pro majori terrore quod nusquam in

[p. 157]

34evangelio legitur Dominum tam manifeste indigne ali- 35quid tulisse quam ubi apostoli quamvis zelo bono suo 36modo prohibebant eos, qui parvulos adducebant ad eum: 37‘Sinite,’ inquiens, ‘parvulos;’ tercio suadet ipsis par- 38vulis, quatenus jugum Domini tollant et portent ab in- 39fancia sua: hoc enim bonum est eis. Adjungit et quar- 40tum, scilicet baculum sue defensionis, quo defendit se ab 41obtrectatoribus, qui indecens et indignum judicabant 42quod vir tante auctoritatis se tradebat parvulis infor- 43mandis. Quocirca dicit: ‘Non errabat sed prudenter sen- 44tiebat, qui judicabat reformacionem Ecclesie, si qua fieri 45deberet, per conversionem parvulorum fieri debere.’ Hec 46iste.

47Sed et magister Gerhardus Groet primitus in Trajecto 48et in aliis locis laboravit prelatis et focaristis conver- 49tendis, sed parum profecit: plus profecisset, si ab inicio 50Parvulis informandis se occupasset sicut fecerunt disci- 51puli ejus et adhuc faciunt. Hinc senex quidam predicator 52in concilio Constanciensi cuidam dixit: ‘Doleo quod non 53ab inicio solis vetulis, parvulis aut horum similibus la- 54boravi convertendis: nunc vero laboravi quasi incassum, 55quia organisavi salicibus sterilibus in medio Babilonis.’ 56Hinc eciam scripsit magister Henricus de Oytha, famo- 57sus doctor Pragensis, magistro Gerhardo Groet: ‘Mul- 58tum,’ ait, ‘edificor de zelo vestro, etc.; sed quod creditis 59me quoad hoc plus posse proficere dimittendo universi- 60tatem in qua sum et predicando populis, non video. Ecce 61enim nunc per me edificantur clerici sine numero, qui 62mittuntur deinde ad evangelisandum per totum mundum, 63quorum quilibet plus me valet proficere.’ Hec ille. Qui 64unum clericum convertit et ille consequenter decem, et 65deinceps illi decem centum, et centum mille et sic ulte- 66rius, omnium conversorum erit particeps usque in finem 67qui primum convertit; et sic illius gloria semper crescit 68usque in finem mundi, sicut econtra pena pervertencium, 69sicut dicit Augustinus.

70O quantum in morte letabitur ille parvulus, qui occasio- 71nem dedit conversioni unius! Nam dicent angeli de eo: 72‘Benedicta sit anima ista, que nos gaudere fecit super 73peccatoris conversione.’ O quantum purgatorium alle- 74viabit istiusmodi studium! Adducite ergo, o dilectissimi 75filioli, consodales vestros ad collaciones et confessiones 76ad domum Domini Florencii, quatenus noticiam acqui- 77rant cum illis fratribus et tali occasione participes sitis 78conversionis eorum. Quia dico vobis secundum Bedam 79quod sublimior et Deo gracior vita non est quam illo-

[p. 158]

80rum, qui se castigant a viciis, qui virtutum studiis ani- 81mum subigunt, et insuper alios ad auctoris sui graciam 82student convertere et crebra animarum conversione gau- 83dia patrie celestis semper student augere. Et propter 84hanc causam, meo proprio ordine Minorum excepto quem 85quoad personam meam propter predicacionem meam mi- 86chi magis deservire video, nullum statum plus diligo, 87ad nullum plus anhelo quam ad horum fratrum statum; 88et si Minorum ordo non esset, postularem flexis genubus, 89ut me reciperent. Item, si talis casus emergeret quod 90status iste perire vellet et papa michi diceret: ‘Ecce 91ego dispenso tecum, ut mutes ordinem tuum et habitum 92et ingrediaris ad hunc vivendi modum et ne pereat con- 93serves eum,’ ego sine mora id facerem.

