Logo DBNL
Verspreide sermoenen (1948)

Verspreide sermoenen

(1948)–Johannes Brugman–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

5 1Hier begint Brugmans collacie 2van den weerdighen heiligen Sacrament2

3Dit is mijn sciencia tema, als die heilighe apostel Pauwels3 4scrijft totten volke ende den heren van Chorinten: ‘Neme, 5tast toe ende etet.’

6Ic heb in mijnen synne oversien die heilige scriftueren, te 7hoep getoghen ende in-een vergadert. Ambrosius, op dese 8woerde des apostels, Nemt, tast toe, etet dat: ‘Soe merct 9die hoge almechticheit, die ongemeten moegentheit ende9 10die oneyndelike mynne ende lieflike guedertierenheit des- 11gheens, die ons noet tot sijnre heiliger werscap. In-deen11 12dat hi seecht, Tast toe: daer-in bewijst hi ons sijn libera-12 13licheit of mildicheit; Etet: daer-in bewijsde hi ons sijn13 14inrelike, lieflike, toeneigelike begheerte tot ons; <Etet:>14 15daer-in bewijsde hi die salicheit der-gheenre, die dat ont- 16fangen.’

17Men vint in al den scriftueren, hoe dat die grote coningen17 18ende mechtighen heren deser werelt hoer kinder plegen te 19laten te tuychtigen ende te leren in eerbarighen sedebar-19 20heit, hoe dat si hem hebben solden in hoeren seden ende20 21gelaet, bi namen aen der tafelen, ende in eerweerdiger re-21 22verencien toe hoeren alderen: op-dat si, overmits der22

23tuyc<h>ticheit ende sedebaerheit hoere kijnder, bekant 24werden over al die werelt, ende hoer glorie ende eer des 25te meerre werde, ende hoer geruycht gebreidt wijde ende25 26verre. Hier-om hielden si bi hem ridders ende baroenen, 27den si hoeren wil hier-in gaven te verstaen, op-dat si hoe- 28ren kinderen solden leren tuycht <ende> sedebaerheit nae 29den wille ende begeerten hoers herten.

30Aldus soe hevet die almechtige God <gedaen>, die een co- 31ninc ende een here is al der werelt, die ons onbecant was 32in sijnre godliker ewicheit, ende ons becant ghewoerden 33is in aenneminge der menscheliker natueren, ende die ons33 34gemynt hevet als een vader sijn lieve kinder, dat hi ons 35openbaert in den woerden des propheten, die seecht: ‘Ghi 36sijt gode ende al kinder des alren-oversten:’ niet van na-36 37tueren, mer van gracien. Op-dat dan sijn eer gebreidt 38werde in hemel ende in eerden, soe heeft hi ons geset vijf38 39tuycht-meesters: als die lieflike heilige apostel Paulus en-39 40de die heilige ewangelisten, sijn gesellen.

41Nu tot deser tijt soe tuychtich <t> ons die heilige apostel 42Paulus mitten woerden, daer ic mede began: ‘Neemt, tast 43toe ende etet.’ Merct wat dat is, dat ghi ontfanct in den 44heiligen Sacrament.

45In den heiligen Sacrament ontfanct ghi vijf stucken.

46Dat ierste stucke is dat Woert, datter aen-nam een vrem- 47de natuer, dat is die menschelike natuer; want ‘hi nam 48aen, dat hi niet en was, ende hi bleef dat hi was.’

49Dat ander was die gescapen siel, die die hemelsche Va- 50der sande in die persoenlicheit Jhesu Cristi.50

51Dat derde is dat uutgestorte bloet, dat daer af-wasschet 52die sunden der werelt.

53Dat vierde is dat verresen geclarificeerde lichaem Cristi.

Dat vijfde is die eenvoldige menscheit, geeinicht der ho- 55ger Drievoldicheit.

56Dat Woert ontfangen wi ende al die verdienten van der56 57tijt dat hi ontfangen waert in sijnre moeder lichaem, totter 58tijt dat hi van Yudas verraden was.

59Die gescapen siel Cristi ontfangen wi van der tijt dat hi 60verraden waert, totter tijt dat hi sprac, hangende in den 61cruce: ‘O mijn hemelsche Vader, vergeeft hem, want si 62en weten niet wat si doen.’

63Dat uutgestorte bloet ontfangen wi van der tijt <...>, tot- 64dat hi van den cruce gedaen waert ende begraven waert.

65Dat geclarificeerde lichaem ons Heren ontfangen wi van 66der tijt dat hi verrees, tot sijnre hemelvaert toe.

