Moortje

(1984)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 251]
Het vierde deel, het eerste uytcomen. Klaartje Klonters, de Dienstmaacht. Maar wat een Vent is dat? de Karel siet so felGa naar voetnoot1712 Ick vrees dat dit Bancket niet wel aflóópen sel, Want Hopman roemer is gestuert, maar al te dapperGa naar voetnoot1714 1715[regelnummer] Die seyt vast binnensmonts, gants lyden! ick kapperGa naar voetnoot1715 En hacker lich'elijck op. O bloedt! hy wierdt so gramGa naar voetnoot1716 Met dat daar Frederijck de Magets broeder quam, By men Vrouw, hy gaf haar een gesicht, die de neghenGa naar voetnoot1718 Een dóót-slach soude doen, en voort heeft hy ghesweghen,Ga naar voetnoot1719 1720[regelnummer] En broeden eenen wraak met morren in zyn bloedtGa naar voetnoot1720 Ga naar margenoot+En luypten als een fiel bedeckt onder zyn hoedtGa naar voetnoot1721 Op 'twesen en gelaat dat Frederyck mocht houwen,Ga naar voetnoot1722 En dan we'er diefs-gewys na d'óógen vande Vrouwen.Ga naar voetnoot1723 Myn vrouw die nóóden hem wel vriendelyck, dat hyGa naar voetnoot1724 1725[regelnummer] An Tafel komen souw, en sitten me wat by:Ga naar voetnoot1725 Hy weygerdent wel sterck met schrueppelóóse grillen.Ga naar voetnoot1726
[pagina 252]
Den Hopman sprack in't lest (doch om Moy-alen willen)Ga naar voetnoot1727 Hier hy gy Slocker-hals! durfje niet? doetet vryGa naar voetnoot1728 En komt hier by den back en hebt so goedt als wy.Ga naar voetnoot1729 1730[regelnummer] Hy sprackt met geen gemoedt, maar met jaloursche sinnen,Ga naar voetnoot1730 En veynsden sich vol ionst, en vloeckten hem van binnen,Ga naar voetnoot1731 Van binnen in zyn hart: Voorders scheent dat myn Vrouw Den Jong-man Frederyck yet sonders seggen wouwGa naar voetnoot1733 Van zyn Suster Katryn: sy wees hem swyght met wencken; 1735[regelnummer] Den Hopman sacht, dit steef zyn vorigh' achterdencken,Ga naar voetnoot1735 Dies borst hy toornich uyt na Kackerlax vermaan;Ga naar voetnoot1736 Strax trock hy ande schel, en wouw datmen souw gaanGa naar voetnoot1737 In alder yl geswindt, om Tryntje daar te bringen: Want hy belust was haar een duentje te doen singen. 1740[regelnummer] Dit heeft myn Vrouw terstont wel tegen lang gestaan,Ga naar voetnoot1740 En sprack: O Roemert! dit en dient toch niet gedaan Datmen de ze'ege maacht op vrolycke maaltyenGa naar voetnoot1742 Sou roepen, dat en mach haar kuyscheyt doch niet lyen: Sy schuwt de dartelheyt. ghy weet wel dat de WynGa naar voetnoot1744 1745[regelnummer] Niet matichs in hem heeft, en hoe de Mannen zyn. Hy brulden als een Stier, en voer voorts uyt met kyven, En zy en sweegh niet stil, ick dorst niet langer blyven; Doch eer dat ick verliep, heeft my Moy-aal dit gouwdtGa naar voetnoot1748 Van acht'ren, met een treck heym'lyck in d'handt gedouwtGa naar voetnoot1749
[pagina 253]
1750[regelnummer] Dat ick 't t'huys brengen souw. sy sal hem óóck ontsluypen Indiense kan; sy vreest dat op haar kap sal druypen.Ga naar voetnoot1751
Het tweede uytkomen, van 't vierde deel. ritsart wederkomende van Sloten. So ick na Sloten ging door myn bekommert-he'en,Ga naar voetnoot1752 So misten ick de wegh, en liep na Amsterveen. Ick volchden 'twagen-spoor, myn sinnen onbescheydenGa naar voetnoot1754 1755[regelnummer] Selfs sporelóós en wuft myn domme siel verleyden.Ga naar voetnoot1755 Ick ging in myn gemoedt en stapelde met krachtGa naar voetnoot1756 Veelderley schocken van gedachten op gedacht:Ga naar voetnoot1757 Ter harten trocken uyt de klachten droef met hóópen Dies my een Bronne is van Tranen afgeloopen;Ga naar voetnoot1759 1760[regelnummer] Ick sprack myn selven an, hier ben ick, waar is sy? Ach lacy! inde Stadt en Roemer isser by, Ga naar margenoot+En ick ga hier alleen myn suchten wijdt verspreyden, Verselschapt van myn sorgh, en sware swaricheyden, Ick sackten in myn leedt, en welden in myn smart;Ga naar voetnoot1764 1765[regelnummer] Het alderswaartst, helaas! dat viel my op het hart: Ick seefden mijn gepeyns, het kaf daer uyt ghewannen,Ga naar voetnoot1766 Wat bleeffer in myn breyn? maar: Ritsaart is ghebannen,Ga naar voetnoot1767 De troetelinghen van den Hopman haar verleydt,Ga naar voetnoot1768
[pagina 254]
En de verkeerde sin van haar lichtvaardicheyt.Ga naar voetnoot1769 1770[regelnummer] Ick stamten met myn voedt, myn ooghen opgheslaghen Ten Hemel! en ick staar: een Rotterdamsche waghenGa naar voetnoot1771 Met rinckelend' geraas, en krakende ghekras Verschoot my, en ick sach dat ick by 'tlóóptvelt was;Ga naar voetnoot1773 Daar scheldt ick en verfoey flux myn onachtsaamheden, 1775[regelnummer] En heb vóórts met een sprongh de wech te rugh getreden,Ga naar voetnoot1775 Tot dat ick wel besweet by 't Overtoompje kom,Ga naar voetnoot1776 Dat over, en ick sla de Leydsche schinckel om, Voort tel ick al myn schreen tot dat ick coom te Sloten, Daar myn ghetal is uyt, en dit in't hooft gheschoten:Ga naar voetnoot1779 1780[regelnummer] Ach ick ellendige! sal ick twee daghen hier Verslyten gants alleen? of wil ick gaan te bierGa naar voetnoot1781 By onbevoelijck volck, van onbevallijcke Boeren?Ga naar voetnoot1782 Myn steeckt de wallich van het leven datse voeren.Ga naar voetnoot1783 Nu ick mach wederom gaan wand'len na de stadt,Ga naar voetnoot1784 1785[regelnummer] Neen dat is niet met al: waarom niet, wat schaat dat?Ga naar voetnoot1785 Ist dat myn lichaam haar niet daad'lijck mach anraaken,Ga naar voetnoot1786 Ick sal met myn ghesicht ten minsten haar ghenaaken:Ga naar voetnoot1787 En waarlijck het ghesicht in saken vande Min,Ga naar voetnoot1788 Is al een treffelijck dingh! met dat my dit viel in 1790[regelnummer] Besloot ick so terstont my na de stadt te spoeden
[pagina 255]
Ghelyck ghy siet. wats dit? dit gheeft my quaat vermoeden,Ga naar voetnoot1791 Dat Angeniet dus snel, dus besich en verbaastGa naar voetnoot1792 De vlucht neemt uyt haar huys, met sulcken grooten haast.
Het derde uytkomen, van 't vierde deel. Angeniet, Klaartje, Ritsart Waar sal ic die rabbaut, dien schellem doch verschalcken?Ga naar voetnoot1794 1795[regelnummer] Maar zynder sulcke guyts ooc onder de schyt-valcken?Ga naar voetnoot1795 Nu sie ick dat Damast, Fluweel noch schoon Sattijn, De lieden niet maackt vroom, alst snoode guyten zyn.Ga naar voetnoot1797 Hoe heeft hyt durven doen, een Knapelijn te senden In Vrouwelijck gheweydt, om 'tmeysje so te schenden?Ga naar voetnoot1799 1800[regelnummer] O schantvleck, o bedroch! o gruwel boos en fel! Afgryselijcke daadt! past dit een jongh-gesel Als u! of uws ghelijck, al waarmen sou op bouwen Ga naar margenoot+Een Kerck? men mach voortaen noch man noch mensch vertrouwen. ritsart O Godt! wat wil dit zyn? angeniet Hadt hy noch maar geblust 1805[regelnummer] Syn moetwillighe wil, en eer vergheten lust;Ga naar voetnoot1805 Maar wat; hy heeft daar toe de Magets kleedt gheschonden,
[pagina 256]
Gesletert en geschuert, en om zyn handt ghewondenGa naar voetnoot1807 De tuyten van haar hooft, en trockse by den haarGa naar voetnoot1808 Langes de harde vloer, en lietse legghen daar. ritsart 1810[regelnummer] Och! angeniet Och had ick hem hier! ick souwt hem so uytdróóghen,Ga naar voetnoot1810 En krabden hem zyn licht met naghels uyt zyn ooghen! ritsart Warachtich ick gheloof en ick denck anders niet Of daar moet vry wat vreemts tot harent zyn gheschiet; Vermits dat sy dus baart: wel wat doet u dus klaghen?Ga naar voetnoot1814 angeniet 1815[regelnummer] Schaamdy u Ritsaart niet? maar durfdy dat noch vraghen? Ghy bóóswicht als ghy bent, wech gaat van hier al stil,Ga naar voetnoot1816 Ghy en 't Moortje zyt waart dat ick niet segghen wil.Ga naar voetnoot1817 ritsart Waarom? wat isser gaans?
[pagina 257]
angeniet Vraaght dat u ouwe schoenen,Ga naar voetnoot1818 Men hoort u allebey te ruynen en Kappoenen.Ga naar voetnoot1819 ritsart 1820[regelnummer] Waar over? en om wat? angeniet Ick spuw van spijt myn gal Om u bedriegery. ritsart Hoe ist hier, sinje mal? angeniet Neen dat en schort myn niet.Ga naar voetnoot1822 ritsart Gy doetet myn gelooven Door dese sotte praat. angeniet De Maacht haar eer te rooven Met openbaar gheweldt.Ga naar voetnoot1824
[pagina 258]
ritsart Gy bent werentich sot! 1825[regelnummer] Wat pratery is dit? angeniet Men hoort hem opt Schavot Te vierendeelen! ritsart O Angenietje gy bint droncken, Heb gy te gast geweest? angeniet Ick ben seker niet beschoncken, Maar 'thooft is opter loop.Ga naar voetnoot1828 ritsart Bedaart u als een Meyt! En slaaptet moytjes uyt. angeniet Wat foey u listicheyt! 1830[regelnummer] Dat ghy ons voor een Vrouw also een man gaat stuuren.Ga naar voetnoot1830
[pagina 259]
ritsart Gaat en benochtert u, wat schaamt u voor de buuren;Ga naar voetnoot1831 Tis wonder dat de wyn de Menschen so verdwaast. angeniet Ick ben niet droncken, so! ritsart Myn lieve kint ghy raast.Ga naar voetnoot1833 angeniet In waarheyt ick en doe. ritsart Hoe is dit toegekomen?Ga naar voetnoot1834 angeniet 1835[regelnummer] Om dat u Swartin heeft dat meysjes eer benomen. ritsart Kindt mydt u voor den dranck, wat doe g'er me int lijf? 't Staat lelijck voor een man, noch lelijcker een wijf.
[pagina 260]
angeniet Ick heb gheen noodt vanden dronck, ick macher oock niet tuegherGa naar voetnoot1838 Ick drinck maar maattelijck en dat maar tot verhueghen. 1840[regelnummer] Och had ick oyt gedacht dat ghy so valsch souwt zyn? Maar Ritsaart sydy oock so onghelijck u schijn?Ga naar voetnoot1841 Die u int aansicht siet en hoort u deftich sprekenGa naar voetnoot1842 Die valtet niet eens in, dat in u borst souw stekenGa naar voetnoot1843 Sulck een verraders hart, als gy an ons betóónt. 1845[regelnummer] Tis wreetheyt dat ghy niet d'onschuldighe verschóónt, Of u myn Vrouw onlanghs also ter luere steldenGa naar voetnoot1846 Moet dat d'onnoosel maacht so jammerlijck ontgelden?Ga naar voetnoot1847 ritsart Ghy raaskalt, wel hoe nu? ick kan u niet verstaen: Ga naar margenoot+Waar van beticht ghy myn? of wien heb ick misdaan? angeniet 1850[regelnummer] Vergroot de sonde niet, met u ontijdich lieghen,Ga naar voetnoot1850 Men souw de wijsste Mensch ter werelt so bedrieghen: Ghy schenckt ons een Moris, men hadt geen achterdacht,Ga naar voetnoot1852 Of sulckx als ghy spraackt so was ons voortghebracht;Ga naar voetnoot1853 Maar so wy nu bevroen en klarelijck bemercken, 1855[regelnummer] So ist een man gheweest an zyn schellemsche wercken.Ga naar voetnoot1855
[pagina 261]
ritsart Ghy liechtet stuckevleys: want ick weet seecker, datGa naar voetnoot1856 De Schipper heeft by huer een kindt of twee ghehadt. angeniet Hoe 'tis of niet en is, het werrick sal ons schrayen;Ga naar voetnoot1858 Watmen de Dochter vraecht, sy antwoort slechs met schrayen. 1860[regelnummer] De schaamt sit op haar tongh, die 'tspreken haer verbiedt.Ga naar voetnoot1860 De schandt die knaacht haar hart en kluyftse met verdriet.Ga naar voetnoot1861 Ick sorich de Deeren sal dit al te seer inbinden,Ga naar voetnoot1862 En dese Vrouw of Man is nerghens niet te vinden; Dit doet myn vresen noch dat daerenboven, hy 1865[regelnummer] Int vluchten heeft ghepleeght eenighe dievery. Ick heb een groote pleyt ter vierschaer van myn sinnen:Ga naar voetnoot1866 Want ist een Vrouw gheweest, hoe souw sy dat beginnen? Tis teghen de natuur: ist een Man van een swart?Ga naar voetnoot1868 De vrees die souw de lust hem drijven uyt het hart. 1870[regelnummer] Ick weet niet hoe ick stae, so dut ick om dees schennis.Ga naar voetnoot1870 ritsart Waar sal sy loopen doch? sy heeft hier gants geen kennis Ten waar sy by geval nu weer tot onsent was.Ga naar voetnoot1872
[pagina 262]
angeniet Ay sietet eens ick bidts. ritsart Ick sal seecker so ras Alst my maar mog'lijck is. klaartje Wat dunckt u myn Vriendinne? 1875[regelnummer] Wat sullen wy bestaen? wat raadt is doch hier inne?Ga naar voetnoot1875 Ick hebbe noyt ghehoort so schandelijcke daat, Die het verhalen self voor ons niet toe en laat.Ga naar voetnoot1877 angeniet My was wel eer geseyt (in ick recht heb onthouwen)Ga naar voetnoot1878 Dat die Moorianen zyn genegen seer tot Vrouwen. 1880[regelnummer] Maar oft haar hart en sin wel tochtich daar toe track,Ga naar voetnoot1880 De angst voor doot of straf haar gayle lust wel brack. My quam het minste quaat niet eens in myn ghedachten.Ga naar voetnoot1882 klaartje Angnietje wel wie sou eens dencken om verkrachten?
