Moortje

(1984)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 156]
Ga naar margenoot+Het tweede deel, het eerste uytkomen. ritsart, Koenraat. Flucx Koenraadt doet also gelyck ick u beval, 450[regelnummer] De Moris brengt terstont tot Moyaal. koenraat Wel ick sal. ritsart Maar strax.Ga naar voetnoot451 koenraat Ick ga. ritsart Nu voort! koenraat Ick vlie. ritsart Wel an geringhe,
[pagina 157]
Ist niet genoech getoeft?Ga naar voetnoot452 koenraat 'Tis nóólóós te dwinghen Die van zyn selven is gewillich en bereydt,Ga naar voetnoot453 Als ick ben tot u dienst en tot gehoorsaamheydt: 455[regelnummer] Ach Ritsaardt hadt ghy maar Moy-Aalen jonst verkregen,Ga naar voetnoot455 Ghelyck ghy doet de myn, sy stont u nimmer tegen:Ga naar voetnoot456 Maar Hoeren-liefd is windt, sy hebben sin noch Siel,Ga naar voetnoot457 Niet langer duurt haar Min, tot dat ghy licht u hiel, En inde drumpel treedt, ghy bent so haast niet buyten,Ga naar voetnoot459 460[regelnummer] Of huegenis en al sy teenemaal uytsluyten.Ga naar voetnoot460 Dier schuecken vindtmer veel; al schynen sy al vroom,Ga naar voetnoot461 En van een goedt Geslacht, haar hart en heeft geen boom.Ga naar voetnoot462 Haar minne is bedroch, en niet dan valsche kunsten, En mommery geveynst, met móólicken van gunsten,Ga naar voetnoot464 465[regelnummer] Of schimmen sonder zyn. ritsart Koenraadt weest niet verstuert Om dat ick gnortich spreeck, uyt yver ist gebuert.Ga naar voetnoot466
[pagina 158]
koenraat Neen ick geensins, myn Heer! dat kan lichtlyck geschieden:Ga naar voetnoot467 Gelieft u oock yets meer u dienaar te gebieden? ritsart Niet anders, dan dat ghy u woorden wel belecht,Ga naar voetnoot469 470[regelnummer] In aanbien van myn gift, en ionsticheyt oprecht.Ga naar voetnoot470 En maackt haar, so ghy kunt, met u geswindtheyt wacker,Ga naar voetnoot471 Den mallen Ruyter wars, myn Minne-maat en macker.Ga naar voetnoot472 koenraat En sorght niet, ick sal 'tbeschicken inder daadt.Ga naar voetnoot473 ritsart En ick ga op het landt. koenraat Vaart wel. ritsart Hóórt, eerje gaat: 475[regelnummer] Vertrouwdy dat ick daar my kunnen sal geneeren,Ga naar voetnoot475 Gedurende die Tydt, en hier niet wederkeeren?
[pagina 159]
koenraat Neen toch, ick denck het niet, want siet van ongedult, En van jeloursheyt ghy stracx herwaarts keeren sult.Ga naar voetnoot478 ritsart Ick sal daar Visschen, en gaan Schaak'len met lustenGa naar voetnoot479 480[regelnummer] Myn selven moe en mat, om beter 's nachts te rusten. koenraat Ja doet al wat ghy wilt, u slaap sal zyn met smart, De dróómen sullen u daar wringen by de start,Ga naar voetnoot482 Gelyckmen d'Ossen doet. ritsart 'kMoet dees dwaasheyt veriagen, Haar breydel ben ick lóóf, ick wilse niet meer dragen:Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] 'Tis kintsheyt dat ick my een slaaf maack van myn lust,Ga naar voetnoot485 En quijn, en slyt myn Tydt in quelling en onrust. De Lely is het waardt, ick sal myn daar beproeven,Ga naar voetnoot487 En tuegen huech en muech drie dagen lang vertoeven. koenraat Drie dagen, 'tis te veel!
[pagina 160]
ritsart Het is so myn besluyt. 490[regelnummer] Gaat heen, en voert u last voorsichtelycken uyt.Ga naar voetnoot490 Ritsart binnen. Ga naar margenoot+koenraat O help! wat sieckt is dit, die ons antast soo vinnichGa naar voetnoot491 En maackt ons Edel breyn ghesondt zynde, krancksinnich? Ist waar? ist moog'lijck! dat de krachten vande Min De kloeckste soo verrockt, en wiss'len doet van sinGa naar voetnoot494 495[regelnummer] Dat sy int alderminst haar selven niet ghelijcken? Ick vindet inde proef, en moetet oordeel strijcken.Ga naar voetnoot496 Gheen Jonghelingh en was soo ijv'rich noch soo kloeck, Steets was hy op't Kantoor en met de nues int boeck; Syn mutsjen op zyn hooft, zyn mouwen an voort wrijvenGa naar voetnoot499 500[regelnummer] Want hy was besich staach met dit of dat te schrijven: Dan sloot hy zyn ballans, dan sach hy nae de kas, Ja wel, hy had soo veel te doen dattet wonder was! Wat het hy in zyn hóóft winckeltjes, en kassen,Ga naar voetnoot503 En hockels en laadjes, dosijnen van Lyassen,Ga naar voetnoot504 505[regelnummer] Vol Assingnatie, vol Oblygatie, vol boomery,Ga naar voetnoot505 Vol Wissel-brieven, vol Retour, en vol Factory,Ga naar voetnoot506
[pagina 161]
Vol Konnossementen, en vol Konvoy-biljettenGa naar voetnoot507 En Kamers vol Journaals, Schuldt-boecken, alphabetten,Ga naar voetnoot508 En Riemen kladt papiers, van loopende uytgift, 510[regelnummer] En Tafels vol chijffers en schalien vol schrift.Ga naar voetnoot510 Staagh was hy op de brugh by de Negocyanten:Ga naar voetnoot511 Of op een Komparisy, by zyn participantenGa naar voetnoot512 Van zyn Westersche, of van zyn Cypersche vaart.Ga naar voetnoot513 Hy rabatteert in kontanct teghens acht en een quaart.Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] Hy wist stracx op een prick wat dit 's Jaars con belóópen,Ga naar voetnoot515 Hy verstondt hem, (te besucht!) op Acksjen te kóópen,Ga naar voetnoot516 En hy verassureert licht een heel schip met goet. Noch heeft hy ('t is vreemt) niet eens ghebanckeroedt!Ga naar voetnoot518 En oft schoon soo gheviel dat hy quam te fallieeren;Ga naar voetnoot519 520[regelnummer] En loopt hy om een Ces, 't is weer een man met eeren.Ga naar voetnoot520 Als dese Koopluy doen, diemen naa's Keysers kuer,Ga naar voetnoot521 Souw hanghen by de keel, dat in haer eyghen duer,Ga naar voetnoot522 Vermits sy diefs ghewijs, veel goede luy doen trueren,Ga naar voetnoot523 Begonmen dit! het souw so dickwils niet ghebueren.Ga naar voetnoot524 Kackerlack en Katrijntje uyt.
[pagina 162]
525[regelnummer] Maer wien komt doch daar gints? 't is Kackerlack, ontbeydt, Wat schóónder Maghet ist die hy daar met hem leydt?Ga naar voetnoot526 Om aan Moyaaltje nu te schencken en vereeren, Die sy in schóónheyt self schijnt varre te passeeren.Ga naar voetnoot528 Myn Moortje dat is swart en leelijck noch daar by, 530[regelnummer] Nu lech ick over staach, en dapper inde ly.Ga naar voetnoot530 katryntie, Kackerlack, Koenraat. Wilt yemant het belóóp der tijttelijcke saaken,Ga naar voetnoot531 En haar beroerlijckheen, volkomelijck naamaaken?Ga naar voetnoot532 Die vecht teghen zyn schim: doch lust hem maar een deelGa naar voetnoot533 Te sien ghetaeffereelt, op een bereydt panneel;Ga naar voetnoot534 535[regelnummer] Ga naar margenoot+Die wert hier stof en saak om Schilderen ghegheven,Ga naar voetnoot535 An die veranderingh van myn rampsalich leven, Door't drayen des Fortuyns haar suyssebollend wielGa naar voetnoot537 Dat nimmer is vermoeyt, noch nimmer op en hiel.Ga naar voetnoot538 De Stadt die met de glans haars Prinschen trost haar buuren,Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] Die met haar burghers bralt, maar met gheen steene muure,Ga naar voetnoot540 Die Adel-rijcke plaats, 't Hollandsche Hof, den Haagh! Is myn heer Vaders stadt, daar ick de naam of draagh,Ga naar voetnoot542
[pagina 163]
Daar saachdy allereerst, ellendighe Katrijne! Het helder Hemels licht in u ghesicht verschijne.Ga naar voetnoot544 545[regelnummer] Onghevaarlijck vier Jaer soo waardy vry van druck,Ga naar voetnoot545 In weelden soet en sacht: maar 't nijdighe gheluckGa naar voetnoot546 Dit alderbeste goedt afgunstich u mis-gunden, En trock u met ghewelt van Vader, en van vrunden,Ga naar voetnoot548 En bracht u een Maraan of Móórder inde handtGa naar voetnoot549 550[regelnummer] Die; zynde rijck ghebuyt, u voerden uyt het landtGa naar voetnoot550 Nae 't prachtich Spangjen toe: daar sach ick veel Neer-landers Van licht alloy, ick quam by verlóópen Brabanders,Ga naar voetnoot552 En bleef aldaar een tijdt van thien of twaelf Jaar, Doch ick verwisselde van d'eene plaats op d'aar, 555[regelnummer] Tot myn schijn-vader my uyt boose schelmerije Vervoerden over Zee, naat diefsche Barberije,Ga naar voetnoot556 Dat Róóf-nest! ja de marckt van het ghestole goedt! Daarmen nu daghelijcx een starcken handel doetGa naar voetnoot558 Van reyne koomenschap, daar sy niet an verliesen,Ga naar voetnoot559 560[regelnummer] So gauw zyn haer Factoors, Doot-eters en Kommiessen,Ga naar voetnoot560 Of yemandt die daer me sich wel behelpen kan,Ga naar voetnoot561 Een smeerich Officy! daar kleeft te schendigh an.Ga naar voetnoot562 Maar waarom praat ick nu niet meerder van ons varen? Dewyl wy onder seyl en voor de Haven waren,Ga naar voetnoot564 565[regelnummer] So koelt en went de windt, die ons int eerst was mee.Ga naar voetnoot565
[pagina 164]
Daar komt een Oorlochs-bóódt ghevloghen door de Zee, En set een styve kours, en komt so fel ansnuyven,Ga naar voetnoot567 Dat de baren met kracht op 't schip anstucken stuyven. Hy viel ons op het lyf, en leyden ons anbóórdt:Ga naar voetnoot569 570[regelnummer] Och! wat gheschiede daer een schrickelycke Móórdt! Twas wonder om te sien, hoe dat die fraye Mannen En al dat Krijghs-volck haar so klackeloos liet spannenGa naar voetnoot572 Van sulck gorle goy! van Jonges, en van Maats:Ga naar voetnoot573 Dat oolyck krombient goedt zyn vinnige Soldaats!Ga naar voetnoot574 575[regelnummer] De Spangiaerts konden dat niet eten noch niet kauwenGa naar voetnoot575 Dat sulck ghepuffel snoodt, van wespen, en RabbauwenGa naar voetnoot576 Haar rockjes trocken uyt: en datter in het slaanGa naar voetnoot577 Met sulck schip en volck, soo veel weers was ghedaen.Ga naar voetnoot578 Het most al over boordt wat zyn lyf niet kon koopen,Ga naar voetnoot579 580[regelnummer] En wie 't rantsoen op brocht, die lietmen naakt wech loopen.Ga naar voetnoot580 Ga naar margenoot+De plunderinghe wert daar ande Kust ghebrocht,Ga naar voetnoot581 De menschen en haar goedt zijn meestendeel verkocht, En myn schijnvader oock, en ick quam doe in hande, Al vande Kapiteyn die brochtmen hier te lande: 585[regelnummer] 't Is een ondraagh'lijck mensch, hovaardigh, quaat en sot, Waarmen my brenghen sal, dat weet de goede Godt.
