Moortje

(1984)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 131]
Ga naar margenoot+Eerste uytkomen van het eerste bedrijf. ritsart, Koenraat. Wel wat sal ick dan doen? sal icker gaen of nietGa naar voetnoot1 Nu sy myn uyt haer selfs en vrye wil ontbiet?Ga naar voetnoot2 Of wil'k myn sotte lust met reden nu besnoerenGa naar voetnoot3 En vlieden het bedroch der afgherechter hoeren?Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Die lóóslijck met myn spot, als ick tot harent komGa naar voetnoot5 Dan sluytse myn voor deur, dan roeptse myn weerom,Ga naar voetnoot6 En set my tóót op tóót en loopt by andere pollen.Ga naar voetnoot7 Ick weet niet hoe ick wil, soo is myn kop op rollen!Ga naar voetnoot8 Neen ick en gader niet al badt sy noch so seer,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Myn sinnen zyn ghekeert:Ga naar voetnoot10 koenraat 't Is u oock 't best myn Heer Dat ghy de gayle tocht des herten gaet in houwen,Ga naar voetnoot11 En gheefdy gheen ghehóór der lóóser lichter vrouwen,Ga naar voetnoot12 Ghy wert u selven voocht, 't is wel datmen begint,Ga naar voetnoot13 En stadich blyft by 't werck, ghestadicheyt verwint:
[pagina 132]
15[regelnummer] Doch is u sin soo wuft dat ghy u niet kunt breeckenGa naar voetnoot15 Noch koelen u ghemoedt, en loopt haer weder smeeckenGa naar voetnoot16 Met lieffelijck gheplaar van woorden suycker-soet,Ga naar voetnoot17 Tot hare schalckheyt merckt dat ghyt uyt liefden doet,Ga naar voetnoot18 So ist met u ghedaen! u saken gaan verloren, 20[regelnummer] Want sy sal u met schijn van vruntschap so bekoren, Bekollen dol en dom: soo dat ghy sonder maatGa naar voetnoot21 Nauw weten sult of ghy op hóóft oft voeten gaet. En hangdy hart of siel an haer beveynsde trekenGa naar voetnoot23 So sal sy endelingh den draack noch met u steken;Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Dat is der Hoeren aert. ritsart Dewijl de saack soo staat, Besint u en versint voor my een goede raadt: Denckt eens, noch eens, noch eens! en vraacht an u ghepeynsen Hoe dat ick myn verdriet en minne best sal veynsen.Ga naar voetnoot28 koenraat O Meester! u ellendt ontroert my sonderlingh,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] En wat de min belanght dat is een seldsaam ding,Ga naar voetnoot30 s'Is raadt en redenlóós, en so wilt van manierenGa naar voetnoot31 Dat wijsheyt, kracht, noch kunst, haer woestheyt kan bestieren. Al dees ghebreecken zijn voorneemlijck inde minGa naar voetnoot33
[pagina 133]
Als laster, quaat vermoen, bekommeringh van sin,Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] En rueckelóósheyt slof, en veel onnutte vreesen,Ga naar voetnoot35 En sorghen, licht-ghelóóf, betuetering van wesen;Ga naar voetnoot36 En achterclap, en haat, en twijffelinghen meeGa naar voetnoot37 En verand'ringhen van bestant, van krijch, van vree. Beseylt dan op 't Kompas vande beslepe redenGa naar voetnoot39 40[regelnummer] Eens een'ge sekerheyt, in des' onsekerheden. Vergheefs is al u moeyt, al woeldy noch soo hart, Ghy vindt noch rust, noch vree, maer eyndeloose smart. Ga naar margenoot+So u vermoeyde gheest door't hopeloose trueren Op eyghen slapheydt dan u selven gaat verstueren;Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] En vaart onheb'lyck uyt, uyt dulheydt meer verwoedtGa naar voetnoot45 Dan redelyck of recht, met bittre mondt en moedtGa naar voetnoot46 Bescheldent uwe schuldt, en vloeckt dan vloeck op vloecken Op't ongh'luck, dat wy selfs benaarstighen en soecken.Ga naar voetnoot48 Neemt by u selven voor van daar niet meer te gaan,Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] En treckt het hart en hooft met onwil daar van daan,Ga naar voetnoot50 Segghende in u selfs: en soud' ick haar niet haten Die nu een ander mint en my al heeft verlaten?Ga naar voetnoot52 Ick waar veel liever dóót: het sal oock soo gheschien Dat sy wie dat ick ben te laat met leedt sal sien. 55[regelnummer] Dit opset is wel goet, en billich oock ghenomen,Ga naar voetnoot55 Maar krachtelóós en ijl, want wil jer weder komen Sy sal u vlieghen met veel jonsten om den hals,Ga naar voetnoot57 En gheven u een praat van schóóne wóórden vals,Ga naar voetnoot58 En soecken met gheweldt van wringhen, en van wrijven,Ga naar voetnoot59
[pagina 134]
60[regelnummer] Een traantje soo ghemaackt, ten óóghen uyt te drijven, En met gheveynst ghebaar versieren een onschult,Ga naar voetnoot61 Waar op dat ghy terstont u gramschap laten sult, En 't al te dweech ghemoedt van wreede tyrannijenGa naar voetnoot63 Beschulden, als of ghy waart oorsaack van haar lijen, 65[regelnummer] En gheven uyt u selfs u over inde macht, Die met betraant ghelaat om u in't harte lacht. ritsart Die schandelycke treck, 't bedroch, en schelmerijen,Ga naar voetnoot67 Dat werdt ick nu ghewaar, maar meest myn sotternyen,Ga naar voetnoot68 En 't wonderlyck verraadt. Ick brande van een vlamGa naar voetnoot69 70[regelnummer] Die uyt onkuysche lust haar eerste oorsprongh nam, Ick doe al wetens quaadt, al streefter reden teghen, Myn sinlyckheydt verwindt, ick ben te seer gheneghen,Ga naar voetnoot72 Ick sterf dat ick sie, ick leef, ick weet niet hoe,Ga naar voetnoot73 'k Heb noch belul, noch raadt, ay raadtmen dat ick doe?Ga naar voetnoot74 koenraat 75[regelnummer] Staet af van't snóódt vervolch van u verbode minne,Ga naar voetnoot75 En tueghelt met verstandt u tóómelóóse sinnen: Valt u 't beginsel swaar, of barst u 't hart van spydt,Ga naar voetnoot77
[pagina 135]
Allengsjens dat versacht met hulp van werck en tydt:Ga naar voetnoot78 Gheen beter middel mach u yemandt hier voorstellen,Ga naar voetnoot79 80[regelnummer] Om u op 't alderminst in dese saack te quellen.Ga naar voetnoot80 ritsart Maar houdy dat voor best? koenraat Ja Heere! dats ghewis, Maackt toch gheen swaricheydt, noch gróóte droeffenis Om een lichtvaardicheydt; den vrouwen aangheboren,Ga naar voetnoot83 Die licht vergheten 't gheen sy lichtelyck verkoren. 85[regelnummer] Siet daar, daar komtse selfs, die pest, en het verderf,Ga naar voetnoot85 Die u gheheele goet verteert als eyghen erf.Ga naar voetnoot86 moy-aal Ach arme! ick helas! ick ducht, dits al myn vreesenGa naar voetnoot87 Dat Ritsaart seer versteurt en tóórnich sal wesen Ga naar margenoot+Op myn, om dat ick hem voor deur heb laten staan, 90[regelnummer] Niet wetende waarom ick sulcx heb ghedaan.Ga naar voetnoot90 ritsart Ach Koenraadt wat is dit? ick kan gheen wesen houwen,Ga naar voetnoot91 Mijn hart ontsinckt my slechts alleen door het anschouwen.Ga naar voetnoot92
[pagina 136]
koenraat Hebt goede moedt, myn Heer, komt nader by het vyer Al waardy stijf van kouw u wermte die is hier.Ga naar voetnoot94 moy-aal 95[regelnummer] Wel wie spreeckt daar? zyt ghyt? o sleutel van myn sinnen!Ga naar voetnoot95 Hoe blijfdy nu soo staan? hoe gady niet na binnen? En krijch ick goeden dach? noch die ghewone kus?Ga naar voetnoot97 En spreeck gy niet een wóórdt? wel lief! hoe swijchdy dus? ritsart Lief! ja lief, goen dach lief, hoe meuchdy noch soo spreken?Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Hoe lief dat ick u waar dats gist'ren wel ghebleken: Die valsheydt hadt ick noyt in u te zyn ghelóóft,Ga naar voetnoot101 Dat ghy my sonder reen de deure sluyt voor 't hóóft.Ga naar voetnoot102 moy-aal Ay lieve laat dat na, laat ons wat anders praten? ritsart Wat sechdy! soud' ick dit so los dan varen laten?Ga naar voetnoot104 105[regelnummer] Och! oft ick eens van Godt soo vele maar ontfinghGa naar voetnoot105 Dat my de min als u niet dieper in en gingh;Ga naar voetnoot106 Oft dat u eens de vlam die my het hart doet blaken, Met sulcken hitte mocht u siele brandent maken.
