Spraakkunst van het hedendaagsche Spaansch. Deel 2

[p. 45]

Vier en twintigste les
Het gebruik van de wijzen

Het gebruik van de wijzen (modos) verschilt aanmerkelijk in het Spaans en in het Nederlands. Het meeste treft ons het rijke gebruik dat de Spanjaarden, in de schrijftaal en in de spreektaal, maken van de aanvoegende wijs (subjuntivo). De essentiële betekenis van de subjuntivo is dat de daarin uitgedrukte handeling of toestand denkbeeldig is. Het gebruik van de subjuntivo is niet volstrekt in regels vast te stellen, men moet het van deze algemene eigenschap uit beoordelen. De meest voorkomende gevallen waarin de subjuntivo wordt gebruikt zijn de volgende:

Ten eerste na de werkwoorden die een wens, gebod, verbod, behoefte, verlangen, bedoeling, verwachting, toestemming en dgl. uitdrukken, bijv. desear, mandar, necesitar, esperar, procurar, empeñarse, permitir en dgl.

Ten tweede na de werkwoorden van denken, beweren, zeggen, indien deze door een ontkenning, vragende vorm of bijwoord van twijfel een onzekerheid te kennen geven. Verder ook na ww. die onzekerheid of twijfel uitdrukken.

Ten derde na de onpersoonlijke ww. welke een noodzakelijkheid, een doelmatigheid, een wenselijkheid, een mogelijkheid, een onmogelijkheid, een gevoelsaandoening, een goed- of afkeuring te kennen geven (Een vreemdeling doet over 't geheel beter met na onpersoonl. ww. een onbepaalde wijs te gebruiken).

Ten vierde na de werkwoorden die een gemoedsaandoening, zoals vrees, dankbaarheid, verbazing, ontzetting, vreugde, verdriet en dgl. te kennen geven.

Ten vijfde na de voegwoorden a fin de que, para que opdat, como quiera que hoe dan ook, como si, cual si alsof, con tal (de) que mits, onder voorwaarde dat, antes que voordat, sin que zonder dat, no porque niet omdat. In een zinsverband dat wil doen uitkomen dat de mededeling welke wordt gedaan mogelijk, twijfelachtig of denkbeeldig is, of reden tot verwondering en dgl. geeft, staat ook de subjuntivo na de voegwoorden apenas nauwelijks, así que, en cuanto que, luego que zo spoedig als, cuando wanneer, hasta que

[p. 46]

totdat, hasta que no zolang niet, aunque hoewel, por mucho que, por más que hoezeer ook, siempre que steeds wanneer, de manera que, de modo que op die manier dat, mientras zolang, totdat.

Ten zesde in betrekkelijke bijzinnen als daarin een denkbeeldig, gewenst, te duchten en dgl. feit wordt medegedeeld, of wanneer de hoofdzin een ontkenning bevat.

Ten zevende in voorwaardelijke zinnen (A) als de, met si indien, ingeleide zin een onvervulbare of onwerkelijke veronderstelling inhoudt. Het van si afhankelijke ww. staat dan in de subj. del imp., het werkwoord van de hoofdzin insgelijks, of in de condicionalis welks positie als tijd of wijs in het Spaans niet vast omgrensd is. Is de voorwaarde een vage werkelijkheid (B) dan staat het ww. in de voorw. zin in de subj. del futuro (weinig gebruikelijk in de spreektaal en vervangen door de indicativo del presente).

Ten achtste wordt de subj. del imp. ook zelfstandig gebruikt, in elliptische constructies voornamelijk, in concessieve zinnen en in zinnen die een wens, verwondering te kennen geven, bijv. ¡Quién fuera rico! als ik maar rijk was! Bueno fuera 't zou wat moois zijn. De subj. del pres. kan eveneens zonder voegwoord voorkomen om een wens en dgl. te kennen te geven. Ook dit is een elliptische constructie. Bijv. Viva en dgl.

In oefening A zijn voorbeelden gegeven. In niet aanstonds duidelijke gevallen verwijzen wij met een Romeins getal tussen haakjes naar een van de acht vermelde gevallen.