[pagina 263]
angeniet Ja had ick dat ghedocht ick had hem wel geset 1885[regelnummer] Daar hy zyn ziel noch Maacht sou hebben so besmet.
Het vierde uytkomen, van 't vierde deel. ritsart, Negra, Klaartje, Angeniet Komt uyt ghy lelyck panckt! hoe langh suldy vertoeven?Ga naar voetnoot1886 Komt voort ghy bavyaan, de droes moet u bedroeven.Ga naar voetnoot1887 negra Och Heere! genaed och! ritsart swijcht, swijcht, dat is te vroech, Als u de Buel wat gispt dan ist noch tijdts ghenoech.Ga naar voetnoot1889 1890[regelnummer] Ga naar margenoot+Wat beduyt dit? secht teef! dat gy durft wederkeeren? Wat wil dit, dat ghy u verandert dus van kleeren? Angnietje! had ik noch een weynich maar ghebeydt, Sy waar ons wis ontsnapt haar vlucht was al bereydt. angeniet Och heb gy daar de gast?
[pagina 264]
ritsart Ick hebse al ghevonden. klaartje 1895[regelnummer] Och dat is wel gedaan! angeniet is hy al vast gebonden? klaartje Waar is hy?Ga naar voetnoot1896 ritsart dats een vraagh! hier heb ick huer, o die! angeniet Ay Ritsart wyckt wat op, op dat ick hem besie; Te degen int ghesicht. ritsart Wel Angeniet komt hender,Ga naar voetnoot1898 Besiet en oordeelt selfs, is dit de Vrouwe-schender 1900[regelnummer] Die t'uwent is ghebracht?
[pagina 265]
angeniet Wou jy ons so ontvlien? Hoe nu? ick heb dees mens myn daghen noyt ghesien! ritsart Hebdy hem noyt ghesien? angeniet O neen! het was een ander. ritsart Ick hebber anders geen.Ga naar voetnoot1903 angeniet 'tGhelijckt niet by malkander, Wat dit is maar een fayl, d'aar was van stal, van staatGa naar voetnoot1904 1905[regelnummer] Heel fier, heel fris, heel fray, en eerlijck van ghelaat:Ga naar voetnoot1905 Gans voeghlijck van bestuur, en zedich van manieren.Ga naar voetnoot1906 ritsart Dat dunckt u, en misschien dees kleeren hem ontcieren, Want gist'ren had hy an een schoon Oostindisch kleedt, Gheschildert met een Kunst die'ck selver niet en weet,
[pagina 266]
1910[regelnummer] Want hoement rolt en vouwt 'tsal barsten noch verslenschen,Ga naar voetnoot1910 Veel Indianen zyn kunstighe kloecke Menschen:Ga naar voetnoot1911 Voorts wat het kleet angaat, dat verciert vaak de Man, Of het ontciert, naa't is den ghenen die 'theeft an:Ga naar voetnoot1913 En waar sy weer ghepronckt, sy souw u licht bevallen. angeniet 1915[regelnummer] Maar Ritsaart wat een klap? 't ghelijckt hem niet met allen,Ga naar voetnoot1915 Ghy maackt men dat niet diets, daarom so swijcht vry stil, Wat tusschen dees en die, is toch te groot verschil: Want d'andere die was int hartje van zyn Jaren,Ga naar voetnoot1918 Wiens nues, wiens wangh en kin, al even kaluw waren;Ga naar voetnoot1919 1920[regelnummer] Het lyf stont hem so quicx, hy had so soeten lach,Ga naar voetnoot1920 Ick worde selfs schier groen als ick zyn ooghen sachGa naar voetnoot1921 Die hy wel vriendelijck verroeren kon en reppen,Ga naar voetnoot1922 Dat ghy zyn aansicht saacht ghy souwter lust uyt scheppen.Ga naar voetnoot1923 Wat desen die is lomp, maniereloos en grof, 1925[regelnummer] En slaperich, en luy, en kruepel, ouwt, en of.Ga naar voetnoot1925 Wiens beck en noos is plat, en van wiens dicke lippen Men eenen afval souw met een scherp schaartje knippen.Ga naar voetnoot1927 Haar óóghen die zyn gróót, en 'twit is Zeeltich gheel,Ga naar voetnoot1928 Dat glinstert als een kat by nacht, 'tvel is ten deel 1930[regelnummer] Appelgraauw, en 'thayr is grijs ghelijck een Wesel.Ga naar voetnoot1930
[pagina 267]
ritsart Wel hey wat spul is dit? meen gy dat ick een Esel Of sulcken grooten geck, of sulcken bottert ben, Die niet weet wat hy doet? noch dat ick niet en ken Wien dat ick heb ghekocht en t'uwent heb ghesonden? 1935[regelnummer] Ick salt u uyt haar mondt, nu selven doen oirkonden,Ga naar voetnoot1935 Ga naar margenoot+Komt hier, segh ick, komt hier, heb ick u niet ghekocht? negra Ja myn Heer. angeniet 'kwouw ick heur oock wat afvragen mocht. ritsart Wel vraacht heur wat ghy wilt. angeniet Sydy van desen daghe Tot onsent oock gheweest? Neen seyt hy op myn vraghe, 1940[regelnummer] Ick wist voorseeker wel dat dees het niet en waar; En d'ander is op t'hoogst achtien oft twintich iaar Die Koenraat 'tonsent brocht. ritsart Komt hier na myn begheeren: Hoe quaamdy, en van wien so kreechdy dese kleeren? Wel swijchdy nu ghy beest? en spreeck gy myn niet aan, 1945[regelnummer] Ghy monster van een mensch, of moet ick u wat slaan?
[pagina 268]
negra Writsert quam.Ga naar voetnoot1946 ritsart wie, myn broer? negra ja. ritsart wanneer quam hy? negra heden. ritsart Hoe laat wast?Ga naar voetnoot1947 negra de kloek tien. ritsart met wien? negra Koen wasser mede.
[pagina 269]
ritsart Hebdy myn broer gekent? negra myn leven niet. ritsart dats mis, Hoe weet ghy Meer-aap dan, dattet myn Broeder is?Ga naar voetnoot1949 negra 1950[regelnummer] Koenraat gaf my dit kleet, die seyt.Ga naar voetnoot1950 ritsart 'tis ommekomen. negra Hy ruylde pack om pack, en heeftet myns ghenomen, En gingen't samen uyt.Ga naar voetnoot1952 ritsart O menschen ick wordt dol!
[pagina 270]
angeniet Ben ick nu droncken, he? of heb ick myn gat vol?Ga naar voetnoot1953 Nu sie jy ymmers wel dat ick niet heb gheloghen. 1955[regelnummer] Och! 'tis maar al te waar het meysje is bedroghen. ritsart Wat swijght ghy malle meer! hoe komt dat ghy dus schreyt?Ga naar voetnoot1956 Ghelóóf gy dan so licht, wat dat dit vercken seyt? angeniet Ick ghelóóf dat ick sie, laas! aande droeve dinghen.Ga naar voetnoot1958 ritsart Komt hier, noch nader, so, wel secht myn nu geringe:Ga naar voetnoot1959 1960[regelnummer] Myn broeder Writsert, hoort, trock die u 't kleetjen af? negra Ja Heer, en dese vod hy my in mangel gaf,Ga naar voetnoot1961 En hy gingh tot Moyaal. ritsart En hy gingh tot MoyaalenGa naar voetnoot1962
[pagina 271]
In u plaatse? negra ja heer, ritsart dit doet myn kennis dwaalen,Ga naar voetnoot1963 Wat schelmery is dit? angeniet ghy twijffelt ymmers niet, 1965[regelnummer] Of dese vrouwe kracht is van u broer gheschiet?Ga naar voetnoot1965 ritsart Hoe sydy doch so sot dat ghy noch meucht ghelooven Dat dese Nigra praat: ick kanse niet verdooven,Ga naar voetnoot1967 Ick weet nau hoe ick wil: hoort lochent het nu al, Dat ick in huer by-zyn u hier afvragen sal. 1970[regelnummer] Sal ick van desen dach gheen waarheyt werden vroeder?Ga naar voetnoot1970 Saachdy u daghen oyt, of kendy wel myn broeder?Ga naar voetnoot1971 negra Neen ick.