[pagina 165]
kackerlack Gants lyde! wat verscheelt de eene mensch by d'ander?Ga naar voetnoot587 D'een is een lompe loer, en d'ander die is schrander!Ga naar voetnoot588 d'Een weet hem by de luy wel moytjes te doen vóórt,Ga naar voetnoot589 590[regelnummer] En d'ander is een geck die weet niet hoe het hóórt: Dit schoot my inde sin, iuyst als ick onder anderGa naar voetnoot591 Een van myn kennis sach, myn lantsman, een wtlander;Ga naar voetnoot592 Die al zyn goedtje hadt verslampamt, en versluymt,Ga naar voetnoot593 En uyt onachtsaemheydt, verwaarlóóst, en versuymt,Ga naar voetnoot594 595[regelnummer] Ghelyck als ick, die 't heb vertuyswuyst, en verspeelt,Ga naar voetnoot595 Verhasardeert, versloert, verslemt, en verbourdeelt.Ga naar voetnoot596 Ick sach hem an, hy stont en was beroydt en pover, Ellendigh, jichtigh, kranck, en had noch om, noch over,Ga naar voetnoot598 Wel Landsman (seyd ick,) hoe dus schamel en bedruckt? 600[regelnummer] Och! (sprack hy) al myn goedt is gants verongheluckt:Ga naar voetnoot600 De vleyers die wel eer myn ware vrienden schenen, Syn als myn mid'len nu verdreven en verdwenen,Ga naar voetnoot602 Of isser yewers een, die scheert met my de geck.Ga naar voetnoot603 Myn Maachschap schuwtmen, en aansien my met de neck,Ga naar voetnoot604 605[regelnummer] Helaes! wat komt my op, de doot is al myn wenschen,Ga naar voetnoot605 My, die verlaten ben van God en alle Menschen. Myn óóren wierden dol, myn tongh sprack seer verwoet,Ga naar voetnoot607
[pagina 166]
Hebdy dan alle raadt verlooren met u goet?Ga naar voetnoot608 Slaa-loose traghe mensch, ist so verre ghekomenGa naar voetnoot609 610[regelnummer] Dat u de wan-hoop heeft oock alle hoop benomen? Dat is een oevelle saak, so bin g'er byster an,Ga naar voetnoot611 Ick ben van stadt en staat u gildebroer: een manGa naar voetnoot612 Dien oock wel heb gheproeft verscheydenheyt in spoeden;Ga naar voetnoot613 Van ruyme weelden, en van schaarsche Arremoede, 615[regelnummer] Nochtans was ick ghetroost, en heb my gants ghesetGa naar voetnoot615 Nae 't avontuur my dwongh, 't was mager dan, of vet.Ga naar voetnoot616 Anschouwt nu eens myn staat, en myn welvarentheden,Ga naar voetnoot617 Van gladde lijf en leen, van propre nette kleden:Ga naar voetnoot618 Ick had niet als ick quam, het was al door de keel,Ga naar voetnoot619 620[regelnummer] Ick heb niet, en ick heb al evenwel noch veel: Vermits my niets ghebreeckt (doe sprack hy) ach ick vreese!Ga naar voetnoot621 Dat ick der Rijcken-geck en Taeffel-sot souw wesen.Ga naar voetnoot622 Neen seyd' ick weer daar op, ick heb een seek're kunst Daar ick my met gheneer, en krych een yders gunst;Ga naar voetnoot624 625[regelnummer] Hier is een slach van volck die doch in alle puntenGa naar voetnoot625 De meeste willen zyn met treflijck uyt te munten,Ga naar voetnoot626
[pagina 167]
Ga naar margenoot+Hoe welse plomp en plat en boers zijn van ghestalt;Ga naar voetnoot627 Dien blaes ick in het óór het geen hun best bevalt, Dien prijs ick het verstant, en schóónheyt van ManierenGa naar voetnoot629 630[regelnummer] En gróotheyt van haar gheest, al moet ick het versieren:Ga naar voetnoot630 Diens loven, loof ick oock ist recht, onrecht of bóós,Ga naar voetnoot631 Haar oordeel acht ick hóóch al waart gants rueckelóós;Ga naar voetnoot632 Ick schick my nae den tydt en na haer sotte grillenGa naar voetnoot633 Ick doe al wat zy doen, en wil al wat sy willen, 635[regelnummer] Ist met der harten niet 'tis altoos nae de schyn,Ga naar voetnoot635 Dit doeter veel gheacht by gróóte Meesters zyn.Ga naar voetnoot636 koenraat Waarachtigh dits een gheest in sonderlinghe sakenGa naar voetnoot637 Want hy van malle luy weet dolle luy te maken.Ga naar voetnoot638 kackerlack Al dus praatende, siet, so quam ick inde Hal:Ga naar voetnoot639 640[regelnummer] Daer riepen de Vleyshouwers ghelijck van over alGa naar voetnoot640 Hy sick! hem sick! hou sick, myn Heer selje wat kóópen?Ga naar voetnoot641
[pagina 168]
Hier hy! ouwe kennis je moet van men banck niet loopen,Ga naar voetnoot642 Ick heb moy Kallef-vleys, Runt-vleys, Were-vleys, Schapevleys, hoort me Kaer!Ga naar voetnoot643 Siet dats een Wieringer sock-lam, dats een Schaeger-schaep, dats een Lang-start vannen Jaar.Ga naar voetnoot644 645[regelnummer] Wel gaeje op een aer? gy seltet iou seper beklagen.Ga naar voetnoot645 Doe quam myn Pietertje, en Wabbetje Gerrits vragen,Ga naar voetnoot646 Heerschip! sel ick wat dragen? en ick liep uyt de Hal vangt geraes,Ga naar voetnoot647 Op de Vuegel-marckt; daer kreten de wyven, hoort hier wat elenbaes!Ga naar voetnoot648 Schortje nou een exellenten Haes? of geerje nou gien reyne Kappoenen?Ga naar voetnoot649 650[regelnummer] Wel Vennitje, wilie gien Knynen, gien Duyven, gien Hoenders, noch Kalkoenen,Ga naar voetnoot650 Om inde Venesoenen te setten, te larderen of te bra'en?Ga naar voetnoot651 Van daar ben ick moytjes met hem op de Gaar-marckt egaen,Ga naar voetnoot652 By 'tvolckje die daar voort-staen, met huer ionge Biesten, en nochteren Kalven,Ga naar voetnoot653 Siet dats een Kruys schonckje, dats een Koocker-stickje, die voor Noos, om vier en ein halven,Ga naar voetnoot654
[pagina 169]
655[regelnummer] En die Hals-knoock om dardalve stuyver: Wilje nou geen Pens, noch Koe-voet?Ga naar voetnoot655 Gien nieren, gien Lever, gien middel-rift, gien hooft-vleys, noch het smaackt so soet!Ga naar voetnoot656 Wilje gien warme Buelling, leverling, bloeling, pieperling hiel goet,Ga naar voetnoot657 Soeckje slabberaen Jasper Goedbloet? ick kanmen waar niet prysenGa naar voetnoot658 Wat hadjegaeren goe Heer, gesalyde Worsten, Verckens-iues, of fyne Sausysen?Ga naar voetnoot659 660[regelnummer] Nou niet, seyd ick, Giertje Gysen, en so kuyerde wy vast voort,Ga naar voetnoot660 Verby de Speck-koopers, byde vreemde Vueghel-luy, die villen my anboort,Ga naar voetnoot661 Hier ouwe Koopman hoort, wel so verby? dat mach niet door de bueghel,Ga naar voetnoot662 Waer nae sieje? nae een overseesche Swan, een Rotgangs, of nae een Ent-vuegel?Ga naar voetnoot663 Ga naar margenoot+Ick kreech vlus uyt de Kuegel een slee met Winders en Tayllingen, siet,Ga naar voetnoot664 665[regelnummer] Dat zyn Knobben, dat zyn Smienten, dats een vogel die Hans hiet.Ga naar voetnoot665 Dats een Pyl-start, 'teeltste beesje dat by de lucht vlieght, sulcx heb icker noch by paeren,Ga naar voetnoot666
[pagina 170]
Wilje geen Kamper vuegels, al geplockt? neen seyd ick, die sie ick niet niet gaeren, Se siender uyt soo smerich, al haddese voor Kocx ionghen inde kombuys evaeren,Ga naar voetnoot668 En al de aaren, die sin myn te paers en te groen, 'tis dat niet, seydy, gy hebt te vuel kuers.Ga naar voetnoot669 670[regelnummer] Nou Moncksuer Kackerlack, gheeft nu een reys een vaen inde Graef van Muers,Ga naar voetnoot670 By onse ouwe Kittebruers? nou niet seyk, ick moet duese wech kiesen,Ga naar voetnoot671 Doe ginge wy op Sinte Pieters Kerck-hof, ant kleyn Halletje by de Vriesen,Ga naar voetnoot672 Ick macher niet an verliesen sey Sieuken Sipkes van Fraanjer, soo waer ick leef,Ga naar voetnoot673 De hielle bouwt om ien ryaal. Ick docht dat morsige goedt, is duur enoch te geef.Ga naar voetnoot674 675[regelnummer] Mit sietmen de Wortel-teef, Tryn Dubbeldin van Bunschóóten,Ga naar voetnoot675 Wat selje hebben Liestentje, Pynsternaeklen, Bietwort'len of Kroten?Ga naar voetnoot676 Kyck dathartjen is esloten, ick heb Warmisje en groen toekruytje daer by,Ga naar voetnoot677
[pagina 171]
En Horense Wortelen, en Raepjes, se smaeken as emmer-appelen en Rysen-bry.Ga naar voetnoot678 Doe gingen wy verby de Brouwery van't Jerusalems kruys,Ga naar voetnoot679 680[regelnummer] En iuyst most ick bloemen, en ick liep onger de Varcke-sluys:Ga naar voetnoot680 Daar sat Koren Jansz en vertrock van thuys en d'afcomst van BrittenGa naar voetnoot681 Mit dat hy men sach, nam hy zyn naers insen arm, hy rees en lietme sitten,Ga naar voetnoot682 Myn Lansman sach ditte, die ging vast pruetelen, en sprack:Ga naar voetnoot683 'Tmoet een groot Monsuer wesen desen verschreven kackerlack.Ga naar voetnoot684 685[regelnummer] Doe verlienden ickse daer een quack van ouwe kousjes Jaergetijen,Ga naar voetnoot685 Van 'teevangely van 'tspinrocken, van Waaren, en Spóókerijen,Ga naar voetnoot686 Die in hiel ouwe Tijen // hier dickwils plegen te geschien.Ga naar voetnoot687 De guesen moeten Duyvel iagers wesen (seyd ik) want hy laetum nou niet sien.Ga naar voetnoot688 Doe tegen wy op de bien, duer de Hal-steech, en onderwegenGa naar voetnoot689 690[regelnummer] So groeten ons al de Arebeyers die ons quamen tegen.Ga naar voetnoot690 Ick schickte myn baert te degen // die myn schier inde mont quam,Ga naar voetnoot691
[pagina 172]
En so stryke-baerdende, so quam ick in myn fasol op de middeldam:Ga naar voetnoot692 Doe Lysbet Fokels my vernam // seyse: Koopman ick gheefje schier de granje.Ga naar voetnoot693 Komt koopt nu Krenten, Mangellen, Garsynen, en Aplen van Jeranje,Ga naar voetnoot694 695[regelnummer] En nuwe Karstengen, uyt Spanje // die ons volck lest hebben evrybuyt.Ga naar voetnoot695 Doe quamen wy op de Vis-marckt, daer wast Pieter-Cely, dit uyt,Ga naar voetnoot696 Emmerlock, hoor hier Kornuyt // komt hier me vaer: koopt een sootje,Ga naar voetnoot697 Leest iou ga'ing uyt dit tobbetje, en schietse in dit Vlootje,Ga naar voetnoot698 Ga naar margenoot+Ick hebse noch wel een schootje gróóter, komt hier! waer sinje Ot?Ga naar voetnoot699 700[regelnummer] Haelt een net met vis, wt de korf, of kaer by 't vlodt,Ga naar voetnoot700 Brengt doch gien wtschot, gaet heen mijn kóórentje van achtien Jaren.Ga naar voetnoot701 Al ree man (seyd hy) moer, ic selje dat wel opsen elvendartichst klaeren,Ga naar voetnoot702 Ick verstaeme op die snaeren // also wel als onse buurman Klaes Os.Ga naar voetnoot703 Y-bot, Hoeck-bot, dats blaeuwe Braet-spieringh, dat sin Melckbaersjes, en purmer-pos.Ga naar voetnoot704
[pagina 173]
705[regelnummer] Kom heerschip, maacktme los // dats lustighe water-scheeps vis,Ga naar voetnoot705 Datsen rootschilde-braesem, en een Korper die inden Ysel gevangen is,Ga naar voetnoot706 Die muen-vóóren dobbelt die mis? siet, datsen lecker gelt-snoeckje,Ga naar voetnoot707 Hoort hier wat Lijsbet Leffers, hoort hier wat, wel moer wat soeckje?Ga naar voetnoot708 Mit snapten ic om't hoeckje // daer stonde die mossel-eters een hiel gerit,Ga naar voetnoot709 710[regelnummer] Hael mosselen, hael mosselen, Zeelantsche mosselen, varsch enne wit!Ga naar voetnoot710 Watte varsche mosselen benne dit // 't zijn mosselen as oesters seyden die kluyvers,Ga naar voetnoot711 Daer quam onse buurwijfs meyt, en haelden een emmer vol voor twee stuyvers. Get hoe gluurden daer die snuyvers, na een tas van een parlde-pop,Ga naar voetnoot713 Daer quamen die Dief-leyers, en maaktent daer byt huysje so ruym op,Ga naar voetnoot714 715[regelnummer] Dien gaf de meydt een schop // die een kóóntje, en d'ander een klaater,Ga naar voetnoot715 En wurpen de maeten de matten, de paenders int waater,Ga naar voetnoot716 Plom verlooren vande sluys.Ga naar voetnoot717 Andre schortent onder haer arem, en brochtent moytjes 't huys,Ga naar voetnoot718 O docht ick dit ghespuys // wie mienese nou wel datse binne? 720[regelnummer] Se souwe de dieve vangen, en laete de schaemel-luy een duytje winnen,Ga naar voetnoot720 Wat selt volckje nou beginne // se hadde daer so moy voort edaen,Ga naar voetnoot721
[pagina 174]