[pagina 137]
Of roock ghy maar de geur, ghy sturreft van myn leedt, 110[regelnummer] En van de bittre spijt, die ghy my gist'ren deedt.Ga naar voetnoot110 moy-aal Bedroeft u niet myn hart! myn lievert! ach myn waarde!Ga naar voetnoot111 Daar is gheen soeter mondt (ghelóóf ick) opter aarde. Myn uytverkoren! ach 't is niet uyt trots gheschiet,Ga naar voetnoot113 Noch oock om lievers wil, neent seeckerlycken niet,Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Maar tot een goeden endt al myn voornemen streckten.Ga naar voetnoot115 koenraat Ja dat ghelóóf ick best! en dat ghy 't daarom reckten Ten goeden eynde, he? en om beterswil quansuysGa naar voetnoot117 Soo sloot ghy ons uyt liefd' soo moyties buytenshuys.Ga naar voetnoot118 moy-aal Ja dunckt u dat? wel an, ick wil u nu bedieden 120[regelnummer] Om welcke saake ick u hebbe doen ontbieden: ritsart Int u belieft, secht op?Ga naar voetnoot121 moy-aal Eerst bid ick datje secht Of hy wel swijghen sal, den desen, uwe knecht?Ga naar voetnoot122
[pagina 138]
koenraat Wien, ick? seer wel, maar houwt! ick sweert u by myn trouwen,Ga naar voetnoot123 Soo langh ick waarheydt hóór kan ick myn mondt wel houwen; 125[regelnummer] Maar soo ghy yets versiert van leughens dit, of dat,Ga naar voetnoot125 So brengh ick het verstont over die heele stadt, O ick kan soo larye, trots yemandt vande besteGa naar voetnoot127 Larysters van't heeckel-velt, van't kattegat, van't hol en vande vesten.Ga naar voetnoot128 Dats nou al eveleens, spreeckt op, en sechdy reyne biechtGa naar voetnoot129 130[regelnummer] Soo sal ick swyghen, en u straffen als ghy liecht.Ga naar voetnoot130 moy-aal Ick had een moeder die woonachtich was in Spangjen, Doch Brabants van geboort.Ga naar voetnoot132 koenraat dats wel! moy-aal als de prins van Orangjen Hier uyt het lant vertrock, met zyn eedlen en bloedt,Ga naar voetnoot133 Wt vreese van het straf bedwinghen van't ghemoedt,Ga naar voetnoot134 135[regelnummer] Ga naar margenoot+En soob'ren staat des lants, en dat d'Hollantsche Steden,Ga naar voetnoot135 Den grooten overlast, en 't schricklyck móórden leden;
[pagina 139]
So wasser seecker Don een lóósen ouwden guyt,Ga naar voetnoot137 Die een kleyn Meysje hadt beneffens and're buyt, Die hy soomen daar riep wel loff'lyck hadt verwurven,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Dit schonck hy an myn Moer, en vóórts is hy ghesturven An die fransoysche sieckt, en quellingh vande Maagh;Ga naar voetnoot141 Hy seyde eer hy stierf, dit kint is uyt den Haagh. koenraat Uyten Haagh? moy-aal So denck ick, ick ben niet sekers vroeder;Ga naar voetnoot143 Sy noemde dickwils my haar Vader en haar Moeder: 145[regelnummer] Maar vóórt gheen meer bescheyt, noch van haar staat of stadt,Ga naar voetnoot145 Van welck door jonckheyt sy gheen kennis heeft ghehadt. Daar na myn Moeder hiel dit jonghe wicht in eeren, En lietet Kunsten, en veel schóóne wercken leeren, Van Naayen met de naalt, van teeck'nen uyter handt, 150[regelnummer] Van 't spelen op de Luydt, na de manier van 't Landt: Van lustigh dansen, oock van meesterlyck te singhen; Int kort, sy brochtse op in alle soete dinghen;Ga naar voetnoot152 Myn Moeder hadtse toch te wonderlijck besint,Ga naar voetnoot153 Niet als een vremdelingh, maar als een eyghen kint;Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] En ick hadse oock lief, en sach haar byster garen,Ga naar voetnoot155 De lieden waanden dat wy twee ghesusters waren. Daar na so ist ghebeurt dat ick seecker verdraghGa naar voetnoot157
[pagina 140]
Maackten, met een Jonghman die hier voor leggher lagh:Ga naar voetnoot158 Een Oosterlingh! die mijn (God wil het hem vergheven)Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Hier tróónd, en brachtmen tot dit onbehoorlyck leven:Ga naar voetnoot160 Hy hadmen seer bemindt ghelyck het bleeck in't entGa naar voetnoot161 Want siet hy maackte mijn al 't goet by Testament.Ga naar voetnoot162 Na wat verlóóps van tydt so quam hier doen een Ruyter,Ga naar voetnoot163 Een hallef mallen bloet een Róóver, een Vrybuyter, 165[regelnummer] Die had de Muts op myn, en heeft mijn vaak besochtGa naar voetnoot165 Tot dat hy lest vertrock en reysden op een tocht. 't Sint viel u óógh op myn, ghy quaamt by my verkeerenGa naar voetnoot167 En trockt myn hart en sin, ick mocht u niet ontbeeren,Ga naar voetnoot168 Als ick u niet en sach myn siel was ongerust: 170[regelnummer] Als ick u weder sach ick vlamden steets van lust, U selven ist bekent, hoe ick u plach te streelen En myn verborghentheen so grondich te beveelen:Ga naar voetnoot172 Ghy waart alleen myn raat, myn hulp, myn huel, myn heyl, Dien oydt was meest de wech tot mynen boesem veyl,Ga naar voetnoot174 175[regelnummer] Daar myn als brandent lont de ving'ren van u handenGa naar voetnoot175 Ontvonckten 't ingewant, en deet als Bus-poer branden.Ga naar voetnoot176 En elcken woordt, hoe kleyn dat ghy tot mywaarts sprack, My als een Sulpher-stock, de heete borst ontstack.Ga naar voetnoot178 Helas! wat kittelingh gevoel ick door 't vernuwen:Ga naar voetnoot179 180[regelnummer] Myn tróóst! waarom ist myn belet met u te huwen?Ga naar voetnoot180
[pagina 141]
Ga naar margenoot+koenraat Ja hadse dat geluck die afgereden QueenGa naar voetnoot181 Hy trouwe? ja kóópje geen glas? ick denck wel neen.Ga naar voetnoot182 moy-aal O waardige! gedenckt hoe ghy eens waart ghelegen, Nevens myn groene sy: ghelyck wy dickwils pleghenGa naar voetnoot184 185[regelnummer] Te doen: Maar noyt so soet als die ghewenste nacht Die van ons beyden wert met vreughden door-ghebracht.Ga naar voetnoot186 ritsart Wat nacht, wanneer, en hoe? moy-aal Maer doe ghy onder allenGa naar voetnoot187 Verwonnen van de vaack in slaape waart ghevallen;Ga naar voetnoot188 Mijn hóóft lach in u narm, u hand lach an myn sy,Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] U óóchjes hallef toe die lonckten noch op my: Wie weet wat tochten dat my inde sinne viellen,Ga naar voetnoot191 De reden met ghewelt myn lusten teghen hiellen,Ga naar voetnoot192 So niet; of ick rees op, en kusten vóórt terstontGa naar voetnoot193 U voorhoofd, wangh en kaak maar boven al u mont:
[pagina 142]