94ɑ Quatuor sunt genera hominum, qui multa bona fa- 95cere possunt: rectores scolarium, et lectores sive sub- 96monitores, et hujusmodi fratres, et confessores. Primi 97tres se habent erga parvulos per modum ingerendi cibum 98et digestionem procurandi, confessores procurant eis 99egestionem. Et quia circa parvulos laborant, cito et leviter 100et plus proficiunt quam qui erga induratos viros, secun- 101dum illud: ‘Quod nova testa capit, inveterata sapit;’ 102item: ‘Curvum se prebet, quod ad uncum crescere debet;’ 103item: ‘Anima parvuli est sicut tabula rasa: quicquid ei 104inscribitur retinet, sive bonum sive malum.’

105Felices ergo, o fratres, estis qui hujusmodi studio dediti 106estis. Cavete tamen negligenciam; cavete ne dicatur: 107‘Parvuli petierunt panem et non est inventus qui fran- 108geret eis.’ Item cavete et remissum animum, non corri- 109gendo excessus et non expellendo de medio innocentum 110noxios et pestilenticos, qui inficiunt alios. Date ergo qui- 111busdam lac, quibusdam panem, quibusdam virgam, qui- 112busdam portam. Melius est ut una ovis morbida pereat 113quam multas inficiat. Melius est habere quinquaginta 114bonos quam centum malos. Sic solliciti sitis, ut faciatis 115quod est in vobis. Quod dum facitis, etsi minus proficitis, 116eque mercedem habebitis aut certe potiorem quam si 117multum proficeretis. Nam laborare et non proficere affli- 118git animam, et unusquisque mercedem accipiet secundum 119suum laborem. Quando autem proficitis, quandoque vana 120leticia aut gloria partem tollit mercedis vestre.

121ɑ ‘Sinite’ itaque nec solum sinite sed eciam invitate 122‘parvulos venire ad me: talium est enim regnum celo- 123rum.’ ‘O quam gloriosum est hoc regnum, in quo cum 124Christo regnant omnes sancti amicti stolis albis.’ ‘Beati

[p. 159]

125qui lavant stolas suas, ut sit potestas eorum in ligno vite 126et per portas intrent in civitatem.’

127Civitas autem hec, ut Apocalipsis ultimo habetur, duo-¹²⁷ 128decim portas habet: ab oriente sunt porte tres, ab occi- 129dente porte tres, ab aquilone porte tres, ab austro porte 130tres.

131Prima porta orientis est fides sive cognicio veritatis 132quoad credibilia, secundum illud Salvatoris: ‘Nisi quis 133renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non intrabit 134in regnum celorum.’ Item: ‘Qui crediderit et baptisatus 135fuerit,’ etc. State ergo, fratres, in fide et ab omni specie 136infidelitatis vos cavete. Hinc ammoneo vos, ut nunquam 137scribatis, nunquam servetis illas cedulas aut libellos, in 138quibus continentur sortilegia aut quelibet similia: cruces, 139figure et caracteres, quia trufe sunt. Vos scolares scri- 140bendo ista rogatu vetularum multa mala facitis, et pec- 141catis mortaliter quando scienter hoc facitis.

142Secunda porta est caritas sive amor bonitatis, quia non 143sufficit credere, sed eciam requiritur diligere. Hinc Pau- 144lus dicit: ‘Si habuero omnem fidem ita ut montes trans- 145feram, caritatem autem non habuero, nichil sum;’ ubi 146et premittit: ‘Et adhuc excellenciorem viam ostendo 147vobis,’ quasi diceret portam superexcellenciorem.

148Tercia porta est operacio virtutis, secundum illud: ‘Non 149omnis qui dicit michi: Domine, Domine, intrabit in reg- 150num celorum, sed qui facit voluntatem Patris mei qui in 151celis est.’ Hinc ipse Jhesus ‘cepit facere et docere usque 152in diem qua assumptus est.’

153Porte occidentales sunt porte religionis sive arte peni- 154tencie quasi post occasum orientis, fidei et caritatis.

155Prima harum est omnimoda humiliacio, secundum illud: 156‘Nisi efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum 157celorum.’ Et sub ista comprehenditur primum essenciale 158religionis, quod est obediencia.