[pagina 272]
ritsart nu seyt sy neen daar sy vlus anders sey. Ick sie watter of is, sy moet eens ande pley,Ga naar voetnoot1973 Daar Meester Farel huer also langhe sal recken,Ga naar voetnoot1974 1975[regelnummer] Tot hy de waarheyt haar wel uyt de mont sal trecken. negra Gy nyptmen, och houwt op! o myn gy doet myn sier!Ga naar voetnoot1976 ritsart Fluck in!Ga naar voetnoot1977 negra O myn! o myn! ritsart 'kwist niet op wat manier Dat ickt ontkomen sou dat eerelyckst souw tóónenGa naar voetnoot1978 De saak die is so vuyl ick kanse niet verschóónen: 1980[regelnummer] Spot met u Meester weer als hy u yet ghebiedt, Sit daar en koekeloert, en pronckter dat ghy swiet.Ga naar voetnoot1981
[pagina 273]
Ga naar margenoot+angeniet Ick wetet Klaartje so waarlijck als wy leven, Dat Koenraat Writsaart heeft dees snóótheyt ingegheven. klaartje Dat gaat vast, 'tis gheschiet.Ga naar voetnoot1984 angeniet dats over, 't heeftet al, 1985[regelnummer] Ick wedt dat icket hem te pas weer brenghen sal.Ga naar voetnoot1985 Maar wat dunckt u Klaartje, hoe sal ick 'tbest anlegghen? klaartje Waar in Angnietje? o van Trijntje wilje segghen: Ghelaat u, recht of ghy noch nergent of en weet,Ga naar voetnoot1988 Rept van het bedroch, noch van 't geweldt niet en beet:Ga naar voetnoot1989 1990[regelnummer] So blijft Moyaal gerust en 't meysje by haar eere. angeniet 't Sal tot etter en bloedt dien Koenraat noch uytsweere!Ga naar voetnoot1991 klaartje Secht die Moris is wech.Ga naar voetnoot1992
[pagina 274]
angeniet Wis, dat sal ick wel doen. klaartje Siet daar is Frerijck weer, dat doet my nu vermoen, Dat onse Joffrouw hier terstonden an sal wesen: 1995[regelnummer] Want eer ick gingh van daar, was daar een twist gheresen Tusschen den Hopman en myn Vrouw. angeniet Gaat veeghtet stof Van 't Staat-tresoor, en vóórt so wascht u Vaten of.Ga naar voetnoot1997
't Vijfde uytkomen, vant vierde deel. frederyck STae vast als een Man, so: ick heb seecker wel stro-bienen,Ga naar voetnoot1998 Ick tre sulcke kruys-treen, wel hey! springe de stienenGa naar voetnoot1999 2000[regelnummer] Overeynt? hoe ist hier so doncker? of ist myn oogen schult dat ick dwaal? After in myn kap, margen weerkomen, ja alst is Moyaal!Ga naar voetnoot2001 Wat een Eerelijcke Juffer, wat een dappere Joncker! Hoe nouw dats dollemans praat, ick ben geen fraey droncker.Ga naar voetnoot2003 Daer sinder niemes te na esproken al beter inde Stadt,Ga naar voetnoot2004 2005[regelnummer] Die een vaan met een toogh drincken, en in een nacht een hallifvat.Ga naar voetnoot2005
[pagina 275]
Ick sie'er daar wel een diel, maar ick selse niet noemen,Ga naar voetnoot2006 Die voor een frayicheyt huer beestich drincken beroemen:Ga naar voetnoot2007 Wat dunckje gemannen, dattet gheen rustighe baasen zynGa naar voetnoot2008 Die onder hun drien, op een sitten, droncken twintich kannen wijn?Ga naar voetnoot2009 2010[regelnummer] Ja seker sulcke zynder al, diet huer wel hartich soude belghen,Ga naar voetnoot2010 Dat sy de Oóstersche kop met geen Pomersche sluerip souwen kunnen uytswelghen,Ga naar voetnoot2011 Dat is by gedt geen kinder-werck, het is een mannelijcke daat:Ga naar voetnoot2012 Wat ick houw noch vuel van en man die hem op den dronck verstaat,Ga naar voetnoot2013 En stadich daar by blijft, en hem niet en laat verguysen noch verbluffen:Ga naar voetnoot2014 2015[regelnummer] Al ben ick maar een slecht Burgher, ick souw noch voor geen Haarlemer suffen:Ga naar voetnoot2015 Om d'eer van Amsterdam, daar souw ick noch al vry wat om doen, Al souw ick een water-galletje te veynster uytwerpen, of moytjes in myn schoen:Ga naar voetnoot2017 Neen ick gaf het noch gheen kamp, dat hy myn braveerden of trosten,Ga naar voetnoot2018 Al souwt noch sie daer, een gelach van vyfentwintich guldens kosten, 2020[regelnummer] Ga naar margenoot+Wat rydt myn dat gladde speck, ick houwt seecker met de koeck,Ga naar voetnoot2020 En alsment seggen mocht, de koeck is 'tspeck nou al ver te kloeck: Al mienen de dróógers dat sy allienich 'tventje bennen,Ga naar voetnoot2022
[pagina 276]
Wy hebben hier oock noch volck die lustich drincken kennen. Dat bleeck wel an dat uytgelesen vaandel vanden Dam, 2025[regelnummer] Dat met sulcken grooten eer van't trotsche Wtrecht quam, Ghelijck als onse maats met groote smaack vertellen: Siet daarom wy Swijght Wtert voor onse Doele stellen.Ga naar voetnoot2027 Wat onse volck, dat is volck sy blyven even fris: Het wel drincken is een kunst die elck niet egeven is. 2030[regelnummer] So ick in huys quam daar sy an tafel waren geseten, Sy noode myn alle bey, wel ick gingh daar sitten eten Uyt een goet hart, 't was telckers weer an nou vryer eet // wat:Ga naar voetnoot2032 Maar die gesontheyt van zijn Excellency! o die weet // wat.Ga naar voetnoot2033 Het was by get sulcken kellick met nuwe Spaensche Moskedel,Ga naar voetnoot2034 2035[regelnummer] Ick roock, ick proefde, ick dronckse, o myn het smaakte so wel! Dan wast met een beniste bóórtje, en dan met een Rondeeltje,Ga naar voetnoot2036 Dan de Santé vande Matres, dan een klaverblaatje met een steelte,Ga naar voetnoot2037 Dan konfloribus, dan met een óóchje, en dan met een Snaers,Ga naar voetnoot2038 Stóót die Beker niet om vryer, wat so! veeght dat kynt zyn naers,Ga naar voetnoot2039 2040[regelnummer] Onthouwtje natuur niet: schiet inje rop, prop inje darmen.Ga naar voetnoot2040 Och docht ick hoe weynich so dencken wy nu om den Armen,Ga naar voetnoot2041 Die oudt en dóóf, en slap, en sieck, en suchtich zyn;Ga naar voetnoot2042
[pagina 277]
Hoe souwen die snacken hadden sy een kroesje wijn?Ga naar voetnoot2043 En men ken hier op een Burghers-maeltijdt wel so veel verteeren, 2045[regelnummer] Daarmen 't ouwde Mannen Gasthuys me sou konnen stofferen.Ga naar voetnoot2045 En alsmen inde Kerck, of voor yemants duer schelt en luyt,Ga naar voetnoot2046 Dan geven dese slempers wel een God helpje, of een óórtje, of een duyt.Ga naar voetnoot2047 Men mach wel vrolijck zyn: maar wilmen Krist'lijck leven, Men souwse noon te gast die niet weder kunnen gheven.Ga naar voetnoot2049 2050[regelnummer] Of gafmen een Bancket, men hóórde 'toverschot Te deelen hier en daar, den armen om Godt. Met nam den Hopman drie roemers in zyn handen, en twee in zyn armen.Ga naar voetnoot2052 Avous duytsch-bloet, seydy, op 'twelvaren vanden Prins van Parmen,Ga naar voetnoot2053 Hy veeghdese louter uyt, en maacktese boven dicht:Ga naar voetnoot2054 2055[regelnummer] En trouwen, ick oock, gants lichters myn kop is so licht,Ga naar voetnoot2055 Ick voeldent eerst niet, so ick noch ande tafel // sat:Ga naar voetnoot2056 Ick wasser arch op, mit dat ick somwijls een wafel // at,Ga naar voetnoot2057 Maar doe ick inde lucht quam, en wouw na huys toe gaan Ick suysebolden, en ick kon op myn biennen niet staan;Ga naar voetnoot2059 2060[regelnummer] 'tVerstant wasse wech, ick knickebienden, en bleef ronckenGa naar voetnoot2060 Ick heb al een poos eslaepen, en noch ben ick moytjes droncken.
[pagina 278]
angeniet Waar mach myn Vrouw zyn? frederyck Angnietje! maar wat sin gy een tas,Ga naar voetnoot2062 Gy bint nou wel hellifte goelicker as gy tangsjens was:Ga naar voetnoot2063 Ga naar margenoot+Komt hier gy katte-quaatje! gaat mitmen om ien langetje:Ga naar voetnoot2064 2065[regelnummer] Gy Hagedisje, gy Addertje, gy Serpentje, gy Slangetje. angeniet Nu Frederijck staat stil, het! gy bint wel goet soens,Ga naar voetnoot2066 Heer, hoe rydt myn ien knecht? wel jou lust wel wat groens.Ga naar voetnoot2067 frederyck Gy Slackje, gy Spinnetje, gy Poddetje, gy kickertje,Ga naar voetnoot2068 Gy Kockedrilletje, gy Baseliskisje, gy Nickertje.Ga naar voetnoot2069 angeniet 2070[regelnummer] Fyn gesel praat gy dus als gy by jou Vrysters bent? So ist gien wonder dat gy niet an-raken kent.Ga naar voetnoot2071
[pagina 279]
frederyck Gy schyt-venyntje, gy Monsterumje, gy SchorpioentjeGa naar voetnoot2072 Gy Nachte-merytje, gy Gras-duyveltje, gy Griffioentje.Ga naar voetnoot2073 angeniet Hoe ist hier Kees-quyl? speul-op met Jan Vlassen Harp.Ga naar voetnoot2074 frederyck 2075[regelnummer] Wel hay! moer worje quaat? so komtit jou wel scharp:Ga naar voetnoot2075 Binje quaat, so blijft quaat, en loopt vry voor de pocken.Ga naar voetnoot2076 angeniet Nu Frederijck laet staan, nou seker sonder jocken,Ga naar voetnoot2077 Nou tis hoogh genoech: en niet te veel dat is soet.Ga naar voetnoot2078 frederyck Ba nues, kyck moer, wel hey sy is niet welle moedt.Ga naar voetnoot2079
[pagina 280]
angeniet 2080[regelnummer] Maar Monsuer Frederijck en hebdy niet vernomenGa naar voetnoot2080 Van myn Vrouw? frederyck angnietje, is sy noch niet ekomen? Dat geeft my al te vreemt: 'tis wel een uyr gheleenGa naar voetnoot2082 Dat sy van daar verliep, en liet my gants alleen.Ga naar voetnoot2083 angeniet Wel hoe quam dat toch by?Ga naar voetnoot2084 frederyck Sy worden t'samen twistich 2085[regelnummer] De kapiteyn en sy; doch sy ontsloop het listich. angeniet En gaf sy u gheen lues te volghen met een winck?Ga naar voetnoot2086 frederyck Sy deed een teycken, maar wel vluchtich met een swinck.Ga naar voetnoot2087 angeniet Wel was dat niet genoech?
[pagina 281]
frederyck Jaat: maar ick en cont niet vatten, Den Hopman begon stracx op myn pruylend' te pratten,Ga naar voetnoot2089 2090[regelnummer] Doen verstondt ick eerst recht dat sy myn schichtich wees, Want hy stiet my voor duer: ick nochterde van vreesGa naar voetnoot2091 Al wat, en ick gingh duer: daer komt de uytgelesen,Ga naar voetnoot2092 Ick docht seker niet voor haar an huys te wesen.Ga naar voetnoot2093
Het vierde deel, de sesde handelingh. moy-aal, Frederyck, en Angniet. WArachtich ick ghelóóf dat hy hier stracx sal zynGa naar voetnoot2094 2095[regelnummer] Om met gheweldt de Maacht te rocken nu van myn:Ga naar voetnoot2095 Maar dat hy komt, ick pas op hem noch op zyn gasten:Ga naar voetnoot2096 Ick wouw dat hy 'thart hadt dat hy'er dorst antasten, Ick souw hem by men sier, gaan vliegen in zyn lichtGa naar voetnoot2098 En krabben uyt zyn kop zyn wrevelich ghesicht.Ga naar voetnoot2099 2100[regelnummer] Ick sal hem met die reekx so wieck kloppen en cleunenGa naar voetnoot2100 Alsmen de stockvis doet, wie souwt verdraghen kuenen, De trotsche woorden die de rekel myn toesnaeuwt? Of ick een vercken was so leydt hy staach en graeuwt,Ga naar voetnoot2103 Alst nieuwers voor en komt tyt hy ant hasebassen:Ga naar voetnoot2104
[pagina 282]
2105[regelnummer] Ga naar margenoot+Soo hy myn stoot of slaat, dat mes sal op hem passen,Ga naar voetnoot2105 Al ben ick maar een Vrouw, laat mynder me betien,Ga naar voetnoot2106 Ick heb wel eer een man in zyn ooghen esien, Oft sulcken honts-klinck was, hoe seer oock dat hy pochten.Ga naar voetnoot2108 Doen ick een meysje was, doe heb ick wel ghevochten 2110[regelnummer] Teghen een groote knecht, souw hy myn nu dan slaan?Ga naar voetnoot2110 frederyck Gants ellemalement ick sel nu vuerje staan.Ga naar voetnoot2111 moy-aal Ick mocht u ginder wel so langh staan en verbeyenGa naar voetnoot2112 En toonden ick u niet dat ghy terstonts souwt scheyen?Ga naar voetnoot2113 Hoort hier eens Frederijck, de twist die ghy hier siet, 2115[regelnummer] En al dit groot rumoer is al om u geschiet. frederyck Om myn? dat loof ick niet, waar an ben ick doch schuldich? moy-aal Vermits ick yverde so vlytich en sorchvuldich, Om u te lev'ren weer, u eerb're suster kuys.
[pagina 283]
frederyck Myn suster waar is sy? moy-aal Maar tot mynent in huys.Ga naar voetnoot2119 frederyck 2120[regelnummer] Tot uwent? helaas! moy-aal Wat ist? en hebt gheen quaat vermoeden, Ick hebse so gheschickt, en eerlijck doen opvoeden,Ga naar voetnoot2121 In alle zedicheyt, en zuyverheyt ghewis. frederyck Ist moghelijck? watje secht? moy-aal Ick sechje dat waar is, Gy sultet selven sien by blijcken en gheschriften.Ga naar voetnoot2124 2125[regelnummer] Ick schencks' u wederom: niet om gaven oft giften, Maar uyt een gulle-gunst so is sy u ver-eert.
[pagina 284]
frederyck Ach! dat myn danckbaar hart gelegentheyt ontbeert Om u gelijcken duecht en weldaadt te verlienen.Ga naar voetnoot2128 Doch nietemin sal ick die weldaat noch verdienen,Ga naar voetnoot2129 2130[regelnummer] Waar sich de middel maar an myn hem eens vertoont,Ga naar voetnoot2130 Soot doenlijck is dat sy kan worden nu beloont: In 't nijdighe gheluck die kants my niet wil stieren,Ga naar voetnoot2132 Sal ick gaan schrijven in de suyverste papieren Van myn verwonnen siel, en redelijck verstandt, 2135[regelnummer] Dit hooghwaardighe stuck, dat my an u verbandt.Ga naar voetnoot2135 moy-aal O jongelingh ghy spreeckt manierlijck en verstandich.Ga naar voetnoot2136 Siet dat ghyse bewaart eer sy u wert afhandich,Ga naar voetnoot2137 En gants onbruyck ghemaackt, draacht u nu als een helt:Ga naar voetnoot2138 Want siet sy is de gheen die hy myn met ghewelt 2140[regelnummer] Ontschaken komt met kracht van zyn eerloose dieven.Ga naar voetnoot2140 Angniet! haalt my terstont haar Koffertje met brieven,Ga naar voetnoot2141 Met haar Juweelen stracx. angeniet Waar hebdyt doch gheset?
