Angeniet

[p. 123]

Praeludium Ofte Voor-spel

De Gordynen op-gheschoven zynde, sitten al de spelende Maats, die dit Spel sullen^† uytvoeren, op het Tonneel stil. De Maaght In Liefd' Bloeyende spreeckt in volgende wyse de neghen Musen aan.^††

in liefd' bloeyende

 

Hoe seer word nu verkleynt de grootheydt van de konst

 

Die eertijdts Keyseren kon trecken tot haar gonst!

 

Ha! als ick aan de tijdt, soo langhen tijdt verleden³

 

Aandachtelijk gedenk! hoe zidderen mijn leden!⁴

5

Want doen, als Maro in het Roomsch Theatrum tradt⁵

 

Stond yder over end; geen Koningh stille sat,⁶

 

Ja selfs Augustus rees, in 't midden van sijn Heeren⁷

 

Om eerentfestelijck Virgilium te eeren.⁸

 

Doen wierd de Const gheacht, en een Poët gheviert⁹

† Maats: gezellen

†† neghen Musen: godinnen van (oorspronkelijk: de zang, later ook van) kunst en wetenschappen: Clio, Euterpe, Thalia, Melpomene, Terpsichore, Erato, Urania en Calliope.

3 de tijdt: die tijd, zoals in vzn. 5 e.v. nader omschreven.

4 gedenk: herhaaldelijk denk.

5 doen: toen; Maro: P. Vergilius Maro (70-19 v. Chr.); zijn Eclogae (Bucolica) werden in Romeinse theaters voorgedragen. Zelf droeg hij in 's keizers woning de boeken II, IV en VI van zijn epos Aeneis voor; Roomsch: Romeins.

6 Koningh:(hier:) machthebber van lager orde dan de keizer.*aant.

7 selfs Augustus: Augustus zelve; Gaius Julius Caesar Octavianus, sinds 27 v. Chr. Imperator Caesar divi filius Augustus geheten, befaamd Romeins keizer (63 v. Chr.- 14 na Chr.); Heeren: (waarschijnlijk) de ridders.*aant.

8 eerentfestelijck: op eerbiedige wijze; Virgilium: Vergilius, zie vs. 5.

9 Poët gheviert: gevierde dichter; achtergepl. bijv. bep.

[p. 124]

10

Met Goddelijck cieraad van yder een gheciert.¹⁰

 

't Orakel liet men oock tot Delphos in die daghen¹¹

 

Wie dat de wijste mensch ter werelt was af vraghen,¹²

 

Het gaf tot antwoordt we'er: De wijste die ick weet¹³

 

Is ons' Euripides die gheestighe Poët.¹⁴

15

Maar nu, o Poësy! die elck soo plach te groeten,

 

Waar is u luyster nu? hoe leght ghy onder voeten!

 

Bedroefde Musen! maar ick noch bedroefder Maaght!

 

Wie ist die voor ons eer nu eenigh sorghe draaght.

 

Eens was tot groot vermaack en blijdtschap van ons allen

20

De soete Bredero ons tot een lot ghevallen,²⁰

 

Die door de gaven van sijn hoogh-begaafde gheest

 

De roem van onse roem is in sijn tijdt gheweest.

 

Want hy was een Poët in 's moeders lijf gheboren,²³

 

Maar ach! dien hebben wy te schielijck nu verloren,²⁴

25

De Doodt en gunden hem die kleynen tijdt noch niet

 

Dat hy volmaken mocht sijn spel van Angeniet.²⁶

 

Nu leydt hy vast en waard, en kan niet veyligh rusten²⁷

 

Eer hy het heete vuyr gheblust siet van sijn lusten,

 

Hy sweeft vast om end' om tot dat hy yemandt vindt²⁹

10 Goddelijck cieraad: waarschijnlijk wordt hiermee de lauwerkrans bedoeld; de kroning ermee was evenwel geen goddelijk, maar keizerlijk voorrecht; van yder een: door iedereen.

11 't Orakel enz.: het Orakel enz.*aant.; tot Delphos: te Delphi; het orakel aldaar was het beroemdste in de Oudheid.*aant.

12 af vraghen: met nadruk en recht hebbend op antwoord vragen.