Ja docht ick in myn selfs 't is leelijck datse so op middel-straet staen.Ga naar voetnoot722 Doe saegen wy de vis-slaghers de vis of-slaen, doe sach ick na de Zeevis bancken,Ga naar voetnoot723 Daer stonden die brandewijn-drinckers, en droncken 't mutsjen om twee blancken,Ga naar voetnoot724 725[regelnummer] Met riep Jannetje vrancken // datsen stranckt-visje, datsen gul, dats schellevis!Ga naar voetnoot725 Ick hebse met lever en kuyt, die soo varsch als een wronghel is,Ga naar voetnoot726 Siet vryers hoe stijf datse is // s'is tangsjes ierst of eslaghen.Ga naar voetnoot727 Dat sin meysjes met blancke borsjes, muegese jou niet behaghen?Ga naar voetnoot728 Maer Aaltje van Schaghen // mijn kóópwijf, die weesme gaet verby. 730[regelnummer] Doen tradden wy na de ael-wijven, daer ande drie vijseltjes sy,Ga naar voetnoot730 By Griet Jan dicken, en Fy die soo ficks is op het vel te stróópen,Ga naar voetnoot731 Daer wast hoor hier vrient, selje neb-ael, grof-ael, of fijn-ael koopen?Ga naar voetnoot732 Soeckje puyt-ael, leb-ael, kat-ael, wilt niet veerder loopen, Ick heb vry wat keurs,Ga naar voetnoot733 Doe gingen wy de waech neer, 't water langes, over de koren-marckt nae de beurs,Ga naar voetnoot734
[pagina 175]
735[regelnummer] Daer kregen wy so veel Bonsiours en Baeselmanis van de rijcke monseurs,Ga naar voetnoot735 En soo veel goen dach van pelsers en schruers, dat hy bril sach, en ick mostmen omkieren,Ga naar voetnoot736 Ga naar margenoot+Om Godswil Landtsman, seyd hy: Ghy mochtmen dat oock wel lieren, Strackx begon hy myn te vieren en te eeren als een groot Kaddet,Ga naar voetnoot738 Wel hoort hier seyd ick: en siet, dat ghy wel op myn woorden let; 740[regelnummer] Ghy moet pluym-strijcken, en schoon-praten, en liefkóósen De groote rijcke luy, al warent Goddelóósen, En smeeren haer het zeem van Honich om de mondt, Dit is een nutte kunst, die mijn verstandt eerst vondt,Ga naar voetnoot743 Treet myn voetstappen na so salt u gaen na wensche, 745[regelnummer] En maackt afgoden van de veel vermoghen Mensche.Ga naar voetnoot745 Na dien ick dit gheslacht so aartich heb verweckt,Ga naar voetnoot746 Soo heb ick oock ghedocht te voeren in de SecktGa naar voetnoot747 Van myn eyghen naam, dats vande Kackerlackisten, En waarom ick so wel niet als d'andere seck-tisten?Ga naar voetnoot749 750[regelnummer] Want yder die nu is een weynich wel bespraackt; Een seckt, of aanhangh na zyn fantasye maackt, Mits nueswijs misverstant der menschen dart'le óórenGa naar voetnoot752 Meest altóós zyn belust om steets wat nieuws te hóóren,Ga naar voetnoot753 Maar ick verpraat myn tijdt, ick moet gaen doen myn lastGa naar voetnoot754
[pagina 176]
755[regelnummer] En schencken haar de Maacht, en bidden haar te gast.Ga naar voetnoot755 Hola! 'ksie Koenraat daar, de Dienaer van de vryer, Die staat daar voor de deur, bedroeft, ach arme strijer!Ga naar voetnoot757 Hy heeftet seecker slecht, daarom is hy beschruemt, Hy sterreft schier van kouw, hy schijnt wel seer verkluemt, 760[regelnummer] Verkonckelt in zyn blaas, en knoffelt met zyn handen,Ga naar voetnoot760 Al was hy om de Noort an die Way-gatsche stranden.Ga naar voetnoot761 Syn Turf is hier te licht, ick moet met dese guytGa naar voetnoot762 Wat alven, wat boerten, en haelen hem wat uyt.Ga naar voetnoot763 koenraat O desen sot die meent hy heeftet al ghewonnen 765[regelnummer] Met zyn schenckagie, en 'tis noch nauw begonnen.Ga naar voetnoot765 kackerlack Hout! dat ick niet te slecht op zyn steeghjes volck groet,Ga naar voetnoot766 Maar als Grandisimo met vijf treen ande hoedt,Ga naar voetnoot767 Dus, een, twee, drie, vier, vijf, A la mode de Fransche,Ga naar voetnoot768 Moers volckje sal dit haast by Alterum Partum dansche.Ga naar voetnoot769 770[regelnummer] Met Eerbiedighe dienst, die u hoocheyt verdient,
[pagina 177]
Wenscht Monsuer Kackerlack zijn aldergrootste vrient Koenraat gesontheyt toe, en voorspoet in zyn saaken: Hoe staje so en kyckt, wat meuchdy hier toch maaken?Ga naar voetnoot773 koenraat Ick sta stil, en recht op, en doe ter weerelt niet. kackerlack 775[regelnummer] Maar siet ghy hier niemant die ghy niet gaeren siet? koenraat Ja, u. kackerlack dat gheloof ick, maar noch gheen and're dinghen? Hoe sie ick dan in u so veel veranderinghen?Ga naar voetnoot777 Ick spuer dat u ghemoedt sich t'eenemaal ontset.Ga naar voetnoot778 koenraat Ick sie niet dat myn deert ontroert oft yet belet.Ga naar voetnoot779 kackerlack 780[regelnummer] Dit vuyltjen, wat dunckt u, sal sy oock wel passenGa naar voetnoot780
[pagina 178]
Tot een Dienst-maasen, om de schotelen te wassen?Ga naar voetnoot781 Ga naar margenoot+En wat 't een, en wat aars?Ga naar voetnoot782 koenraat 'tis een meyt als een kruyt, Ja wel s'is het waardich als een duyts broot een duyt,Ga naar voetnoot783 Sy souwtje op een stil watertje wel of klaaren.Ga naar voetnoot784 kackerlack 785[regelnummer] Men souw' een sieke bruydt daer kunnen me bespaaren.Ga naar voetnoot785 koenraat Och lieve vaar, dat is met u toch al ghedaen.Ga naar voetnoot786 kackerlack Komt tot myn ouwerdom, het selje oock vergaan.Ga naar voetnoot787 Hoe plech ick onse Trijn int langhe gras te graeslen.Ga naar voetnoot788
[pagina 179]
koenraat Nu gis ick ben jy al over 'tPocken en 't MaeslenGa naar voetnoot789 790[regelnummer] En wat souw jy doch by een jongh Venus dier // doen?Ga naar voetnoot790 kackerlack Haast soo veel als ghy, laatje hartje gien sier // doen;Ga naar voetnoot791 Ik ben een ouwt Soldaat, myn alderbeste maatje!Ga naar voetnoot792 koenraat Wil ick u wat seggen, Speciaal? u schort een praatje,Ga naar voetnoot793 En 't komt my niet te pas met u hier langh te staan. kackerlack 795[regelnummer] Hoe na sal jy yewers op de kittel-jacht gaan?Ga naar voetnoot795 koenraat Daar en behoef ick u gheen bescheyt van te gheven.Ga naar voetnoot796 kackerlack Souw dat dan d'eerste reys nu wesen van u leven?Ga naar voetnoot797
[pagina 180]
koenraat Ick loop so niet als ghy!Ga naar voetnoot798 kackerlack Nochtans Koenraat ick gis Dat gy al garen gaet daer wat te lacchen is.Ga naar voetnoot799 koenraat 800[regelnummer] Daar ben ick te vroom toe, te deeg'lijck, en t'oprecht.Ga naar voetnoot800 kackerlack Ghy sult de kost wel krijghen, houtje maar wat slecht;Ga naar voetnoot801 Kuendy maar wat bangh sien, of na de mont wat spreken,Ga naar voetnoot802 Ghelyck u Meester, die de Meysjes kan bepreken,Ga naar voetnoot803 Siet, door de aable kunst van zijn geswinde geest,Ga naar voetnoot804 805[regelnummer] Want met een aardicheyt hy Weeuw en maacht beleest:Ga naar voetnoot805 Wanneerder yemant sit en naydt, of ployt haar doeckje;Ga naar voetnoot806 Hy vlijt hem neder tzeet, en haalt dan voort zyn boeckjeGa naar voetnoot807 Vande Nigromancye, en doetje daer een les,Ga naar voetnoot808 Die langher niet en duurt dan van een uyr vyf ses:Ga naar voetnoot809 810[regelnummer] Al sit de Meyt en wringt om op 'tghemack te wesen;Ga naar voetnoot810
[pagina 181]
Wat duncktje kan hy dan de Meysjes niet belesen?Ga naar voetnoot812 En siet wat u belanght! ghy bent een zeer wijs knecht, Ist dat ghy u verstant an dese kunst eens lecht, Ick mien dat ghy u Baas haast over 'thooft sult leeren, 815[regelnummer] Want ghy sult dan de Droes beleesen en besweeren:Ga naar voetnoot815 koenraat Gordt! hoe ga gy daar me duer!Ga naar voetnoot816 kackerlack dat is so, dat blijckt. koenraat Wil ickje segghen, wat myn dunckt dat ghy gelijckt? kackerlack Wel wat doch? koenraat een werelt soS schoon en uytgelesenGa naar voetnoot818 Sydy, en ghy hebt al wat inde werelt mach wesen; 820[regelnummer] Van schalckheyt, achterclap, en van pot-boevery,Ga naar voetnoot820
[pagina 182]
Van haat, en van Italiaensche deuchnietery,Ga naar voetnoot821 Ick loof niet anders, dan de man van u komst geweeten // hetGa naar voetnoot822 Die de Mensch aldereerst een kleene werelt geheeten // het.Ga naar voetnoot823 Hoe voer je daar we'er geest?Ga naar voetnoot824 kackerlack wel, jy kuntet uyt legghen, 825[regelnummer] Swijgen best! wy kenne melkaar geen eer opsegghen.Ga naar voetnoot825 koenraat Ja ghy hebt schaamt en eer te Kercken al gebracht.Ga naar voetnoot826 Ga naar margenoot+kackerlack Ick gis dat ghy mijn, en meest al dit volck slacht;Ga naar voetnoot827 Die op een ander steets veel schrollen en veel spreken,Ga naar voetnoot828 En haalen telckens op van ellick-eens ghebreken. 830[regelnummer] Nu dat is daer Koenraat, geeft doch Moy-ael een praat.Ga naar voetnoot830 Bidt haer van uwent weghen datse mijn inlaat,Ga naar voetnoot831 Want siet om mynent wil: so begin ick te vresen, Dattet mijn gaeren souw wel druets gheweyghert wesen.Ga naar voetnoot833
[pagina 183]
koenraat Daar is een seeker Radt dat aller weghen drayt 835[regelnummer] Dat schielijck werpt om hóógh, die gantschlijck t'onder leyt, En 't smackt hem licht om laach die op haer macht hier trótse:Ga naar voetnoot836 So salt oock gaan met u! o ghy doortrapt en schótseGa naar voetnoot837 Panlicker als ghy zijt! of ghy nu schóón de póórtGa naar voetnoot838 Met u kleyn vingertjen, of't alderminste wóórt 840[regelnummer] Kunt op'nen als ghy wilt, by daaghen en by nachten; Ick sal nu van't geluck nu oock mijn kans verwachten, Dat toch by buerten gaat, en yder heeft zijn Tijdt. kackerlack Secht my de waerheyt eens, en doet u dit gheen spijtGa naar voetnoot843 Dat voor u ooghen ghy dit dus moet sien geschien? 845[regelnummer] Siet vrijer datsje veur! maer hebdy oock t'ontbienGa naar voetnoot845 Hier binnen in huys an Moy-ael, of an haer meysje? koenraat Nu niet Kackerlack, Ja hoort hier? soentse een reysje. kackerlack Dats garen e daen.
[pagina 184]
koenraat Ick kant hem nu niet beletten,Ga naar voetnoot848 Maer 'kwed ick eer yet langh hem sulcx sal ontsetten,Ga naar voetnoot849 850[regelnummer] En segghen: staeter nu buyten datje swiet,Ga naar voetnoot850 So en wayt u de róóck dan inde óógen niet,Ga naar voetnoot851 Tis sulcken kabouter, o mijn! 't is sulcken vrientje!Ga naar voetnoot852 Hy belooft alle dingh, maer hy mienter niet ientje, Tis Jan allemans vrient, hy heeft ellick een liefGa naar voetnoot854 855[regelnummer] Soo langh hyer by is: zijn heerschip het een briefGa naar voetnoot855 Als de hielle Zuyer Zee; mit een groote zegel Ghelijck de Diemer Meer, wat ick gun hem de negelGa naar voetnoot857 In zijn klapmuts. Wel hy! wie kijckt daer gunts soo snelGa naar voetnoot858 Exce komplurius, scheele luy sien niet wel.Ga naar voetnoot859 860[regelnummer] Aaris konicketutel stae gy so opje tóónen?Ga naar voetnoot860 Heer! wat het dat meysje twee bolle vette kóónen, Maar sinjer mee booren, soo isset gangs geen nóót?Ga naar voetnoot862 Wel hoe! ben je mal? wel waerom worje root? Kackerlack wt. Siet hier! hier is hy weer, kijckt hoe gaet hy prijcken:Ga naar voetnoot864
[pagina 185]
865[regelnummer] Had hy een beesem in zijn naers, hoe souw hy strijcken?Ga naar voetnoot865 O mijn! hy is so blijt, dat hy hem schier wilt // lacht.Ga naar voetnoot866 kackerlack Wel borst sin g'er noch? hoe nae houje schilt // wacht?Ga naar voetnoot867 Of wil gy eens bespien wie dat hier al mach komen? Oft vreest de vryer nu dat sy hem vande vromenGa naar voetnoot869 870[regelnummer] En stoute Kapiteyn sal werden nu ontleydt?Ga naar voetnoot870 koenraat Wel hoe kundijt soo raen? wie heeftet u gheseyt? Sulcken ding is het, je hebt seeckere quinck-slaghen:Ga naar voetnoot872 Ga naar margenoot+Gaat heen gy licht-schuyt! gaat vry deur gy leghe-waghen!Ga naar voetnoot873 Achter sie ickje lest, gaet heen ghy rechte guyt!Ga naar voetnoot874 875[regelnummer] Hoort hier! als ghy onder gaet soo blaest de kaers wt.Ga naar voetnoot875 Het is een fray ghesel die elck toet inde óórenGa naar voetnoot876 Niet dat hem leet is maar dat hem lief is te hóóren.Ga naar voetnoot877 Writsart wt.