[pagina 285]
moy-aal Daar dichte by de muer ande Schap-rae by 'tbedt,Ga naar voetnoot2143 Gaat heen ghy soete soch hoe langh suldy noch praaten?Ga naar voetnoot2144 frederyck 2145[regelnummer] Gints komt den Hopman met een legher van Soldaaten, Tis al Haegghemans volck, van hack en zyns gemack,Ga naar voetnoot2146 Ach! komen sy op ons so zyn wy vuel te swack. moy-aal Sydy daar van vertsaacht? wilt toch voor haar niet vresen. frederyck Ick vresen? wat gheen mensch mach minder verbaast wesen,Ga naar voetnoot2149 2150[regelnummer] Ick pas op gord noch mensch, op Duyvel noch op dood,Ga naar voetnoot2150 Ga naar margenoot+Ick ben een stouten droes.Ga naar voetnoot2151 moy-aal Dat is nu wel van nóót. frederyck Ick vraach na niemant niet! ick suffen! dat waar wonder,Ga naar voetnoot2152 Ick puf het Helsche spoock: ick driesch de dolle donder.Ga naar voetnoot2153
[pagina 286]
moy-aal Dats goet: maar overleght met raet eer dat ghy strijdt; 2155[regelnummer] Met wien ghy hebt te doen, en wien ghy selven syt. Bedenckt u wijsselijck eert Oorloch is begonnen,Ga naar voetnoot2156 So kundy 't laten na, daar na soudy niet konnen:Ga naar voetnoot2157 Hy is een vremdelingh, ghy bent een burghers kint, Hy is hier niet geacht, ghy syt hier seer bemint, 2160[regelnummer] Hy is nieuwers ghesien, u groeten arm en rijcken,Ga naar voetnoot2160 En uwe macht en is by hem niet te ghelijcken. frederyck Dat weet ick wonder wel, 't is sotterny voorwaar, Dat wy ons sonder nóót, dus gheven in ghevaar, Daarmen 't wel schuwen kan: voor my, ick ben van radeGa naar voetnoot2164 2165[regelnummer] Dat wy voorsichtelijck ontwijcken onse schade, En sien het an van veers, eer dat hy ons antastGa naar voetnoot2166 Met zyn moetwill'ge handt, en grooten overlast.Ga naar voetnoot2167 Gaet ghy lien binnen, fluck! sluyt vensteren en dueren, En grendeltse wel vast: en ick sal daat'lijck pueren,Ga naar voetnoot2169 2170[regelnummer] Na 't Stadt-huys of de marckt, na Pieter Pietersz. Schouwt, Met al zyn Rackers, daar hy meest hem op vertrouwt, Met Meynert, met Leentje, en met Jan de Neter. moy-aal Ay Frederijck blijft hier!
[pagina 287]
frederyck Laat los 't is seker beter, Hoe meer volck meer ontsach. moy-aal Hoe meer, hoe meer gherucht, 2175[regelnummer] Wy zyn toch sterck ghenoech. staat stil: weest niet beducht Voor eenich ongheval, hy kan u doch niet deeren. frederyck Ay lieve laat my gaan, ick sal stracx wederkeeren, 'k Sal hem met een Stee-bood' ontbieden vóórt voor 't recht.Ga naar voetnoot2178 moy-aal Ghy hebt g'er geen van doen, en vreest voor geen gevecht,Ga naar voetnoot2179 2180[regelnummer] Besadicht u doch wat, bedaart u! weest geruster: Vraacht hy u na de Maacht, secht maar het is myn suster,Ga naar voetnoot2181 Die noch jongh zynde is haar ouwderen ontvoert, In Hollantsch meeste last, en oorlochsche beroert.Ga naar voetnoot2183 Toont hem hoe dat ghy haer ghekomen zyt te kennen 2185[regelnummer] Aan de lit-teyckens, die an haar ghebooren bennen. Houdt daar, daar is den Brief.Ga naar voetnoot2186
[pagina 288]
angeniet Sy komen, nu tast an, Wel hoe besterf ghy dus? nu lustich als een Man,Ga naar voetnoot2187 Ist dat hy u mis-doet, so brenght hem voor de Heeren, Gaat aan en grypt maar toe, wy sullent hem verleeren: 2190[regelnummer] Nu dan, vat hem, bynt hem! hebdy my wel verstaan?Ga naar voetnoot2190 frederyck Ja seer wel, maer 't is een hangh-yser an te gaan.Ga naar voetnoot2191 moy-aal Nu treet hem manlijck toe, en met een groot vertrouwen, Het geltje, dat hy niet eens stal sal durven houwen:Ga naar voetnoot2193 Ontset u niet int eerst al snorckt hy wat stijf.Ga naar voetnoot2194 frederyck 2195[regelnummer] Ick sal doen. moy-aal Vryer hem! u Mantel valt van 't lijf:Ga naar voetnoot2195 Gaat heen voor-vechter gaat, wat sal hy al uyt-rechten? Ga naar margenoot+Hy beswijmt en beswijckt als hy maar denckt om vechten.
[pagina 289]
Alsmen vande man is, dan ismen stouwt en koen:Ga naar voetnoot2198 Maar alsmen komt ter hant dan is het var van't doen.Ga naar voetnoot2199 2200[regelnummer] Dat hy maar yemandt sach die een hoep-stock ghevat // had;Ga naar voetnoot2200 k Wedt dat hy loopen souw of hy 'tvier in zyn gat // had.
Het vierde bedrijf, de sevende handelingh. roemer, Kackerlack, Ian Neef, Met al haar Soldaten, Frederyck, Moy-aal. BY gord, dat was myn kroon te nae! achtse myn dan voor sulcken Jan//hen? Dat ick dat souw lyen, of weetse niet wat ick voor een Man // ben? Ick ben gheen wieckeback-valck, ick ben een veughel met een beck:Ga naar voetnoot2204 2205[regelnummer] Wat laat sy haar duncken, dat mal om 'thooft, sel sy met my scheeren de geck?Ga naar voetnoot2205 Wat rydt myn die stucke Hoers! komt hier ghy ouden Vegher.Ga naar voetnoot2206 Mons. de Kackerlack ick maack u Luytenant Generaal van 't heele Legher. En jouw Heer Bulleback overste Ritmeester van al myn Ruytery; Want ghy zyt toch van jonghs opghetrocken tot alle guytery.Ga naar voetnoot2209 2210[regelnummer] En u Groofje Sergiant Majoor, en u Korperaal, en met de korsten,Ga naar voetnoot2210 Ick maack al den hoop Bevel-hebbers, Officiers, en Adelborsten.Ga naar voetnoot2211 En u gheweldighe Provoost met u stóótdaghens, en Duytsche Dolck;Ga naar voetnoot2212 Tsa ghy ervaren Hopluy, komt hier munsteren met u volck.
[pagina 290]
Treet an ghy vrome Krijgsluy, komt voort ghy Mannen als Ruesen,Ga naar voetnoot2214 2215[regelnummer] Gaat voort ghy Water-landers, ghy Noorder Boeren, ghy ouwe Guesen, Die soo menighen Spangert hier op een kamp, en daer op een kant van een slootGa naar voetnoot2216 Gheduwt hebt, en gedrenckt, en sloecht, en stacktse dootGa naar voetnoot2217 Met u varre-jaghers, met u kloeten, met u polssen, en spring-stockenGa naar voetnoot2218 En pluysterden haar van ghelt, van kleeren, van Kasjacken, en ruyters rocken,Ga naar voetnoot2219 2220[regelnummer] Komt an ghy Struyc-roovers, ghy Moes-koppers, ghy Kaes-jagers, ghy Hane-veeren allegaar,Ga naar voetnoot2220 Ghy Overloopers, ghy Ballinghen, ghy Brand-stichters, ghy Beeltstormers met men kaar. Ghy Hopman schente-kueken wilt in óórden eerst voor uyt treden,Ga naar voetnoot2222 Met u kneppels, met u klicken, met u bocxhoorens, met u kolven elck in zyn gheleden:Ga naar voetnoot2223 Dan ghy Hopman mueghe-vuel, en ghy selden sat koom ghy t'samen voortGa naar voetnoot2224 2225[regelnummer] Met u tangen, met u as-schoppen, met u brant-ysers, en braat-spitten, ghelijck dat behoort:Ga naar voetnoot2225 Ga naar margenoot+Waar blyven u hovaardighe Vaendraghers met haar Levreyen en Sluyers?Ga naar voetnoot2226 Recht nu u stangen op en ontwynt u slaaplakens, u schorteldoecken en luyers.Ga naar voetnoot2227
[pagina 291]
Wat so! set u volck eens te degen in haar ponctifikale volle krits:Ga naar voetnoot2228 Nu een reys vierkanckt, nu rechts om, slings om, arrier, twee simpels, nu spits,Ga naar voetnoot2229 2230[regelnummer] Nu op zyn Duyts int rondt, wel Luytenant gy staat als een mof, gy pleecht te kennen,Ga naar voetnoot2230 O dats so recht! wie sou nu seggen dat onse soldaten Stoep-schyters bennen?Ga naar voetnoot2231 kackerlack De wittebroots kinderen. roemert Wat sechje? kackerlack Ick sech dat de Kapiteyn by nacht,Ga naar voetnoot2232 Ons wel bystaan sal, soot noot doet, met zyn stoepjes, en met zyn ratelwacht:Ga naar voetnoot2233 Dan wy zyn starck ghenoech, quam gy voor de mont vande Hel met u hóópen,Ga naar voetnoot2234 2235[regelnummer] Al de Duyvels, en nickers, souwen van vrees in nabben-naers lóópen.Ga naar voetnoot2235
[pagina 292]
roemert Hoort hier myn Krijchs-raat, ik wil in geen manier, dat u onbewustGa naar voetnoot2236 Sou zyn, waarom dat ick heb dit magnifijcke groote Leger toegerust; Soo weet dan ten eersten, ghy Helden dat u Kornel in zyn darmen quaat isGa naar voetnoot2238 Op Moyaal kackerlack Wel waerom? roemert Om dat sy niet wou by myn slaepen. kackerlack Dat is Crime laese Magestatis.Ga naar voetnoot2239 2240[regelnummer] Wel verstaande tegen de persoon van uwe reverency, Ja so seker, dat is een saack van seer quade consequency, Die in een stadt van rechte niet en behoort gele'en te werden.Ga naar voetnoot2242 roemert Ten tweeden daarom treck ick op in myn volle rustingh, en somma ten derdenGa naar voetnoot2243 So is myn Keyserlijcke, Koninghlijcke, Prinselijcke excellency selfs van sin, 2245[regelnummer] Haar huys te berunnen, te bestormen, en met gewapender handt te nemen in.
[pagina 293]
kackerlack Publiceert al haar goet gekonfiskeert, na de kryghs ordinancy,Ga naar voetnoot2246 Op dat sy niet en heeft te pretenderen actie van ignorancy;Ga naar voetnoot2247 En schrijft een brief van macht aan onse Stadt van Dort,Ga naar voetnoot2248 Hoe dat ons Kruyt en loot, en 't grof geschut noch schortGa naar voetnoot2249 2250[regelnummer] Tot de gheweldige anslach. roemert Ick salt haar verleeren dat backus van Bremen,Ga naar voetnoot2250 En ick salder met gewelt het Meysje Katrijntje weer benemen,Ga naar voetnoot2251 En blyvender voort van daan. kackerlack Dat heb gy wel overgeleydt. roemert Ick sal Moyaal geeselen met nat gras.Ga naar voetnoot2253 kackerlack Gants bloed! dats noch beter geseyt.
[pagina 294]
roemert Waar zyn de Pyoniers, delvers, en gravers, dat sy ons strackx beschansen: 2255[regelnummer] Lecht hier de Switsers, daer de Schotten, en gints 't regement vande Franssen. Komt voor den dach Kapiteyn kleyn-sorch in't oorloch wel ter weer;Ga naar voetnoot2256 Mars, mars, so als mannen, en set u weer midden in't heer. Nu ghy Millort Robbert, nu ghy Graef Jan van Hongeryen,Ga naar voetnoot2258 En gy Graaf Olykoeck, voert ghy de Vluegel van ter slincker syen. 2260[regelnummer] Waar is de Baroen Kalis Jan van bystervelt met zyn Kompangie?Ga naar voetnoot2260 Ga naar margenoot+Hoe komt dat ic de kornet van Joncker Juerje spilpenning niet en sie?Ga naar voetnoot2261 Daer komt myn Heer slodder vet-schoen van Harderwijck,Ga naar voetnoot2262 En gintschen komt den Abt van groot auwert, en soo ick noch verder kijckGa naar voetnoot2263 So komt de Veltweyffel, met zyn soetelaers, avonturiers en Boeren,Ga naar voetnoot2264 2265[regelnummer] Met noch een hope hagel-schut, van schelmsche Jonges en van Hoeren.Ga naar voetnoot2265 Ick gis dat myn Schepen hier haast wesen sullen, de wint is vlack int seyl. Wel hoe ist hier dueghniet? ghy scherluyn wat doedy met die dweyl,Ga naar voetnoot2267 En met dese Turf-mant, dits immers geen geweer om te vechten.Ga naar voetnoot2268 Spreeckt op ghy groote Golyad, wat wildy daar me uytrechten? jan-neef 2270[regelnummer] Heer Overste! heer Overste! heer Overste! genade, geefdy my konsent Dat ick spreken mach?
[pagina 295]
roemert Ja ick, nu komt voort en secht al wat gy kent.Ga naar voetnoot2271 jan-neef Heer Overste! ick weet dat ghy bent kloeckmoedich en manhaftich, Oock ken ick u strydtbaar volck voor so dapper en so kraftich, Dat sy niet lievers soecken, dan te vechten of te slaan;Ga naar voetnoot2274 2275[regelnummer] So docht ick dit oorloch kan sonder bloetstorten niet vergaen, Siet daarom heb ick dese druemde dweyl me genomen,Ga naar voetnoot2276 Om dat ick meen, dat sy in dese Krijgh wel te pas sal komen: En tydt u Hoocheyt an 'thouwen, en an 't kerven rechtschapen,Ga naar voetnoot2278 So sal ick in dese turfmant de spaenders, en de stucken rapen. 2280[regelnummer] Siet Heer Overste! daarom ist dat ick dus gewapent kom. kackerlack Dat is een groote voorsichticheydt!Ga naar voetnoot2281 roemert Wel Ian Neef ick hebje daer te liever om: Hoe komt dat hier de andere niet by ons Esquadron vergaren? jan-neef Wel hey wat andere? daer blyfter maer een t'huys om 't huys te bewaren.