13 gaf tot antwoordt weer: gaf als antwoord terug, t.w. geluid, waaruit ook de vraag bestond.

14 ons': onze (landgenoot, immers hij is Griek, als het Orakel zelf); Euripides: Grieks treurspeldichter*aant.; gheestighe: begaafde, talentvolle.

20 soete: dierbare, beminde; tot een lot: ten deel.

23 een Poët in 's moeders lijf gheboren: een geboren dichter.

24 te schielijck: zeer plotseling.

26 volmaken: voltooien.

27 leydt hy vast en waard: is hij voortdurend aan 't rondwaren.

29 vast: onophoudelijk; om end' om: overal.

[p. 125]

30

Die sich 't op maken van sijn wercken onder-windt.³⁰

 

Holla de aarde swelt, de damp begindt te stijghen,

 

O hier komt Bred'roos gheest; nu Musen laat ons swijghen?

bredero

 

Na dat ick langh ghenoegh heb om end om ghemaaldt³³

 

En yder een de lust van mijn ghemoedt verhaaldt,³⁴

35

Ben ick by Starter op het alder-laetst gekomen,

 

Die heeft, ghelijck een Vriendt van mijn, het aan-ghenomen,³⁶

 

En t' eenemaal volvoerdt volkomen na mijn sin,³⁷

 

Soo dat ick groot vermaack en blijdtschap schep daar in.

 

Nu In Liefd' Bloeyende ben ick we'er op-ghesteghen,³⁹

40

Ghy weet dat ick altijdt was tot u gonst gheneghen,⁴⁰

 

En soo ben ick oock noch: dies lever ick mijn spel⁴¹

 

Aan u van Angeniet; Ick bidt vertoont het wel.⁴²

 

En ghy, o Musen! wilt my doch die gonst verleene⁴³

 

(Het is mijn laatste beed) dat ghy uyt Hypocrene⁴⁴

45

Een handt vol waters neemt, besprenght daar mee 't ghesicht⁴⁵

 

Van dese jonghe maats, soo sullen sy mijn dicht

 

Stracks krijghen in de kop, en datelijck het speelen,⁴⁷

 

Het welck een groote rust voor mijn ghemoedt sal teelen,⁴⁸

30 sich 't enz.: zich belast met het voltooien van zijn werken.

33 ghemaaldt: rondgedwaald.

34 lust van mijn ghemoedt: verlangen van mijn geest.

36 ghelijck een Vriendt van mijn: als een vriend van mij.*aant.; het: 't op maken (vs. 30).

37 t' eenemaal: geheel en al.

39 we'er: opnieuw

40 was tot u gonst gheneghen: mij tot uw liefde aangetrokken voelde.*aant.

41 oock noch: ook nu (nog); dies: daarom.

42 wel: op de juiste, passende wijze.

43 verleene: gunnen, verlenen; elisie van de n omwille van het rijm.

44 Hypocrene: Hengstebron; wie daaruit dronk werd dichter.*aant.

45 besprenght: besprenkel.

47 Stracks: ogenblikkelijk; datelijck: aanstonds.

48 teelen: voort-, teweegbrengen.

[p. 126]

 

En daar op daal ick we'er, met een ghewis vermoen,⁴⁹

50

Dat ghy de billijckheydt sult van mijn eysch voldoen.⁵⁰

in liefd' bloeyende

 

Thaleia hy heeft u, soo langh hy was in 't leven⁵¹

 

Een over groote glans door sijn Ghedicht ghegheven,⁵²

 

Beloont dat nu we'erom, ghy hebt u kruyckjen ree⁵³

 

Steeckt daar u handtjens in, besprenght de maats daar mee.

thalia

55

Wat my belanght, ick sal mijn naar sijn wille voeghen

 

Besonder als ick u kan door mijn dienst ghenoeghen.

Thalia besprenght de Maats, die datelyck na de besprenginge eerbiedighlyck op-staan, en binnen gaan.^†

 

Nu heb ick haar besprenght met Hypocrenis sop,⁵⁷

 

Het welck ick selver brocht van Heliconis top,⁵⁸

 

Soo dat sy na 't ghebruyck der treftighste Poëten⁵⁹

60

Volkomen uyt de vuyst een spel te spelen weten.⁶⁰

49 ghewis vermoen: zeker weten.