67Die sympel eenvoldige menscheit Jhesu Cristi, der hoger 68Drievoldicheit geenicht, ontfangen wi van dat hi te he- 69mel voer ende sit totter rechterhant sijns Vaders in onbe- 70gripeliker claerheit ende glorien.

71Mijn alre-liefste vriende ons lieven Heren, ic seg u dit 72mitten cortsten, want ic hope, dat ghijt redelic wael ver-72 73staet. Mer want ons aldus edelen ende groten gerichte 74voer-geset werden, soe hoert ons toe, dat wi mit alre74 75tuychtiger sedebaerheit ende mit alte groter, weerdiger,75 76ontfruchteliker reverencien toe-tasten.76

 

77Siet, mijn alre-liefste vriende, wi sullen toe-tasten mit drien 78punten.

79Ten iersten sullen wi toe-tasten mit druck der penitencien,79 80ende dese penitencie is tweerleye. Die een is een werclike80

81penitencie, ende dese sal cort ende bescheiden wesen, licht81 82ende henegaende, als u pater seecht: ‘Leest dat of duet82 83dat.’ Die ander is een hebbelike penitencie, ende dese sal83 84altoes duerende wesen, dat is: een stedige wemoedighe84 85overdencken der sunden, uut welken overdencken voertco- 86men die wateren der rouwiger tranen, daer die prophete86 87af seit in den psalm: ‘Ic sal alle nacht mijn bedde was-87 88schen mit mijnen tranen.’ Want dat is een teiken der 89vrintschap, dat men alle-wege beken, dat men den vrint89 90vertoernt heeft, ende dat men daer-om hertelic bedroeft 91si. Mer, mijn alre-liefste vriende, dat gevalt dic, dat me-91 92nich guet mensche sijn sunden biecht daer-om, op-dat hi92 93der drucklicheit ledich werde; mer daer-om en sal men 94niet biechten, mer om gehoersamheit der heiliger Kerken.94

95Ten anderen mael sullen wi toe-tasten mit haete der sun- 96den. Die meisteren van der natueren spreken: ‘Dat edel96 97herte haet sijnen viant, soe dattet noch vrinscappen noch 98geselscap noch sprake mit hem en wilt hebben.’ Nu, een 99recht edel herte, dat God sijnen Here lief-hevet, dat haet 100die sunden als sijnen doet-viant, want die sunde hevet ons 101beroeft van onsen lieven vader, dat is God onsen scepper, 102ende van onser moeder, dat is ons lieve Vrouwe die moe- 103der Gods, ende onser broederen, die hier mit ons pelgri- 104magie hebben gegaen in deser ellenden ende nu totten va- 105derlande der hemelscher glorien sijn gecomen, ende oec 106onser susteren, dat sijn die hemelsche creatueren, dat sijn 107die heilige engelen; ende al onse lieve vriende gedoet, dat107

108sijn die natuerlike crachten ende affeccien der sielen, ende108 109beroeft van onsen vaderliken erve, dat is dat ewighe le-109 110ven, ende naect neder-ghesant in den kerker dis onsaligen110 111levens. Heeft ons dit die sunde gedaen, hebben wi dan 112een edel herte, soe en sullen wi voertmeer gheen vrintscap112 113noch sprake noch oec geselscap mit hem hebben, mer een 114stedige ende een ewige viantscap. Mer nu is menich guet 115kint, die overmits inseindinge des boesen geest lijt beco-115 116ringe van onmenscheliken beelden ende duveliken inval,116 117die daer-om in hem selven wort verscrickt, ende ontsiet117 118sich te gaen totter tafelen des guedertierennen Heren, die 119ons doch alsoe liefliken noedt tot sijnre werscap, spre- 120kende: ‘Neme, tast toe, ete dat.’ Mer daer-om en sal sich 121niement af-halden noch vreemde maken van den heiligen121 122Sacrament, al wie onmenschelic of duvelic ende wie boese122 123dat die beelden sijn, of oec wie voel ende menichvoldich 124dat si sijn: alsoe verre als die mensche in sijnen gemoede124 125begrepen hevet, den sunden of suntlike beelden <n> um-125 126mermeer te consenteren. Want het is den menschen on- 127moegelic die haestige inval der gedachten te bedwingen,127 128die gelijc den blixem des hemels gaen ende comen. Want 129het schijnt moegeliker, dat die mensche opter eerden ston- 130de ende hielde mit sijnen handen die firmament ende pla- 131neten des hemels stil-staende van hoeren stedigen omloe- pen, 132dat nochtant onmoegelic waer enighen creatuer, dan 133dat die mensche sijn herte solde konnen bedwingen van 134den in-valle der boeser beelden. Want die guedertieren 135Here verhenget dicwile, dat sijn uutvercoren vriende mit135