195[regelnummer] Ick sprack, ghy snoofd, ick woeld, en stille bleefdy legghen En wat ick meerder docht dat sal ick u eens segghen.Ga naar voetnoot196 koenraat Also! liech al voort, wel seecker jy kuntet prompt Ist geen jammer dat liegen sondt is, daert so wel te pas kompt?Ga naar voetnoot198 Wat gherammel heb ick hier? jy sult de waarheyt spreecken,Ga naar voetnoot199 200[regelnummer] En beginnen daar jy eerst u reden by liet steecken.Ga naar voetnoot200 moy-aal Wel ymmers hóórt dan toe, hoe dattet voorts bevoer:Ga naar voetnoot201 Myn moeder sturf, en liet het jonghe kindt haar broer, Wel verstaande mijn Oom, die somen wel magh wetenGa naar voetnoot203 Van een gierigen droes was gants en al beseten:Ga naar voetnoot204 205[regelnummer] Niettemin voor eerst, so nam hy 'twicht wel waarGa naar voetnoot205 Onghevaarlyck den tydt van thien of twalif jaer,Ga naar voetnoot206 Int leste wiert myn Oom heel suynich en heel kaarich, Doch d'oude lieden zijn hier meest van onderwaarich,Ga naar voetnoot208 Sy garen sparen steets alst minst haer is van noot,Ga naar voetnoot209 210[regelnummer] S'onthouwen om het geldt haar selven kleet en broot. Wat strenghe straf lecht ghy, o giericheyt! rechtvaardich U slaven op? en acht haar kost noch voetsel waardich.Ga naar voetnoot212 De man hadt ghelt en schat in grooten overvloet, Wat wast? hy was en bleef een dienst-knecht van zyn goedt. 215[regelnummer] Des smorghens stont hy op in een kaal onderrockje,Ga naar voetnoot215
[pagina 143]
En gingh int vulles-vat, en roerdent met een stockje, Oock somtijds met zyn hant, en sochtet scharep duer,Ga naar voetnoot217 En vulde so een sack met d'een en d'ander luer.Ga naar voetnoot218 Hij brayde alle daagh zyn korfjes en zyn matten,Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] En bleef een Bedelaer by Ridderlycke schatten. Wat baat de Ryckdom dan alsmense niet besteet Tot ons of 's naastens nut? ach armen niet en beet!Ga naar voetnoot222 O geltsucht! o ghy plaagh! ghy gront-vest aller quaden! O hongher diemen kan vernoegen noch versaden!Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] Maar wat de Duyvel denckt en blaast de mensche in Volbrenght hy met een set om 't snoode gelts ghewin:Ga naar voetnoot226 Ga naar margenoot+Ghelyckmen Nóóm, die om veel gouts te saam te hóópen.Ga naar voetnoot227 Besloot dit lieve Lam aan yemant te verkóópen.Ga naar voetnoot228 ritsart Wel hoe verginckt hem doch? moy-aal Recht als AEsopus hondt,Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Die om de schijn van't gróót, verloos 'tvleys uyt zyn mondt: Hy is uyt Spaengien vóórt met dit opset ghevaren,Ga naar voetnoot231 Om haar te veyllen by de Turcken of Barbaren. ritsart Onmenschelyck ghebruyck! Godlóóse schelmery! Datmen de menschen vent, tot paartsche slaverny!Ga naar voetnoot234
[pagina 144]
235[regelnummer] Hier zynder oock in stadt, die sulcken handel dryven, In Farnabock: maar 't sal Godt niet verhoolen blyven.Ga naar voetnoot236 moy-aal De Spaansche Kraack en was met ballast niet ghelaan,Ga naar voetnoot237 Maar met Jan gatten, dier niet op de vaart verstaan:Ga naar voetnoot238 Sy dwarlen inde Zee met neerghestreeke Seylen,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] En weten star noch grondt te schieten noch te peylen. De kracht vande Magneet en wasser niet bekent,Ga naar voetnoot241 En niemant was van haar de dolle Zee ghewent,Ga naar voetnoot242 Voorts kompter bruysent an een schip vol ruekeloosenGa naar voetnoot243 En Godt-vergeten guyts, van schuymers en Matroosen,Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] Die klampen hem anboort en legghen hem een laaghGa naar voetnoot245 Gheschuts ter zyen in, en raken so voort slaagh: Dat groote Back-beest dat verlaan was met ses hondertGa naar voetnoot247 Spaenjaarden, was terstont verovert, en gheplondert, Gepluystert, en geplockt, van gelt en kostlyckheen,Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Diese waanden op de tocht te mang'len en besteen;Ga naar voetnoot250 De Specken, die haar lyf met gelt niet konden boeten,Ga naar voetnoot251 Die nam het Grauw gheswindt en spoeldese de voeten:Ga naar voetnoot252 Myn Oom wert ande Mast recht overeyndt ghestelt, En met een touw om 't hooft gewronghen en gheknelt,
[pagina 145]
255[regelnummer] Dat hem de ad'ren grof opswollen schier tot barsten,Ga naar voetnoot255 So dat hy beet van pyn dat hem de tanden knarsten: Noch leet hy nieten mydt: doen quam een oorlochs-boefGa naar voetnoot257 En nam zyn voorste duym, en schroefse in een schroefGa naar voetnoot258 Dat hem ten naghel uyt, het bloet met krachte spuyten,Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Syn lyf was hem so lief niet als zyn Spaensche kluyten.Ga naar voetnoot260 De Schieman sprack tot hem wijst met gemack u gheltGa naar voetnoot261 Of ick salt u eerlangh doen segghen met ghewelt! Dan ick raadt u voort best verweckt my tot gheen tóórenGa naar voetnoot263 Of'k sal met Bossekruyt vervullen dyne óóren,Ga naar voetnoot264 265[regelnummer] En steeckent met wat vier hiel luchtigh inde brandtGa naar voetnoot265 Ist dat ghy hier u geldt niet daadlyck schaft ter handt!Ga naar voetnoot266 Doen isser 'tgroote wóórt dusdanigh uytghekomen: Ick hadt, o mannen! hoort, grootmoedigh voorghenomenGa naar voetnoot268 Te sterven, eer ick u souw wysen geldt of goedt 270[regelnummer] Doch een dingh wringht en wroegt, ja geesselt myn gemoetGa naar voetnoot270 So fel en yssellijck met hondert duysent strepenGa naar voetnoot271 Om dat ick myn o schandt! so byster heb vergrepen:Ga naar voetnoot272 Ga naar margenoot+Dat witte meysje, dat daar ginder sit en schreyt,Ga naar voetnoot273 Dat had ick laas! ghedocht uyt ickers giericheydtGa naar voetnoot274 275[regelnummer] Aan eenich Moorsche Prins of Koningh te verkóópen, Nu ist God danck met haar veel beter afghelóópen; Och! doeter toch gheen quaadt, doet myn vry watje wilt,
[pagina 146]
Het is my schier alliens of ghy myn braat of vildt;Ga naar voetnoot278 Daar leyt myn geldt (seyd hy) deylt ghy dat bóótsghesellen:Ga naar voetnoot279 280[regelnummer] Vóórt heeft hy't avontuur van't meysje gaan vertellen, Van waar, en hoe sy quam, en wien haar heeft ghebrocht, Kort om; myn nóóm is daar voor slaef int landt verkocht. ritsart Hoe tommelt het gheluck van 's menschen staat en leven!Ga naar voetnoot283 Maar wien heeft u soo vlack al dese reys beschreven?Ga naar voetnoot284 moy-aal 285[regelnummer] Den Hopman myn boelschap die heeftet myn vertelt,Ga naar voetnoot285 Want hy was Kapiteyn van't róóvers schip ghestelt:Ga naar voetnoot286 Van fyn ducate goudt soo schonck hy myn een ketenGa naar voetnoot287 Tot een wellekom; maar doen hy quam te wetenGa naar voetnoot288 Dat ick met u op nuw soo kennis hadt ghemaackt,Ga naar voetnoot289 290[regelnummer] Soo quam hy op zyn Paart, hy is doch haast gheraackt,Ga naar voetnoot290 Die sotheydt heeft hy, dat hy om lueren en sueren,Ga naar voetnoot291 Als een by-slapen, hem soo hevich gaat verstueren;Ga naar voetnoot292 Myn dunckt 't is mis-verstandt, datmen daar soo op siet:Ga naar voetnoot293 So veel als myn angaat, ick neem dat soo nauw niet. ritsart 295[regelnummer] Wat onbeschaamtheyt gróót ghebruyck gy in u wóórden? Waar bleef het meysje doch? dat woud' ick dat ick hóórde.