[pagina 186]
Wel is dit Writsert niet? Jaat, 't is ons jonckste soon!Ga naar voetnoot878 Zijn vader had hem thans wel stricktelijck gheboonGa naar voetnoot879 880[regelnummer] Dat hy de schipper, die op Lissebon sou vaeren Souw schicken in het schip de alderbeste waeren,Ga naar voetnoot881 Eer dat de koude vorst met gront-ijs al het YGa naar voetnoot882 Beschiet, met schots op schots: waar door voorseker hyGa naar voetnoot883 Sou blijven van zijn reys, met achterstal versteken,Ga naar voetnoot884 885[regelnummer] Behalven dattet goedt sou vervriesen, ofte breeken. Wel wat ghebaar is dit? hy siet seeker wel woestGa naar voetnoot886 En kijckt nu hier, nu daar, hy heeftet dapper noest!Ga naar voetnoot887 writsart en Koenraat. Wat staat my nu te doen? ay mijn! ick siese nieuwers,Ga naar voetnoot888 Waar dat ick lóóp of kijck: en immers is sy yewers.Ga naar voetnoot889 890[regelnummer] Wat sal ick dese steech of ghene straat in slaan? Of sal ick nae de brugh: of nae het waater gaan?Ga naar voetnoot891 Ick weet niet hoe ick wil; dus stont ick noyt mijn daghen;Ga naar voetnoot892 Sy is de nuwendijck: of de kolck ingheslaghen.Ga naar voetnoot893 Sy is waar datse is, s'is buyten mijn ghesicht; 895[regelnummer] Sy sal my hoop ick eens noch komen in het licht.Ga naar voetnoot895 Ach wtstekende Maacht! die mijn dus doet verdwaalen, Souw selfs de schóónheyt self by u wel kunnen haalen? Ick weet niet watse souw, het schoonst dat my verscheen
[pagina 187]
En 't suyverlijckst wel eer dat is nu maar ghemeen!Ga naar voetnoot899 900[regelnummer] O wtghenomen beeldt! met wat vermoghen krachtenGa naar voetnoot900 Zo wentelt, weldt, en woelt u schóónheyt mijn ghedachten,Ga naar voetnoot901 Ten was gheen schoonheyt, dat ick eerst voor schóónheyt hiel: U schoonheyt ongemeen is alder schóónheyts Siel, Met wat bevallicheyt zijt ghy int óóch ghecropen?Ga naar voetnoot904 koenraat 905[regelnummer] Wel desen heeft al mee van't selfste sop ghesopen! writsart O dien oude draf-sack!Ga naar voetnoot906 koenraat O desen is soo tiats So 't Ritsert deedt om 't jocks, hy salt wel doen om twats!Ga naar voetnoot907 Het moeytme van mijn Heer, en 'tis oock te beklaghen,Ga naar voetnoot908 Dat al zijn kind'ren haar soo onghereghelt draghen:Ga naar voetnoot909 910[regelnummer] Want d'outste die is gayl, en op een hoer versot, En dese jongen loopt van kuf, van kot in kot.Ga naar voetnoot911
[pagina 188]
writsart Foey, dat dien saggelaar my daar juyst most ghemoeten,Ga naar voetnoot912 Had ick doch doorgesnapt sonder hem eens te groeten,Ga naar voetnoot913 So hadt ick dat ghelel so langhe niet ghehóórt:Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Ick wedt hy hondertmael verhalen mocht een wóórt,Ga naar voetnoot915 Ick stondt vast in mijn selfs verstuert en parlementenGa naar voetnoot916 Ga naar margenoot+Om dat myn oudt Oóm daar so langhe stont en drenten.Ga naar voetnoot917 Wel hier comt Koenraat, siet, Godt geef u goeden dacht!Ga naar voetnoot918 koenraat En ick wensch u myn Heer al watmen wenschen mach: 920[regelnummer] Wel hoe drul-oorje dus? hoe dus verbaast van wesen,Ga naar voetnoot920 En pruetelt binnens monts, ist van vruecht oft van vresen? Van waar koomdy so snel, en siet dus droef en wreet?Ga naar voetnoot922 writsart Ghy vraachtme Koenraat, dat ick selve niet en weet;Ga naar voetnoot923 Ick weet niet wat ick weet, ick soumen niet vermetenGa naar voetnoot924 925[regelnummer] Te weten dat ick weet, of ick oyt heb gheweten: Ick weet niet of ick sit, ick weet niet of ick sta, 'k Weet niet van waar ick koom, veel min waar dat ick ga, So harssen-loos ben ick, doort rasen van myn sinnen,Ga naar voetnoot928
[pagina 189]
Door d'onghebondenheyt van myn te dolle minne.Ga naar voetnoot929 930[regelnummer] Gedenckt u Koenraat wel, dat ick u dickmaals brochtGa naar voetnoot930 In ons Packhuys; daar ick u menichmaal bedochtGa naar voetnoot931 Met róóckte Salmen, en met heele korven vyghen,Ga naar voetnoot932 Met Brooden Suyckers, en wat ick meer kon krijghen:Ga naar voetnoot933 En vulden ick u niet een anckertje met wijnGa naar voetnoot934 935[regelnummer] Nu lestent, doene wy tot uwent soude zyn?Ga naar voetnoot935 En sloockent in een Mandt, die met Hoy ghedeckt // was,Ga naar voetnoot936 Myn Vader peyldent, hy docht dattet gheleckt // was.Ga naar voetnoot937 Ghelyck als Iasper Buur, die een moy hallif AamGa naar voetnoot938 Rynsche Wijn inley, (teghen zyn Vrouw haar Kraam) 940[regelnummer] Die de Maartens en knechts allengsiens uyt lickten:Ga naar voetnoot940 En so hy eens met kracht het vatten, en wicktenGa naar voetnoot941 Hoe veel der noch mocht zyn: hy tilt so stijf an 't vat So dat hy met de start vil lustich op zyn gat.Ga naar voetnoot943 So ginght oock met de Man van onse Kniertje Louwen, 945[regelnummer] Die met zijn halfvat bier docht kerremis te houwen: Maar Knier was hem te gauw, sy dronck voor tijdt-verdrijf En lurckten so langh, tot zyt hadt in haar lijf; Op Sinte Kermis kreech de Man zijn beste vrienden:Ga naar voetnoot948 Hy nam een groote pot, die hy vol tappen miende:Ga naar voetnoot949 950[regelnummer] Hy licht de pottaart op, en hy klopt uyt het vatGa naar voetnoot950 De dueffick, en hij stopt zyn duym int lege gat.Ga naar voetnoot951
[pagina 190]
koenraat Maar Writsert watje seght? ick kanme niet bedwinghen Van lacchen, dats een klucht! o Menschen! watte dinghen: Het is te wonder soet: ick hebbet noyt ghehóórt.Ga naar voetnoot954 writsart 955[regelnummer] Al mallicheyt ghenoech, luystert in aernst vóórt:Ga naar voetnoot955 Kreech ick niet van't Kantoir uyt dóósen en uyt laadenGa naar voetnoot956 Konfyten ingeleyd, en veelderley Suckaden?Ga naar voetnoot957 En statet u niet voor dat ghy doen dickwils sey: O Writsert oft gheviel dat ghy u sinnen leyGa naar voetnoot959 960[regelnummer] Op Dochter, Vrouw, of Weeuw ghy moocht my wel ghelovenGa naar voetnoot960 Ick souw om uwent wil als voor myn selven sloven.Ga naar voetnoot961 Dit hebdy my belooft, betoont nu wie ghy zyt, Ga naar margenoot+'k Sal op een hoedt niet sien ist dat ghy wel bedijt;Ga naar voetnoot963 Ghy bent seker soo Eel om yemants woort te houwen,Ga naar voetnoot964 965[regelnummer] Als ick niemant vant gilt sou konnen toebetrouwen.Ga naar voetnoot965 Stelt nu de macht int werck, van u welsprekens kunst, So langh tot ghy verkrijcht myn alderliefstens gunst, Wiens schoonheyt uyt haar selfs natuurlijck is ghebooren, Niet met quacksalvery, noch dranckjes van Doctoren. 970[regelnummer] Ghelijck sommighe luy, die so hebben ghekliecktGa naar voetnoot970
[pagina 191]
Om schoon en moy te zyn, dat zy nu zijn vol sieckt, Vol quellings, en vol fluyms, waardoor dat zy verwervenGa naar voetnoot972 Een leven sonder lust, en sterven sonder sterven: Recht als die Blieck-vyst, die daar gist'ren achter sat,Ga naar voetnoot974 975[regelnummer] Die om dit nuwe snofs-wit so veel rommelinghs at,Ga naar voetnoot975 Van Boeckweyt, Gort en Krijt, en watter te koope // was, Nu gaatse goede Meydt, of haar peeckel ontloope // was:Ga naar voetnoot977 Dan klaachtse voor haar hart, dan wijstse voor haar Borst, Ach Moertje seydse lest: daer leydt myn sulcken korst,Ga naar voetnoot979 980[regelnummer] Met vielse op haer buyck en gaf drie groote kreeten: Doen sprackse overluydt, 'k sal myn leven niet eten Dat ongesonde tuych van onbereyde spijs, Van raeuwe Taruwe graan, van Haver, Garst, of Rijs, Van sant, van turf, van as, van koolle noch koolstruycken, 985[regelnummer] Ick sal in alle ding myn ouwers raat gebruycken. Ick kander oock een deel die heele groote lappenGa naar voetnoot986 Van wolle laaken uyt haar rock en Huycken kappen:Ga naar voetnoot987 Vondese de schuurmanckt met d'ooly-doecken staen,Ga naar voetnoot988 Hoe souw dat volck dan wel in grasduynen gaen!Ga naar voetnoot989 990[regelnummer] Die Rijcke luy'er kluer die staater mennich duur,Ga naar voetnoot990 Ick laat de Joffers staan, die swack zyn van natuur:Ga naar voetnoot991
[pagina 192]
Maar siet de Dienst-meysjes, die starcke schoncken // hadde, Die siender uyt, of s'uyt een gieter ghedroncken // hadde.Ga naar voetnoot993 De Vrouw die is wel dol, de Dochter is wel geck, 995[regelnummer] Die voor een schoonheyt hout, dat jammerlijck ghebreck! En isset niet met Godt hartneckelijck ghestreden, Wanneer men niet vernoecht, en maact and're schoonheden,Ga naar voetnoot997 Als ons zyn wijsheyt gaf? Sy toonen met die schijnGa naar voetnoot998 Hoe ondanckbaar, hoe slecht van oordeel datse zyn. 1000[regelnummer] De Moeders zyn wel sot die hare kleene kind'ren So rijghen, dat sy haar het wassen gants vermind'ren,Ga naar voetnoot1001 En dringhen 't teere wicht in een ghebóótste lyfGa naar voetnoot1002 Van blick of lóódt benaydt in harde steecksel stijf,Ga naar voetnoot1003 Daar gaan de wichters in benepen en ghespannen,Ga naar voetnoot1004 1005[regelnummer] En werden nimmermeer volwasse kloecke mannen. Wert hier een Dochter nu wat poeslich vet en blos Die dunckt haar te zijn nut in't Leger voor een Tros.Ga naar voetnoot1007 koenraat En u lief, is sy schoon?
[pagina 193]
writsart Ja Koenraat so volcomen! Ga naar margenoot+Dat nuwe schoonheyt heeft haar aansicht aanghenomen,Ga naar voetnoot1009 1010[regelnummer] Sy heeft een eyghen verf die niet is gheblancket:Ga naar voetnoot1010 Haar lichaams stal is fray, niet rangh, noch niet te vet.Ga naar voetnoot1011 koenraat Hoe out? writsart Na datse scheen aan't wesen of bedaarenGa naar voetnoot1012 So is sy out ontrent haar ses of achthien Jaaren. koenraat Int bloemeken van haar tijt!Ga naar voetnoot1014 writsart Siet Koenraet dat je maakt 1015[regelnummer] Dat ghyse lockt met list, en met gheweldt haar schaakt; Bedenckter u eens op, hoe ghyse sult bepraaten En stommelt u bedroch, nu wacker wt de gaaten:Ga naar voetnoot1017
[pagina 194]
Bedriechtse met een vondt en levertse an my,Ga naar voetnoot1018 Ick wil dat ghyse brenght het sy oock hoe het sy. koenraat 1020[regelnummer] O! wat besluyt is dit? sonder sich te bevraagen:Ga naar voetnoot1020 Secht my wiens dochter ist, of wien zijn toch haar maaghen? writsart Dat weet ick niet. koenraat Dats vreemt! hoe ist dan datse hiet? Van waar isse? waar woontse? writsart dat weet ick niet. koenraat Waar hebdyse ghesien? of waar quam sy u teghen? 1025[regelnummer] Geeft mijn doch wat bescheyts? writsart Op straat hier onderwegen.
[pagina 195]
koenraat Waar bleefse toch int lest? waar gingse? writsart Dat weet God. En ick en wetet niet, dat maakt mijn dol en sot. koenraat Hoe so? writsart Maar; vraagie dat? soo ick na haar was gaandeGa naar voetnoot1028 So ontmoet my Jan kray, mijn noom die hiel my staande,Ga naar voetnoot1029 1030[regelnummer] Ick sweerje dat ick hem niet met mijn ooghen sach In een heel hallef jaar, als juyst op desen dach Doen ick hem alderbest wel moghen hadt ontbeeren. koenraat Wel gingje niet weerom? writsart Ick dorst niet ommekeeren, Hy was mijn op het lijf, eer ick het sach, of wist, 1035[regelnummer] Ick hadde anders in een steegjen eens ghepist: Den schudde-bol, die sprack al stamerend' met lispenGa naar voetnoot1036
[pagina 196]
Wel hoe bocht-jachtie dus? Dit moet ick u berispen.Ga naar voetnoot1037 Hoe dus wilt-weyich? ha! wat sinje voor een knecht?Ga naar voetnoot1038 Secht u vaer dat ick ben gheroepen voor het recht,Ga naar voetnoot1039 1040[regelnummer] En stae op Schepens rol, en dat hy teghen morghen My eenen Advokaat, en voorspraack moet besorghen:Ga naar voetnoot1041 Dit was telckens weer an en duurde sonder endt.Ga naar voetnoot1042 Hy gingh, ick sach, ick liep vast hier en daer ontrendt, Maar vont haar nieuwers niet.Ga naar voetnoot1044 koenraat moglijck oft die persoon // is 1045[regelnummer] Die duer Kackerlackje Moyaeltjen angheboon // is. writsart O bloedt waar machse zijn?Ga naar voetnoot1046 koenraat En wasser niemant by Die haar bewaarden of gheleyden an haar sy? writsart Ja Kackerlack die guydt, die volchde haare schreede.Ga naar voetnoot1048
[pagina 197]
koenraat 'k Heb nu verslachs genoech. die selfste meen ick meede. writsart 1050[regelnummer] Spotje metme! hoe ist?Ga naar voetnoot1050 koenraat ick meen dien oock voorwaer. writsart Kundyse Koenraet? segt, en waar soo zaachdy haar? koenraat 'k Hebse gesien, ick kent; en weet waar sy ontrent // isGa naar voetnoot1052 writsart Ach! Koenraet wat ick hoor! ist waar dats u bekent // is koenraat Ick kense en ick weet waar dat sy haar onthouwt:Ga naar voetnoot1054 1055[regelnummer] Ga naar margenoot+Want s'is gebracht vereert, en in Moy-aals ghewouwt.Ga naar voetnoot1055
[pagina 198]
writsart Wien is soo rijck van macht, die sulcken personagie Kan sluyten wt zijn hart, en schencken voor schenckagie? koenraat Den Hopman Roemer is 't, en die heeftse soo koel, Gheschoncken, en ghestuurt u broeder Ritsaarts boel.Ga naar voetnoot1059 writsart 1060[regelnummer] Ach broeder lief! ick merck alleen uyt dese deelen Van dit verhaal, dat ghy een droeve rol sult spelen. koenraat Maar weetje wat u broer zijne vereeringh is?Ga naar voetnoot1062 writsart Wel wat, secht dat ick bids? koenraat Een verrompelde Mooris.Ga naar voetnoot1063 writsart Wat is mijn broer so sot, dat hy sou durven dencken 1065[regelnummer] Een soo mismaackten mensch by sulcken beeldt te schencken?Ga naar voetnoot1065
[pagina 199]
By sulcken creatuur! soo kan ick wel bevroen,Ga naar voetnoot1066 Dat hy te laach leyt, en daar niet op sal doen.Ga naar voetnoot1067 Seker die yemants hart met gifte soeckt te stelen Die moet niet gierich zijn, maar moet de gilde spelen:Ga naar voetnoot1069 1070[regelnummer] Wel Koentjen, ick wist noyt dat ons Moy-aal soo naarGa naar voetnoot1070 Woonachtich, noch dat sy ons nae ghebuure waar: Want ick en hebber noyt in't minsten af vernomen,Ga naar voetnoot1072 Hoe nae is sy hier oock eerst metter woon ghekomen?Ga naar voetnoot1073 koenraat Sy heefter wel gewoont ontrent een maant oft thien. writsart 1075[regelnummer] Wel dat is seker vreemt, ick hebber noyt ghesien: Maar is sy doch soo schoon ghelijck sy wert ghepresen? koenraat Jase waarlijck! writsart Maar niet ten aensien van desen.Ga naar voetnoot1077
[pagina 200]
koenraat Dats wat anders. writsart Dats waar mijn aldertroutste vrient, Ick bid u doet u best dat ghyse my verliendt.Ga naar voetnoot1079 koenraat 1080[regelnummer] Dat wil ick gaaren doen wt minnelijcker harten, Ghelieft u oock yets meer? writsart Waar heen?Ga naar voetnoot1081 koenraat 'tHuys om de swarte Te brengen aan Moy-aal, ghelijck u broer beval. writsart Gheluckige Mooris, die salich wesen sal.Ga naar voetnoot1083 koenraat Waarom doch?