159Secunda porta est castitas sive carnis mortificacio, se- 160cundum illud: ‘Regnum celorum vim patitur et violenti 161rapiunt illud.’ Item: ‘Caro et sanguis non possidebunt 162regnum Dei.’ Item Dominus loquitur de eunuchis, ‘qui 163se castraverunt propter regnum Dei,’ id est violenter 164se continuerunt. Nam sunt et eunuchi a nativitate, id est 165naturaliter casti, et hii tantam non habebunt mercedem. 166Tercia porta est altissima paupertatis, secundum illud:¹⁶⁶ 167‘Vade et vende omnia que habes et da pauperibus, et 168habebis thesaurum in celo.’ Item econtra: ‘Possibilius 169est camelum intrare per foramen acus quam divitem

127 ultimo = penultimo

166 paupertatis = paupertas

[p. 160]

170intrare regnum celorum.’ ‘Beati pauperes spiritu’ etc. 171Deinde itur ad portas septentrionales sive aquilonares, 172que sustinent tempestatis aquilonis, secundum illud:¹⁷² 173‘Fili, accedens ad servitutem Dei, sta in timore et pre- 174para animam tuam ad temptacionem.’ Ab aquilone enim 175panditur omne malum: ‘Ecce,’ ait Ezechiel, ‘ventus tur- 176binis venit ab aquilone.’

177Prima harum portarum est stabilis paciencia, secundum 178illud: ‘Oportebat Christum pati et sic intrare in gloriam 179suam.’ Item: ‘Christus factus est obediens Patri usque 180ad mortem crucis, propter quod et exaltavit illum,’ etc. 181Actuum: ‘Per multas tribulaciones oportet nos intrare 182in regnum Dei.’

183Secunda porta est magnanimis confidencia, secundum 184illud: ‘Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit Pa- 185tri meo dare vobis regnum.’ Item Paulus: ‘Nolite amit- 186tere confidenciam vestram, que magnam habet remune- 187racionem.’

188Tercia porta est finalis seu longanimis perseverancia, 189quia ‘qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.’ 190Et ad apostolos Dominus noster: ‘Vos estis, qui perman- 191sistis mecum in temptacionibus meis, et ego dispono vo- 192bis regnum, ut edatis’ etc. Item: ‘Nemo mittens manum 193suam ad aratrum et respiciens retro aptus est regno Dei.’ 194Aquilonis tempestate sedata tranquillitas pacis redit, se- 195cundum illud: ‘Surge aquilo et veni auster, perfla ortum 196meum et fluent aromata illius.’ Dum ergo ad tempus 197non parvum in hiis portis strennuiter militaverimus, tan- 198dem Dominus noster misertus ‘arcum conteret et confringet 199arma et scuta comburet igni’ et dicet: ‘Vacate 200et videte quoniam ego sum DDeus.’ Has itaque portas 201intrare est regno celorum jam approximare.

202Prima harum est speculacio veritatis, secundum illud: 203‘Justum deduxit Dominus per vias rectas,’ scilicet veri- 204tatis, ‘et ostendit illi regnum Dei.’

205Secunda est degustacio bonitatis. Unde ait Dominus 206apostolis: ‘Vobis datum est nosse,’ scilicet sapore et 207gustu, ‘misterium regni, ceteris autem,’ scilicet hujus 208mundi sapientibus, ‘in parabolis.’ Hinc alibi ait: ‘Con- 209fiteor tibi, Domine, Pater celi et terre, quia abscondisti 210hec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvu- 211lis.’

212Tercia est exhortacio ipsius veritatis. Nam ‘qui fecerit et

172 tempestatis = tempestates

[p. 161]

213docuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum.’ Et hec 214porta merito ultimo tanquam ceteris sublimior ponitur, 215quia inssistere conversioni animarum secundum Bedam 216est sublimior et Deo acceptior conversacio que invenitur 217in hac vita. Et secundum alium, forte Richardum, su- 218premum est et nobilius carisma quod a Deo datur homi- 219nibus. Hinc sponse osculum petenti contemplacionis dici- 220tur: ‘Quia meliora sunt ubera tua,’ quibus lactas par- 221vulos, ‘vino’ contemplacionis. Hac de causa Paulus de 222tercio celo descendit ‘factus omnibus omnia;’ hinc cu- 223piebat ‘anathema esse pro fratribus’ suis ; hinc Domi- 224nus descendit et incarnatus est et passus.