136dusdanen becoringen boeser beelden vermoit ende geprueft136 137werden, op-dat si nae der vermoeitheit des arbeits comen 138totter rusten, ende nae den stride totten seghe der glorien. 139Want niement en mach vechten, hi en heb enen strijt, en-139 140de niemen en mach strijden, hi en heb enen camp, ende 141niement en sal werden ghecroent, ten-si dat hi verwynne, 142ende niement en mach in den dage sijnre croninge hoech-142 143like geeert werden, ten-si dat hi bewisen can, dat hi eer- 144like hebbe gestreden. Aldus sijn wi gesat in den camp 145onser synne om te striden mit onsen viant. Ist dat wi ver- 146winnen, verdruckende die inval boeser beelden, alsoe dick146 147stigen neder die hoge choer der heiliger virtuten om ons te147 148cronen. Ende hier-uut ist openbaer, uut wie groter liefden148 149die lieve Here, ‘die suet is ende vol ontfermherticheit’, uut 150sijnre guedertierenheit verhenget, dat sijn uutvercoren in 151desen leven mit becoringe des boesen geestes werden ge- 152cruyst in den gemoede, ende mit menigerhande lijden ende 153bedroefenisse versocht ende geprueft, op-dat si claer wer- 154den als dat alre-edelste golt, overmits den vuere der tribu- 155lacien ende der droefheit, ende dat hoer loen des te mee- 156re werde ende te hoger sijn moege bi Gode, hoeren Here. 157Want voer ellic boese invalle, dat die mensche weder- 158staet ende uut sijnre herten weert, soe wort hi gecroent mit 159eenre sunderlinger cronen van den heiligen virtuten, die159 160mit alte groeter vrouden sich verbliden in des menschen160 161seghe ende verwinninge ende staen den menschen bi, hem 162sterkende ende troestende, ende sijn oec opvarende voer162 163Gode, hoeren Here, mit groter begeerten des menschen 164strijt ende seghe hoeren Here te kundigen, ende sijnen

165gueden wille ende werken hem offerende, ende hoer ge- 166bet puer ende onbesmet voer hem, die si dus mit groter 167liefden mynnen, voer Gode uutstorten<de>, ende sijn 168gracie hem wederbrengende, op-dat si in den strijde dis 169ellendigen levens niet en gebreken. Want al dat leven des169 170menschen is een stedich strijt ende ridderscap in deser tijt, 171overmits die stadige aenvechtinge der boeser gheesten en- 172de menichvoldige jegenheit, anxten ende droevicheit, daer172 173die mensche onder-gheset is, recht als een rose onder die 174doerne, daer-van gescreven staet: ‘Alsoe als die lelye is 175onder die doerne, alsoe is mijn vryndinne onder den 176dochteren.’ Want alsoe als die rose of lelye van den doer- 177nen swaerliken werden ghesteken ende geprekelt, soe si177 178sueteren roeke uut-gheven: des-gelijc een guet herte, soe 179het swaerliker wort geprekelt mitten doernen der becorin- 180ghen ende van buten mit druc ende lijden overmits versma- 181denisse ende vernederinge, soe het sueteren roeke geeft 182overmits verduldicheit ende oetmoedicheit.

183Ten derden male sullen wi toe-tasten mit liefden der ge- 184rechticheit. Want gerechticheit is een doecht, die enen 185iegeliken gheeft dat hem toe-hoert. Aldus overmits liefde 186der gerechticheit sullen wi pijnen gerechtelike te leven in186 187voersichtiger hoeden ons selfs, vrindelic, troestelick ende187 188behulpelic ons bewisende tot onsen naesten in sijnre noet, 189ende gehoersamheit ende liefde tot onsen oversten heb- 190bende, hoer gebode volbrengende, ende Gode den Here, 191onsen scepper, reverencie ende weerdicheit bewisende,191 192soe-dat wi ons mit alre oetmoedicheit onder sijn voete 193werpen[de]. Want aldus doende ende van doechden tot

194doechden voertgaende bewisen wi hem grote eer ende 195weerdicheit, ende in desen soe staet die liefde der gerech-195 196ticheit. Ende op-dat wi in desen geduerende salich moe- 197gen werden, soe sullen wi hebben indacht, toedacht ende 198bedacht. Indacht, dat is aenheven des guets: ende in de-198 199sen sullen wi merken dat waer-om in den beghinne ende 200in dat eynde ons wercs. Toedacht, dat is sueticheit des200 201bi-blivens in den begonnen guede: want dat beginne des 202guets en hilpt ons niet totter salicheit, het en si datter toe-202 203gedaen werde die sueticheit des bi-blivens. Bidacht, dat 204is dat guet, dat wi voer-namen, te werc gaen: want over-204 205mits dat guede werck ende dat bi-bliven des gueden 206wercks, soe vintmen die vrucht der ewigher salicheit.