[pagina 201]
writsart Maar daarom: om dat sy alle daghen 1085[regelnummer] By haar sal zijn in huys, en nae haar wel behaghen Verklaaren haar ghesicht, in d'ooghen van de SonGa naar voetnoot1086 Die met haar flonckeringh mijn Sieltje soo verwon: En sal sy niet altijt haar moghen sien en spreken In kamer en vertreck? en 's nachts onder de deken 1090[regelnummer] Sacht slapen an haar zy?Ga naar voetnoot1090 koenraat Wat souwt zijn of ghy waart Soo salich en so rijck, ghelijck ghy hier verklaart? writsart Wat middel of wat raat, soudy hier toe toch vinne?Ga naar voetnoot1092 koenraat Maar dat ghy eens anschoot het kleedt vande swartinne!Ga naar voetnoot1093 writsart Hoe, haar kleedt? wel hoe voort?
[pagina 202]
koenraat Dan souden wy met roet, 1095[regelnummer] Met lijmswart, of met tuych van eenich ander goetGa naar voetnoot1095 Besmeeren 't aengesicht, en uwe hande beyde. writsart En dan? koenraat En dan sal ick u in haar plaats ginder leyde. writsart Wel; dat gaat noch seer wel. koenraat En zijnde daar geleyt Sal ick een reden van u broers gheneghentheytGa naar voetnoot1099 1100[regelnummer] Vertoonen aan Moy-aal, met stuypen en met nijghen.Ga naar voetnoot1100 Ga naar margenoot+Maar wat ghy hoort en siet gy moet altóós stil-swijghen. writsart En soricht niet ick salt beschicken inder daat.Ga naar voetnoot1102
[pagina 203]
koenraat O wat gheleghentheyt sich voor u mercken laat;Ga naar voetnoot1103 Ghy sult dan vryelijck daar moghen met haar spelen,Ga naar voetnoot1104 1105[regelnummer] En stormen, en kussen, en stoeyen, stroocken, streelen,Ga naar voetnoot1105 En slapen neffens haar, van niemant niet bekent,Ga naar voetnoot1106 Want wie souw dan vermoen yet anders of ghy bent De Mooris van u broer? writsart My is in al mijn leven Van geenich mensch die leeft, soo goeden raat ghegheven!Ga naar voetnoot1109 1110[regelnummer] Komt gae wy al ons best, en vaerdich my anschietGa naar voetnoot1110 Haar kleedt. koenraat Ick secht in spel, binje mal? ick mient niet. writsart Wat duyvel mueghdy dan de geck met mijn so scheren? koenraat Weetje wel 't is verboon by klock-slach vande HeerenGa naar voetnoot1113 Dat niemant wie hy sy mach loopen meer voor momGa naar voetnoot1114 1115[regelnummer] Bij nacht nochte by daagh?
[pagina 204]
writsart Wat daar geef ick niet om. Komt gae wy slechts maar duer. koenraat Ghy sultet u beklaghen! writsart Dat ben ick wel ghetroost.Ga naar voetnoot1117 koenraat Oft qualijck quam te slaghen Hoe bangh soumen dan sien?Ga naar voetnoot1118 writsart Laat mijn daar met begaeh. koenraat Het spijtmen in mijn hart dat ickt u heb gheraen: 1120[regelnummer] Want soo 't blat ommeslaat, datmen u quam te kennen Of eenich bordeel-brock zijn handen quam te schennenGa naar voetnoot1121 Aan u persoon, of goedt, u Vader souw mijn strafGa naar voetnoot1122
[pagina 205]
Doen gees'len, om dat ick die snoode raat u gaf: Oock wroecht my het gemoedt aan dese schelmerije.Ga naar voetnoot1124 writsart 1125[regelnummer] Wel, is dat schelmerij, datmen die valsche prijeGa naar voetnoot1125 De hoeren eens bedriecht? hoe slechtjes sydy noch,Ga naar voetnoot1126 En siedy niet hoe sy steets omgaan met bedroch? Wat lief en soet gelaat dat sy aan yeder toonen? En hoe sy noch in't lest haar lieve liefjes loonen? 1130[regelnummer] Dat weet en sietmen wel aan Jan rap en zijn maat, En aande ghene die treck-beenen by de straat.Ga naar voetnoot1131 En an sommighe mans die haer vrouwtjes bedurvenGa naar voetnoot1132 In voeghen dat sy zijn ellendich noch gesturven!Ga naar voetnoot1133 Wat zijn de hoeren meer als fenijn voor de jeucht 1135[regelnummer] En putten des bederfs, en pesten van de deucht? Ick acht de man wel groot die haarlie van ghelijcken Met vuylheyt en bedroch kan schandelijck uytstrijcken.Ga naar voetnoot1137 En oft ten quaatsten quam, dattet heel qualijck voer; Wat souwmen seggen? niet, men weet wel'tis een hoerGa naar voetnoot1139 1140[regelnummer] Sy moet de Jongman eerst eens hebben uytghestreken Dat hy rechtvaardelijck hem dus heeft moeten wreken. koenraat Indien ghy so besluyt 'k sal u behulpich zijn: Maar lecht doch naderhant de schult dan niet op mijn.
[pagina 206]
writsart Neen ick verseeckert u, ick wilt, volcht myn ghebieden. koenraat 1145[regelnummer] Wel alst u soo ghevalt u wille sal gheschieden. eynde van het tweede bedrijf.	margenoot+ B 2 r^o [tekstkritische noot]450 A kleine sierletter F, eerste woord romein - 451 A We lan voetnoot451 strax: nu dadelijk; geringhe: gauw. [tekstkritische noot]452 AB noodeloos B dwinge, - 461 CD vindtmen voetnoot452 nóólóós:* nietnodig. voetnoot453 Die: wie. voetnoot455 Moy-Aalen: genitivus. voetnoot456 stont ... tegen: zou dwarsbomen. voetnoot457 sin noch Siel: hart noch ziel. voetnoot459 inde drumpel: op de drempel; so haast: zo gauw. voetnoot460 Of huegenis enz.: of ze vergeten je totaal. voetnoot461 Dier schuecken vindtmer veel: van die lichte vrouwen zijn er veel; al vroom: heel rechtschapen. voetnoot462 boom: bodem. voetnoot464 mommery: toneelspel; móólicken: vogelverschrikkers, hier: schijnbeelden. voetnoot466 gnortich: knorrig; yver: vuur, opwinding. [tekstkritische noot]470 CD In 't aenbien - 471 AB gheswindicheyt - 474 AB sorricht - 475 A kunnensal - 476 A Gedur ende voetnoot467 Neen ick geensins: nee, (ik ben) volstrekt niet (boos); dat: nl. het knorrig spreken uit hartstocht. voetnoot469 belecht: overlegt, kiest. voetnoot470 en ionsticheyt oprecht: met (de betuiging van) mijn oprechte liefde. voetnoot471 geswindtheyt wacker: uitgeslapen gevatheid. voetnoot472 wars: afkerig van; Minne-maat en (minne-)macker: medeminnaar. voetnoot473 En sorght niet: wees niet bezorgd; beschicken: inrichten, bezorgen. voetnoot475 my geneeren: mij bezighouden. [tekstkritische noot]478 A jelours heyt - 479 ABCD scha(a)(c)kelen voetnoot478 stracx:* dadelijk. voetnoot479 Schaak'len: met schakels (driewandige netten, waarmee men smalle wateren over de hele breedte afzet) vissen. voetnoot482 wringen by de start: voortjagen (door de staart te wringen). voetnoot484 lóóf: moe; wilse: wil hem (de toom van de verliefde verdwazing). voetnoot485 kintsheyt: onvolwassenheid. voetnoot487 De Lely: vleinaam voor Moy-aal. [tekstkritische noot]499 CD wrijven, - 502 AB datt' wonder - 503 A Wat hy het AB hooft van winckeltjes, - 505 B Assingnatien, vol oblygatien, voetnoot490 voorsichtelycken: met overleg. margenoot+ B 2 v^o voetnoot491 Bij dit vers begint, na het vertrek van Ritsart, het tweede toneel van het tweede bedrijf. voetnoot494 verrockt: uit hun evenwicht stoot. voetnoot496 Ick vindet inde proef: ik stel het proefondervindelijk vast; het oordeel strijcken: dat oordeel vellen. voetnoot499 voort wrijven: tegen het slijten van de mouwen, waarvoor men wrijfmouwen aantrok. voetnoot503 winckeltjes: hoekjes; kassen: kastjes. voetnoot504 hockels: hokjes; Lyassen: saamgesnoerde of aan pinnen geregen bundels papieren. voetnoot505 Assingnatie: schriftelijke opdracht tot betaling; Oblygatie: schuld- of rentebrief; boomery: bodemerij, het verstrekken van geld op onderpand van schip en lading, hier blijkbaar bedoeld de bewijzen ervan: bodemerijbrieven. voetnoot506 Retour: ‘onkostenrekening bij het retourneeren van een niet betaalden wissel’ (Stoett); Factory: hier: brieven betreffende een vestiging van een handelmaatschappij; correspondentie met agenten. [tekstkritische noot]508 AABCD alphabetten. - 509 AB bladt - 512 AAB participanten, - 516 B besuckt: A Aksj en - 522 CD Souwe - toneelaanwijzing* A Rackerlack voetnoot507 Konvoy-biljetten: geleibrief met inlichtingen over de zending. voetnoot508 Schuldt-boecken: grootboeken; alphabetten: (alfabetisch gerangschikte) klappers. voetnoot510 Tafels: lijsten; schalien: leien. voetnoot511 op de brugh: op de Oude Brug over het Damrak, waar in de open lucht beurs werd gehouden. voetnoot512 Komparisy: bijeenkomst, vergadering. voetnoot513 Westersche (vaart): handel op West-Europa; Cypersche vaart: handel op de Levant. De schepen van de Levant-handel gingen eerst naar Cyprus, vandaar naar hun bestemming. voetnoot514 Hy rabatteert in kontanct: hij geeft bij kontante betaling een korting van 8 ¼% (Stoett). voetnoot515 stracx: dadelijk. voetnoot516 te besucht: geweldig goed; Acksjen: actiën, aandelen. voetnoot518 Noch heeft hy enz.: toch is hij, wat verwonderlijk is, nog nooit failliet gegaan. voetnoot519 En oft schoon enz.: en al mocht hij eens niet aan zijn verplichtingen kunnen voldoen. voetnoot520 Ces: surséance van betaling.aant. voetnoot521 naa's Keysers kuer:* overeenkomstig de verordening van Karel V; gedoeld wordt op een plakkaat tegen bankroetiers, 7 okt. 1531, vernieuwd in het Eeuwig Edict van 4 okt. 1540.aant. voetnoot522 Souw:* moest; dat: en wel.aant. voetnoot523 goede luy:* fatsoenlijke mensen. voetnoot524 Begonmen dit: als men dit (nl. wat in vs. 522 staat) eens begon te doen. [tekstkritische noot]528 AB selfs - 533 AB schijn - 536 D Aen - 537 AABCD Fortuyns, - CD sussebolle(n)d - 539 CD trotst - 540 ABCD muuren, - 542 Anaam af voetnoot526 wat schóónder Maghet:* wat een (of: wat voor?) mooi meisje.aant. voetnoot528 self:* zelfs. voetnoot530 Nu lech ick enz.: nu ben ik in het nadeel en heb niets meer in te brengenaant.; dapper:* aanmerkelijk, geducht. voetnoot531 Na de marginale aanduiding bij vs. 524 begint hier het derde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot532 beroerlijckheen: schokkende wisselingen; naamaaken: afbeelden, (in woorden) weergeven. (Wij zouden in plaats van het vraagteken een komma zetten.) voetnoot533 Die vecht teghen zyn schim: dan handelt hij dwaas (WNT XIV, kolom 201, geeft niet helemaal dezelfde toepassing); lust hem: als hij wenst. voetnoot534 ghetaeffereelt: uitgebeeld; bereydt: geprepareerd.aant. margenoot+ B 3 r^o voetnoot535 saak:* oorzaak, aanleiding. voetnoot537 't drayen enz.: het wentelen van het duizelig makende rad der fortuin. voetnoot538 noch: en ook; op en hiel: op is gehouden, stil heeft gestaan. voetnoot539 trost: uittart. voetnoot540 bralt: praalt (die trots kan zijn op haar voorname inwoners); met gheen: niet met. voetnoot542 de naam: nl. van 't Haagsche Dochtertje e.d.?; of: van. [tekstkritische noot]544 AABCD licht, - 547 AABCD goedt, - 556 CD nae't CD Barbarije - 565 AB den wint ABCD in't voetnoot544 in u ghesicht: voor uw ogen. voetnoot545 onghevaarlijck: ongeveer; waardy: was je; druck: verdriet. voetnoot546 't nijdighe gheluck: het afgunstige lot. voetnoot548 vrunden: familieleden. voetnoot549 Maraan: Spanjaard. voetnoot550 zynde rijck ghebuyt: nadat hij zich rijk geroofd had. voetnoot552 verlóópen: ‘verloopen, geruïneerd’ (Stoett, blz. 298). voetnoot556 naat: naar het; diefsche: roofzuchtige. voetnoot558 starcken handel doet: levendig handel drijft. voetnoot559 reyne koomenschap: koopwaar, afkomstig van eerlijke handelaars; daar sy niet an verliesen: waar zij veel mee verdienen. voetnoot560 gauw: handig; Factoors: vertegenwoordigers aan de wal; Doot-eters: handlangers, die op de uitkijk staan naar binnenkomende schepen; Kommiessen: vertegenwoordigers aan boord. voetnoot561 die daer me enz.: die goed met ze overweg kan. voetnoot562 smeerich Officy: vet (of: vuil?) baantje; kleeft anaant.; te schendigh:* te veel schandelijks. voetnoot564 Dewyl: terwijl. voetnoot565 koelt: wakkert aan. [tekstkritische noot]566 AB