[pagina 147]
moy-aal Hy brochtet met de buyt in dese meeningh hier,Ga naar voetnoot297 Om my te schencken tot een meydt of Kamenier, Dan nu hy siet en hóórt hoe dat wy 't samen leven,Ga naar voetnoot299 300[regelnummer] Nu is hy niet ghesint de Dochter myn te ghevenGa naar voetnoot300 Voor en al eer dat ick (het dient u toch gheseyt) Een wijltydts met hem leef in alle vriend'lyckheydt:Ga naar voetnoot302 Niet dat ick op hem soo tóchtich ben verslinghert,Ga naar voetnoot303 Die niet soets aan hem heeft, ick spot maar met den dringhert,Ga naar voetnoot304 305[regelnummer] Ten is gheen Ritsaardt! ghy Toovenaar ghy maackt myn Een ander mensch, als ick voor dese plach te zyn. O vriendelycke mondt! verhóórt toch myn ghebeden En laat myn sulcx toe om drie besond're reden:Ga naar voetnoot308 Voornaamlyck om dat sy myn suster was gheacht,Ga naar voetnoot309 310[regelnummer] Ten andren om dat sy is van een goet gheslacht; Ten derden op dat ick soo ick an haar kon raken,Ga naar voetnoot311 Met wedergheven my hier vrienden mochte makenGa naar voetnoot312 Van haar vriendtschap, met weldaadt, ghy weet dat ick benGa naar voetnoot313 Hier vreemt en vriendelóós, en dat ick niemandt ken,Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] Siet hierom bid ick u, ick kan u niet ghebieden, Vergunt my dat zyn wil en myne mach gheschieden: En maackt de stomme niet maar gheeftme doch antwoort!Ga naar voetnoot317
[pagina 148]
ritsart Wien heeft zyn daghen oyt so snóóden vondt ghehóórdt?Ga naar voetnoot318 Ga naar margenoot+O hartelóóse móndt! u valsheyt en u snóótheyt 320[regelnummer] Beken ick door de tijdt in haar volwassen gróótheyt;Ga naar voetnoot320 O loghens sonder grondt! o al te dubble reenGa naar voetnoot321 Van onschult: maer te blauw en vol lichtvaardicheen:Ga naar voetnoot322 Het kindt dat is gheróóft, de Spaengiert is ghesturven, U moeder die is dóót! u nóóm heeft 't kint verwurven, 325[regelnummer] Die heeftet opghequeeckt, die ist daar nae ontrócktGa naar voetnoot325 Van Hopman Roemer die ghy't garen weer onttrócktGa naar voetnoot326 Om haar te lev'ren aan haar Maachschap, om haar vrindenGa naar voetnoot327 Door sulcken grooten duecht en vruntschap te verbinden.Ga naar voetnoot328 Versieringh schóón versiert, dan daar toe maar beleydtGa naar voetnoot329 330[regelnummer] Om te bedrieghen myn simple onnooselheydtGa naar voetnoot330 Met het gheleent ghelaat van u ghesplete minneGa naar voetnoot331 En gunsten sonder hart: Ritsart waar zyn u sinneGa naar voetnoot332 En siedy niet, dat zy nu in haar hart besluytGa naar voetnoot333 Een Zeeróóver! een bloedt! en u; die schoptse uyt?Ga naar voetnoot334 335[regelnummer] Doch schóón bewimpelt om met vruntschap u te slijtenGa naar voetnoot335 Wt jonst niet, maer uyt vrees, dat ghy haar souwt verwijtenGa naar voetnoot336 Het hoerachtich onthaal.
[pagina 149]
moy-aal ach! Ritsardt lief 'k en doeGa naar voetnoot337 Ghy weet immers wel bet, vertrouwdy myn dat toe?Ga naar voetnoot338 Waar heeft dat yeuwerts aan in minste doch ghebleken?Ga naar voetnoot339 340[regelnummer] Hoe macht u van u hart so wrevelich te spreken?Ga naar voetnoot340 Ghelóófdy het bewijs nu minder als 't vermoen? Myn waardert! ach myn tróóst! wat wildy? ick salt doen;Ga naar voetnoot342 Wist ick den óórsprongh maar van u weemoedich truerenGa naar voetnoot343 Ick souse weeren dat 't u nimmer sou ghebueren.Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] Ach! siet soo droevich niet, 't schijnt dat u 't harte sluyt:Ga naar voetnoot345 En weet ghy niet myn lief! dat u druck overspruyt?Ga naar voetnoot346 Komt geeft myn noch een kus! hoe; laatje myn noch pracchen?Ga naar voetnoot347 So sekers kindt, ick docht of ghy niet eens souwt lacchen?Ga naar voetnoot348 Myn hartebreecker! ach! waarom bedroefdy myn? 350[regelnummer] Hoe soud' ick van u doch ghescheyden kunnen zyn? Bidt Godt maar dat hy u alsulcken vrouw doet trouwen Die u bemint als ick, ghy sult u gh'luckich houwen. Myn tróóstertie! myn hart! ghy en sult nimmer sien Dat yemant meerder jonst als u, en sal gheschien,Ga naar voetnoot354 355[regelnummer] Dus stelt u siel gherust, ick sal u van myn leven Noch nu, noch nimmermeer vergheten noch begheven.Ga naar voetnoot356 ritsart Verradelijcke Vrouw! die myn bedriechlijck kust Wt valsheyt meer vervloeckt dan van een lieve lust.Ga naar voetnoot358
[pagina 150]
Ick merck u helsche treck, u meyneedt en u loghenGa naar voetnoot359 360[regelnummer] Daar ghy myn hebt soo schelms en schendich met bedroghen.Ga naar voetnoot360 Wat Duyvel heeft u tot dit weyfelen beroert?Ga naar voetnoot361 Ghedenckt u niet den eet die ghy soo dickwils swoert, Dat niemant 't gheender tijdt my uyt u sin souw drijvenGa naar voetnoot363 En dat ick in u siel de opperste souw blyven? 365[regelnummer] Ga naar margenoot+Of hebdy o Moy-aal! nu gheen gheheuchenis, (Hoe wel ter nauwer nóódt verhaalens waart en is,)Ga naar voetnoot366 Hoe dat ick u van't Jaar een lustigh huys gingh huuren,Ga naar voetnoot367 Van alles soo versien, dat ghy neffens u buurenGa naar voetnoot368 Heerlijck mocht komen uyt? dat weet myn Vaders kas,Ga naar voetnoot369 370[regelnummer] Die int sluyten van't boeck vry wat ten acht'ren was.Ga naar voetnoot370 Hoe dickwils deedt ick 's nachts de stadts Speel-lieden speelenGa naar voetnoot371 Voor u deur? dat meer is: wat schonck ick u juweelen? Heb ick u niet vereert met Par'len en Kourael?Ga naar voetnoot373 Dan met een goude Ringh: dan met een silv're Schaal, 375[regelnummer] Dan met een Siserandt, en ander frayicheden?Ga naar voetnoot375 Wat Vryers hebdy doch, al zyn s' uyt ander Steden Die u sulckx doen? ick kent, ick was noyt uyter Stadt Veerder dan in Brabandt, daar leertmen oock al wat: Hoe datmen leven sal met vriendelycke Vrouwen.Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] Heb ick oock yet belooft 't gheen ick u heb onthouwen? Heb ick u yet ontseydt dat ghy aen my versocht?