De aantonende wijs. De aantonende wijs (indicativo) vermeldt een werkelijk of als werkelijk voorgesteld of gedacht feit. Verder wordt de indicativo del pres. en de indic. del fut. ook gebruikt als een verzachte gebiedende wijs, bijv. le preguntas si dan vraag je hem of, le explicarás je moet hem dan uitleggen, en dgl. In de omgangstaal wordt het geval VII A dikwijls door twee indic. del pres. uitgedrukt, bijv. si lo sé no vengo¹⁾ als ik het geweten had, was ik niet gekomen.

De indicativo del futuro staat in gevallen waar een Nederlander geneigd is een condicionalis te gebruiken. Bijvoorbeeld:

¿Habrá hombres que? zouden er mensen zijn die. Dus in uitroepen of vragen die verbazing en dgl te kennen geven. De indicativo del futuro dient ook als verzachte imperativo bijv. le comunicarás que, je moet hem dan mededelen dat.

1) Voor de vervoeging van deze onregelm. w.w. zie les XXVIII en XXIX.

[p. 47]

De onbepaalde wijs. De onbepaalde wijs (infinitivo) wordt in het Spaans wel als zelfst. nmwr. gebruikt, dikwijls met behoud van zijn karakter als werkwoord, dus met een object of bijwoord, bijv. el contestar tales cosas, het zulke dingen antwoorden; of al contestar tales preguntas bij het antwoorden van zulke vragen. De infinitivo wordt met een voorafgaand zelfst. nmwr., bijv. nmwr. of bijw. verbonden met het voorzetsel de, bijv. el deseo de contestar, het verlangen om te antwoorden; fácil de contestar, gemakkelijk te antwoorden; lejos de contestar, verre van te antwoorden. Met de ww. van beweging en ww. als aprender, enseñar e.a. wordt de inf. verbonden door het voorzetsel a.

De infinitivo kan als subject een pers. vrnw. of een zelfst. nmwr. hebben en door een voorzetsel¹⁾ worden ingeleid. Bijv. a contestarle yo als ik hem geantwoord had; con ser él mi maestro, hoewel hij mijn (leer)meester is; por ser tan difícil el español omdat het Spaans zo moeilijk is, e.a. Het subject wordt wel weggelaten, en de infinitivo moet dikwijls door ons als een passief worden vertaald, bijv. un campo sin labrar een onbewerkt stuk land; dejó la carta sin escribir hij liet de brief ongeschreven. Zeer veelvuldig is in het Spaans de infinitivo na een vraagwoord in directe of indirecte vragen, bijv. no encontró un sitio donde sentarse hij vond geen plaats om te gaan zitten. Even veelvuldig is de infinitivo in betrekkelijke bijzinnen, bijv. no tengo con quien consultar el caso, ik heb niemand met wien ik het geval kan bespreken. De infinitivo kan ook als in het Nederlands als algemene imperativo worden gebruikt, bijv. circular por la derecha, rechtshouden; no fumar niet roken.

De gebiedende wijs (imperativo) is, zoals men in de voorbeelden van de vervoegingen heeft gezien, in de beleefdheidsvormen en in de ontkennende vormen vervangen door de subjuntivo. Een merkwaardig gebruik van de imperativo vindt men in gemeenzame, doch ook in de schrijftaal doorgedrongen, uitdrukkingen als come que come, habla que habla, sube que sube, en dgl., in het Nederlands te vertalen met ‘al etende’, of ‘door te eten zoveel als men kon’ enz. Het zijn elliptische zegswijzen. Ons ‘laten zij wachten’, ‘laten zij binnenkomen’, wordt in het Spaans weergegeven met een subjuntivo en het voegwoord que, bijv. que esperen, que entren, que suban.

1) Voor de voorzetsels zie les XXVII.

