Spraakkunst van het hedendaagsche Spaansch. Deel 2

[p. 30]

Twee en twintigste les
Het gebruik van de tijden

Een grote moeilijkheid voor den vreemdeling is het juist gebruik van de tijden in het Spaans. Wat is het verschil tussen compraba, compré en he comprado? Het verschil ligt niet, zoals herhaaldelijk is beweerd, in de tijd waarin de handeling plaats grijpt. Het verschil, het essentiële verschil, ligt in het feit of de nadruk wordt gegeven aan de toestand, de handeling of het gevolg van de handeling. Compraba wijst op een toestand, het beschrijft nader een omstandigheid, het staat hoofdzakelijk in bijvoeglijke bijzinnen of ondergeschikte zinnen. Compré vermeldt een handeling, een handeling uit het verleden. He comprado is welbeschouwd een tegenwoordige tijd (presente perfecto), het vermeldt het gevolg van de handeling voor het heden, de betrekking ervan met het heden. Bijvoorbeeld:

Cuando yo compraba pitillos entró mi amigo en el estanco y me entregó un libro diciendo (= zeggende) he encontrado el libro de que te he hablado tantas veces

toen ik sigaretten kocht (= aan 't kopen was) kwam mijn vriend de estanco^1)) binnen en overhandigde mij een boek, zeggende: ik heb het boek gevonden waarover ik je zo dikwijls heb gesproken

Compraba. Toestand. Entró. Handeling. Entregó. Handeling. He encontrado. Betrekking van handeling met het heden ‘hier heb ik het gevonden boek’. He hablado, d.w.z. het staat je nog wel helder voor de geest.

Dit grondverschil moet men in het oog houden. Hiervan uitgaande kan men dus zeggen, dat het imperfecto wordt gebruikt bij een nadere toelichting, de beschrijving van een toestand, de bijkomstige omstandigheden, een gewoonte, herhaling of gesteldheid. Het pretérito vermeldt de handeling, het antwoordt op de vraag ‘wat gebeurde er?’ Deze handeling heeft plaats in het verleden en is voltooid, men vermeldt ze

1) Een estanco is een winkel waar men tabak, sigaren en sigaretten (staatsmonopolie), postzegels en papier op zegel verkoopt.

[p. 31]

als een simpel feit. Het presente perfecto betrekt de handeling binnen de sfeer van het heden, de gevolgen van de handeling zijn feiten, welke zich op het ogenblik doen gelden. Tegenover de zakelijke mededeling van het pretérito geeft het presente perfecto een persoonlijke mededeling, onderwerp en gevolgen der handeling zijn op het ogenblik nog in nauwe betrekking voorgesteld. Bijv.:

Compré un libro, recibí su carta	ik kocht (of heb gekocht) een boek, ik ontving (of heb ontvangen) een brief
He comprado un libro, he recibido su carta	ik heb een boek gekocht, ik heb een brief ontvangen, d.i. ze liggen voor mij, hier heb ik ze

De samengestelde tijden había comprado en hubo comprado verhouden zich als compraba en compré. Hubo comprado wordt alleen gebruikt na de voegwoorden luego que onmiddellijk nadat, después que nadat, apenas nauwelijks, no bien nauwelijks, así que onmiddellijk nadat. Zie les V.

In dichterlijke taal wordt de vorm comprara ook als historisch perfectum gebruikt. Men vertale hem, naar het verband, met kocht of had gekocht, men gebruike hem echter met deze betekenis niet zelf.

Nadere toelichtingen. Het imperfecto kan ook aanduiden dat men iets voornemens, van zins is te doen. Deze betekenis komt voort uit de grondbetekenis van het imperfecto: beschrijving van een toestand. Bijv.:

Le ahorcaban por (ser) ladrón	men was voornemens hem op te hangen omdat hij een dief was
Le ahorcaron por (ser) ladrón	zij hebben hem opgehangen....
El barco zarpaba a las diez	het schip was gewoon, of zou, het anker lichten om tien uur
El barco zarpó a las diez	het schip heeft het anker gelicht
Me marchaba cuando me llamaron al teléfono	ik zou juist weggaan toen ik werd opgebeld

Men verlieze deze nuance van het imperfecto niet uit het oog.

Het pretérito is steeds de tijd van de handeling of gebeurtenis uit het verleden als afgesloten tijdperk. Het duidt ook wel het begin van een handeling aan.