[pagina 151]
Wat weygerd ick u oyt daar ghy met lust om docht?Ga naar voetnoot382 Eergist'ren badje myn dat ick u eens souw kóópen, Of kryghen een Moris, ick hebber een belóópenGa naar voetnoot384 385[regelnummer] Die onse Schipper selfs gints van Angola brocht,Ga naar voetnoot385 Dees heb ick op het duurst hem uyt de handt ghekocht; Die schenck ick u op nu, suldy al dit belóónenGa naar voetnoot387 Met my te bannen om een ander hier te tróónen?Ga naar voetnoot388 moy-aal Wel Ritsardt wat is dit? Hoe wel ick hadt ghewaantGa naar voetnoot389 390[regelnummer] Dit te bestellen juyst so ick u heb vermaent:Ga naar voetnoot390 Te weten; dat ick docht hem 't meysje te ontsmeken:Ga naar voetnoot391 Maar liever, eer ick u (ick bidje! hoortme spreken)Ga naar voetnoot392 Te vyandt kryghen souw, ick vollich u ghebien;Ga naar voetnoot393 Secht wat u best ghevalt. ritsart O Godt! mocht dat gheschien. 395[regelnummer] Dat ghy't van harten spraakt: of kon ick het vertrouwen Voor waarheyt, so dat ick my mocht versekert houwen; Ick lietet u noch toe, hoewel met groote smart. koenraat Dat wóórdt dat heeft al ree gants omgheset zyn hart.Ga naar voetnoot398
[pagina 152]
moy-aal Ik meent van harten, ach! ach! dit is te beklaghen 400[regelnummer] Dat ghy niet sonder my souwt kunnen zyn twee daghen. ritsart Myn lief! een dagh of twee, dat waar een kleyne saak, Maar al myn vresen is, waar door ick swaarheydt maak;Ga naar voetnoot402 Dat die twee metter Tydt wel twintigh souwde warden.Ga naar voetnoot403 moy-aal Neen sekerlijck, ghelooft, hy salt niet langher harden 405[regelnummer] Als twee daghen, of etc.Ga naar voetnoot405 ritsart Of! heb ick u niet gheseydt? Ick schey'er uyt, ick gheef u gants gheen vryicheydt.Ga naar voetnoot406 moy-aal Ghewisselyck hy sal dan datelyck vertrecken,Ga naar voetnoot407 Als ick het meysjen heb sal ick noch met hem gecken.Ga naar voetnoot408 ritsart Wel an, ick ben te vreen, die tydt wert u vergunt. moy-aal 410[regelnummer] Met recht heb ick u lief myn aldergróótste vrunt!
[pagina 153]
Ga naar margenoot+ritsart Gaat, en doet wel, en ick sal met myn speel-genootenGa naar voetnoot411 Gaan tijen op ons Landt en Hof-ste buyten Sloten,Ga naar voetnoot412 Haast dat een dagh of twee daar lichtlyck henen springt.Ga naar voetnoot413 Myn hart my tot de wil van myn Moy-Aaltje dringt.Ga naar voetnoot414 415[regelnummer] Ghy Koenraat, brengt de Swart, gelyck het is besteecken.Ga naar voetnoot415 koenraat Gaaren. ritsart Moyaal vaart wel, wilt u beloft niet breken. moy-aal Ach Ritsaart! ach myn Siel! gelieft u oock yet meer?Ga naar voetnoot417 ritsart Ick weet niet dat ick nu yet sonders meer begeer.Ga naar voetnoot418 Dan dat, als ghy sult zyn by den korsel weersoordichGa naar voetnoot419 420[regelnummer] En gemelycken bloedt, met 'tlichaam tegenwoordich: Dat ghy dan met u hart afkeerich van hem scheydt,Ga naar voetnoot421 En kompt by my op 'tlandt met u genegentheydt. Siet dat ghy my bemindt by daghen en by nachten,Ga naar voetnoot423 En dat ghy my begeerdt, en wenscht in u gedachten,
[pagina 154]
425[regelnummer] En dat ghy in my hoopt, en u in my verblydt,Ga naar voetnoot425 En dat ghy over al in myn by-wesen zyt:Ga naar voetnoot426 Endelyck, dat ghy my door myne Jonsts vernuwenGa naar voetnoot427 De myne wert en blyft, gelyck ick ben den uwen.Ga naar voetnoot428 moy-aal Het moeyt myn in myn hart, dat hy noch so wantrouwt,Ga naar voetnoot429 430[regelnummer] Dat hy myn minne voor niet bondigher en houwtGa naar voetnoot430 Als die Straat-hoeren die haar Lichaam aller uuren,Ga naar voetnoot431 Aan d'een en d'ander guyt verkóópen en verhuuren: Ik bender so niet an, te vroom is myn ghemoedt,Ga naar voetnoot433 Daar ben ick seecker toe te eerlyck en te goedt.Ga naar voetnoot434 435[regelnummer] Daar leydt geen soeter naam en spartelt in myn hartje,Ga naar voetnoot435 En hippelt op myn tong, als Ghy, o myn Ritsartje! Al 'tgeender is geschiet, of datter sal geschien,Ga naar voetnoot437 Is om het Maaghdeken, van welke dat ick mien Dat ick de Broeder heb gevonden, door vernemenGa naar voetnoot439 440[regelnummer] Na 'tGeslacht, en dat sy malkander so wel swemen;Ga naar voetnoot440 Oock heb ick van Oude-lien daar volle kennis of:Ga naar voetnoot441 Hoe dat haar Vaders huys stont tegen over 'tHof Daar ande Vyv'ren-bergh, en dat een van zyn sonen,
[pagina 155]
Die daar de Brandt ontliep, hier 't Amsterdam quam wonen,Ga naar voetnoot444 445[regelnummer] Siet om de veyllicheyt, want de Spechten de'en hierGa naar voetnoot445 So veel quaats niet, als wel de Bloedt-raadt en het vier.Ga naar voetnoot446 De Jongman die is ryck en machtich van Geslachte, Ick heb hem tans ontboo'n, ick ga hem t'huys verwachte. eyndt van het eerste bedrijf.	margenoot+ A 1 r^o [tekstkritische noot]1 A kleine sierletter W; heel de speeltekst fractuur, namen en vreemde woorden romein - 5 B loflijck - 10 ABCD oock best - 13 A voocht - 14 A werck voetnoot1 icker:* ik erheen (vgl. vs. 9 gader: ga erheen). voetnoot2 myn: mij; selfs: zelf. voetnoot3 reden: verstand. voetnoot4 afgherechter: in alle kunstgrepen geoefende, doortrapte; der ... hoeren: genit. enk. of meerv. voetnoot5 lóóslijck: op slimme, valse manier. voetnoot6 dan ... dan: nu eens, dan weer; sluytse myn voor deur: slaat ze de deur voor mijn neus dicht. voetnoot7 set my tóót op tóót: steekt telkens de gek met mij; pollen: minnaarsaant.. voetnoot8 op rollen:* op hol, in verwarring. voetnoot9 badt: vroeg, smeekte. voetnoot10 myn sinnen zyn ghekeert: mijn gedachten (verlangens?) zijn veranderd. voetnoot11 tocht des herten: hartstocht. voetnoot12 En gheefdy gheen ghehóór: als je niet luistert naar; der ... vrouwen: dat. enk. voetnoot13 voocht: baas; wel: goed. [tekstkritische noot]15 ABCD kont - 18 ABCD ghy 't - 23 B hert (en zo nog enige malen) voetnoot15 breecken: overwinnen. voetnoot16 smeecken: vleiend toespreken. voetnoot17 gheplaar: gevlei (pladeren = klapperen, babbelen). voetnoot18 hare schalckheyt: zij met haar sluwheid. voetnoot21 Bekollen: betoveren, beheksen; dol en