[p. 48]

Woordenlijst

la humedad	de vochtigheid
agarrar	vastgrijpen, hier: wortel schieten
el pecado mortal	de doodzonde
mudarse de casa	(gaan) verhuizen
la tez	de teint
firmar	tekenen, zijn handtekening zetten
húmedo	vochtig
el piso	de grond, de verdieping
la esterilla	het vloermatje
la estera	de mat
resguardar de	behoeden voor, beschutten tegen
el colegio	de middelbare school
al aire libre	in de open lucht
oculto	verborgen
la casucha^1)	het huisje
desprenderse	los gaan, zich losmaken, afvallen (bijv. fruit)
echar a carrer	het op een draf zetten
en otro tiempo	vroeger
el (la) dote	de bruidsschat
pasar de moda	uit de mode raken
la piel	het bont
raerse	kaal worden
la joya	het kleinood
empeñar	belenen
fracasar	mislukken
instar	aandrijven
me instan	men dringt er bij mij op aan
estar a la mira	op de uitkijk zijn, staan
traspasar	van de hand doen
salir en traspasa	tweede hands aangeboden worden
semejante (gewoonlijk zonder onbep. lidw.)	zulk een
el madrileño	de Madrileen
admitir	aannemen, toegeven, toelaten
el objeto	het voorwerp, het doel
el piso bajo	de benedenverdieping
el principal	de eerste (en voornaamste) verdieping
el renombre	de naam, reputatie
quitar	wegnemen
lo uno no quita lo otro	het een belet het andere niet
tirar	wegwerpen
ser capaz de	in staat zijn tot
no comprende lo	hij begrijpt niet
útil que es	hoe nuttig het is
acudir	toelopen, te hulp snellen
la atrocidad	de wreedheid, de wrede daad
feroz	woest

1) De uitgang -ucha heeft iets minachtends. Zie les XXIX.

[p. 49]

la materia	de stof, het onderwerp
el auxilio	de hulp
opinar	van mening zijn
detalladamente	omstandig
informar	inlichten
subir	naar boven gaan, naar boven brengen
la empresa	de onderneming
tanto (tiempo)	zo lang
la sala de espera	de wachtkamer
la colección	de keur, de verzameling
un conocido nuestro	een kennis van ons
con desdén,	} smalend
desdeñosamente	} smalend
de antemano	vooruit, bij voorbaat
influenciar	beïnvloeden
la niebla	de nevel, de mist
desaparecer	hier: optrekken
seguir leyendo	doorlezen
de modo comprensivo	op bevattelijke wijze
abstenerse de	zich onthouden van
el juicio	het oordeel
el último día de mi vida	mijn laatste levensdag
ser aprobado	slagen (bij examen)
ser suspendido,	} zakken
caer	} zakken
crítico	critisch
fijarse en	letten op, in 't oog vatten, houden
me extraño de, me extraña	ik verbaas me over, het verbaast me
la carta a la redactión	het ingezonden stuk
llamar la atención a	de aandacht vestigen op
tener éxito	slagen, succes hebben
acostumbrarse a	zich gewennen aan
despedirse	afscheid nemen
estar ocupado	druk bezig zijn, bezet zijn
indicar	aanwijzen, aangeven
me conviene	het schikt me
es preciso	} het is nodig
es necesario	} het is nodig
es menester	} het is nodig
es fuerza	} het is nodig
es forzoso	} het is nodig
es posible,	} het is mogelijk
puede^1) ser	} het is mogelijk
es imposible	het is onmogelijk
es bueno, es mejor	het is goed, beter
importa	het is van belang
es tiempo	het is tijd (d.i. de gunstige gelegenheid)
es lástima	het is jammer

Opmerking. Don Julio Sánchez. Don voor de voornaam. Dit don, voor vrouwen doña, is in zichzelf geen onderscheiding. Het kan een zekere affectieve waarde hebben, vooral in de persoonlijke omgang. Doña hoofdzakelijk voor de namen van getrouwde vrouwen, ook wel

1) Zie les XXVIII.

[p. 50]

voor ongetrouwde vrouwen gebruikelijk, bijv. voor de prinsessen van den bloede, oudere dames of jongemeisjes van enige distinctie. Dit laatste komt in de omgangs- en schrijftaal weinig voor.