225ɑ Nota quod sicut assignate sunt duodecim porte regni 226celestis sive illius supreme civitatis, sic econtra modo 227assignari possunt duodecim porte infernales: scilicet ut 228prima orientalis sit error infidelitatis, secunda pravitas 229voluntatis, tercia pravitas perverse actionis; prima occi- 230dentalis superbia, secunda luxuria, tercia avaricia; prima 231aquilonaris impaciencia, secunda pusillanimis diffidencia, 232tercia imperseverancia; prima australis cecitas intellectus 233aut speculacio falsitatis, secunda obtusitas sive insipiditas 234affectionis aut effectus malicie, tercia exhortacio ad ma- 235lum vel a bono, quod est proprie dyabolicum.

236Ergo, o dilectissimi filioli, fugite portas mortis et intrate 237portas vite. Et quia, ut confido, primas tres orientis in- 238trastis, quia fideles estis et bone voluntatis et bone ope- 239racionis, suadeo nunc, ut portas occidentis id est reli- 240gionis intretis, et primo portam humilitatis et obedien- 241cie, nichil agentes sine consilio.

242Si quando literas scribitis ad parentes aut ab ipsis scrip- 243tas recipitis, superiori vestro primum legendas osten- 244datis. Et si hoc facitis, promitto vobis quod de qualibet 245litera inibi scripta mercedem habebitis. Si aliter facitis, 246dyabolus numerat literas, ut a vobis in penis extorqueat 247eas. Dico vobis quod adhuc in brevi hujusmodi furtive 248litere quosdam ad apostasiam perduxerunt in ordine 249nostro.

250Similiter quantum possum suadeo, ut nusquam eatis sine 251licencia, secundum illas pias consuetudines quas habetis. 252Si hoc facitis, angelus comitetur vos et numerat vesti-²⁵² 253gia vestra, ut de qualibet specialem mercedem recipiatis;²⁵³

252 comitetur = comitatur

253 qualibet = quolibet

[p. 162]

254sed et custodit vos in via diligenter ab omnibus periculis 255sive corporis sive anime, in que incidissetis si sine licen- 256cia exivissetis. Si enim sine licencia exitis, dyabolus est 257comes itineris vestri, numerans vestigia vestra, et ob- 258servat oportunitatem, ut precipitet vos in periculum aut 259in lapsum alicujus temptacionis. Nam et Astion ille sanc- 260tus adolescens dum quadam vice ivisset haurire aquam 261sine licencia patris, in via dyabolus percussit eum gra- 262vissima temptacione carnis. Cui postea increpans dixit 263spiritualis pater ejus Epicticus: ‘Nesciebas, fili, quia²⁶³ 264imperforabile scutum contra sagittas dyaboli est licencia 265et benedictio patris?’

266Nullum locum monasterii sic odit dyabolus sicut domum 267capitularem, quia quicquid alibi lucratur, hoc ibidem per- 268dit. Utinam ergo intelligeretis quantum dyabolum ledi- 269tis, quando correpciones humiliter suscipitis, veniam li- 270benter petitis, ‘Est culpa mea, volo me libenter emen- 271dare’ dicitis. Quando veniam petendo terram osculamini, 272dico vobis quod ipso osculo os dyaboli tanquam lapide 273percutitis. Similiter quando dicitis humiliter: ‘Est culpa 274mea,’ ille superbus stoppelroed sic fugit a vobis sicut 275aliquis trepidus et timidus fugeret a facie gladii ferien- 276tis. Erat quidam obsessus, qui nulla adjuracione potuit 277liberari ; tandem quidam humilis frater prostravit se 278ad recipiendum disciplinam coram eo; quo viso demon 279clamare cepit: ‘Exire volo, exire volo! Cessate, cessate!’ 280Sic et beatus Benedictus cuidam fratri obsesso tantum 281alapam dedit et demonem excussit. Similiter alterum 282virga percussit, qui in choro stare non potuit, et niger 283ethiops post hoc ad eum redire ausus non fuit.