dom: tot dwaas- en domheid; sonder maat: geheel verbijsterd (Stoett). voetnoot23 hangdy: bind je; beveynsde treken: door veinzen verholen listen. voetnoot24 endelingh: ten slotte. voetnoot28 verdriet en minne: liefdessmart; veynsen: ontveinzen, verbergen. voetnoot29 ontroert: bedroeft; sonderlingh: in bijzondere mate. voetnoot30 seldsaam: vreemd, wonderlijk. voetnoot31 raadt en redenloos: zonder overleg of verstand (Kiliaen: raedloos consilij expers). voetnoot33 voorneemlijck: in de eerste plaats, in 't bijzonder. [tekstkritische noot]42 A ree, voetnoot34 quaat vermoen: argwaan, ergdenkendheid. voetnoot35 rueckelóósheyt slof: achteloze zorgeloosheid. voetnoot36 betuetering van wesen: beteuterd staan. voetnoot37 mee: ook. voetnoot39 beslepe reden: ervaren verstand. margenoot+ A 1 v^o voetnoot44 verstueren: boos maken. voetnoot45 dulheydt meer verwoedt: een woede die razender is. voetnoot46 moedt: gemoed. voetnoot48 benaarstighen: veroorzaken, bevorderen. voetnoot49 van te gaan: te gaanaant.. voetnoot50 met onwil:* ondanks smart. voetnoot52 al: helemaal; verlaten: in de steek gelaten. voetnoot55 billich: terecht. voetnoot57 jonsten: betoon van liefde. voetnoot58 u een praat gheven: je toespreken. voetnoot59 gheweldt van wrijven: krachtig wrijven. [tekstkritische noot]73 ABCD Ick sterve - 74 ABCD wat ick voetnoot61 versieren een onschult: een verontschuldiging bedenken. voetnoot63 dweech: zachtzinnig; tyrannijen: enkelvoud (men kan zulk een slot-n bij Bredero veelal wegdenken; vgl. de vzn. 67-68 en 115-116 en zie blz. 65-66). voetnoot67 treck: list. voetnoot68 werdt: word. voetnoot69 brande: brand. voetnoot72 sinlyckheydt: lust, begeerte; verwindt: van verwinden, oud voor verwinnen (uit het Duits?), de overhand hebben (MNW, IX, kolom 354). voetnoot73 ick sterf dat ick sie: ik ga met open ogen mijn ondergang tegemoet. voetnoot74 belul: benul; raadt: plan, oplossing; raadtmen: geef me raad. voetnoot75 Staet af: zie af; snóódt: onwaardig; 't vervolch: het volgen, najagen. voetnoot77 beginsel: begin; spydt: verdriet. [tekstkritische noot]87 B helas ick D helaes! - 88 ABCD toorenich - 90 ABCD sullicx - 92 D aenschouwen voetnoot78 versacht: wordt minder pijnlijk. voetnoot79 mach: kan. voetnoot80 op 't alderminst: zo min mogelijk. voetnoot83 lichtvaardicheydt: lichtzinnigheid. (Wij gebruiken hier geen lidwoord.) voetnoot85 selfs: zelf. voetnoot86 erf: erfelijk bezit. voetnoot87 Door het opkomen van Moy-aal begint bij dit vers het tweede toneel van het eerste bedrijf. margenoot+ A 2 r^o voetnoot90 Niet wetende: omdat hij niet weet. voetnoot91 ick kan gheen wesen houwen: ik raak geheel van mijn stuk. voetnoot92 slechts alleen: alleen al. [tekstkritische noot]98 ABCD spreeckt ghy D swijght ghy - 105 CD of voetnoot94 waardy:* zou je zijn. voetnoot95 sleutel van myn sinnen: jij die de sleutel hebt (bent) van mijn zinnen (hart). voetnoot97 En krijch ick: krijg ik geen. voetnoot99 meuchdy: kun je. voetnoot101 in u te zyn ghelóóft: geloofd dat in je was. voetnoot102 sonder reen: zonder een woord. voetnoot104 so los enz.: dan maar zo over mijn kant laten gaan. voetnoot105 oft ick enz.: als God mij maar schonk. voetnoot106 als u ... gingh: niet dieper raakte dan jou. [tekstkritische noot]109 ABCD roockt ghy - 115 B streckte - 116 B reckte - 117 ABCD he? om - 121 CD In 't voetnoot110 spijt: krenking. voetnoot111 myn waarde: mijn liefste. voetnoot113 uyt trots: om je te honen. voetnoot114 om lievers wil: ter wille van een meer geliefde. voetnoot115 endt: doel. voetnoot117 quansuys: quasi, zogenaamd. voetnoot118 ons: mij; moyties: netjes, gemakkelijk, rustig. voetnoot121 Int: indien het. voetnoot122 den desen: bijstelling bij het onderwerp; het lidwoord werd ook voor een aanwijzend voornaamwoord gebruikt, vgl. degene. voetnoot123 Wien: onderwerp; houwt: wacht even; by myn trouwen: op mijn erewoord. voetnoot125 versiert: verzint; dit, of dat: wat dan ook. voetnoot127 larye: kletsen; trots: zo goed als. voetnoot128 Het heeckel-velt lag aan het noordelijk eind van de N.Z.-Achterburgwal (thans Spuistraat), het Kattegat was een grachtje tussen Singel en N.Z.-Achterburgwal, het Hol liep van de Nieuwendijk naar de N.Z.-Voorburgwal, de Vesten vormden de buitengordel van de stad (nu Geldersekade, Kloveniersburgwal en Singel). voetnoot129 dats nou al eveleens: genoeg daarvan (vgl. Stoett, Gloss.); sechdy reyne biecht: als je de waarheid opbiecht. voetnoot130 en: maar (ik zal). voetnoot132 als: toen. voetnoot133 bloedt: verwanten. voetnoot134 bedwinghen van't ghemoedt: gewetensdwang. margenoot+ A 2 v^o voetnoot135 soob'ren staat: armoedige toestand; dat: toen. [tekstkritische noot]137 CD ouwen - 142 CD sturf ABCD uyten - 154 CD vreemdelingh voetnoot137 lóósen guyt:* slimme schelm. voetnoot139 riep: algemeen verkondigde; wel loff'lyck: zeer eervol. voetnoot141 fransoysche sieckt: syfilis; quellingh: kwaal. voetnoot143 ick ben niet sekers vroeder: ik weet niet beter. voetnoot145 bescheyt: informatie, gegevens. voetnoot152 brochtse op: voedde haar op. voetnoot153 hadtse besint: had haar lief; toch: bepaald, zeker; te: zeer. voetnoot154 vremdelingh: vreemde. voetnoot155 byster garen: bijzonder graag. voetnoot157 seecker verdragh Maackten: een liefdesbetrekking aanknoopte. [tekstkritische noot]158 B maackte - 160 CD bracht my - 166 B reysde - 170 B vlamde - 171 D is bekent - 179 ABCD Helaes A kittelingh, voetnoot158 voor leggher lagh:* als factor, handelsagent, gevestigd was. voetnoot159 een Oosterlingh: iemand uit het Oostzeegebied. voetnoot160 Hier tróónd: hierheen meelokte. voetnoot161 hadmen bemindt: had me lief. voetnoot162 maackte mijn: vermaakte me. voetnoot163 Ruyter: (zee-)rover. voetnoot165 had de Muts op myn: was dol verliefd op mij. voetnoot167 't Sint: nadien. voetnoot168 mocht u niet ontbeeren: kon niet buiten je. voetnoot172 verborghentheen: geheimen; beveelen: toevertrouwen. voetnoot174 Dien: voor wie; oydt: altijd; was veyl: open stond. voetnoot175 Daar: terwijl. voetnoot176 't ingewant: het hart; deet: deden