[pagina 296]
roemert Hola swygt, en set ghy dit volck in óórden: ick gae hier achter an,Ga naar voetnoot2284 2285[regelnummer] Wat uyt de paerden voeten: daer ick de battalie van veers sien kan.Ga naar voetnoot2285 En ten past oock niet dat groote luy haer selven licht Avontuuren;Ga naar voetnoot2286 En ick sal u van daer het teycken geven, en bestuuren Gelijck de schermmeester, hoe ghy sult drillen, en spelen traf, trafGa naar voetnoot2288 Hoe ghy den storm aenbrengen sult, ende hoe ghy sult wijcken af.Ga naar voetnoot2289 kackerlack 2290[regelnummer] Daer an sietmen u vromicheyt, maer u wijsheyt boven allen,Ga naar voetnoot2290 Dat ghy de plaatsen schuwt daer de slaghen vallen. roemert So deed' Pyrrhus, en so doen de Koningen altijdt,Ga naar voetnoot2292 Sy laten de Soldaten vechten, en blyven selfs uyt de strijdt. frederyck moyaal ghy siet immers wel wat dat hy gaet beginnen, 2295[regelnummer] Dus sluyt u deur, en vensters toe so komt hy daar niet binnen, Ghelijck als ick u riet, siet toe, ick secht eert wert te laat.Ga naar voetnoot2296
[pagina 297]
moy-aal Warachtich siet daer, wat een wonderlijcken raat;Ga naar voetnoot2297 Wel hey 'tis mallicheyt, hier wil ick dol om worden Dat ghy meent, dat hy 't denckt, wech wech 'tis maer een jorden,Ga naar voetnoot2299 2300[regelnummer] Ten is geen man van harten, en siedy niet 'tis heel kints,Ga naar voetnoot2300 Ay Frederijck suft niet, al breekt hy nu wat wints.Ga naar voetnoot2301 Ga naar margenoot+roemert Wat dunckt u Luytenant? kackerlack 'k wouw dat ghy een slinger had, Om so van veers te goyen met steenen na haar gat,Ga naar voetnoot2303 O bloedt hoe souwen sy schoyen?Ga naar voetnoot2304 roemert 2305[regelnummer] Maar siet daar Moyaal in eygener persoon, en haer Pol daer beneven.Ga naar voetnoot2305 kackerlack Ick gis dat sy komt parlementeren, en datset wil opgheven, Behouwen lyf en goet, met al wat dat sy inde werelt het.Ga naar voetnoot2307
[pagina 298]
roemert Blyft ghy daar allegaar, hier dient wel voordachtich opgelet;Ga naar voetnoot2308 Want een wijs Mensch sal in aller dinghen gevaarlijckheden, 2310[regelnummer] Den handel stellen in handen vande wijse reden;Ga naar voetnoot2310 En om de waarheyt te segghen, daar wert meer te weegh ghebracht Met verstandelijcke raat, als met gewelt, en macht Van wapene, en moghelyck of ick met verdrach van sinnenGa naar voetnoot2313 Meer als met veel waters vuyl te maken sal winnen.Ga naar voetnoot2314 kackerlack 2315[regelnummer] Jemeny kinderen wat helptet! dat is een overvlieger int verstandt,Ga naar voetnoot2315 Voorseker wert dese man noch Advokaet van 't heele Landt. Ghy sult wel haast een groot meester werden, begin ick nu te vresen:Ga naar voetnoot2317 Maar wat ist oock een treffelijck dingh, so verhayt wijs te wesen?Ga naar voetnoot2318 Ja wel 't is een kostelijck pant! gaat heen gy wijsheyt vande stadt,Ga naar voetnoot2319 2320[regelnummer] Bloemerharten! hoe hettet dat gecke-vaartje nu in zyn gat.Ga naar voetnoot2320 roemert Wel wat isser?
[pagina 299]
kackerlack Ick segh 't is goet by wijse luy te verkeeren, Gelijck als ghy! want daar kanmen wat of hooren en leeren.Ga naar voetnoot2322 Wildy nu het huys op eysschen met de Trompetter en de Trom? roemert Gheen Bood' so goet als de Man selfs. kackerlack Dats waar: hoe ben ick toch so dom? roemert 2325[regelnummer] Moyaal antwoort my dit voor eerst, en voor al op myn segghen: Beloofde ghy gheen drie volslagen nachten in myn arm te legghen, Doen ick u de Dochter gaf?Ga naar voetnoot2327 moy-aal Wat meer? roemert Hoe nae weetjer niet of? Dat waar sekers best: wat meer? ghy maacktent daar na noch so grofGa naar voetnoot2328 Dat ghy u boelschap noch dorst brenghen voor myn ooghen,Ga naar voetnoot2329 2330[regelnummer] Gantswonden het speet myn so besuckt, dat icket most gedooghen.Ga naar voetnoot2330
[pagina 300]
moy-aal Wat wildy daar me seggen? roemert En ghy gaeft hem heymlijck te verstaan Wat ghy in 't sin had, en bint stilswijgendt door gegaen.Ga naar voetnoot2332 moy-aal Dat was myn sin so: en ick sal niet eens meer na u taalen.Ga naar voetnoot2333 roemert Geeftmen dan Katrijntje weer of ick salse komen haalen!Ga naar voetnoot2334 frederyck 2335[regelnummer] Sou sy haar u geven? ick ra u so vroom niet, o ghy gast,Ga naar voetnoot2335 Dat ghy haar eens een vingertjen of een hangtjen antast. kackerlack Ha! wat seg gy? swijg gy! frederyck wat wil gy hebben?
[pagina 301]
roemert sou ick na myn believen Het myns niet antasten?Ga naar voetnoot2338 frederyck Het uws galligert, dats de gallich met de dieven! kackerlack Het sal u buert werden, bengel! datje met myn Kornel dus geckt, 2340[regelnummer] En siedy niet vuegel tegen wat persoonaje datje spreckt?Ga naar voetnoot2340 frederyck Ick raat u gaat van hier, met dit heromnes van u gesellen,Ga naar voetnoot2341 Of ick sal u, heet ick anders als ick heet, een sulcken spelletjen bestellen,Ga naar voetnoot2342 Datje om my sult dencken, en om dese plaats, en om desen dach Ga naar margenoot+Al u leven langh. kackerlack Hoe voert dien hoddebeck daar de vlagh?Ga naar voetnoot2344
[pagina 302]
frederyck 2345[regelnummer] En laeten u allegaer in't Rasp-huys brenghen: want ghy verdientet,Ga naar voetnoot2345 Siet toe de Schouwt in myn Neef.Ga naar voetnoot2346 kackerlack 't Is goet datmen een honckt te vrient het: roemer Schout Melis is de quaatste niet. kackerlack 't Is seecker een goedt Kalf. roemert Ick doe al wat ick wil, als ick hem slechs de handen salf.Ga naar voetnoot2348 frederyck Wildy hier van daen gaan of niet, of sal ick gaan tyenGa naar voetnoot2349 2350[regelnummer] Om de geweldige Provoost?Ga naar voetnoot2350 kackerlack Speciaal, ick heb met u melyen, Dat ghy u van sulcken grooten Potentaat dus vyant maackt. frederyck Bent ghy so koen in u hart dat ghy haar int minsten anraakt:Ga naar voetnoot2352 Ick sweer u ick sal u dat malle harsebecken an bricke // breken.Ga naar voetnoot2353
[pagina 303]
kackerlack Wel Lecker suldy tegen u overhooft sulcke sticke // spreken?Ga naar voetnoot2354 roemert 2355[regelnummer] Wel wat man bendy? wat wildy? wat hebdy uytstaan met haar? frederyck Hoort dan toe, 't is segh ick een vrye Maaght.Ga naar voetnoot2356 roemert Maar is dat waar? frederyck Een burgers dochter uyt den Haagh! roemert Seker is dat warachtich? frederyck En 't is myn eyghen Suster! roemert Ghy houten aansicht, ghy bent loghenachtich.Ga naar voetnoot2358 frederyck Ick secht u Heer Hopman, ist dat ghy haar eenichsins mis-doet,
[pagina 304]
2360[regelnummer] Ick salt voor haar verdedighen, met myn goet en met myn bloet.Ga naar voetnoot2360 Moyaal ick sal na Giertruy de Minne-moer gaen kuyeren, En halen het hemt daerse inne Korstent is, met haar luyeren,Ga naar voetnoot2362 Met haer vierkante pille-gelt, met haar deken, slab en klet,Ga naar voetnoot2363 Met de luyer-manckt, en al de snorrepypen diese houwen het.Ga naar voetnoot2364 roemert 2365[regelnummer] Past opmen hanghden jongen! ellementen kan ick u krijghenGa naar voetnoot2365 Ick selje koeck geven: sult ghy my gebien te swygen?Ga naar voetnoot2366 Ick spreeck maar om het myns! ick eysch niet meer van huer.Ga naar voetnoot2367 frederyck Ghy sultse niet hebben gat-vinck, daer ben ick seker vuer,Ga naar voetnoot2368 En salder voor spreken al waart datter noch duysent quamen.Ga naar voetnoot2369 kackerlack 2370[regelnummer] Hoordy niet Heerschip! dien rabbaut en Moyaal staan t'samen;Ga naar voetnoot2370 Ontbiedt haar voor Kommisarisen, gelijck als dat behóórt.Ga naar voetnoot2371 roemert Moyaal is het so?
[pagina 305]
moy-aal Soeckt elders yemandt die u antwóórt. roemert Wel wat sullen wy nu doen? kackerlack Met oorlof, onder verbetering myn Heeren,Ga naar voetnoot2373 Ick souw u raden, ons leger op te breken en na huys toe te keeren, 2375[regelnummer] En danckender een deel af, en leggen de beste Soldaten in garnisoen, 'tIs haggelijck dat ghyse t'somer mooght hebben van doenGa naar voetnoot2376 In belegeringh of slach, na rijpe deliberatie van Staten: Want dan sal't dapper op een schaap-scheeren gaan, so de luy ymmers praten:Ga naar voetnoot2378 En so ghy nu oftreckt, ick weet voorseker Eelleman,Ga naar voetnoot2379 2380[regelnummer] Moyaal sal u van selfs naloopen, en halen an. roemert Meen ghy dat? kackerlack Wis; ick kan der Vrouwen aart en grillen, Sy willen niet als wy willen, en als wy wederom niet en willen Dan willen sy van selfs.Ga naar voetnoot2383
[pagina 306]
roemert Kackerlack dat hebdy wel bedocht: kackerlack Gelieftet u myn Heer, dat ick doe blasen een gemeene af-tocht?Ga naar voetnoot2384 Ga naar margenoot+roemert 2385[regelnummer] Blaast als ghy wilt. kackerlack Treck of ghy Krijslien, ghy hebt u wel gequeten, Nu wacker als Helden, en tijdt als Mannen an 't eten:Ga naar voetnoot2386 Wel an ghy Jan Neef, tapt nu eens een kit, en suypt datje swiet,Ga naar voetnoot2387 En gheeft hem een lustige kleeter die hans hiet.Ga naar voetnoot2388 jan-neef Heer Luytenant! ick heb sulcken droocht, get ick sel so gieten, 2390[regelnummer] Ick salder ten minsten een kinnetje of ses vaantjes in schieten.Ga naar voetnoot2390 Ick heb brangt in myn keel, en een gloeyende steen in myn Borst, Singjoor Kackerlack ick heb so onnatuurlycken dorst! Gants lyden myn buyck gort so, nu myn aren niet vol // binnen,Ga naar voetnoot2393 Nu boerekicken myn darmen ofse rasende dol // sinnen.Ga naar voetnoot2394
[pagina 307]