Leí la carta varias veces porque estaba mal escrita	ik las de brief ettelijke malen want hij was slecht geschreven
El año pasado estuvo en Soria	verleden jaar was hij in S.
El examen duró dos horas	het examen duurde twee uur
Le conocí, le conocía	ik leerde hem kennen, ik kende hem

[p. 32]

Men merke het verschil van de volgende zinnen op:

Pereda y Galdós se carteaban	P. en G. stonden met elkaar in briefwisseling (gewoonte, dus: beschrijving van toestand)
Galdós escribió el prólogo de la Regenta	G. heeft het voorbericht van de R. geschreven (handeling, gebeurtenis, enkel feit uit het verleden)

Er zijn natuurlijk grensgevallen. Ter beoordeling van de juiste schakering legge men de hierboven genoemde essentiële maatstaf aan.

Woordenlijst

pasear	rondwandelen
con efusión	hartelijk
conducir	sturen (v. auto)
comprobar (ue)	vaststellen
dos días seguidos	twee dagen aaneen
zarpar	het anker lichten
sobrecoger	doen schrikken
echar el alto	gebieden te blijven staan
disparar	schieten (ook, doorslaan)
susurrar	fluisteren
empuñar	grijpen, stevig in de hand nemen
la pisada	de voetstap
el despacho	het bureau, de studeerkamer
estar comprometido	zich tot iets verbonden hebben, een afspraak gemaakt hebben
con angustia	benauwd, angstig gespannen
inmovilizarse	tot stilstand komen
la multitud	de menigte
a través de	door.... heen
apresurarse	zich haasten
el tabique	het tussenschot, de wand
el bolsillo	de zak
el gabán	de overjas
el emparendado	de sandwich, twee dunne boterhammetjes
tornar	terugkeren
flemáticamente	droogjes, flegmatiek
preocuparse por	bezorgd zijn over
fruncir las cejas	de wenkbrauwen fronsen
el testigo presencial	de ooggetuige
apearse	afstijgen van paard, uitstappen
se me olvida	ik vergeet
de oídas	van horen zeggen, van naam
pararse	stoppen
cursar } medicinas	medicijnen studeren
estudiar } medicinas	medicijnen studeren
estar adelantado en	gevorderd zijn in
los informes	} de inlichtingen
las informadones	} de inlichtingen

[p. 33]

la excavación	de opgraving
arqueológieo	archaeologie
la moto	de motorfiets
la carretera	de straatweg
resbaladizo	glad
deslizar,	} slippen
resbalar	} slippen
asistir	bijwonen
volcar(ue)	kantelen, omslaan
recorrer	afleggen (v. weg)
saludable	heilzaam
notar	bemerken, bespeuren
los frenos	de remmen
defectuoso,	} defect
en mal estado	} defect
preocupado	ongerust
la velocidad	de vaart, de snelheid
un abrigo de cuero	een leren jas
temblar, } de frío	bibberen van de kou
tiritar } de frío	bibberen van de kou
aminorar	verminderen
a una distancia de	op een afstand van
pisar fuerte	flink stampen
caer enfermo	ziek worden
la enfermera	de verpleegster
regar	besproeien
de repente	plotseling
apoyarse en	steunen op
el borde	de kant
estallar	uitbreken, ontploffen
la rebelión	de opstand
el cuarto de baño	de badkamer
epico	episch
la monja	de non
proclamar	uitroepen
extrañar	verbazen
apretado	dicht (v. menigte)
dispersar	uiteendrijven
el relato	het verslag
la oficina de la prensa	het persbureau
la sortija	de ring
el acontecimiento	de gebeurtenis
los revueltos	de onlusten
la conciencia del pueblo	het volksbewustzijn
el mosaíco	het mozaiek
resignarse en	berusten in
enseñar	laten zien
inevitable	onvermijdelijk
la diversión	de afleiding
el divertimiento	het vermaak
la decadencia	het verval
el mejoramiento	de verbetering
presentar	indienen
la proposición	het voorstel
rechazar	verwerpen
emprendedor	ondernemend
fomentar	bevorderen
el súbdito	de onderdaan
en sentido social	in maatsch. opzicht
al principio	aanvankelijk
ayudar	helpen, bijstaan
enérgico	krachtig
la indolencia	de lauwheid
la inercia	traagheid van geest
pre-románico	prae-romeins, prae-romaans