Oefening A

Esperaban a que llegasen noticias. Es triste cosa que el trabajo sea (III) una limosna que haya (VI) que pedir llamando a las puertas de los ricos. La niña volcó agua sobre el suelo como si se hubieran (V) plantado flores y necesitasen¹⁾ de la humedad para agarrar. Si hubiese (VII A) llegado un vagabundo nadie pensaría que sin pedir permiso se sentara en este sitio. No comprendían los campesinos que un señorito estuviese (IV) de su parte. De los pecados mortales, por muy mortales que (hoe.... ook) sean nadie está libre. Hasta que no venzamos la oposición no tendremos la tierra. Cuando vuelva le explicaré el asunto. Si vuelvo me mudo de casa, esta casa ya no me gusta. La cabeza rubia, de tez muy blanca, hubiera (VIII) podido (kunnen) ser de un ángel de Rubens. La Carmen creía que era obligación suya impedir que Fernando se aburriera (I). Que esperen un poco y cuando concluya (= klaar zal zijn met) de firmar, que pasen, dijo (= zeide) el ministro. Viven estos pobres aldeanos en cuartos húmedos con el piso de piedra sin que tengan ni (= zelfs) una esterilla ni nada (hier: of iets) que resguarde los pies de la frialdad. Los campesinos enviaban sus hijos al viejo maestro para que les enseñara a leer y a escribir. El inglés ponía en duda (= trok in twijfel) de que hubiera (II) en Madrid un colegio mayor que aquel colegio al aire libre de Londres. No hubieran entendido mucho más si alguien les hubiera (VIIA) explicado la causa oculta de su sonrisa. Si tuviera cuatro cuartos (= een paar duiten) mañana mismo repararía mi casucha (VIA). Se espera a que la fruta esté madura y se desprenda sola²⁾. He encargado a Pedro que me avise (I) luego que se sienta venir (= komen) el autobús. Me encanta que haya (IV) usted venido (= gekomen). Si me hubiera atrevido hubiera echado a correr detrás de ellos. En otro tiempo hubiera podido casarse si su hermano no la hubiese pedido prestado su dote. ¿A qué edad se marchó usted a La China³⁾? A los veinticuatro años; hubiera podido (= kunnen) marcharme antes si no hubiera caido enfermo mi padre. ¿Qué haría

1) Dit tweede ww. is ter verbreking van de eentonigheid in de -ase vorm geplaatst.

2) Sola. Men lette op dit bijv. nmwr. met adverbiale functie: uit eigen beweging, uit zich zelf, van zelf. Zie les XX.

3) Enkele namen van landen hebben het lidwoord, bijv. El Japón, El Perú, La China.

[p. 51]

(= zou doen) la pobre actriz cuando sus vestidos se hubieran pasado de moda, cuando las pieles se hubieran raído, y cuando las joyas se hubieran empeñado? ¿Era posible que él tuviese un aspecto claro de pintor fracasado? Era casi como si fuesen (V) unos viejos amigos. El príncipe no podía (= kon) concebir que un negro fuese (II) un hombre como él, con iguales derechos. Le instaron para que estuviese a la mira por si salía alguna imprenta en traspasa. ¿No hay un sitio por ahí donde sentarnos? Pero, ¿será verdad? ¿Habrán oído (= gehoord) bien? ¿Qué habrá pasado? se preguntaron todos. Al ver(zien) aquel tipo exigió su mujer que no volviera más a aparecer por casa semejante hombre. El médico le recomendó que estuviese el mayor tiempo posible al aire libre. Al madrileño bastaba que una cosa fuera catalana (subj. duidt hier aan dat de verteller in het midden wil laten of het Catalaans is of niet) para que le pareciera mala. Sería injusto que me juzgase (III) usted mal. ¿Estos serán gallegos? preguntó Carlos. Como (hier: daar) el viejo escéptico no admitía una voluntad superior que dirigiera (VI) los destinos de los hombres, pensaba que, aunque las desgracias y las enfermedades en sí no tuviesen (V) un objeto moral, el individuo podía (= kon) dárselos. Como (= daar) no le interesaban las noticias que pudieran (V, zouden kunnen) tener los periódicos, no los compraba. El médico preguntó en el piso bajo por la casa de doña Pilar y le indicaron que subiera (I) al principal. El ser eseritor y tener renombre universal no quita el ser hombre modesto. Le mandaron acostarse en seguida y quedarse en cama algunos días. Me tomo la libertad de dirigirme a usted. Este joven es capaz de tirar los libros y está lejos de comprender lo útil que es tener una instrucción sólida. Acudieron a sacarle de su situación desagradable. A juzgar por el aspecto feroz que tiene uno le creería capaz de toda clase de atrocidades. El libro se quedó sin imprimir. Con ser él tan joven ya está muy adelantado en la materia. No tiene a quien pedir auxilio.