284Qui secundum hec predicta diligenter se exercitant, quan- 285do ad religionem veniunt, statim complent annum pro- 286bacionis sue. Nam prior quidam receptis quadam vice 287ex domo ista talibus forte duobus aut tribus, dum mores 288eorum et ad omnia facilem institucionem vidisset, ait: 289‘Lactati sunt ubere regio.’ Quapropter suadeo vobis, om- 290nibus modis amplecti toto desiderio hunc libellum con- 291suetudinum vestrarum. Et ego certe, dum venisset ad ma- 292nus meas, admirabar super illo quia per omnia quasi no- 293stri ordinis statuta sunt. Benedicta sit manus illa, que 294scripsit et collegit illum pro institucione vestra. Vellem 295et si quid a vobis petere possum peto, ut in recessu vestro 296a domo ista omnes exscribatis illum et vobiscum tollatis 297et sepe perlegatis.

263 Epicticus = Epictetus

[p. 163]

298Suadeo vobis deinde, filii mei dilectissimi, ut saltem unam 299horam captetis in die, in qua sepositis aliis soli Deo va- 300cetis, orando, conscienciam vestram examinando et ali- 301quid de sacra scriptura perlegendo. Et si hoc fideliter 302facitis, nolite credere quod in scolasticalibus minus per 303hoc proficietis. An nescitis quod sanctus Thomas de 304Aquino plus orando profecit quam studendo? Nam cum 305aliqua difficilis questio ei occurreret, quam dissolvere 306non posset, oravit et statim solucionem invenit. Ergo, mi 307dilecti parvuli, habeat Christus aliquam partem diei. Sed 308et tota die sit vobis familiare breves oraciones et devota 309suspiria ad Christum, ad Mariam et ad alios sanctos 310emittere. Nam legitur quendam centum, alium vero vi- 311ginti oraciones tales sub uno prandio emisisse ad Domi- 312num vel ad sanctos.

313Ubique sit Christus vobiscum, in camera, in oratorio, in 314mensa, in platea, in studio; et ne audeatis illo presente 315quod presente patre vestro non auderetis. Puer Jhesus 316quadam vice apparuit puero Edmundo in campo et ait: 317‘Cognoscisne me?’ Illo negante subjunxit Jhesus: ‘Et 318quare me non cognoscis, cum ego ad latus tuum sedere 319solitus sum in scolis?’ Non dubito ego ipsum Dominum 320Jhesum pudicis, mansuetis, devotis, modestis adhuc co- 321tidie in omni loco adesse, sicut econtra carnalibus, impu- 322dicis, iracundis, litigiosis, ociosis, discolis, verbosis, in- 323verecundis et indevotis adest dyabolus. Ergo creberrime 324cogitetis quem presentem habetis et cujus voluntatem 325adimpletis.

326Dum missam auditis, de ipsius Christi presencia precipue 327affectum vestrum excitetis, sic eum facta elevacione 328presentem ymaginantes ac si jam presencialiter patere- 329tur, crucifigeretur et pro salute nostra moreretur. Nolite 330ergo multa lectione tota missa occupati esse; sed qui 331sentit se multis peccatis sordidatum, speret et optet in 332hoc fonte sanguinis Christi lavari. Nam secundum Za- 333chariam ‘fons iste patens est domui David in ablucionem 334peccatorum.’ Qui infirmus est variis temptacionibus, ac- 335cedat ad hunc medicum, qui Jhesus dicitur, id est Sal- 336vator. Qui filius prodigus, accedat et dicat: ‘Pater, pec- 337cavi in celum et coram te ; jam non sum dignus vocari 338filius tuus,’ etc. Qui autem filius bonus et obediens est, 339accedat ad hanc mensam Patris et petat sibi dari panem, 340quia ‘sicut novelle olivarum Ecclesie filii sunt in circuitu 341mense Domini.’ Ovis accedat ad suum pastorem; obliga- 342tus multis debitis et totus pauper in virtutibus accedat 343et petat, quia ‘omnis qui petit accipit,’ etc. Et est in hac

[p. 164]

344passione infinitus thesaurus hominibus, secundum quod 345dicitur in libro Sapiencie. Et hic thesaurus est collectus 346ex omnibus meritis Christi et omnium sanctorum. Et una 347gutta sanguinis Christi tanti precii est, quod omnium 348hominum peccata valuisset diluisse. Item qui graciam 349habet, potest distinguere passionem Christi in sex parti- 350culas et qualibet die feriali de una particula sub missa 351meditari, dominica vero de resurrectione.