50 de billijckheydt... van mijn eysch: aan mijn redelijke eis.

51 Thaleia: Thalia, muze der blijspelkunst, der luchtige poëzie, van de landbouw en van de herderlijke dichtkunst; vgl. regieaanwijzing bij Praeludium; en zie Inleiding blz. 31.

52 sijn Ghedicht: het geheel zijner dichtwerken.

53 ree: gereed.

† eerbiedighlyck: eerbetoon bewijzend, nl. aan Thalia; binnen gaan: van het toneel verdwijnen, zich terugtrekken.

57 Hypocrenis sop: water uit de Hengstebron; zie Aant. bij vs. 44.

58 Heliconis top: top van de berg Helicon, in het Griekse landschap Boeotië; zie Aant. bij vs. 44.

59 treftighste: voortreffelijkste; Poëten: dichters (en vaak tevens spelers) van toneel-(werken).

60 uyt de vuyst: onvoorbereid.

[p. 127]

in liefd' bloeyende

 

Ick doe mijn hooghelijck bedancken voor de gonst,⁶¹

 

Het welck ick wederom met alle vlijt en konst⁶²

 

Soo langh ick adem heb, sal soecken te beloonen

 

Waar ick gheleghentheydt vind om u gonst te toonen,

65

En ondertusschen laat ons binnen gaan, en sien

 

Van boven, wat bene'en sal van de Maats gheschien.⁶⁶

 

 

 

I. STARTER.^*

 

Gonst baardt Nijdt.

61 doe enz.: ik dank uitermate voor de gunst.

62 Het welck: wijst terug naar de gonst (vs. 61)*aant.

66 Van boven: van een galerij boven het toneel*aant.; van: door; gheschien: voorvallen, gebeuren (in het spel).

* I. Starter: de dichter J.J. Starter.; baardt: roept in het leven, baart.*aant.

Praeludium: romein groot kapitaal; Ofte: civilité; Voor-Spel: fractuur; (regie-aanduiding): romein; (persoonsnaam): klein kapitaal; sierletter H over 9 regels (= 6 verzen); ‘Hoe’, namen, eigennamen en vreemde woorden, alsmede vs. 13b-14: romein; de overige tekst: fractuur
1678 Praeludium, 1638 Ofte: Voor-Spel, (regie-aanduiding) 1678 opgeschoven 1629 Spelende Maats die 1644 uyt-voeren 1678 In liefd' Bloeyende 1644, 1678 aan: 1 1678 konst, 2 1629 gonst, 3 1629 ver leden 1678 verleden, 4 1629 leden. 1638 leden 1678 leden, 5 1629 Theatruw 1678 Roomsche tradt, 6 1629, 1638, 1644, 1678 sat: 7 1629, 1638 rees int 1644, 1678 rees in 1678 Heeren, 9 1678 geviert,

11 1678 dagen, 12 1678 was, 14 1678 Euripides, 15 1678 Poësi! 18 1678 draeght? 19 1678 allen, 21 1629 hoogh-begaaf de 1678 geest, 25 1629, 1638, 1644, 1678 kleyne 1678 niet, 26 1638 Angeniet 27 1678 rusten, 29 1678 om end' om, vindt,

30 1629, 1638, 1644, 1678 op-maken 31 1638, 1644, 1678 Holla! 32 1629, 1638, 1644, 1678 swijghen. 33 1678 gemaalt, 34 (En) 1623, 1629, 1638 drukfout Een in plaats van En 1638 verhaaldt 37 1629 't eenenemaal 39 1644 Liefde 1678 Liefde bloeyende, 40 1678 gunst 43 1644, 1678 ghy o 1678 verleene,

49 1638 vermoen 51 1629, 1638, 1644, 1678 Thalia 1629, 1638 int 1678 leven, 53 1678 ree, 55 1678 voegen, 59 1678 Poëten, 60 1629, 1638, 1644, 1678 weten.

62 1678 konst, 63 1678 betoonen, 64 1678 toonen: (Ondertekening) 1678 STATER.