 

207Mit drien punten sullen wi eten.

208Dat ierste is: mit godliker liefden, soe-dat wi God den 209Here lief-hebben boven alle dinc, ende om sijn liefde ver- 210smaen al vergenclike dingen, want dat gewarige af-schei-210 211den van den creatueren maect een gans vereniginge mitten 212scepper der creatueren.

213Ten anderen mael sullen wi eten mit medelider bevoeli-213 214cheit ende mit inreliker begeerte onser naesten salicheit,214 215sunderlinge der-gheenre daer wi mede om-gaen.

216Ten derden mael soe sullen wi eten mit eenre oetmoediger 217vernederder consciencien, ende dese was in Johannes, 218want Johannes beduyt alsoe voel als: daer die gracie in 219is. Want in eenre oetmoediger vernederder consciencien 220rust die gracie des Heren, ende dese is altoes den Here 221ontsiende, op-dat hi die in-gestorte gracie niet en verlies.221

222Gelijc als wi van Johannes lesen, doe hi Cristum aentas-222 223ten solde lichaemliken, soe waert al sijn lichaem bevende, 224dat hem beide hande ende voete begaven ende herte,224 225stemme ende synne, van groter on<t>sienliker weerdicheit,225 226ende sprac mit bevender oetmoediger stemmen, aensiende 227die onbegripelike oetmoedicheit Cristi: ‘O Salvator,’ dats: 228o Cristus, ‘heil ende salichmaker al der werelt, reynige, 229heilige ende benedie my;’ recht of hi seggen wolde: 230‘Ten-si dattu my ierst reinichste, heiliges ende gebenedies, 231ic en dardi niet aentasten of rueren.’ Waer-in wi geleert231 232werden, mit wie groter ontsienliker reverencien ende in- 233nicheit wi ons sullen bereiden tontfangen dat lichaem ons 234Heren Jhesu Cristi. Want eenre oetmoediger consciencien, 235dats een oetmoedich rouwich herte dat hem selven bekent235 236ende voer Gode nedert, is hem een in-woeninge, ende is 237bequaem te ontfangen dat heilige Sacrament ende alle die 238vrucht der heiliger verdienten Cristi.

239Want als wi ontfangen dat Woert, dat daer aen-nam 240menschelike natuer, soe werden wi gesterckt in den 241crachten onser sielen, die-welke gebroest ende ghecrenckt241 242sijn overmits den sunden.

243Ende als wi ontfangen dat heilige bloet, soe werden wi 244gereinicht van allen smetten der sunden, beide van dage- 245lixen ende doetliken, die onwetentlic in der sielen <sijn>, 246daer men doch een gemeyne mishagen van hevet, ende246 247daer men sich gheerne af reinyghen wolde mit biechten 248ende penitencien, of men si bekende; want dat bloet248 249Cristi waert overvloedelike uutgestort, opdattet ons reini- 250gen solde van onsen sunden. Ende dit is, dat die heilige

251propheet begeerde doe hi sprac: ‘O Here, du sals my 252besprengen mit ysop’ des heilighen bloets dijns Soens, ons 253Heren Jhesu Cristi, ‘op-dat ic,’ in der oetmoedicheit sijnre 254godliker liefden, ‘moegen werden gewasschen’ van allen 255smetten der sunden. Want dat bloet Cristi puer is, soe 256purgeret alle manier der sunden.256

257Mer in den ontfangen der weerdiger sielen soe wort ons 258gegeven die vrucht onser verloesinghe ende ganse quijtla- 259tingen alre scholt ende mysdaet. Ende niet alleen wi, mer 260oec alle creatueren in hemel ende in eerden ontfangen 261vrouden van der vrucht onser salicheit, als wi ontfangen 262dat heilige Sacrament. Want die heilige engelen verbli- 263den hem vroelike in onser werscappen ende hebben grote263 264genuechte te sijn in onser geselscap, ende die heiligen 265werden mit ons gevoet van den dronckenmakenden smake 266godliker weelden. Die sunderen ontfangen barmherticheit, 267soe-dat si, overmits der ontfermherticheit Gods een cracht267 268om verdiente des Sacraments ontfunckt mitten vuer des268 269rouwen, op-halden van hoeren quaden leven ende doen 270penitencie van den dat si voer mysdaen hebben. Aldus270 271wanneer wi overmits den toeganc des heiligen Sacraments271 272ende die groete overvloedige verdienten des Heren beruert 273werden, beide mit rouwe onser sunden ende mit begeerten273 274te ontfangen dat heilige Sacrament: soe sullen wi ons 275daer-toe bereiden mit groeter reverencien in eenre oetmoe- 276diger vernederder consciencien, ende mit opheven herten276 277in den hemel - dats dat ons wanderinge sal sijn hemels277 278ende niet eertsche, dat is suntlic of begripelic, - ende mit278