het; Bus-poer: buskruit. voetnoot178 Sulpher-stock: zwavelstokje. voetnoot179 't vernuwen: het weer ophalen, mij herinneren. voetnoot180 Myn tróóst: mijn liefste. [tekstkritische noot]188 A verwonnen - 189 B u arm margenoot+ A 3 r^o voetnoot181 die afgereden Queen: dat in ontucht versleten oud wijf. voetnoot182 ja kóópje geen glas? enz.: ja dat kan je begrijpen!aant. voetnoot184 Nevens myn groene sy:* naast mij (van verliefden of gelieven gezegd); pleghen: plachten. voetnoot186 van: door. voetnoot187 Maer: wel; onder allen: onder de bedrijven door. voetnoot188 vaack: slaperigheid. voetnoot189 narm: arm. voetnoot191 tochten: hartstochtelijke verlangens, lusten. voetnoot192 reden: verstandelijke overwegingen. voetnoot193 So niet; of: maar niet zo of; vóórt: meteen. [tekstkritische noot]205 A droes, - 207 ABCD In 't - 215 B Des morghens voetnoot196 eens:* te eniger tijd(?). voetnoot198 daert: terwijl het toch. voetnoot199 gherammel: geleuter. voetnoot200 reden: verhaal, verslag. voetnoot201 ymmers: tenminste, toch; bevoer: verliep. voetnoot203 somen: zoals men. voetnoot204 droes: duivel. voetnoot205 voor eerst: in het eerst; nam wel waar: zorgde goed voor. voetnoot206 Onghevaarlyck: ongeveer. voetnoot208 hier van onderwaarich: hieraan onderhevig. voetnoot209 alst ... noot: alsof ze de kleinste kleinigheid nodig hebben. voetnoot212 haar: de slaven. voetnoot215 onderrockje: borstrok, hemd. [tekstkritische noot]217 AB scharrep CD scherrep - 219 B breyde - 229 CD verginght voetnoot217 scharep:* nauwlettend. voetnoot218 luer: prul, vod. voetnoot219 brayde: breide, vlocht; matten: manden (ook ‘matten’ is mogelijk). voetnoot222 niet en beet: geen zier. voetnoot224 vernoegen: voldoen, bevredigen. voetnoot226 met een set: terstond, dadelijk. (Stoett; vgl. Rodd. ende Alph. vs. 2067.) margenoot+ A 3 v^o voetnoot227 Ghelyckmen Nóóm: zoals mijn oom. voetnoot228 dit lieve Lam: nl. het Haagse meisje. voetnoot229 Recht als AEsopus hondt: juist als de hond uit de fabel van Aesopusaant.. voetnoot231 vóórt:* vervolgens? of: dadelijk? (Dezelfde onzekerheid b.v. in vs. 246) voetnoot234 paartsche slaverny: slavernij als van paarden. [tekstkritische noot]238 ABCD die'r - 244 A Godt vergeten-guyts AB God-vergeten-guyts CD God verge(e)ten guyts - 250 ABCD Dies' - 253 A My Oom voetnoot236 Farnabock:* Pernambuco in Brazilië. voetnoot237 Kraack: groot (koopvaardij- of) oorlogsschip. voetnoot238 Jan gatten: sukkels, onbedreven lui; dier: die zich. voetnoot239 dwarlen: drijven zonder vaste koers (blijkens de gestreken zeilen wisten ze de wind niette benutten). voetnoot241 wasser: was hun. voetnoot242 van haar: hunner. voetnoot243 Voorts: vervolgens; bruysent: snel varend; ruekeloosen: gewetenloze. voetnoot244 guyts: schelmen; schuymers: zeerovers. voetnoot245 hem: de kraak; laagh: salvoaant.. (Ze geven hem dus ‘de volle laag’.) voetnoot247 verlaan:* volgeladen. voetnoot249 Gepluystert: leeggeroofd; geplockt: geplukt, ontdaan. voetnoot250 te mang'len en besteen: te ruilen en uit te geven (resp. de kostlyckheen en het gelt: een chiasme). voetnoot251 Specken: Spanjaarden; haar lyf boeten: voor hun lijfsbehoud betalen, de dood afkopen. voetnoot252 spoeldese de voeten: verdronk ze. [tekstkritische noot]257 ABCD oorlooghs-boef 267 A uytghekomen - 282 ABCD in't - 288 ABCD eenen - 289 D op nieuw - 295 CD ghebruyckt ghy voetnoot255 grof:* dik. voetnoot257 leet: bekende, liet los; nieten mydt: nietsaant.; oorlochs-boef:* militair, hier slordig gebezigd voor ‘opvarende van een roofschip’; hij is Schieman, dus een onderofficier. voetnoot258 voorste duym: voorste stuk van zijn duim; schroefse: beknelde dieaant.. voetnoot259 spuyten:* spoot. voetnoot260 lyf: leven; Spaensche kluyt: zilverstuk van 52 stuivers. voetnoot261 Schieman: tweede bootsman; met gemack: goedschiks. voetnoot263 voort best: voor je bestwil. voetnoot264 Bossekruyt: buskruit; vervullen: vullen, volstoppen. voetnoot265 hiel luchtigh: zo maar eventjes. voetnoot266 Ist dat ghy niet: als je niet. voetnoot268 grootmoedigh: dapper. voetnoot270 wroegt: kwelt. voetnoot271 strepen: striemen. voetnoot272 myn vergrepen: misdadig gehandeld; byster: erg. margenoot+ A 4 r^o voetnoot273 sit en schreyt: zit te huilen. voetnoot274 ickers: duivels-, duivelse; giericheydt: begerigheid. voetnoot278 schier alliens: haast helemaal hetzelfde. voetnoot279 deylt: verdeelt. voetnoot283 tommelt: tuimelt, wisselt; gheluck: lot. voetnoot284 vlack: uitvoerigs nauwkeurig. voetnoot285 boelschap: minnaar. voetnoot286 ghestelt: aangesteld als. voetnoot287 fyn ducate goudt: goud van hoog gehalte. voetnoot288 Tot een wellekom: als cadeau bij zijn terugkeer. voetnoot289 soo: zoals wij beiden dat gedaan hebben. voetnoot290 Soo: toen; quam hy op zyn Paart: werd hij razend; haast gheraackt: gauw beledigd. voetnoot291 lueren en sueren: kleinigheden. voetnoot292 hem gaat verstueren: boos wordt. voetnoot293 mis-verstandt: onverstand(ig), dwaasheid. [tekstkritische noot]300 B my - 303 ABCD ben op (D om) hem soo tochtigh en - 305 AB Ritsart! CD Ritsaert! - 311 ABCD ick an haar so(o) kon geraken, - 312 AABCD my, - maken; - 313 A weldaadt ghy voetnoot297 in dese meeningh: met de bedoeling. voetnoot299 Dan: maar. voetnoot300 de Dochter: het meisje. voetnoot302 vriend'lyckheydt: liefdebetoon. voetnoot303 tóchtich: hartstochtelijk. voetnoot304 dringhert: doordrijver; zie WNT III, tweede stuk, kolom 3375. voetnoot308 sulcx: het in vs. 302 genoemde; besond're reden: afzonderlijke, verschillende redenen. voetnoot309 was gheacht: werd beschouwd als (versta: ook door mij). voetnoot311 soo ick an haar kon raken: als ik haar kon krijgen. voetnoot312 Met wedergheven: door terugbezorgen. voetnoot313 vriendtschap: familie; met weldaadt: door een goede daad (?). voetnoot314 vriendelóós: zonder familie. voetnoot317 maackt: speel. [tekstkritische noot]321 ABCD dobble CD re'en - 323 B Spaenjert - 329 A versiert - 330 AABCD onnooselheydt. - 332 CD hert: Ritsert (en zo verder meestal) - 333 BCD hert voetnoot318 zyn daghen: van zijn