352Verum ut secundam occidentalem portam non preterea- 353mus, toto affectu cordis mei, o predulces filioli, rogo et 354suadeo, ut thesaurum illum preciosissimum castitatis 355caute et diligentissime custodiatis. Et ut hoc facere pos- 356sitis, custodite fenestras vestras, videlicet oculos vestros, 357quia impudicus oculus impudici cordis est nuncius; item 358aures vestras, ut non audiatis verba turpia aut carnalia, 359more beati patris nostri Francisci, qui solebat hujusmodi 360colloquia, dum adhuc secularis esset, interrumpere aut 361surgere et de societate fugere. Item precipue hortor et 362cum terrore ammoneo, ut custodiatis manus vestras ab 363inhonesto et inverecundo tactu aut contrectacione mem- 364brorum vestrorum aut sociorum et nullo modo permit- 365tatis circa vos fieri talia. Quadam vice percussa est mul- 366titudo hominum igne sancti Anthonii hac de causa. Alius 367autem subita morte percussus est. Mulier quedam, dum 368hoc ageret, audivit demonem clamantem: ‘Fy, fy, fy!’ 369A contrario vero quedam casta persona hoc observavit, 370quod nunquam sol illustravit nuda crura ejus. Alius, 371dum per aquam transvadare deberet, erubuit coram di- 372scipulo denudare crura sua, quapropter angelus subito 373transposuit eum in alteram ripam. Ergo, predilectissimi 374parvuli mei, ob amorem Dei et sancte genitricis ejus 375obsecro, ut circa custodiam hujus virtutis toto corde om- 376nimoda sollicitudine invigiletis.

377Sed et temptaciones vestras fratribus vestris ex domo 378Domini Florencii vobis deputatis nude reveletis. Sanari 379non potest eger, nisi medico revelet infirmitatem suam. 380Tamdiu enim juxta sentenciam patrum suggestiones do- 381minantur in nobis, quamdiu celantur in corde; mox au- 382tem ut patefacta fuerint marcescunt. Egerrime sustinet 383dyabolus hujusmodi revelaciones et nimis confunditur ab 384eis et fugit et perdit virtutem suam contra hominem. O 385ergo optima confusio, qua sic inimicus confunditur; hec 386est confusio adducens gloriam. Est et alia adducens pe- 387nam: quando confunditur eger, ut non detegat ulcus. 388Erubesce ergo, sed tamen totum dic.

[p. 165]

389Nunc tandem ad terciam portam redeamus, que est por- 390ta paupertatis. Considero nunc vestimenta vestra, inter 391que hec grisei coloris michi placent. Sed et facies pau- 392perum aspicio et in eis tam bonum colorem et carnosi- 393tatem considero ut in divitum faciebus, nam ‘et Pater 394celestis pascit eos.’ Ut quid ergo solliciti sumus pro hiis 395vanis et perituris diviciis? Unum est quod in futurum 396precavens dico: bone sunt ecclesiastice prebende, sed qui 397non volunt comburi ab eis, caveant sibi. Iterum repeto: 398non comburamini ab eis. Unusquisque provideat, ut ad 399eas dignus accedat, vocatus a Spiritu sancto intret, dum 400intraverit bene dispenset: quia quod ex eis ultra simpli- 401cem victum et vestitum est, pauperum est ; si non datur 402eis, furtum et rapina est. Similiter sit unusquisque circa 403aviditatem studendi et studium nimis protrahendi. Nam 404universalia studia bona sunt, sciencia ibi acquiritur, sed 405raro virtutes. Ego vellem me tempus meum, quo Parisius 406studui, in Daventriensi studio expendisse; nam hic scien- 407cia et mores et virtutes docentur, que sunt utiliores 408sciencia. Nam secundum Bernardum super Cantica, quia 409tempus nobis concessum satis est breve et parvum, po- 410cius insistendum luctui penitencie et acquirendis virtu- 411tibus quam semper discere et nunquam sibi vel tarde ma- 412num perfecte ad opus porrigere. Quamdiu autem studio 413insistitis, a facili repatriacione caveatis vobis. Jam pesti- 414lencia scolas Svollenses dissipavit, sed mallem nepotem 415meum, qui illic stetit, in hac patria mori de pestilencia 416quam permittere eum repatriare: hic jam est angelus, 417in patria inter suos consanguineos fieret dyabolus.