Oefening B

Wij zijn van mening dat u dit geval omstandig moet¹⁾ beschrijven opdat wij juist worden ingelicht en dus ook de lezers van ons blad tot in bijzonderheden worden ingelicht. Zij wensten dat wij aanstonds vertrokken, omdat zij vreesden dat wij de trein zouden missen. Hij liet de koffers boven brengen. Hij is een handig baasje en zal gedaan krijgen dat men hem zo spoedig mogelijk laat vertrekken. Ik hoop dat u deze onderneming zal²⁾ steunen. Het spijt ons erg dat wij u zo

1) Dit moet wordt uitgedrukt door de subjuntivo van beschrijven.

2) Dit zal wordt uitgedrukt door de presente subj. van steunen.

[p. 52]

lang hebben laten wachten, maar wij geloven niet dat u zich verveeld heeft. Het is onmogelijk dat een man als u zich zou vervelen in een wachtkamer met een keur van boeken. Het is beter dat u hierover met uw vader spreekt, het is van belang dat hij op de hoogte is. In plaats dat hij ons schreef, schreef hij aan een kennis van ons, alsof deze verplicht zou zijn als bemiddelaar op te treden. Zonder dat zij het boek hadden gelezen, spraken zij er smalend over om vooruit de mensen te beïnvloeden. Voordat je deze reis onderneemt, moet je een goed boek lezen dat het land en de bevolking beschrijft. Zo spoedig ik terug ben zal ik u schrijven. Zo spoedig hij terug was schreef hij. Wanneer wij vertrekken zenden wij u bericht. Als wij vertrokken waren zouden wij u een prentbriefkaart hebben gezonden. Zolang de mist niet is opgetrokken blijven wij hier. Hij leest door, ook al begrijpt hij niet wat hij leest. Ook al was hij hier hij zou zich toch onthouden van iedere critiek. Misschien interesseert het haar niet. Ik zoek een boek dat mij op bevattelijke wijze inlicht over deze kwestie. Er zijn weinig studenten die studeren om de wetenschap. Pas op, dit kind gelooft alles wat je hem vertelt. Als de deur open is ga dan (onvert. laten) naar binnen. Als de deur open mocht zijn bel dan niet. Als de deur open was geweest zouden wij naar binnen zijn gegaan. Als de mensen met aandacht lazen zouden zij een critischer oordeel hebben. Al ware dit mijn laatste levensdag, ik zou geen (= niet) andere wens hebben dan een goed boek te lezen en mij in contact te gevoelen met een fijne geest. Laten zij hier blijven als zij dat verkiezen. Het zou wat moois zijn, niet werken en toch slagen! Neemt u mij niet kwalijk, ik heb me vergist. Laten wij dit in het oog houden, zolang hij ons niet schrijft is het goed met hem. Het verbaast ons zeer dat hij geen (= niet) spijt heeft van het geval. Ik twijfel er aan dat hij met een ingezonden stuk de aandacht op deze bijzondere omstandigheden zal vestigen. Hij gelooft niet dat hij zal slagen in deze onderneming. Het is nodig dat wij een beetje uitrusten. Laat hij boven komen, maar wacht even, leg hem uit dat hij niet te lang (= demasiado) moet blijven, ik ben erg bezet en het is beter dat hij nu in een paar woorden de gehele situatie aangeeft. Het schikt ons nu heel goed hen te ontvangen, maar wij zijn van plan over twee uur uit te gaan (= salir). Hij zal er wel aan gewennen tijdig op te staan en des morgens te werken. Is zij niet meer hier? Neen, zij is weggegaan zonder afscheid te nemen.