[p. 34]

Oefening A

Un día que Fernando paseaba en la plaza vió (= zag, les XXIX) venir (= komen) hacia él un amigo suyo, que se le acercó, le alargó la mano y se la apretó con efusión. La joven bajó del coche, se acercó a la casa, abrió la puerta, subió las escaleras, entró en su cuarto y encendió la luz. Frecuentemente he observado que las mujeres conducen mejor que los hombres, y se ha comprobado este hecho. Los criados comían carne quince días seguidos. ¿A qué edad se casó usted? El barco zarpó a las diez. Se encontró en la puerta con un hombre cuya presencia le sobrecogió. Al huir los ladrones, les echó el alto el guardia, y viendo (= ziende) que no se paraban, disparó. Dos de ellos cayeron, otro se paró asustado. ¿Qué había pasado? se preguntaron todos. Una noche me despertó mi criado. Le he despertado a usted, susurró en mi oído, porque me parece que hay ladrones en la casa. Salté de la cama, empuñé la pistola y salí (= ging naar buiten). Los pasos volvieron a sonar. Guiados por aquellas pisadas recorrimos toda la casa, inspeccionamos todos los rincones. Cuando estábamos en la sala, se alejaban las pisadas hacia la cocina, cuando llegábamos a la cocina se retiraban hacia la sala. A las dos cesaron los ruídos. Esto ocurrió un jueves. Un minuto después de pronunciadas estas palabras (= nadat deze woorden uitgesproken waren) sonó el timbre de la puerta. Mi criado volvió para anunciarme una visita. En el despacho me esperaba un visitante de mediana edad. Cuando entré comtemplaba (él) con una melancolía indescriptible el sombrero que sostenía sobre sus piernas. Se levantó trabajosamente. ¿Ya está usted comprometido? preguntó con angustia. Tenía los ojos turbios de lágrimas. Avanzó hacia mí. Abrí un balcón. Frente a mi casa se había inmovilizado una multitud. Yo estaba visitando a su vecino (de usted) de la derecha. A través del tabique he oído (= gehoord) su conversación con el criado. Me apresuré a venir (= komen). Sacó del bolsillo de su gabán un emparedado de queso, tornó a su asiento y dijo (= zeide) flemáticamente ‘no se preocupe por mí.’ Fruncí un poco las cejas, pero mi amigo se apresuró a explicarme con jovialidad: ‘aun no te he advertido que este club no es una vulgar reunión.’ En la puerta la joven conversaba con el estudiante cuando pasó su primo. Varios obreros, entre los que se contaban padres de familia, se declararon en huelga. Yo estaba ocupado en copiar el telegrama cuando recibí otro que me ha tranquilizado. A la muerte de su hijo mayor Don Fernando no tenía más que cuarenta años. Los militares atacaron a los obreros que se

[p. 35]

retiraban¹⁾. Una noche en que estaba estudiando me llamaron al teléfono. Era un amigo mío. Durante la guerra civil fuí testigo presencial de la toma de Badajoz. Cuando llegué a la estación donde debía apearme me llamaron la atención a que se me había olvidado cerrar la maleta. El joven estaba triste pensando en las cincuenta pesetas que le había costado el billete. Nos conocimos en Burgos. El no estaba enterado del asunto, yo se lo expliqué y le presenté a un amigo mío, a quien ya conocía de oídas. ¿Estuviste en el cine anoche? Sí, estuve y me divertí (= heb me vermaakt) mucho. Felipe cuarto era frívolo y devoto, lo mismo que gran parte de la nación que gobernaba. Así que mi padre recibió la noticia de la desgracia se embarcó y se dirigió a Buenos Aires. Apenas hube apagado la luz se paró un coche delante de la casa. Ella tuvo un hijo (hier = kind), una hija. Tenían tres hijos.

1) Se retiraron zou betekenen: die toen begonnen terug te trekken; se retiraban betekent: die zich (reeds) terugtrokken.