418Item secundo suadeo, ut in scolis diligenter dicta lec- 419torum vestrorum signetis, ut tanto tenacius memorie im- 420primatis. Sed et ergo admoneo vos, mi dilectissimi filioli, 421ut semper Deum habeatis in intencione studii vestri: ut 422intencio vestra sit, finito studio, plenius Deo servire; et 423hoc secundum consilium istorum fratrum domus Domini 424Florencii, qui monasteria noscunt an bona sunt an ma- 425la. Nam potius vellem vos mori, pocius in patibulis sus- 426pendi, potius intrare matrimonium et effici seculares 427quam ingredi ad dissolutos religiosos qui non observant 428regulam et tria essencialia. Hujusmodi monasteria sunt 429latrocinia seu spelunce latronum et monachi pejores la- 430tronibus. Qui ergo sic in studio suo Deum intendunt, om- 431nis grammatice et loyce lectio loco oracionis dominice 432eis reputabitur.

433Postremo, quia exempla plus movent quam verba, refe- 434ram quedam facta consodalium vestrorum, ut eo plus

[p. 166]

435vos moveant quo viciniora sunt. Quidam ante duos annos 436vel circa, qui presens jam non est, a ribaldo trusus sive 437percussus in scolis, tacuit cum verecundia et abiit. Quod 438ut alius vidit, factum doluit et sociis suis dixit: ‘Ecce 439quomodo ille bonus juvenis, quem percussi, nichil dicit 440mali ; ergo doleo me fecisse et amodo non faciam.’ Alius 441percutienti se pecuniam dedit, exemplo illius adolescentis, 442qui in portis Atheniensium a senibus illic sedentibus va- 443rie delusus et irrisus et injuriatus ridere cepit. Interro- 444gatus cur rideret respondit: ‘Ego tot annis pecuniam 445dedi injuriantibus michi quod nunc gratis acquiro, et ergo 446rideo.’ Quo audito ajunt senes: ‘Dignus es intrare et 447sapiencie studiis insistere.’ Tercius sedens in scolis et 448scribens, dum ribaldus luctans cum socio immundo pede 449librum ejus calcasset, ad genua cecidit et veniam petiit 450quod librum suum in ejus itinere posuisset. Ille vero 451addens ad cumulum mali, alapam dedit ei, quam parvu- 452lus innocens pacienter suscepit. Sed perversus ille post- 453modum mente pertractans suam perversitatem et juve- 454nis innocenciam et pacienciam, tantum doluit quod eodem 455die religionem introivit. O de facto! o de miraculo! o 456quante virtutis extitit paciencia illa, que dyabolo animam 457rapuit et Christo assignavit! O beate parvule, qui me- 458ruisti in novella etate Christo passo fructum passionis 459assignare, totam celestem curiam de conversione pecca- 460toris letificare! O utinam hii parvuli horum predictorum 461facta vellent imitari! Ecce jam flexis genubus, expansis 462et iterum conjunctis manibus meis, o predilectissimi par- 463vuli, rogo ut predicta hec hereant in memoria vestra. 464Et jam nunc committo vos Deo. Habeatis memoriam mei 465in oracionibus vestris, et ego libenter et singulariter ha- 466bebo memoriam vestri in oracionibus meis. Benedictio 467Dei Patris et sapiencia Filii et gracia Spiritus sancti cu- 468stodiat vos nunc et in eternum. Amen.

469ɑ Hanc collacionem fecit in domo Domini Florencii Da- 470ventrie, anno Domini .M.cccc. lx., post festum Johannis 471Baptiste.

('s-gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, hs. 78 H 54, fol. 6^v-10^v; emmerik, Gymnasiumbibliothek, hs. 5)