Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Het III. Capittel. Van de Sassaphras.

Na de beschrijvinge van het Guajacum sullen wy mede wat van den Sassaphras seggen, die ons in veele Sieckten mede niet ondienstigh: sy wert by de Francen Sassaphras genoemt, in 't Latijn Lignum Sassaphras, wast in Florida, die d' Inwoonders Pavame noemen. Van gedaente den middelbaren Pijnboom gelijck, somtijdts kleynder, hebbende aen sijn top alleen tacken, verspreidende van verre een seer goede reuck, soo dat de Spaenjaers die in 't begin eerst voor een soorte van Kaneel boomen, alsoo de Bast mede welrieckt, ende dat wat Venckel achtigh, daerom van de Hooghduitsen Fenckel-holts gehieten.

De Schors is uyt den Geelen swartachtigh, ofte binnen effen ende swart, van buyten ge-

[p. 269]

rimpelt uyt den Asgrauwen roodachtigh, namentlijck aen haer dun vliesjen daer sy mede bedeckt is. Het Hout selve is Wit, na den Aschgrauwen hellende, maer van reuck ende smaeck soo sterck niet als de Bast. Anders gelijckent dit Hout met sijn Bast wel na den Tamariscus. De bladeren gelijckenen de Vijge-bladen by na, of als jonge Peer-boom bladen, wat spits ende gehoeckt, altijd aen den Boom blijvende, doncker Groen, en wel van reuck, voornamentlijck droog. De Wortelen sijn oneffender dan het Hout, en niet diep in d' Aerde vast, sijnde Aromatiker van reuck, te weten de Bast. Het is hier seer gemeen, ende komt ons veel toe uyt Wingandekaouw. Men seght dat 'er noch een andere soort is, sijnde beter van reuck dan de gemeene, ende van een Geelachtige koleur.

Het Hout is warm ende droogende, maer de Bast is heeter, ende derhalven meer verdroogende. De Wortel is meer geacht dan de Tacken, en de Tacken meer dan de Stam: maer de Bast in sonderheyt van de Wortel, is 't beste dat aen desen Boom te vinden is. Daerom neemt men in 't gebruyck minder quantiteyt van de Wortel als van de Tacken, ende van de Stam wel tweemael soo veel als van de Tacken. Het dient maer een Jaer oud te wesen, ende noch met zijn Bast is bekleed, anders is 't van minder krachten.

Het afziedsel het sy alleen ofte met andere dingen vermenght, wert in alle Jichtiege sieckten en voornamentlijck tegens de Venus sieck-

[p. 270]

te gebruyckt; ende dient mede in alle verstoptheden, Milt sucht, Longh sieckten, &c. Drift de Winden ende Pisse. En is beter in koude Siecktens gebruyckt dan in heete: daerom koockt men het in heete Siecken het wat ruymer van Water. Men treckt het wel met Coffeé ofte Thee Water, ende men drinckt het aldus eens daegs.

In de groote ende ver afgelege Bosschen van Brasil, vint men wel twee of driederley uytsteeckende ende seer wel reickende Boomen, welcke de Brasilianen Anguiba noemen. Van welcker sommige Swart zijn, ende andere Wit, ende daerom Cedre Blanco of Canella om haer reuck genaemt. Welcke van de Brasilianen Anhuiba-peabya geheeten is, ende met recht van de Spaense Pao Funcho, alsoo het geheele Huys met een Venckel-reuck vervult wert, soo wel het Hout selfs (dat uyt den Aschgrauwen Geelachtigh is als Sandelhout) als de Bast ende de Wortel. Daerom moet men sich niet te veel op de Schriften van Monardus vertrouwen ontrent de beschrijvinge van het Lignum Sassaphras, al-hoe-wel hy des selfs gebruyck ende misbruyck genoegsaem beschreven heeft: want als hy spreeckt van de verkiesinge en krachten der deelen deses Booms, soo meynt hy dat de Bast het Hout verre te boven gaet, gelijck hier vooren te sien is, ende dat het ontbaste Hout Sassaphras van Florida van geene waerdye soude zijn, daer dit van Brasil van seer groote krachten ende deughden is, ende sonder Basten eenige Jaren kan goed blij-

[p. 271]

ven, daer by is het veel stercker van reuck ende kracht.

De derde soort is Anguiba-miri zijnde veel kleynder als de twee andere, maer is grooter van krachten, ende wert van alle d' Inwoonders dagelijcks in gebruyck gehouden. Heeft bladen als Laurier doch kleynder; de Vrucht is wel-rieckende ende Swart als die rijp is, ende alsoo warm van deelen als de bladen, Hout ende Wortel. De Bast is Aschgrauw doncker Rood, ende van de selfde deugden.

Men gebruyckt de Decoctie soo niet alleen tegens de Venus-qualen, maer men geeft die aldaer in alle koude Sieckten; verweckt Sweeten ende Pissen; beneemt d' Obstructien, en geneest de qualen der Lijf-moeder, Water-sucht ende alle langwijlige Sieckten.