279neder-gheslagenen oghen niet en dorren opsien [de] in den279 280hemel, overmits dat claer bekennen onser groeter menich- 281voldiger sunden, daer wi God den Here alsoe swaerliken 282mede vertoernt hebben, sprekende mit herten ende mit 283monde: ‘O lieve Here, verberme-di doch over my armen283 284bedroefde sunderse.’ Alsoe haest als wi dan dat heilige284 285Sacrament van des priesters handen ontfangen, alsoe haest 286alst over die lippen gaet ende als wijt mit onser tongen286 287rueren, soe werden al ons doetlike sunden, die wi gebiecht 288hebben of gheerne biechten wolden of wise bekenden, in288 289dagelixen sunden ghewandelt, ende alsoe vruech alst dan289 290in-tret in die siele, soe worpet die dagelixe sunden achter290 291rugghe, ende wi ontfangen volcomen quijtlatinghe ende 292vergiffenisse alre sunden, ende het blijft voert-aen bi ons, 293alsoe warechtelic als men hem siet in der monstrancie, hent293 294soe langhe dat wi doetlike sunde doen; want alsoe geringe294 295als wi den consenteren, soe verliesen wi hem ende al sijn 296gracie.

297Als wi ontfangen dat gecla<ri>ficeerde lichaem, soe wer- 298den wi verclaert, ende verlicht al die crachten onser sie- 299len ende doergaen mitter sonnen der rechtverdicheit, hier299 300in der tijt overmits gracie, ende nae deser tijt soe sal hi 301nae den woerden des apostels ‘den lichaem onser nederheit 302gelijc maken den lichaem sijnre claerheit,’ ende sullen 303hem mit vrouden bescouwen ‘van aensichte tot aensichte’ 304ende ‘van claerheit tot claerheiden.’

305Als wi ontfangen die eenvoldighe menscheit gheenicht der

306hogher Drievoldicheit, soe wort die siele onversceidelike 307verenicht mitter godheit, ende der gotliker natueren alsoe 308liefliken verselt, soe-dat si mach werden van ghenaden308 309dat God is van natueren, ende God blijft in hoer ende si 310in hem, het en si dat sijt mit sunden verdiene dat hi van310 311hoer scheide. Ende dat is dat sante Johan seecht int ewan- 312gelie: ‘Die mijn vleische it ende mijn bloet drinckt, die 313blijft in mi ende ic in hem.’ Die blijft in mi, die te-hants 314begrepen hevet in sijnen synne, dat hi mi niet meer en wil 315vertoernen. Want die ganse ende gewarige afkeer van 316den sunden verenicht die siele volcomelic mit Gode, ende 317maect se abel ende bequaem te ontfangen die vruchte des 318heiligen Sacraments. Ende die siele wort doergaen mitten 319smaec der godheit ende mit sijnre onbegripeliker sueticheit 320ende droncken vanden wijn der gotliker genaden, alsoe 321dat si hoers selfs ende alre creatueren vergit ende wort 322volcomelike verenicht mitter hoger volcomenheit in onghe- 323metenre liefden hier in der tijt, ende nae deser tijt sal si 324hoer noch volcomeliker werden geenicht in den ghebruken324 325der ewiger glorien ende in bescouwen der glorioser god- 326heit verenicht mitter menscheit Jhesu Cristi, welke be- 327scouwinge der saligher sielen geeft onbegripelike blijtscap, 328ende werden in den aensien der ondenckeliker claerheit 329der heiliger Drievoldicheit in eenheit des godliken wesens 330salichlike gevoedt ende vermaect.

331Tot welker glorien ons oec brengen moet die Vader, die331 332Soen ende die heilige Gheest, die ganse Drievoldicheit 333altemale: soe-dat wi hier mit hem werden verenicht, <en- 334de> sijns moeten ghebruken in der ewicheit. Amen.

 

(gent, Universiteitsbibliotheek, hs. 1301, fol. 161r-169v)


Vorige Volgende