2395[regelnummer] Ick leydender huye nochtent in, een hachje van aarhalf ponckt!Ga naar voetnoot2395 Met moye ses Bier, het was soo frey gheluekert van passen nae myn monckt.Ga naar voetnoot2396 Het sulde duer myn gorregel, al haddet van een laydack geloopenGa naar voetnoot2397 Wy sullen by get voor onse soudy (meen ick wel) geen lant gaen kóópen.Ga naar voetnoot2398 O lyden! ick mach soo smullen.Ga naar voetnoot2399 kackerlack Dat lóóf ick, in die Buyck mach wat // in, 2400[regelnummer] Gaet heen ghy goet slocker. roemert Volcht myn allegaer na, dit gat // in.Ga naar voetnoot2400 kackerlack Siet toe ghy Korporaal dat ghy lustich slempt, en smetst.Ga naar voetnoot2401 jan-neef Also moer, al de nacht gevochten, twee doot en niemant gequetst.Ga naar voetnoot2402	[tekstkritische noot]1712 A kleine sierletter M - 1716 A* lichtelyck - 1719 ABCD souden voetnoot1712 fel:* kwaadaardig. voetnoot1714 gestuert: boos; al te dapper: heel erg. voetnoot1715 vast: aldoor; gants lyden: basterdvloek, gants = Gods; kapper: hak er. voetnoot1716 lich'elijck: gauw, zonder aarzelen; bloedt: basterdvloek. voetnoot1718 de neghen: de negen grote helden (uit sage en geschiedenis).aant. voetnoot1719 voort:* verder. voetnoot1720 broeden: broedde op. margenoot+ E 4 v^o voetnoot1721 luypten: loerde; fiel: booswicht. voetnoot1722 'twesen en gelaat: de uitdrukking van het gezicht. voetnoot1723 diefs-gewys: steelsgewijs; Vrouwen (enkelvoud, wellicht oude derde-naamvalsvorm). voetnoot1724 hem: Frederyck. voetnoot1725 me: mede. voetnoot1726 schrueppelóóse: schroomvallige, scrupuleuze; grillen: (ongeveer) kuren. [tekstkritische noot]1730 ABCD sprack - 1733 BCD Frederick - 1738 CD In der yl - 1739 D haer ontbr. - 1747 AABCD zy; voetnoot1727 Moy-alen: tweede naamval van Moy-aal. voetnoot1728 Slocker-hals: ziel, sukkel. voetnoot1729 by den back: aan tafel. voetnoot1730 met geen gemoedt: niet oprecht, niet uit het hart. voetnoot1731 ionst: genegenheid. voetnoot1733 sonders: alleen voor hem bestemd. voetnoot1735 sacht: zag het; achterdencken: achterdocht. (Roemert houdt Frederyck voor Ritsart.) voetnoot1736 na ... vermaen: op aansporing. (Vgl. vzn. 1272-79.) voetnoot1737 Strax: dadelijk; ande schel: aan het schellekoord (om een bediende te roepen). voetnoot1740 Dit heeft tegen gestaan: hiertegen heeft zich verzet. voetnoot1742 ze'ege: zedige. voetnoot1744 dartelheyt: lichtzinnigheid. voetnoot1748 verliep: wegliep. voetnoot1749 Van acht'ren: achter zijn of haar rug; met een treck: listig. [tekstkritische noot]1750 ABCD ick t'huys - 1752 A kleine sierletter S - 1757 A Derleye schocken - 1767 AABCD maar; - 1768 ABCD troetelinghe voetnoot1751 dat op haar kap sal druypen:* dat zij de gevolgen zal hebben te dragen (dat = dat 't). voetnoot1752 na Sloten: (zie vs. 474). voetnoot1754 onbescheyden: verward, niet duidelijk onderscheidend. voetnoot1755 Selfs: die zelf waren; wuft: onrustig. voetnoot1756 ging in myn gemoedt: ging bij mezelf na. voetnoot1757 schocken: menigten (eig.: zestigtallen). voetnoot1759 Dies: waarom (of: zodat); Bronne: stroom; afgeloopen: ontvloeid. margenoot+ F 1 r^o voetnoot1764 welden: wentelde, verzonk.aant. voetnoot1766 het kaf* enz.: toen het kaf daaruit verwijderd was. voetnoot1767 maar: slechts. voetnoot1768 De troetelinghen: het geliefkoos. [tekstkritische noot]1770 ABCD stampten - 1773 AB 'tLootvelt CD 'tLoopvelt - 1776 D 't Overtoomtje - 1786 AABC haar, voetnoot1769 de verkeerde sin:* de ontaarde lust. voetnoot1771 een Rotterdamsche waghen: een diligence op Rotterdam, of: bepaald type wagen? voetnoot1773 Verschoot my: deed mij schrikken; 'tlóóptvelt: bedoeld is het Kleine Loopveld, naam voor de Kalfjeslaan. voetnoot1775 met een sprongh: haastig. voetnoot1776 't Overtoompje: De Overtoom was een sluis in de Schinkel, waar kleine schepen overgehaald werden. voetnoot1779 uyt: aan te vullen met 't hooft gheschoten. voetnoot1781 te bier gaan: in de herberg gaan. voetnoot1782 onbevoelijck: ongevoelig, ruw; onbevallijcke: lompe. voetnoot1783 Myn steeckt de wallich: ik walg. voetnoot1784 ick mach: ik kan. voetnoot1785 dat is niet met al: daar heb ik helemaal niets aan. voetnoot1786 daad'lijck: metterdaad. voetnoot1787 ghesicht: blik. voetnoot1788 het ghesicht: het zien.aant. [tekstkritische noot]1794 A vette kapitaal* W voetnoot1791 ghy: tot de zaal gesproken. voetnoot1792 besich: gejaagd; verbaast: verschrikt. voetnoot1794 rabbaut: rabauw, schurk; verschalcken: te pakken krijgen. voetnoot1795 Maar zynder: zijn er dan; schyt-valcken: pronkers. voetnoot1797 vroom: rechtschapen. voetnoot1799 gheweydt: gewaad. margenoot+ F 1 v^o voetnoot1805 Syn moetwillighe wil: zijn dartele lust. voetnoot1807 Gesletert: aan flarden gescheurd. voetnoot1808 tuyten: vlechten. voetnoot1810 uytdróóghen: inpeperen. voetnoot1814 baart: te keer gaat. voetnoot1816 als: dat. voetnoot1817 dat: iets wat. voetnoot1818 Vraaght dat u ouwe schoenen: dat weet je heel goed (vgl. Warenar vs. 1140: Jou ouwe schoenen die wetent wel). voetnoot1819 ruynen: castreren (als een hengst); Kappoenen: castreren (als een haan). voetnoot1822 schort: mankeert. voetnoot1824 openbaar: openlijk; werentich: waarachtig. [tekstkritische noot]1827 ABCD 'k ben voetnoot1828 opter loop:* in de war, op hol; als een Meyt: als een flinke meid. voetnoot1830 voor: als (om door te gaan voor). voetnoot1831 benochtert u: word nuchter. voetnoot1833 raast: praat wartaal. voetnoot1834 toegekomen: gebeurd. [tekstkritische noot]1838 ABCD 'k Heb voetnoot1838 gheen noodt van:* geen last van. voetnoot1841 oock: dan toch; onghelijck u schijn: anders dan je lijkt. voetnoot1842 deftich: bezadigh.aant. voetnoot1843 niet eens:* nooit. voetnoot1846 Of: zo al; ter luere stelden: teleurstelde. voetnoot1847 onnoosel: onschuldige (vgl. vs. 1845). margenoot+ F 2 r^o voetnoot1850 ontijdich: onbehoorlijk. voetnoot1852 achterdacht: achterdocht (hier: men dacht niet anders). voetnoot1853 Of sulckx als etc.: of er was ons zo iemand gebracht als jij had gezegd. voetnoot1855 an: blijkens. [tekstkritische noot]1858 D scheyen; - 1859 CD schreyen: - 1862 ABCD sorch - 1869 A hart voetnoot1856 stuckevleys:* gemeen stuk vlees (vgl. Rodd. ende Alph. vs. 426). voetnoot1858 het werrick sal ons schayen (variant 1838: scheyen): in 't Fr. origineel: la chose mesme le demonstre, het gebeurde zal tussen ons beslissen (Knuttel: de feiten zullen uitspraak doen). voetnoot1860 die haer verbiedt: en belet haar. voetnoot1861 kluyftse: doet haar verteren. voetnoot1862 Ick sorich: ik vrees (voor de schrijfwijs zie de noot bij vs. 1480); inbinden: binnenhouden, opkroppen. voetnoot1866 Ick heb enz.: voor de rechtbank van mijn verstand voer ik een groot proces. voetnoot1868 een Man van een swart: een mannelijke neger (dus een slaaf). (Vgl. WNT XVIII, kolom 411.) voetnoot1870 dut: tob. voetnoot1872 Ten waar enz.: of ze moest nu weer in mijn ouderlijk huis zijn. [tekstkritische noot]1880 ABD hert voetnoot1875 bestaen:* beginnen, ondernemen. voetnoot1877 Die ... laat: die wij zelfs niet mogen noemen. voetnoot1878 in: indien. voetnoot1880 oft: als; haar: hen; de opvatting als pers. vnw. geeft een betere zin dan die als bez. vnw.; tochtich: wellustig. voetnoot1882 niet eens: geen ogenblik. [tekstkritische noot]1886 A vette kapitaal K - 1888 A vroech - 1892 CD ick weynich - 1893 A vrucht voetnoot1886 panckt: pand, bezitting, hier als scheldwoord. voetnoot1887 moet ... bedroeven: moge in ellende storten. voetnoot1889 gispt; geselt. margenoot+ F 2 v^o voetnoot1896 o die: onduidelikje uitroep.aant. voetnoot1898 hender:* hiernaartoe (meer heinde: dichterbij). [tekstkritische noot]1908 C aen voetnoot1903 hebber: heb er; anders: verder. voetnoot1904 fayl: dweil, vod; stal: gestalte. voetnoot1905 eerlijck: fatsoenlijk; ghelaat: houding, voorkomen. voetnoot1906 voeghlijck van bestuur: flink van postuur; zedich: bedaard. [tekstkritische noot]1912 ABD aengaat - 1917 CD Want - 1930 ABCD en het voetnoot1910 verflenschen: slap worden. voetnoot1911 Indianen: bewoners van Indië; kloecke: handige. voetnoot1913 naa 't is: al naar. voetnoot1915 klap: zotteklap; niet met allen: in geen enkel opzicht. voetnoot1918 int hartje: in de bloei. voetnoot1919 kaluw: kaal, glad. voetnoot1920 quicx: kwiek. voetnoot1921 worde: werd; groen: verliefd. voetnoot1922 reppen: snel bewegen. voetnoot1923 Dat: als. voetnoot1925 of: af, versleten. voetnoot1927 afval: het minder waardevolle van geslachte dieren, dat weggegooid wordt. voetnoot1928 Zeeltich gheel: geel als het vlees van een zeelt. voetnoot1930 Appelgraauw: vlekkerig grauw. [tekstkritische noot]1937 A Heer - 1939 C seyt sy - 1941 ABCD of - 1944 ABC spreeckt gy D spreeckt ghy A aan voetnoot1935 oirkonden: getuigen. margenoot+ F 3 r^o voetnoot1946 A ja A hy - voetnoot1947 A mede voetnoot1949 Meer-aap: scheldwoord, eig. meerkat, aap met een lange staart. voetnoot1950 seyt: zei het; 'tis ommekomen: 't is ontzettend. voetnoot1952 En gingen: nl. Writsart en Koenraat. [tekstkritische noot]1957 ABCD Ghelooft ghy AAB licht wat - 1959 ABCD mijn geringhe - 1962 A Moyaal voetnoot1953 heb ick myn gat vol:* zelfde als Ben ick droncken. voetnoot1956 meer: grove aanduiding van een vrouw (meer = merrie; de gedachte hieraan kan in het scheldwoord van vs. 1949 hebben meegewerkt). voetnoot1958 dat: wat. voetnoot1959 geringe: vlug. voetnoot1961 mangel: ruil. voetnoot1962 tot Moyaalen: naar het huis van Moy-aal. voetnoot1963 dit doet myn kennis dwaalen: nu begrijp ik er niets meer van. voetnoot1965 vrouwe-kracht: verkrachting. voetnoot1967 Dat: wat; verdooven: misleiden; Ritsart zegt ‘ick kanse ... wil’ tot zichzelf, het voorafgaande tot Angeniet, het volgende tot Negra; vzn. 1968 b-1969 fluisterend. voetnoot1970 vroeder worden: te weten komen. voetnoot1971 u daghen oyt: ooit van je leven. [tekstkritische noot]1973 ABD aende - 1977 CD Flucx voetnoot1973 pley:* windas, folterwerktuig. voetnoot1974 Meester Farel: de beul (elders wordt een Meester Fartel in die kwaliteit vermeld: zie Stoett). voetnoot1976 sier: zeer, pijn. voetnoot1977 Fluck in: gauw naar binnen. voetnoot1978 Dat ickt ... tóónen: ik me er zo uit zou redden dat het er zo fatsoenlijk mogelijk uitzag; (tot vs. 1980 spreekt Ritsart weer terzijde). voetnoot1981 pronckter: pruil er; dat ghy swiet: dat je zweet; letterlijk bij ww. als lopen, hier overdrachtelijk: door en door, geheel en al. (Zonder nadere aanduiding gaat Ritsart achter Negra af, zijn huis in.) [tekstkritische noot]1982 ABCD waarelijck - 1986 A Klaartje CD aenlegghen? - 1987 B Waer an C Angenietje? - 1988 C nergens AAB weet - 1991 ABCD uytsweeren! margenoot+ F 3 v^o voetnoot1984 gaat vast:* is zeker; dats over: dat is voorbij, daar valt niet meer over te praten; 't heeftet al: daar is niets aan te veranderen. voetnoot1985 te pas weer brenghen: betaald zetten. voetnoot1988 Ghelaat u: gedraag je, houd je; recht: net, precies. voetnoot1989 niet en beet: volstrekt niet. voetnoot1991 't Sal tot etter enz.: Koenraat zal er nog zwaar voor boeten. voetnoot1992 Secht enz.: zeg dat de negerin weg is. [tekstkritische noot]1996 ABCD veghet - 1977 A Van Staat-tresoor ABCD Van 't Staend-tresoor - 1998 A kleine sierletter S - 2001 A Moyaal: - 2003 A droncker - 2005 CD hallif vat. voetnoot1997 't Staat-tresoor: de dientafel. voetnoot1998 heb stro-bienen: waggel, sta onvast op mijn voeten. voetnoot1999 Ick tre kruys-treen: ik zwaai heen en weer, eig. zet mijn voeten zo dat mijn benen mekaar kruisen. voetnoot2001 After in myn kap: dat kun je begrijpen, op je kop; margen weerkomen, ja alst is: ze vraagt of ik morgen terug wil komen, ja zeker (ironisch). voetnoot2003 fraey droncker: stevige drinker. voetnoot2004 sinder: zijn er; niemes: niemand; al: wel. voetnoot2005 een vaan: maat bier die een ‘vaan’ kost; met een toogh: in één teug. [tekstkritische noot]2010 C souden - 2018 ABCD trotsten, - 2022 ABCD mienent voetnoot2006 een diel: aardig wat. voetnoot2007 voor een frayicheyt beroemen: als iets moois prijzen. voetnoot2008 gemannen: goe-mannen, vrienden (tegen de zaal); rustighe baasen: flinke kerels. voetnoot2009 op een sitten: in één samenkomst. voetnoot2010 diet huer wel enz.: die zich er heel boos over zouden maken. voetnoot2011 Oóstersche kop: grote beker, die men in Pommeren in één teug (slurrep) leegde; sluerip: teug.aant. voetnoot2012 by gedt:* bij God (zie blz. 383). voetnoot2013 Wat: uitroep: wat!; hem op ... verstaat: weg weet met, deskundig is in het drinken. voetnoot2014 verguysen: bespotten. voetnoot2015 slecht: gewone; suffen voor: bang zijn voor. voetnoot2017 water-galletje: braaksel, oprisping. voetnoot2018 gaf het kamp: gaf het gewonnen; trosten (= trotsten): tartte (zie blz. 380, aant. op vs. 666). margenoot+ F 4 r^o voetnoot2020 rydt: kwelt, tart; gladde speck: scheldwoord voor de Haarlemmers, ook speketers; de koeck: de Amsterdammers noemde men koeketers. voetnoot2022 dróógers: degenen die altijd dorst hebben, nathalzen, vgl. in het Groot Lied-boeck, 1622, blz. 56: ‘Haarlemsche drooghe harten’. [tekstkritische noot]2027 A stellen - 2028 CD is volck, sy - 2032 A goethart - 2033 A wat - 2036 AB beniste brootje voetnoot2027 Swijght Wtert:* opschrift op een steen in de Klovenierstoren, naar aanleiding van overwinningen in 1481 op de Utrechtenaren. Onzeker is of de gebiedende wijs van zwijgen dan wel van zwichten bedoeld is. voetnoot2032 Uyt een goet hart: goedgezind.aant. voetnoot2033 zijn Excellency:* de Prins. voetnoot2034 sulcken: zulk een (met een gebaar). voetnoot2036 beniste bóórtje: boordevol glas, als bij rijke (menniste) kooplui; Rondeeltje: een heildronk, waarbij in rondeelvorm een wens gesproken werd. (Voorbeelden bij Stoett, blz. 185.) voetnoot2037 Santé vande Matres: gezondheidsdronk op de geliefde; klaverblaatje met een steeltje: een glas, van boven uitlopend in drie kelkjes, waarvan de afzonderlijke steeltes beneden in een bol communiceren. (Zie Stoett, blz. 186.) voetnoot2038 konfloribus: wijze van drinkenaant.; met een óóchje:* wijze van toedrinkenaant.; met een Snaers:* met één snars = in één snelle teug. voetnoot2039 veeght dat kynt zyn naers: drink dat glas leeg. voetnoot2040 Onthouwtje enz.: onthoud het je niet dus: doe je niet tekort; schiet inje rop: gooi het in je maag. voetnoot2041 so: (herhalend bijwoord, als in hierzo, hoezo). voetnoot2042 suchtich: ziekelijk. [tekstkritische noot]2052 ABCD die roemers - 2054 B veeghdse - 2055 A licht- 2057 ABCD mits voetnoot2043 snacken: babbelen, plezier hebben. voetnoot2045 stofferen: van het nodige voorzien. voetnoot2046 schelt en luyt: de bel luidt (inde Kerck: bij het collecteren). voetnoot2047 een God helpje: een ‘scheer je weg’ (zonder aalmoes). voetnoot2049 Men souwse enz.: dan moet men díe mensen te gast vragen. voetnoot2052 Met: tezelfdertijd. voetnoot2053 Avous: uitroep bij het toedrinken (Fr. à vous); duytsch-bloet: beste kerel (duytsch = Nederlands, maar wordt vaak in verband met drinken gebruikt). voetnoot2054 veeghdese louter uyt: dronk ze geheel uit; maacktese boven dicht: keerde de glazen om. voetnoot2055 gants lichters: bastaardvloek, bij Gods kandelaren? (zie blz. 383.) voetnoot2056 so: toen. voetnoot2057 ick wasser arch op: ik was erop bedacht, hield mezelf in de gaten; mit dat: doordat. voetnoot2059 suysebolden: werd draaierig. voetnoot2060 wasse wech: was weg (eweg uit het voorzetsel en of in, hetzelfde waarmee waarschijnlijk vs. 2055 begint, en weg: MNW II, kolom 675). [tekstkritische noot]2069 A Baselickisje, D Baselisketje, voetnoot2062 tas: meisje. voetnoot2063 hellifte goelicker: de helft mooier; tangsjens: zo even. margenoot+ F 4 v^o voetnoot2064 katte-quaatje: ‘schelmpje, of iets derg.’ (WNT VII, eerste stuk, kolom 1866); om ien langetje: een eindje wandelen, eig.: een landje om. voetnoot2066 staat stil: hou op; het: God; goet soens: zoenerig, op zoenen gesteld. voetnoot2067 hoe rydt myn ien knecht: wat is die kerel lastig; jou lust wel wat groens: jij hebt zin in een vrijerijtje (vgl. Kluchten, blz. 88, vs. 452). voetnoot2068 Poddetje: padje. voetnoot2069 Kockedrilletje: krokodilletje (Fr. cocodrille); Baseliskisje: basiliscusje, een adder of draak waarvan men aannam, dat hij ook door zijn adem en blik kon doden; een basilisk was uitgebroed uit een ei van een haanaant.; Nickertje:* duveltje. voetnoot2071 an-raken: een meisje krijgen. [tekstkritische noot]2072 ABCD Munsterinnetje - 2073 C Nacht-merrytje D Nacht-merretje - A Griffoentje. voetnoot2072 schyt-venyntje:* snibbige of preutse vrouw (vgl. Fr. pisse-vinaigre). voetnoot2073 Nachte-merytje: nachtmerrie, scheld-woord voor een vrouw; vgl. de noot op vs. 1956; Gras-duyveltje: ‘niet duidelijke benaming voor den een of anderen boozen geest’ (Stoett, die meer gevallen vermeldt); Griffioentje: ‘Een fabelachtig dier, half adelaar, half leeuw, fel en wreed van aard (...) Het verkl. wordt half als scheldwoord half als liefkoozing gebezigd’ (WNT V, kolom 720). voetnoot2074 Kees-quyl: kwijlbek; speul-op: zeg op; met Jan Vlassen Harp: een koddig toevoegsel opgeroepen door speul; Jan Vlas was een harpspeler in Amsterdam. voetnoot2075 so komtit jouw wel scharp: dan ben je wel lichtgeraakt. voetnoot2076 loopt vry voor de pocken: loop zodoende geen kans op venerische besmetting. voetnoot2077 laet staan: blijf af. voetnoot2078 tis hoogh genoech: 't is mooi genoeg geweest. voetnoot2079 Ba nues: onduidelijke hoonwoorden (zie Lucelle vs. 2430 en de noot)aant.; welle moedt:* welgemoed. [tekstkritische noot]2084 B samen - 2088 ABCD ick kond voetnoot2080 niet vernomen Van:* niet gezien. voetnoot2082 geeft my al te vreemt: verwondert mij erg. voetnoot2083 verliep: wegging. voetnoot2084 hoe quam dat by: waardoor kwam dat. voetnoot2086 lues: teken. voetnoot2087 swinck: blik van de ogen. [tekstkritische noot]2093 ABCD Ick en docht - Opschrift* AABCD, de eerste Handelingh. rolaanduiding* BD Frederick, - 2094 A kleine sierletter W - 2095 D rucken - 2096 D aentasten voetnoot2089 stracx: dadelijk; pruylend' te pratten: ontevreden te mopperen. voetnoot2091 voor duer: de deur uit; nochterde: werd nuchter. voetnoot2092 Al wat: al een beetje. voetnoot2093 voor haar: eerder dan zij. voetnoot2094 stracx: weldra. voetnoot2095 rocken: rukken. voetnoot2096 dat: als; pas op: geef om; gasten: gezellen. voetnoot2098 by men sier: bij mijn ziel (zie blz. 383); zyn licht: zijn ogen. voetnoot2099 zyn wrevelich ghesicht: zijn kwade ogen. voetnoot2100 reekx: ketting, waaraan de sleutels hangen; wieck: murw; cleunen: slaan. voetnoot2103 leydt en graeuwt: ligt te grauwen. voetnoot2104 Alst nieuwers enz.: als het nergens voor nodig is, dus zonder enige aanleiding; tyt: tijgt, gaat; hassebassen: ruzie maken. [tekstkritische noot]2105 A Soo hy myn slaat, ABCD my stoot of slaat - 2110 D my margenoot+ G 1 r^o voetnoot2105 op hem passen:* hem voor zijn rekening nemen? (Stoett, blz. 80: voor hem bestemd zijn). voetnoot2106 betien: betijen, begaan. voetnoot2108 Oft: alsof het; honts-klinck: hondsvot. voetnoot2110 knecht: jongen. voetnoot2111 Gants ellemalement: Gods element (donder); basterdvloek (zie blz. 383); vuerje staan: u verdedigen. voetnoot2112 Ick mocht enz.: Ik heb daar zo lang op je staan wachten (Stoett, blz. 191). voetnoot2113 En toonden ick u niet: ik gaf je toch een teken; souwt scheyen: moest weggaan. [tekstkritische noot]2120 ABCD laas! e.d.* - 2126 D gulle gunst voetnoot2119 Maar: wel voetnoot2121 gheschickt: behoorlijk; eerlijck: fatsoenlijk. voetnoot2124 blijcken: bewijzen. [tekstkritische noot]2128 D ghelijcke - 2131 ABCD So(o) 't voetnoot2128 duecht:* weldaad. voetnoot2129 verdienen: (namelijk door een wederdienst). voetnoot2130 de middel: gelegenheid; sich hem eens vertoont: zich (dubbel wederkerend voornaamwoord) ooit voordoet. voetnoot2132 In: indien; nijdighe gheluck: afgunstig lot; kants: kans; stieren: sturen, schenken. voetnoot2135 verbandt: verplicht heeft.aant. voetnoot2136 manierlijck:* welgemanierd. voetnoot2137 bewaart: beschermt; (eer nadert hier tot ‘opdat niet’). voetnoot2138 onbruyck: onbereikbaar (synoniem van afhandich). voetnoot2140 kracht: de overmacht; dieven: boeven. voetnoot2141 brieven: waardepapieren, rentebrieven. voetnoot2143 Schap-rae: proviandkast. voetnoot2144 soete: langzame; soch: eig. zeug, benaming voor een luie vrouw. voetnoot2146 Haegghemans volck: janhagelaant.; hack en zyns gemack:* Jan Rap en zijn maat (zie de artt. Hak (IV) en Hakmak in WNT V, kolom 1537/38 en 1565/66). voetnoot2149 verbaast: bang. voetnoot2150 pas op: geef om, ducht; gord: god. margenoot+ G 1 v^o voetnoot2151 stouten droes: dappere vechtersbaas. voetnoot2152 vraach na niemant niet: geef om niemand; suffen: bang zijn. voetnoot2153 puf: minacht, trotseer; driesch: tart. [tekstkritische noot]2156 ABCD Oorlooch - 2158 ABCD vreemdeling voetnoot2156 eert Oorloch: eer de oorlog. voetnoot2157 niet konnen: niet een eind aan het gevecht kunnen maken. voetnoot2160 nieuwers ghesien: nergens in aanzien. voetnoot2164 Daarmen: terwijl men; van rade: van oordeel. voetnoot2166 van veers: van verre. voetnoot2167 overlast: geweld. voetnoot2169 pueren Na: me begeven naar. [tekstkritische noot]2178 ABCD ontbieden voor 't gerecht. - 2179 ABCD hebter - 2183 ABCD oorloochs(ch)e voetnoot2178 Stee-bood':* stadsbode (‘zooveel als deurwaarder’, WNT XV, kolom 439); 't recht: het gerecht. voetnoot2179 van doen hebben: nodig hebben. voetnoot2181 het is myn suster: dat het jouw zuster is. voetnoot2183 meeste last: grootste moeilijkheden. voetnoot2186 Houdt daar: ziedaar; den Brief: de pocher; tast an: val aan. [tekstkritische noot]2187 ABCD besterft ghy - 2192 ABCD een goet - 2195 ABCD sal 't doen voetnoot2187 besterf ghy dus:* word je zo bleek. voetnoot2190 bynt: bindt. voetnoot2191 't is een hangh-yser an te gaan: het is een hachelijke onderneming; hangh-yser: het ijzer waaraan een ketel in de haard gehangen wordt en dat dus heet kan zijn; an te gaan: om aan te pakken. voetnoot2193 Het geltje: dat wed ik met je; stal houwen: stand houden. voetnoot2194 snorckt stijf: bluft erg. voetnoot2195 Vryer hem: hee, jonge man. margenoot+ G 2 r^o [tekstkritische noot]2202 kleine sierletter B - 2206 ABCD ouwen - 2207 AA Krackelack - 2210 ACD kortsten - 2212 AB stootdagen CD stootdagge - 2213 ABCD monsteren voetnoot2198 vande man is:* op een afstand is. voetnoot2199 komt ter hant: handgemeen wordt; var: verre. voetnoot2200 Dat: als; hoep-stock: hoepelstok. - haar: hun. voetnoot2204 wieckeback-valck: week gebakken, slap beestje; met een beck: met een scherpe bek, die niet op zijn mondje is gevallen. voetnoot2205 dat mal om 'thooft: die zottin. voetnoot2206 rydt myn: kwelt mij, tergt mij; die stucke Hoers: dat stuk hoer, die rothoer (vgl. vs. 1856 en 2432); Vegher: flinke vent, vechtersbaas of drinkebroer. voetnoot2209 opghetrocken: opgevoed, opgeleid. voetnoot2210 Groofje: lett. dikkerdje? lomperdje?; met de korsten: in het kort. voetnoot2211 al den hoop: jullie allemaal; adelborsten: (jonge) commanderende officieren (vgl. WNT Supplement I, kolom 393). voetnoot2212 gheweldighe Provoost: gevolmachtigd ordebewaarder in het leger; stóótdaghens: stootdegens. [tekstkritische noot]2217 D stackse - 2219 A