leven; vondt: bedenksel, list. margenoot+ A 4 v^o voetnoot320 Beken: leer kennen; door de tijdt: naarmate ik je langer ken. voetnoot321 dubble reen Van onschult: oneerlijke verontschuldigingen. voetnoot322 te blauw: totaal waardeloos. voetnoot325 ontróckt: ontnomen. voetnoot326 Van Hopman enz.: door kapitein Roemert, aan wie jij haar weer graag afhandig zou maken. voetnoot327 vrinden: familie. voetnoot328 duecht: weldaad. (Voor de verklaring van de -n's in sulcken grooten zie men Weijnen, Zev. Taal, blz. 46, en vgl. vs. 351); te verbinden: aan je te verplichten. voetnoot329 Versieringh: verzinsel; dan daar toe enz.: maar alleen bedacht (om). voetnoot330 simple onnooselheydt: makkelijk om de tuin te leiden argeloosheid. voetnoot331 gheleent ghelaat: gedragingen die komediespel zijn; ghesplete minne: gedeelde liefde. voetnoot332 u sinne: je verstand. voetnoot333 besluyt: sluit. voetnoot334 bloedt: sukkel, sufferd. voetnoot335 Doch schóón enz.: maar mooi voorgesteld (letterlijk: omsluierd) ten einde goedschiks van je ontslagen te raken. voetnoot336 jonst: genegenheid. [tekstkritische noot]339 B yewers D yewaerts - 340 BCD hert - 341 A vermoen 349 BCD herte(-)breecker! - 352 AA* ick - 353 BCD hert voetnoot337 'k en doe: dat doe ik niet. voetnoot338 bet: beter; vertrouwdy myn dat toe: geloof je dat ik daartoe in staat ben. voetnoot339 yeuwerts aan: ergens aan. voetnoot340 hoe macht u van u hart: hoe kun je 't over je hart verkrijgen. voetnoot342 waardert: lieverd. voetnoot343 weemoedigh: droevig. voetnoot344 souse weeren: zou (die óórsprongh) hem van je afweren. voetnoot345 sluyt: zich voor mij afsluit. voetnoot346 u druck: je verdriet; overspruyt: op mij overgaat, me besmet. voetnoot347 pracchen: bédelen. voetnoot348 So sekers: juist, zo is het goed; eens: één keertje. voetnoot354 meerder jonst: meer liefde (van mijnentwege). voetnoot356 begheven: verlaten. voetnoot358 Wt valsheyt meer enz.: meer uit vervloekte valsheid dan uit verliefde begeerte. [tekstkritische noot]370 BCD in 't voetnoot359 Ick merck u helsche treck: ik doorzie je duivelse list. voetnoot360 Daar met: waarmee; schendich: schandelijk. voetnoot361 weyfelen: wankelen in je trouw; beroert: bewogen. voetnoot363 uyt u sin: uit je hart. margenoot+ B 1 r^o voetnoot366 Hoe wel ter: hoe wel het teraant.. voetnoot367 lustigh:* mooi. voetnoot368 versien: voorzien; neffens: op één lijn met (letterlijk: naast). voetnoot369 Heerlijck mocht komen uyt: schitterend voor den dag kon komen; dat weet: daarvan weet. voetnoot370 int sluyten van't boeck: bij 't afsluiten van het kasboek. voetnoot371 de stadts Speel-lieden: muzikanten die ook door particulieren gehuurd konden wordenaant.. voetnoot373 vereert met:* vereerd, geschonken. voetnoot375 Siserandt: halssieraad. (Zie Stoett, blz. 122.) voetnoot379 vriendelycke Vrouwen: vrouwen die mannen van haar ‘vriendschap’ laten genieten. [tekstkritische noot]390 AABCD juyst, - 393 A ghedien; voetnoot382 daar ghy met lust om docht:* waarnaar jij verlangde. voetnoot384 een Moris: negerin, moorse; belóópen: verkregen, gevonden. voetnoot385 gints: van daarginds. voetnoot387 op nu: nuaant.. voetnoot388 te tróónen:* op de troon te zetten (WNT XVII, tweede stuk, kolom 3206). voetnoot389 ghewaant: gedacht, me verbeeld. voetnoot390 bestellen: aanleggen, op touw zetten; vermaent: verhaald. voetnoot391 ontsmeken: door vleien afhandig maken. voetnoot392 Maar liever, ick vollich: liever volg ik. voetnoot393 u ghebien: hetgeen je gebiedt. voetnoot398 al ree: reeds; omgheset: veranderd. [tekstkritische noot]403 B souden CD souwen - 410 D aldergrooste voetnoot402 swaarheydt maak: bezwaren zie. voetnoot403 souwde warden: zouden worden. voetnoot405 etc.: Moy-aal wil doorspreken, Ritsart valt haar in de rede, wij zouden ... schrijven (het zogenaamde beletselteken). voetnoot406 schey'er uyt: maak me er los van. voetnoot407 dan: na die twee dagen; datelyck: dadelijk. voetnoot408 noch met hem gecken: zelfs de draak met hem steken. [tekstkritische noot]418 A* begeer, - 419 A korsel een AB korsel weersoordich C korsel en weersoordich - 420 D ghemeenelijcken - 422 ABD komt margenoot+ B 1 v^o voetnoot411 speel-genooten: vrienden. voetnoot412 tijen: gaan, trekken. voetnoot413 Haast: wellicht (WNT V, kolom 1483); lichtlyck henen springt: vlot voorbij vliegt. voetnoot414 tot de wil: om me te onderwerpen aan de wensen. voetnoot415 besteecken: beraamd, afgesproken. voetnoot417 gelieft u oock yet meer: kan ik nog iets voor je doen. voetnoot418 yet sonders: iets bijzonders. voetnoot419 korsel weersoordigh: knorrige, onhandelbare. voetnoot421 van hem scheydt: je van hem afwendt. voetnoot423 Siet: zorg, maak. [tekstkritische noot]430 AABCD houwt. 441 AB hebb' van voetnoot425 in my hoopt: je hoop op me gevestigd houdt. voetnoot426 in myn by-wesen: bij mij. voetnoot427 door myne Jonsts vernuwen: door je mijn liefde voor de geest te halen. voetnoot428 wert: wordt. voetnoot429 Zonder nader aanduiding begint hier het derde toneel van het eerste bedrijf, nadat Ritsart en Koenraat vertrokken zijn; moeyt: spijt. voetnoot430 bondigher: vaster, betrouwbaarder. voetnoot431 Als die: (logischer uitgedrukt) dan die van de. voetnoot433 Ick bender so niet an: zó ben ik niet; vroom: deugdzaam. voetnoot434 eerlyck: fatsoenlijk. voetnoot435 leydt en spartelt: maakt zich onophoudelijk voelbaar (letterlijk: ligt te spartelen). voetnoot437 'tgeender: wat er. voetnoot439 vernemen: informeren. voetnoot440 en dat: en omdat; swemen: gelijken op. voetnoot441 of: van. [tekstkritische noot]445 A d'e'en - onderschrift D Eynde voetnoot444 de Brandt: slaat waarschijnlijk op het in brand steken van het niet ommuurde Den Haag door Spaanse soldaten in de tijd van het beleg van Leiden, 1574. Veel Hagenaars verhuisden daarom toen naar Delft en Amsterdam. voetnoot445 Spechten: Spanjaarden; hier: in Amsterdam. voetnoot446 het vier: de brandstapels.

Vorige Volgende

Moortje

Ga naar margenoot+Eerste uytkomen van het eerste bedrijf.

Over het gehele werk

organisaties

plaatsen