Oefening B

Hij heeft uw broer in Parijs leren kennen. Hij studeerde toen medicijnen en was al ver in die studie gevorderd. Uw broer wendde zich tot hem om inlichtingen en hij was bereid die (= ze) te geven. Op een middag dat (= en que) het erg sneeuwde, nam hij zijn motorfiets en probeerde hij naar Toledo te gaan (= ir). De straatweg was heel glad en er waren verscheidene auto's geslipt en omgeslagen. Nauwelijks had hij een paar mijl afgelegd of hij bemerkte dat zijn remmen defect waren. Ongerust verminderde hij zijn vaart. Ongelukkigerwijze nam hij de bocht te wijd en stootte hij tegen een mijlpaal. Het scheelde maar weinig of hij was gevallen, maar hij was een behendig motorrijder. Hij had het heel koud. Hij had wel (= es verdad que) een leren jas en leren handschoenen aan, maar hij bibberde van de kou. Op een uur afstands van Toledo stopte hij, stapte af en verwarmde hij zich door (gerundio) flink op de grond te stampen. Wij waren op reis toen men ons mededeelde dat zijn vader ernstig ziek was geworden. Onmiddellijk nadat wij de brief hadden ontvangen, gingen wij terug. Wij kwamen 's morgens heel vroeg aan. De zieke was rustig, hij had een goede nacht gehad. Toen wij binnenkwamen zat de verpleegster bij het raam. Het raam kwam uit (daba a) op een tuin. Een knecht was bezig de bloemen te begieten. De zieke richtte zich plotseling op en steunde zich op de kant van het bed (hier: la cama). Hij zag heel bleek. Hij vroeg of zijn zoon reeds was gekomen. Wanneer is de laatste militaire

[p. 36]

opstand uitgebroken? Verleden jaar, in Juli. Hoe dikwijls is hij in Spanje geweest? Wij waren zes jaar geleden in Madrid toen de Republiek werd uitgeroepen. Het enige dat mij heel erg verbaasde was de orde en de rust van de eerste maand. Op een avond liepen wij door de Calle de Alcalá toen een dichte mensenmenigte werd uiteengedreven door de politie. Dezelfde avond zonden wij een uitvoerig verslag van het gebeurde aan de dagbladen. In het bureau van de pers deelde men ons mede, dat de orde hersteld was en dat er geen (= niet) reden was te (= de) vrezen dat de gebeurtenissen zich zouden herhalen (subj. imp.) In Spanje zijn de laatste jaren veel onlusten geweest. Volgens de Spanjaarden is er een volkomen verandering in het volksbewustzijn gekomen. Vroeger had het volk geen belangstelling in de politiek, het berustte in de slechte toestanden als in een onvermijdelijk iets (vert.: alsof deze onvermijdelijk waren) en het zocht afleiding in allerlei vermaak. Nu is dat veranderd. In de zestiende en zeventiende eeuw waren er al mannen die de oorzaken van het verval van Spanje begrepen. Zij hebben voorstellen tot maatschappelijke verbeteringen ingediend, maar deze zijn verworpen. Karel de Derde was een ondernemend man, hij bevorderde de handel en de landbouw en probeerde zijn onderdanen tot nieuw leven te wekken, in cultureel en economisch opzicht. Hij heeft aanvankelijk succes gehad, verscheidene mannen stonden hem krachtig bij, maar de traagheid van geest en de lauwheid waren te groot. Korte tijd na zijn dood was er maar weinig meer te bespeuren van zijn heilzame voorbeeld. Philips de Vierde stond in briefwisseling met een non, genaamd María de Ágreda. Hernán Cortés heeft enige brieven geschreven aan Karel de Vijfde en hij beschreef daarin zijn epische onderneming. Twee jaar geleden hebben wij archaeologische opgravingen in de provincie Soria bijgewoond. Een jongmens uit Madrid vond een ring die van prae-romeinse tijd bleek te zijn. Wij verbaasden ons over de prachtige gave (= intacto) mozaieken die men had blootgelegd (= descubierto). In de buurt van Almazán heeft men de resten van een Romeinse villa ontdekt (= descubierto), grote gedeelten van vertrekken en van de badkamer heeft men ons laten zien. De archaeoloog met wien wij de provincie doortrokken vestigde onze aandacht op de grootse opzet (= el plan) van de villa, welke het bewijs was van de betekenis van deze streek in de Romeinse tijd (= época). Wij hebben ook de Romeinse poort bij Medina-celi bewonderd, en van daar hebben wij, geleid door de beschrijving van het Poema del Cid, de weg (= la ruta) van den Cid gevolgd.