pluysteren AC ruyters-rocken, - 2222 ABCD Schent de Keu(c)ken, - 2223 CD bocxhoorns, - 2225 D met brant-ysers - 2227 D ontweynt - 2230 C als en mof voetnoot2214 vrome: dappere. voetnoot2216 Spangert: Spanjaard; kamp: stuk land. voetnoot2217 gedrenckt: verdronken. voetnoot2218 varre-jaghers: puntstokken, polsstokken, eig. stierendrijvers; kloeten: lange stokken, vaarbomen; polssen: polsstokken. voetnoot2219 pluysterden: beroofden; Kasjacken: lange soldatenjassen. voetnoot2220 Moes-koppers: zwervende soldaten, stropers, rovers (verg, Lucelle, vs. 576); Kaes-jagers: landlopers; Hane-veeren: vechtersbazen (WNT V, kolom 2051). voetnoot2222 schente-kueken: magere veeleter, die de keuken tot schande is (Stoett); in óórden: in rijen, in het gelid. voetnoot2223 klicken: onderkanten van de kolven (knuppels); bocxhoorens: ijzeren haken met omgebogen punt. voetnoot2224 mueghe-vuel: veelvraat. voetnoot2225 brant-ysers: haardijzers, de staven waarop het brandhout rust. margenoot+ G 2 v^o voetnoot2226 Levreyen: uniformen; Sluyers: sjerpen. voetnoot2227 stangen: standaarden; ontwynt: ontplooit (van: ontwinden); schorteldoecken: schorten. [tekstkritische noot]2233 ABCD so(o) 't voetnoot2228 ponctifikale volle krits:* in volle luister.aant. voetnoot2229 vierkanckt:* in carré; arrier: achteruit (arrière); simpels: rijen, gelederen. voetnoot2230 staat als een mof: staat onbeweeglijk; gy pleecht te kennen: jij kende de commando's (= 't) altijd goed. voetnoot2231 Stoep-schyters: scheldnaam voor de nachtwachts. voetnoot2232 wittebroots kinderen: (verwende) slappelingen (terzijde gezegd); Kapiteyn by nacht: commandant van de nachtwachts. voetnoot2233 stoepjes: stadssoldaten, nachtwachts.aant. voetnoot2234 Dan:* maar. voetnoot2235 nabben-naers: de hel.aant. [tekstkritische noot]2239 Blaesae Majestatis. voetnoot2236 in geen manier:* volstrekt niet (vgl. 1890, III, blz. 87, vs. 138); onbewust: onbekend. voetnoot2238 in zyn darmen: in zijn binnenste, grondig. voetnoot2239 Crime laese Magestatis: verhaspeling van crimen laesae majestatis, majesteitsschennis. voetnoot2242 een stadt van rechte: een stad waar recht heerst; gele'en: geduld, aanvaard. voetnoot2243 somma: ten slotte. [tekstkritische noot]2250 D aenslach - 2252 ABCD overleydt. voetnoot2246 Publiceert:* verklaar openlijk; na: overeenkomstig. voetnoot2247 pretenderen actie van ignorancy: zich beroepen op een verklaring van onwetendheid (verwarring van actie en akte, WNT Supplement I, kolom 379; Fr. pretendre cause d'ignorance). voetnoot2248 brief van macht: volmacht, lastbriefaant.; onse Stadt van Dort:* Dordrecht, waar het arsenaal was. voetnoot2249 Hoe dat: dat. voetnoot2250 backus van Bremen: aanmatigend wijf.aant. voetnoot2251 benemen:* afnemen. voetnoot2253 geeselen met nat gras: onduidelijke bedreigingaant.; Gants bloed:* basterdvloek (zie blz. 383). [tekstkritische noot]2255 D gins - 2262 CD flodder - 2262 D Veltwyffel - 2266 A sullen de - 2267 D de dweyl voetnoot2256 kleyn-sorch: zonder vrees; wel ter weer: dapper. voetnoot2258 Millort Robbert: ‘woordspel met rob, zeehond, een roofdier, of met Eng. to rob, stelen?’ (Stoett); Jan van Hongeryen: met toespeling op honger. voetnoot2260 Kalis: armoedzaaier, schooier; bystervelt: een onvruchtbaar stuk land. margenoot+ G 3 r^o voetnoot2261 kornet: afdeling ruiterij; Juerje spilpenning: Joris de verkwister (Juerje, Jurriaan, Fr. George). voetnoot2262 slodder vet-schoen: iem. die in te ruime vetleren schoenen (werk- of armeluis-schoenen) loopt; van Harderwijck: toespeling op armoedig leven. voetnoot2263 groot auwert: klooster te Aduard (Gron.), onduidelijke woordspeling.aant. voetnoot2264 Veltweyffel:* onderofficier (Duits Feldwebel). voetnoot2265 hagel-schut: janhagel (lett.: kleine projectielen, schroot). voetnoot2267 scherluyn: schelm. voetnoot2268 geweer: wapen. [tekstkritische noot]2283 D Wel hel voetnoot2271 kent: weet. voetnoot2274 niet: niets. voetnoot2276 druemde: gemaakt van dreum, afgesneden einden van weefsels (vgl. Mnl. drom, druem: einde, rand). voetnoot2278 tydt: gaat; rechtschapen: echt, flink. voetnoot2281 voorsichticheydt: (daad die getuigt van) vooruitziende blik. [tekstkritische noot]2291 ABCD schouwt voetnoot2284 óórden:* slagorde. voetnoot2285 de paerden voeten: het gedrang; van veers: van op een afstand. voetnoot2286 ten: het (+ ontkennend woordje en); haer selven Avontuuren: zich aan gevaar blootstellen. voetnoot2288 drillen: lopen, exerceren (Stoett, Gloss.); spelen traf, traf: draven (ibid.). voetnoot2289 aanbrengen: uitvoeren (WNT Supplement I, kolom 35). voetnoot2290 vromicheyt: dapperheid. voetnoot2292 So deed' Pyrrhus: koning Pyrrhus van Epirus zou in de strijd met een soldaat van kleding gewisseld hebben. voetnoot2296 wert: wordt. [tekstkritische noot]2299 D bedenckt, - 2300 AB van hart, CD van hert, - 2303 AC goeyen - 2304 ACD schoeyen! voetnoot2297 raat:* plan, denkbeeld. voetnoot2299 't denckt: het meent; jorden: lafaard, sukkel. voetnoot2300 Ten: het (met het ontkennende en); man van harten: moedig man; kints: kinderachtig. voetnoot2301 suft niet: wees niet bang; al breekt hy wat wints: al bluft hij erg. margenoot+ G 3 v^o voetnoot2303 van veers: zie vs. 2285, noot. voetnoot2304 schoyen: vluchten; het woord rijmt op de eerste vershelft van vs. 2303. voetnoot2305 Pol: minnaar (ook: souteneur). voetnoot2307 Behouwen: met behoud van; het: heeft, bezit. [tekstkritische noot]2313 ABCD wapenen, - 2315 ABCD in 't voetnoot2308 voordachtich: bedachtzaam, voorzichtig. voetnoot2310 Den handel: zijn handelingen. voetnoot2313 moghelyck of: misschien dat; verdrach van sinnen: inschikkelijkheid. voetnoot2314 veel waters vuyl te maken: veel moeizaam werk te verrichten. voetnoot2315 wat helptet: nl. gezwegen; uitroep van verbazing (‘het valt niet te verzwijgen’); overvlieger: hoogvlieger, iem. die uitmunt. voetnoot2317 wel haast: weldra; vresen: vermoeden (WNT XXIII, kolom 452). voetnoot2318 verhayt: buitengewoon.aant. voetnoot2319 kostelijck pant:* kostbaar bezit (zulke wijsheid nl.). voetnoot2320 Bloemerharten: basterdvloek, eig. bloedend hart van Jezus (zie blz. 383); hettet in zyn gat: zit in zijn naad, is bang; geckevaartje: zot. [tekstkritische noot]2330 D Gants wonden voetnoot2322 of: van. voetnoot2327 Dochter: jong meisje; Hoe nae weetjer niet of: weet je daar soms niets van. voetnoot2328 Dat waar sekers best: nu nog mooier. voetnoot2329 boelschap: minnaar (hij denkt aan Frederyck). voetnoot2330 Gantswonden: basterdvloek; besuckt: vervloekt (eig. ziek, maar eufemisme voor: melaats, dus een krachtterm). [tekstkritische noot]2331 A meseggen - 2337 CD segt ghy? D swygt ghy! voetnoot2332 door: ervandoor. voetnoot2333 niet eens: helemaal niet. voetnoot2334 Geeftmen: geef me. voetnoot2335 so vroom niet: waag het niet. [tekstkritische noot]2340 ABC persoonage D personagie - 2342 A stilletjen voetnoot2338 Het myns niet antasten:* niet aan mijn eigendom komen; galligert: galgenaas. voetnoot2340 vuegel: vogel (scheldwoord). voetnoot2341 heromnes: zootje (heer omnes = Jan en alleman). voetnoot2342 heet ick anders enz.: of ik heet geen Frederyck (vgl. Huygens' Scheeps-praet: Bin ick angders dien ick ben; anders = tenminste); een spelletje bestellen: iets leveren. margenoot+ G 4 r^o voetnoot2344 hoddebeck: scheldwoord, hier: druktemakeraant.; voert de vlagh:* heeft het hoogste woord (WNT XXI, kolom 1351), eig. alsof hij een eskader aanvoert. [tekstkritische noot]2348 ABCD slechts AB salf, voetnoot2345 Rasp-huys:* gevangenis, tuchthuis voor mannen. voetnoot2346 Siet toe: pas op; honckt: hond. voetnoot2348 de handen salf: geld geef. voetnoot2349 tyen Om: halen. voetnoot2350 geweldige Provoost: zie vs. 2212, noot; Speciaal: vriendje. voetnoot2352 int minsten: ook maar met één vinger. voetnoot2353 an bricke: in stukken. voetnoot2354 Lecker: kwajongen; overhooft: meerdere; sticke: (brutale) dingen (vgl. Kluchten blz. 162, vs. 190). voetnoot2356 vrye Maaght: (dus geen slavin, immers iemand met burgerrecht). voetnoot2358 Ghy houten ansicht: jij met je stalen gezicht. voetnoot2360 Ick salt voor haar verdedighen: ik zal haar daartegen beschermen. voetnoot2362 daerse inne Korstent is: waar ze in gedoopt is. voetnoot2363 pille-gelt: doopgeschenk van de peet (WNT XII, eerste stuk, kolom 1849: ‘Eertijds dikwijls een medaille of vierkante penning of munt, al of niet aan een ketting, die ook wel als familiestuk van den een op den ander overging’); klet: jakje. voetnoot2364 houwen: gehouden, bewaard. voetnoot2365 ellementen: bastaardvloek (zie blz. 383). voetnoot2366 koeck geven: een pak slaag geven. voetnoot2367 het myns: wat mij toekomt. voetnoot2368 gat-vinck: ‘Plat schimpwoord in de volkstaal der 17de eeuw, vooral gewoon in de oude kluchtspelen’ (WNT IV, kolom 346); daer ben ick seker vuer: dat zal ik zeker voorkomen (of: daar sta ik voor in?). voetnoot2369 salder voor spreken: zal voor haar opkomen. voetnoot2370 Heerschip: mijnheer; staan t'samen: maken gemene zaak. voetnoot2371 Kommisarisen: leden van de rechtbank. voetnoot2373 onder verbetering: onder voorbehoud van beter. voetnoot2376 'tIs haggelijck: de kans bestaat; van doen hebben: nodig hebben. voetnoot2378 op een schaap-scheeren gaan: tot bloedig vechten komen; ymmers: tenminste. voetnoot2379 Eelleman: beste man. voetnoot2383 van selfs: uit zichzelf. voetnoot2384 gemeene: algemene. margenoot+ G 4 v^o voetnoot2386 tijdt: gaat. voetnoot2387 kit: drinkkan. voetnoot2388 kleeter: klap, dus: raak hem maar eens goed; die hans hiet: die er zijn mag; vgl. vs. 665, noot. voetnoot2390 kinnetje: vaatje (¼ ton); vaantje: een maat bier (zie bij vs. 670); schieten: mikken. voetnoot2393 Gants lyden: basterdvloek (zie blz. 383); gort: knort; aren: ingewanden (zie WNT op Ader, I, kolom 810). voetnoot2394 boerekicken: rommelen, borrelen. [tekstkritische noot]2397 CD leydack - 2399 ACD ick in ACD wat // in voetnoot2395 huye nochtent: vanmorgen; hachje: stuk vlees of spek; aarhalf: anderhalf. voetnoot2396 moye ses Bier: zes lekkere kannen bier; frey (= fraey): lekker, smakelijk; gheluekert: lauw gemaakt; van passen: juist passend; monckt: smaak. voetnoot2397 sulde: gleed; al: als. voetnoot2398 soudy: soldij. voetnoot2399 lyden: verder verbloemde basterdvloek, vgl. vs. 2393. voetnoot2400 gat: deur (van de herberg). voetnoot2401 smetst: smult. voetnoot2402 Also moer: ziezo, of: zeker, zo zal ik doen. Om zijn voldoening te uiten nu er niets ergs gebeurd is, gebruikt Jan-Neef een obscene uitdrukking.*aant.

Vorige Volgende

Moortje

Het vierde deel, het eerste uytcomen.

Het tweede uytkomen, van 't vierde deel.

Het derde uytkomen, van 't vierde deel.

Het vierde uytkomen, van 't vierde deel.

't Vijfde uytkomen, vant vierde deel.

Het vierde deel, de sesde handelingh.

Het vierde bedrijf, de sevende handelingh.

Over het gehele werk

organisaties

plaatsen