Oorloochs-boot - 573 AB sulcken - 578 AB sulcken - 581 AB plunderingh - 586 AAB Waarmen nu voetnoot567 styve:* strakke, rechte; ansnuyven: snel op ons af varen. voetnoot569 leyden ons anbóórdt: kwam langszij (‘gewoonlijk om het [schip] vervolgens te enteren’, WNT III, eerste stuk, kolom 466). voetnoot572 haar so klackeloos liet spannen: zich zo zonder verzet liet(en) binden. voetnoot573 gorle goy: schorriemorrie. voetnoot574 oolyck: minderwaardig; krombient: met kromme benen; oolijck krombient goedt: gemeen tuig.aant. voetnoot575 niet eten noch niet kauwen:* niet slikken, niet hebben. voetnoot576 ghepuffel snoodt: nietswaardig gepeupel; wespen en Rabbauwen: rovers en boeven. voetnoot577 Haar rockjes trocken uyt: hen uitkleedden, uitschudden; slaan: vechten. voetnoot578 so veel weers was ghedaen: men zich zo heftig had ingespannen. voetnoot579 zyn lyf koopen: een losprijs voor zijn leven betalen. voetnoot580 rantsoen: losprijs.aant. margenoot+ B 3 v^o voetnoot581 plunderinghe:* buit. [tekstkritische noot]- 592 AAB lantsman - 593 BD verslampampt - 598 B gichtich - 604 AB Schuwmen voetnoot587 Gants lyde: eig. Gods lijden (= de passie van Christus), basterdvloek. voetnoot588 lompe loer: domme vlegel. voetnoot589 hem te doen voort: zich vóór te doen. voetnoot591 onder ander: onder andere mensen. voetnoot592 Een: iemand; wtlander: vreemdeling. voetnoot593 versluymt: met luieren (sluymen = slapen) verbrast. voetnoot594 versuymt: verwaarloosd. voetnoot595 vertuyswuyst: erdoor gejaagd met pretmaken en drinken.aant. voetnoot596 Verhasardeert:* vergokt; versloert: verslonsd; verslemt: verbrast; verbourdeelt: in bordelen verkwist. voetnoot598 had noch om, noch over: had geen kleren aan 't lijf. voetnoot600 Och enz.: (De aanhaling van de woorden van de Landsman eindigt met vs. 606.) voetnoot602 verdreven: uit het oog geraakt. voetnoot603 isser yewers een: als er ergens nog een is. voetnoot604 schuwtmen: mijdt (mijden) me. voetnoot605 wat komt my op: wat overkomt mij; al myn wenschen: (infinitief:) al wat ik begeer. voetnoot607 Myn óóren wierden dol: ik werd razend toen ik het hoorde. [tekstkritische noot]611 AB oev'le - 613 CD Die- 614 AB Arremoeden, - 616 AA* avontuur, my dwongh 't was voetnoot608 raadt: (vermogen tot) verstandig overleggen. voetnoot609 Slaa-loos: zorgeloos, onverschillig. voetnoot611 oevelle: euvele, kwade; bin g'er byster an: ben je er erg aan toe. voetnoot612 staat: stand; u gildebroer: je collega, je soortgenoot. voetnoot613 gheproeft: leren kennen; verscheydenheyt in spoeden: lotswisselingen. voetnoot615 gheset: gehouden, gedragen. voetnoot616 Nae: naar dat; 't avontuur: het lot. voetnoot617 welvarentheden: tekenen van welvaart. voetnoot618 gladde: gezonde; leen: leden. voetnoot619 niet: niets; als: toen. voetnoot621 ghebreeckt: ontbreekt; doe sprack hy: daarop zei hij (tot hiertoe haalde Kackerlack namelijk zijn eigen woorden aan). voetnoot622 der Rijcken-geck en Taeffel-sot: de hansworst aan de tafel der rijken (omschrijving van de tafelschuimer uit de antieke komedie). voetnoot624 my met gheneer: me mee in leven houd, aan de kost kom. voetnoot625 doch: toch (ondanks hetgeen genoemd gaat worden). voetnoot626 De meeste: de voornaamsten; willen: (De meervoudsvorm van het werkwoord bij een collectivum in het enkelvoud (slach van volck) is natuurlijk en gewoon, vgl. b.v. vs. 604.) [tekstkritische noot]627 B plom - 630 AB als moet - 632 AB ruckeloos - 636 A gróót margenoot+ B 4 r^o voetnoot627 plat: onbeschaafd; ghestalt: voorkomen. voetnoot629 Dien prijs ick enz.: ik prijs hun verstand. voetnoot630 versieren: fantazeren. voetnoot631 Diens loven, loof ick oock: wat zij prijzen, prijs ik ook. voetnoot632 al waart gants rueckelóós: al zou het helemaal in het wilde weg gegeven zijn. voetnoot633 nae den tydt: naar de omstandigheden. voetnoot635 met der harten: van harte.aant. voetnoot636 Dit doeter veel* enz.: hierdoor zijn er veel in tel bij grote heren. voetnoot637 gheest: begaafd vernuft; sonderlinghe: bepaalde. voetnoot638 malle: dwaze; dolle: volslagen gekke. voetnoot639 Al dus: al maar zo; Hal: de grote vleeshal, onderscheiden van het kleyn Halletje, waarvan in vs. 672 sprake is. voetnoot640 ghelijck: tegelijk. voetnoot641 Hy sick! hem sick! hou sick: sick of seck is de gebiedende wijs van zeggen, tot tussenwerpsel geworden, evenals ons zeg (Stoett, blz. 128); hy: hei; hem: h'm; hou: ho. [tekstkritische noot]642 B Hier gy! - 646 CD Pieterje, - 650 ABCD wilje voetnoot642 ouwe kennis:* oude vriend, klant (in de 17de eeuw een gebruikelijke aanspraak); banck: vleesbank, toonbank; loopen: weglopen. voetnoot643 Were-vleys: hamel-, ramsvlees; Kaer: vriend. voetnoot644 sock-lam: zooglam; Lang-start: schape-soort. voetnoot645 gaeje op een aer: ga je naar een ander; seltet iou seper beklagen: zult er zeker spijt van hebben. voetnoot646 myn: mij. voetnoot647 vangt geraes: van het geraas, uit het lawaai, weg. voetnoot648 de Vuegel-marckt: in de Vogelsteeg die langs het oude stadhuis naar de waag liep; elenbaes: beste vriend. voetnoot649 Schortje: heb je nodig; geerje: wil je; reyne Kappoenen: mooie gemeste (gecastreerde) hanen. voetnoot650 Vennitje: vrindje, makker (vennit uit vennoot: WNT XVIII, kolom 1751-52). voetnoot651 Venesoenen: wildbraad, maar ook een soort vleespastei; in de venesoenen setten is waarschijnlijk: in deeg bakken en tot een pastei maken (Stoett). voetnoot652 moytjes: op mijn gemak; met hem: met de Landsman; Gaar-marckt: vleesmarkt waar gaar, toebereid vlees werd verkocht. voetnoot653 voort-staen: hun waar uitgestald hebben; Biesten: koeien. voetnoot654 Kruys schonckje: been uit het kruis, ham?; Koocker-stickje: aan welk kokervormig lichaamsdeel gedacht moet worden, is niet zeker, Stoett verklaart: bilstuk (Antw. Idiot. koker = achterste); voor Noos: eig. voorneus; hoeft echter niet de eigenlijke neus aan te duiden, thans gebruikelijk als ribstuk van de onderste rib; om vier en ein halven: voor 4 ½ stuiver. [tekstkritische noot]663 B eerste vraagteken ontbr. AB Rotgans, D Swaen - 666 CD eelste AAB by wa(e)ren, voetnoot655 om dardalve stuyver: voor 2 ½ stuiver; Pens: maag of darm; Koe-voet: bepaald rundvlees.aant. voetnoot656 hooft-vleys:* kopvlees, materiaal voor hoofdkaas; noch enz.: het is toch zo lekker. voetnoot657 Buelling: een soort worst; leverling: lever-worst; bloeling: bloedworst; pieperling: gepeperde worst. voetnoot658 slabberaen: een soort weke worst; ick kanmen waar niet prysen: ik kan er geen woorden voor vinden, zo goed als mijn waar is. voetnoot659 gesalyde: met salie toebereide; Verckensiues: hoofdkaas? rolpens? ook wel een soort ragoût. voetnoot660 vast: steeds. voetnoot661 vreemde Vueghel-luy: verkopers van gevogelte van elders; villen my anboort: klampten me aan. voetnoot662 wel so verby: zo maar voorbijlopen. voetnoot663 Swan: zwaan; Rotgangs: wilde gans, Branta bernicla, die aan onze kust over-wintert; Ent-vuegel: eend. margenoot+ B 4 v^o voetnoot664 vlus: kort geleden; de Kuegel: niet te identifiëren plaatsnaam; de Koog?; slee: voertuig op houten schaatsen (het woord werd ook gebruikt om een hoeveelheid: een vracht aan te duiden); Winder: mannetjeseend, woerd; Tayllingen: talingen. voetnoot665 Knobben: brileenden; Smienten: een soort kleine blauwgrijze, wilde eend; die Hans hiet: een geweldig exemplaar. voetnoot666 Pyl-start: pijlstaart of langhals, een soort eend; 'teeltste: het edelsteaant.; by:* langs; sulcx: zo. [tekstkritische noot]668 B haddense - 670 BCD Monseur - 671 A seyk. ABCD sey'k CD dese - 672 AB Hallitje - 673 AB Fraantjier CD Franiker - 675 CD dubbeld in voetnoot668 smerich:* vet; al: alsof. voetnoot669 aaren: andere; 'tis dat niet, seydy: dat is de kwestie niet, zei hij; gy hebt te vuel kuers: je bent te kieskeurig. voetnoot670 Moncksuer: monsieur; een vaen: munt waarop een ruiter met vaantje, daarna de maat bier die een vaen kostte; inde Graef van Muers: in een herberg, die naam en beeltenis voerde van Adolf van (Nieuwenaar en) Meurs, vriend van Jan van Nassau, tegenstander van Leicester. voetnoot671 Kittebruers: drinkgezellen (kit = kruik of kan)aant.; seyk: zei ik. voetnoot672 Sinte Pieters Kerck-hof: de St.-Pieterskerk stond tegenover de St.-Pieterspoort aan de oostzijde van de Nes; in 1582 werd er de kleine Vleeshal of St.-Pietershal gevestigd. voetnoot673 Sieuken Sipkes: Sieuwke en de vadersnaam in de tweede naamval Sipkes zijn bekende Friese namen; Fraanjer: Franeker (in het Fries thans Frjentsjer). voetnoot674 De hielle bouwt: de hele (schape)bout; ryaal: reaal, naam van een gouden, later ook zilveren en koperen munt; enoch: genoeg; te geef: cadeau, voor niets (dus:zou nog duur genoeg zijn al was het voor niets). voetnoot675 Mit sietmen: meteen krijgt me in de gaten; Wortel-teef: groenteverkoopster (de markt was op de O.Z.-Voorburgwal). voetnoot676 Liestentje: liefje (lieste = liefste); Pynsternaekel: pastinakel, witte peen. voetnoot677 dat hartjen is esloten: Trijn wijst hier blijkbaar op een kool met een stevig binnenste gedeelte; Warmisje: warmoes, moesgroente; toekruytje: groen kruid bij de sla. [tekstkritische noot]680 CD moest - 681 A* Janz. - 683 BCD Lants(-)man - 690 CD Arrebeyers voetnoot678 emmer-appelen: amberappelen, zo genoemd naar hun geur; Rysen-bry: rijste-brij. voetnoot679 de Brouwery van 't Jerusalems kruys: een bekende brouwerij op de O.Z.-Voorburgwal, afgebeeld op de plattegrond van Balth. Florisz.(1625). voetnoot680 bloemen: mijn gevoeg doen, vgl. het mnl. eufemistische bloemen lesen; de Varcke-sluys: brug over de O.Z.-Voorburgwal, ook St.-Anthonisbrug; eronder was een openbaar privaat. voetnoot681 vertrock van 'thuys en d'afcomst van Britten: drastische omschrijving voor: zijn behoefte doen (woordspeling met Brittenburg, Brit en brit ‘brok, kluit’).aant. voetnoot682 nam hy zyn naers insen arm: haastte hij zich weg. voetnoot683 vast: dadelijk; pruetelen: mompelen. voetnoot684 Monsuer: monsieur; verschreven: voorschreven, zojuist genoemde. voetnoot685 verlienden: leverde, gaf ten beste (se: de anderen die daar zaten); een quack van ouwe kousjes Jaergetijden: een grappig verhaal van een verjaarsfeest van oude vrouwen, van oude bakerpraatjes. voetnoot686 'teevangely van 'tspinrocken: naam van een volksboek uit 1520, waarin zes vrouwen over allerlei bijgeloof vertellen, over spoken, duivels, enz.; Waaren: het ronddwalen van spoken. voetnoot687 plegen: plachten. voetnoot688 laetum: laat zich; hy is de Duyvel. voetnoot689 Doe: toen; tegen: imperf. van tijgen, trekken; de Hal-steech: sedert de verbreding in 1868 de Damstraat. voetnoot690 Arebeyers: arbeiders. voetnoot691 baert: snor. voetnoot692 stryke-baerdende: de snor of baard opstrijkend; in myn fasol: netjes, fatsoenlijk (fasol: een samenstelling van de op elkaar volgende tonen fa en sol); middeldam: dam van de Beurspoort tot de Warmoesstraat, waar een vismarkt was. voetnoot693 ick gheefje schier de granje: ik geef je bijna alles wat je maar wenst. voetnoot694 Mangellen: amandelen; Garsynen: rozijnen; Aplen van Jeranje: oranjeappelen. voetnoot695 Karstengen: kastanjes; evrybuyt: buitgemaakt. voetnoot696 daer wast Pieter-Cely, dit uyt: daar heette het ‘Wil je pieterselie? Kom dan deze kant uit’. voetnoot697 Emmerlock: wsch. uitroep van de viswijven: hier is wat fijns!aant. voetnoot698 Leest iou ga'ing: zoek je gading; schietse: gooi het; Vlootje: laag tobbetje. margenoot+ C 1 r^o voetnoot699 schootje: beetje; sinje: benje. voetnoot700 kaer: bak met gaten die in het water gehangen wordt, zodat men de vis er levend in kan bewaren; vlodt: er lag langs de vismarkt een vlot of drijvende steiger, waarlangs de viswijven bij hun schuiten konden komen. voetnoot701 koorentje: lieveling. Een gebruikelijke wending om iets voortreffelijks aan te duiden was koorentje van seven jaar, wsch. in de zin van: koren uit de zeven vette jaren. Daarvan hier een variant. voetnoot702 Al ree man: hier ben ik, ik sta voor je klaar, met plezier; opsen elvendartichst: in de puntjes, zie WNT III, derde stuk, kolom 4071; klaeren: opknappen. voetnoot703 ick verstaeme op die snaeren: ik heb er verstand van. voetnoot704 Hoeck-bot: bot met de hoek gevangen; Melckbaersjes: hombaarsjes (melck = hom); purmer-pos: pos uit de Purmer. [tekstkritische noot]710 B ende wit! - 711 ABCD Wat varsche A bene ABCD seyde - 714 B thuysjen - 715 ABCD D'ien d'ien een - 718 CD arrem, C brochten - 721 ABCD sy voetnoot705 maacktme los: koop mijn laatste voorraad; water-scheeps vis: een waterschip is een schip dat levende vis vervoert. voetnoot706 rootschilde: roodgeschubde (van schil = schelle) of roodgevlekt (mnl. schillede = gevlekt).aant. voetnoot707 muen-vóóren: een zware soort voorn; dobbelt die mis: maakt die geen kans; geltsnoeckje: mannetjessnoek (gelt = niet drachtig). voetnoot708 moer: juffrouw (als aanspraak). voetnoot709 Mit snapten: meteen glipte; gerit: oploop, menigte. voetnoot710 Hael: koop hier (roep van venters). voetnoot711 kluyvers: oude snoepers (hier van de venters gezegd). voetnoot713 Get: gut; snuyvers: oude snoepers; een tas van een parlde-pop: een pracht van een fraai uitgedost meisje; parlde-pop = een met parels versierde vrouw.aant. voetnoot714 Dief-leyers: gerechtsdienaars; maaktent... ruym op: maakten zoveel ruimte. voetnoot715 kóóntje: oorvijg, of kneep in de wang; klaater: klets. voetnoot716 maeten: inhoudsmaten om de mosselen te meten; matten: manden; paenders: manden. voetnoot717 Plom verlooren: plompverloren; sluys: brug. voetnoot718 schortent: pakten het op. voetnoot720 souwe: moesten; winnen: verdienen. voetnoot721 voort edaen: hun uitstalling gemaakt. [tekstkritische noot]728 D Meysies D borsies - 729 D Aeltie A verby - 730 D traden D v yselties - 732 D selie - 734 ABCD langhs, voetnoot722 op middel-straet:* midden op straat, wat verboden was. voetnoot723 vis-slaghers: afslagers van de vis. Door het WNT, XXI, kolom 1044, alleen op deze plaats aangetroffen. voetnoot724 mutsjen: een maatje brandewijn; blancken: munten, ter waarde van 3/4 stuiver of 6 duiten. voetnoot725 stranckt-visje: dicht bij het strand gevangen, dus nog verse vis, of: verse vis uit Zandvoort in tegenstelling tot die helemaal van Tessel kwam; gul: kabeljauw. voetnoot726 wronghel: dikke melk, hangop (Duits: Quark).aant. voetnoot727 vryers: jongelui; tangsjes: daarnet; of eslaghen: afgeslagen. voetnoot728 meysjes met blancke borsjes: verse, blanke vis. voetnoot730 ande drie vijseltjes sy: aan de kant van de Drie Vijzels, een huis op een hoek van de vismarkt. voetnoot731 ficks is op: bedreven is in. voetnoot732 neb-ael: aal met spitse kop. voetnoot733 puyt-ael: kwabaal, kabeljauwachtige zoetwatervis; leb-ael: dikke aal, die in plakken (lebben) gesneden wordt; kat-ael: kleine aal, alleen goed voor kattevoer. voetnoot734 de waech neer: langs de Waag naar het water (de Waag stond op een plein ten westen van de Middeldam, hij werd in 1808 afgebroken); 't water: het Damrak; koren-marckt: in de open lucht op 't Water, bij de Oude Brug; de beurs: de Beurs door Hendrick de Keyser in de jaren 1608-1611 tegenover de Vogelsteeg of Waag-steeg gebouwd. [tekstkritische noot]735 ABCD Baselemanis - 736 ABCD mostme - 746 AAAartich voetnoot735 Baeselmanis:* deftige begroetingen; eig. handkus (Sp. beso las manos). voetnoot736 pelsers en schruers: bontwerkers en kleermakers; gewone benaming voor eenvoudige lieden (die dan ook ‘goen dach’ zeggen), vgl. Kluchten blz. 64, noot 70; bril sach: verrast keek (WNT III, eerste stuk, kolom 1387-88); ick mostmen omkieren: ik moest me omdraaien.aant. margenoot+ C 1 v^o voetnoot738 groot Kaddet: groot heer. voetnoot743 eerst: het eerste. voetnoot745 veel vermoghen Mensche: aanzienlijke, machtige mensen. voetnoot746 Na dien: aangezien; dit gheslacht: de Kackerlackisten; aartich: slim, listig. voetnoot747 Seckt: partij, sekte. voetnoot749 seck-tisten: partijgangers, sektestichters. voetnoot752 Mits: door, wegens (der menschen dart'le ooren is onderwerp); misverstant: onverstand. voetnoot753 Meest altóós: bijna altijd. voetnoot754 doen myn last: mijn opdracht uitvoeren. [tekstkritische noot]767 B Grandissimo - 769 AABCD dansche, voetnoot755 haar:* Moy-aal; bidden: inviteren. voetnoot757 strijer: kerel (Stoett, blz. 292). voetnoot760 Verkonckelt: verstopt; knoffelt: wrijft. voetnoot761 Al: als; om de Noort: in de noordelijke streken; die: de; Way-gatsche stranden: (de) stranden van de eilanden Enkhuizen (thans Waigatsj) en Nova-Zembla, waartussen de straat Waaigat ligt. voetnoot762 Syn Turf is hier te licht: hij heeft hier te weinig in te brengen, hij schiet hier te kort. voetnoot763 alven: schertsen; haelen uyt: uithoren, aan 't praten brengen. voetnoot765 schenckagie: geschenk. voetnoot766 Hout: wacht; slecht: gewoon, eenvoudig; steeghjes volck: arm volk uit steegjes. voetnoot767 Grandisimo: zeer voornaam heer; met vijf treen enz.: vijf passen met de hoed in de hand. voetnoot768 A la mode de Fransche: naar Franse mode. voetnoot769 Moers volckje: wij hier (??)aant.; haast: binnenkort; by Alterum Partum: zal wel op een dans wijzen, Knuttel: beurtgewijs. Hier eindigt de monoloog van Kackerlack. [tekstkritische noot]780 ABCD u, en sal voetnoot773 staje ... en kyckt:* sta je te kijken; wat meuchdy enz.: wat mag je hier wel komen doen. voetnoot777 veranderinghen: ontsteltenis (purisme voor alteratie?). voetnoot778 sich ontset: ontsteld, ontroerd is. voetnoot779 niet: niets. voetnoot780 vuyltjen: snotneus, meisje. [tekstkritische noot]781 ABCD -maasken e.d.* - 785 ABCD konnen - 787 ABCD ouderdom, - 788 ABCD plecht voetnoot781 Dienst-maasen:* dienstmeisje. margenoot+ C 2 r^o voetnoot782 En wat 't een, en wat aars; en zo voor 't een en ander; een meyt als een kruyt: een kranige meid. voetnoot783 s'is het ... een duyt: ze is haar geld waard zoals een duitsbrood een duit waard is. voetnoot784 op een stil watertje: als er geen stoornis tussenbeiden komt; of klaaren: klaarspelen. voetnoot785 Men souw enz.: veel gebruikte zegswijze om een mooi meisje aan te duiden, dat aangenaam zou zijn om ermee naar bed te gaan.aant. voetnoot786 Och lieve vaar enz.: och beste kerel, daar heb je toch de leeftijd niet meer voor. voetnoot787 het selje oock vergaan: dan zul je het ook niet meer kunnen. voetnoot788 plech: placht; graeslen: in het hooi stoeien.aant. [tekstkritische noot]795 ABCD je voetnoot789 over 'tPocken en 't Maeslen:* je eerste jeugd voorbij (tevens: geen beginner meer).aant. voetnoot790 Venus dier:* aardig meisje. voetnoot791 laatje hartje gien sier doen: maak je niet bezorgd. voetnoot792 een ouwt Soldaat: een oudgediende (op dit gebied). voetnoot793 Speciaal: afkorting voor speciale vriend, beste man; u schort een praatje: je bent om een praatje verlegen. voetnoot795 Hoe na enz.: wil jij soms ergens op erotisch vermaak uitgaan? voetnoot796 bescheyt: inlichtingen. voetnoot797 reys: keer. voetnoot798 loop: bezoek kroegen en bordelen. voetnoot799 al: wel. voetnoot800 vroom: rechtschapen. voetnoot801 slecht: onnozel (houtje ... slecht is een tussenzin). voetnoot802 Kuendy enz.: als je maar wat bedeesd kunt kijken. voetnoot803 bepreken: overhalen. voetnoot804 aable: bekwame. voetnoot805 met een aardicheyt: handig, op een slimme manier; beleest: betovert. voetnoot806 sit en naydt: zit te naaien. voetnoot807 tzeet (= te zeet): op een stoel. voetnoot808 Nigromancye: zwarte kunst. voetnoot809 van: (Dit woord is in de huidige taal overtollig). voetnoot810 sit en wringt: zit (op haar stoel) te draaien; 'tghemack: bestekamer, privaat. [tekstkritische noot]811 ABCD dunckje voetnoot812 knecht:* jongen. voetnoot815 Droes: duivel. voetnoot816 Gordt: verbasterde vloekaant.; hoe ga gy daar me duer:* wat kun jij doorslaan. voetnoot818 een werelt so schoon: iets heel fraais (men zei: een wereld van een man, van een stad). voetnoot820 schalckheyt: boosaardigheid; pot-boevery: schelmerij. [tekstkritische noot]821 ABCD deuchnietery - 822 A van komst u - 827 ABCD volckje voetnoot821 deuchnietery: misdadigheid (volgens Stoett, blz. 147, zal men bij Italiaensche wel aan bandieten (it. bandito), struikrovers moeten denken). voetnoot822 dan: dan dat. voetnoot823 kleene werelt: mikrokosmos, veel voorkomende, aan Plato ontleende, aanduiding van de mens. voetnoot824 Hoe voerje daar we'er: hoe bekomt je dat; geest: slimmerik. voetnoot825 Swijgen best enz.: Laten we maar het zwijgen ertoe doen, wij kunnen niet veel eervols van mekaar zeggen. voetnoot826 te Kercken al gebracht: al begraven. margenoot+ C 2 v^o voetnoot827 slacht: gelijkt op. voetnoot828 op: ten nadele van; schrollen: schimpen. voetnoot830 dat is daer: dat is dat, dat hebben we dan gezegd?; geeft een praat: ga (eens) praten met. voetnoot831 van uwent weghen: om jouwentwil. voetnoot833 gaeren: licht, gemakkelijk; druets: bits, hooghartig. [tekstkritische noot]834 BCD dreyt - 837 B doortrapten - 838 D ghy u voetnoot836 op ... trótse: prat gaat op; misschien een kras voorbeeld van de overgang van een collectief of algemeen gedacht enkelvoud (hem) op bijbehorende meervouden (haer en trótse). voetnoot837 schótse: zotte (Stoett). voetnoot838 als: dataant.; schóón:* al. voetnoot843 en doet u dit gheen spijt: maakt het je niet jaloers? voetnoot845 datsje veur: ik ga je voor; t'ontbien: mede te delen. [tekstkritische noot]857 CD den egel - 862 ABCD gants - 863 B binje - voetnoot848 (Voor Koenraat begint te spreken, gaat Kackerlack het huis van Moy-aal in.) voetnoot849 eer yet langh:* eerlang; sulcx sal ontsetten: dat (nl. de privileges bij Moy-aal) afhandig zal maken. voetnoot850 datje swiet: naar hartelust, tot je een ons weegt. voetnoot851 So en wayt enz.aant. voetnoot852 kabouter:* ondeugd. voetnoot854 ellick een: iedereen. voetnoot855 zijn heerschip het een brief: Zijn Edele heeft een inbeelding. voetnoot857 wat: (waarschijnlijk een uitroep); ick gun hem de negel In zijn klapmuts: een verwensing gelijk in de Spaanschen Brabander (vs. 1873): een Roggestiaart in ou jaers. voetnoot858 Wel hy! enz.: tot het publiek gericht; hy: hee, hei; snel: snel reagerend, levendig, hartstochtelijk. voetnoot859 Exce komplurius.aant. voetnoot860 Aaris:* een voornaam; konicketutel: onverklaarbare naam, wel een bestaand woord uit de schoolwereld (zie Stoett blz. 150). Misschien te lezen als: kon ick e(en) tutel; tut(t)el = stippel, punt. voetnoot862 sinjer mee booren: als je ermee geboren bent; gangs geen nóót: helemaal niet erg. voetnoot864 (Koenraat krijgt Kackerlack in het oog.) [tekstkritische noot]866 A lacht - 867 CD sinj'er- 875 A wt voetnoot865 naers: aars. Kackerlack loopt overdreven rechtop, wellicht is het werkwoord dray-aarsen (vs. 2706) hier toepasselijk; strijcken: de straat vegen. voetnoot866 wilt: dwaas, gek. voetnoot867 borst: kerel; sin g'er noch: ben je er nog; hoe nae houje: houd je soms. voetnoot869 vromen: dappere. voetnoot870 ontleydt: ontroofd (wsch. een vorm van ontleiden, niet van ontleggen). voetnoot872 Sulcken ding is het: juist, zo is het; je hebt seeckere quinck-slaghen: je kan het met een kwinkslag goed zeggen. margenoot+ C 3 r^o voetnoot873 licht-schuyt: losbol; gaat vry deur: loop gerust door; leghe-waghen: leegloper. voetnoot874 Achter sie ickje lest: van achteren zie ik je het laatst, honend gezegd tot iemand die men met genoegen ziet weggaan. voetnoot875 als ghy onder gaet: als je onder de wol kruipt. Koenraat heeft Kackerlack blijkbaar teruggeroepen om hem een onnozele raad te geven. voetnoot876 toet inde ooren: vleierij influistert. voetnoot877 dat: wat (hem wijst terug naar elck). [tekstkritische noot]878 A 't jonckste - 887 AB kijck voetnoot878 (Blijkbaar ziet hij Writsart, nog voor die op het toneel te zien is.) voetnoot879 thans:* zo juist. voetnoot881 schicken: zenden. voetnoot882 gront-ijs: niet aan de oppervlakte gevormd, dik ijs. voetnoot883 Beschiet: bedekt. voetnoot884 achterstal: schade; versteken: verstoken (de reis zou tot zijn scha niet doorgaan). voetnoot886 ghebaar: vertoon (van een opgewonden stemming). voetnoot887 dapper noest: flink druk. voetnoot888 (Bij dit vers begint zonder nadere aanduiding het derde toneel van het tweede bedrijf). siese nieuwers: zie haar nergens. voetnoot889 immers is sy yewers: toch moet ze ergens zijn. voetnoot891 het waater: het Damrak. voetnoot892 mijn daghen: van mijn leven. voetnoot893 de kolck: het pleintje, door demping in de 15de eeuw ontstaan, aan de N.Z.-Voorburgwal. voetnoot895 in het licht: onder de ogen. [tekstkritische noot]905 ABCD selfde - 907 CD 't wats - 910 B d'ouste voetnoot899 suyverlijckst:* vlekkeloost (maar ook wel: mooist); ghemeen: gewoontjes, alledaags. voetnoot900 wtghenomen: uitgelezen; vermoghen: sterke, machtige. voetnoot901 weldt: beroert. voetnoot904 zijt ghy int óóch ghecropen: heb je mijn oog getroffen.aant. voetnoot906 draf-sack:* dikbuik (Writsart doelt op zijn oudoom); tiats: wellustig. voetnoot907 om 't jocks: uit gekheid; om twats: in ernst. voetnoot908 het moeytme van: het spijt me voor. voetnoot909 haar draghen: zich gedragen; onghereghelt: zedeloos, weinig oppassend. voetnoot911 kuf: kroeg, bordeel; dus: loopt van het ene bordeel of kroegje naar het andere. [tekstkritische noot]912 AB Foy, voetnoot912 saggelaar:* sukkel. voetnoot913 doorgesnapt: snel doorgelopen; eens: ook maar. voetnoot914 ghelel: vervelend gepraat. voetnoot915 verhalen: herhalen; mocht: zou kunnen. voetnoot916 vast: al maar; parlementen: pruttelde (hierbij is in mij selfs een bepaling). margenoot+ C 3 v^o voetnoot917 drenten: treuzelde. (Evenals in het vorige vers betekent stont en + verleden tijd: stond te + infinitief; vgl. vs. 806.) voetnoot918 (Koenraat komt op Writsart af, die hem nu pas ziet.) voetnoot920 drul-oorje: kijk je verdrietig; verbaast van wesen: met een onthutst gezicht. voetnoot922 wreet: misnoegd. voetnoot923 dat: wat. voetnoot924 soumen niet vermeten: zou niet durven beweren. voetnoot928 doort rasen van myn sinnen: doordat mijn denken totaal in de war is. [tekstkritische noot]933 ABCD ghekrijghen: - 935 D souden - 945 ABCD half vat-951 CD in't voetnoot929 onghebondenheyt: ontembaarheid; te: zeer. voetnoot930 Gedenckt u wel: weet je nog wel. voetnoot931 daar: waar. voetnoot932 róóckte: gerookte. voetnoot933 Brooden Suyckers: suikerbroden. voetnoot934 anckertje: vaatje van 39 liter. voetnoot935 doene: toen (‘verbogen voegwoord’). voetnoot936 sloocken: imperfectum van sluycken: binnensmokkelen. voetnoot937 peyldent: merkte het door te peilen. voetnoot938 Aam: een vloeistofmaat, vier ankers. voetnoot940 Maartens: meiden. voetnoot941 wickten: schattend woog. voetnoot943 start: staartje, restje. voetnoot948 Sinte Kermis: schertsend plechtige verdraaiing, alsof de (jaarlijkse) kermis het feest van een heilige is. voetnoot949 miende: van plan was te. voetnoot950 pottaart: aarden pot (Stoett).aant. voetnoot951 dueffick:* tap, stop. [tekstkritische noot]965 CD van't voetnoot954 soet: vermakelijk. voetnoot955 aernst: ernst. voetnoot956 Kreech: haalde. voetnoot957 Suckaden: allerlei gekonfijte vruchten. voetnoot959 oft gheviel: als het mocht gebeuren. voetnoot960 Dochter: meisje. voetnoot961 als voor myn selven sloven: me inspannen alsof het voor mezelf was. margenoot+ C 4 r^o voetnoot963 een hoedt: beloning, nl. geld om een nieuwe hoed te kopen; bedijt: slaagt. voetnoot964 soo Eel: zo goed, zo onzelfzuchtig; yemants woort houwen: voorspraak zijn, het woord voor iemand voeren, in het bijzonder in rechtszaken. voetnoot965 vant gilt: van het gilde der advocaten en procureurs. (In plaats van niemant zouden wij zeggen: iemand, wie dan ook.) voetnoot970 gheklieckt: geknoeid (vooral: met geneesmiddelen). [tekstkritische noot]974 ABCD Blieck-vuyst - 975 ABCD snofs wit - 983 CD Tarwe - 985 ABCD dinghen - 988 D Vondense - 990 CD menich - 991 A dieswack voetnoot972 quellings:* ziekte (vgl. vs. 141); fluyms: slijm, katar (‘Partitieve’ tweede-naam-valsvormen na vol). voetnoot974 Blieck-vyst: bleekscheet, bleekneus; achter: achter in de zaal. voetnoot975 snofs-wit: mode-bleekheid; over de vele middelen om mooi bleek te worden, zie Stoett, blz. 153; rommelinghs: mengelmoes, rommel (Partitieve tweede naamval na veel). voetnoot977 of haar peeckel ontloope was: of alle kracht eruit is.aant. voetnoot979 Moertje:* vrouwtje, lieve juffrouw; leydt: zit. voetnoot986 kander een deel: ken er een aantal. voetnoot987 Huycken: lange mantels, met kap. voetnoot988 schuurmanckt: mand met poetsgerei; ooly-doecken: poetsdoeken om de olie uit te wrijven. Stoett blz. 154, geeft aanhalingen waaruit blijkt dat men tarwekorrels, krijt, dovekolen at om een blanke huid te krijgen, maar van wol wordt geen melding gemaakt. voetnoot989 in grasduynen gaen: zich te goed doen. voetnoot990 mennich: menigeen. voetnoot991 laat staan: laat daar. [tekstkritische noot]992 ABCD hadden, - 993 ABCD hadden. voetnoot993 of s'uyt een gieter ghedroncken hadde: mager en bleek.aant. voetnoot997 vernoecht:* tevreden is. voetnoot998 schijn: uiterlijk, gemaakt voorkomen (Stoett, blz. 285). voetnoot1001 het wassen: de groei. voetnoot1002 ghebóótste: kunstmatig, onnatuurlijk gevormd; lyf: korset. voetnoot1003 steecksel: stiksel. voetnoot1004 wichters: kleine kinderen. voetnoot1007 Tros: ‘Persoon die deel uitmaakt van den tros’ van een leger (WNT XVII, kolom 3337), dus in het gunstigste geval marketentster. [tekstkritische noot]1017 AABCD bedroch, nu margenoot+ 4 v^o voetnoot1009 nuwe:* nieuwe, tot dusver nooit aanschouwde. voetnoot1010 eyghen verf: een eigen, natuurlijke gelaatskleur. voetnoot1011 stal: gestalte; rangh: rank, tenger. voetnoot1012 wesen: gezicht; bedaaren: het zich voordoen, zich gedragen. voetnoot1014 bloemeken: volle bloei. voetnoot1017 stommelt wt de gaaten: breng voor den dag.aant. [tekstkritische noot]1025 ABCD my voetnoot1018 vondt: list, bedenksel. voetnoot1020 sich te bevraagen: inlichtingen te vragen. [tekstkritische noot]1028 ABCD vraag(h)je e.d.* voetnoot1028 na haar: haar achterna. voetnoot1029 noom: oom. voetnoot1036 schudde-bol: oude man; stamerend': stamelende; lispen: lispelen. [tekstkritische noot]1037 ABCD bocht-jachtje - 1045 B aangheboon - 1048 ABCD volghden e.d. voetnoot1037 bocht-jachtie dus: slenter je zo rond. voetnoot1038 wilt-weyich: ongedurig, dartel. (Oorspr.: als een dier dat weidt, zijn voedsel zoekt, in het wild. Vgl. aant. 2709); sinje: ben je; knecht: jongen. voetnoot1039 voor het recht: voor het gerecht (blijkbaar de schepenbank). voetnoot1041 voorspraack: verdediger. voetnoot1042 Dit ... an: dat herhaalde hij telkens weer. voetnoot1044 nieuwers niet: nergens. voetnoot1046 o bloedt: een krachtterm, verkorting van Gods bloed; vgl. vs. 2253 Gants bloed. voetnoot1048 guydt: schelm. voetnoot1050 dien: datzelfde meisje. voetnoot1052 ick kent: ik erken het. voetnoot1054 sich onthouwen: zich ophouden. margenoot+ D 1 r^o voetnoot1055 vereert: als een cadeau; ghewouwt: macht. [tekstkritische noot]1056 B Wie - 1058 A Roemer, en - 1063 ABCD secht ick - 1065 ABCD sulck een voetnoot1059 u broeder Ritsaarts boel: aan de maîtresse van je broer Ritsart. voetnoot1062 vereeringh: geschenk. voetnoot1063 verrompelde: gerimpelde; Mooris: negerin. voetnoot1065 mismaackten: lelijke, afzichtelijke; by: naast. [tekstkritische noot]1067 ABCD Dat hy leyt (A layt) veel te laach - 1074 ABCD of thien. - 1077 ABCD wa(e)relijck! e.d. voetnoot1066 wel bevroen: goed begrijpen. voetnoot1067 te laach leyt: scheepsterm (niet genoeg wind vangt), hier: te kort schiet; niet op sal doen: niets mee zal bereiken. voetnoot1069 de gilde spelen: de verkwister uithangen. voetnoot1070 soo naar: zo dichtbij. voetnoot1072 af vernomen: van gemerkt. voetnoot1073 Hoe nae enz.: is ze hier soms onlangs komen wonen. voetnoot1077 ten aensien van: vergeleken met. [tekstkritische noot]1080 B harte voetnoot1079 verliendt: bezorgt. voetnoot1081 Waar heen: waarheen was je op weg.aant. voetnoot1083 salich:* gelukkig. [tekstkritische noot]1088 AABCD altijt, voetnoot1086 Verklaaren haar ghesicht, in:* zich verlustigen bij het zien van (haar ogen zal doen stralen als ze bestraald worden door). voetnoot1090 of: als (ghy heeft bijzondere klemtoon). voetnoot1092 raat: plan, middel; vinne: vinden, bedenken. voetnoot1093 Maar: wel, nou. [tekstkritische noot]- 1097 AABCD dan! - 1102 ABCD sorricht e.d. - voetnoot1095 tuych: spul, hier: smeersel. voetnoot1099 een reden Vertoonen: een toespraak houden; van: over. voetnoot1100 stuypen: buigingen maken. margenoot+ D 1 v^o voetnoot1102 soricht niet: wees niet bang; beschicken: klaarspelen. [tekstkritische noot]1103 AAB gheleghenheyt! CD gheleghenheyt, - 1111 CD int spel voetnoot1103 sich mercken laat:* doet zich voor. voetnoot1104 moghen: kunnen. voetnoot1105 stormen: stoeien; stroocken: strelen. voetnoot1106 van niemant niet bekent: zonder dat iemand het merkt. voetnoot1109 geenich: geen enkele. voetnoot1110 al ons best: uit alle macht, zo gauw mogelijk; vaerdich: gauw. voetnoot1113 by klock-slach: klokgelui, nl. bij de afkondiging van het verbod; vande Heeren: door de regenten, de vroedschap. voetnoot1114 voor mom loopen: gemaskerd, verkleed lopen. [tekstkritische noot]1116 ABCD sullet - 1118 B my voetnoot1117 Dat ben ick ghetroost:* daar geef ik niet om; Oft: als het. voetnoot1118 bangh sien: benauwd kijken. voetnoot1121 bordeel-brock: bordeelbezoeker; zijn handen schennen: ‘zich verlagen door (iemand) aan te tasten of te lijf te gaan’ (WNT XIV, kolom 421). voetnoot1122 mijn: mij; straf: streng, zwaar. [tekstkritische noot]1126 ABCD slechjes voetnoot1124 wroecht my het gemoedt aan:* wordt mijn geweten gekweld door. voetnoot1125 prije: krengen. voetnoot1126 slechtjes: onnozel, onbedorven. voetnoot1131 treck-beenen: moeilijk lopen (door een venerische ziekte). voetnoot1132 bedurven: met de ziekte besmet hebben. voetnoot1133 In voeghen: met het gevolg. voetnoot1137 uytstrijcken: beetnemen. voetnoot1139 niet: niets.

Vorige Volgende

Moortje

Ga naar margenoot+Het tweede deel, het eerste uytkomen.

Over het gehele werk

organisaties

plaatsen