Oost- en West-Indische Warande
(1694)–Jac. Bontius– AuteursrechtvrijVervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende
Jac. Bontius, Oost- en West-Indische Warande. Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende (eds. George Marggrav en Willem Piso). Jan ten Hoorn, Amsterdam 1694
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
exempaar universiteitsbibliotheek Gent, signatuur: BIB.MED.002824
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Oost- en West-Indische Warande. Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende van Jac. Bontius in een editie van George Marggrav en Willem Piso uit 1694. Er is gebruik gemaakt van een door Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal o.l.v. Nicoline van der Sijs en Hans Beelen aangeleverd bestand.
redactionele ingrepen
p. 24: ge ijck → gelijck: ‘want gelijck wy voor desen geseyt hebben’.
p. 26: volges → volgens: ‘volgens de kortbondige spreuke van Hippocrates’.
p. 29 : Krane-melck → Karne-melck: ‘al te onvoorsightelijcken kout water ofte Krane-melck dronck, daer op schielijck gestorven’.
, vgl. ook p. 54p. 33: wawater → water: ‘dese gesoute bolster, na dat sy daer in ’r water geweeckt is’.
p. 37: vreghten → vrughten: ‘Wat oordeelt gy van de vrughten Durioenen, Jacassen, ende andere stekel-gewassen’.
p. 42: ronom → rontom: ‘rontom de kanten gekerft hebbende’.
p. 49: he. → het Humuerent → Humeuren.: ‘Wat gevoelen hebt gy van het op-houden ende het ontlossen der Humeuren.’.
p. 49: nier → niet: ‘Wy en willen hier niet spreken van de maniere van Purgeren’.
p. 60: men → met: ‘Nagelen, vermengt met Dil-olye, ofte met olye van Rosen’.
p. 72: vooornaemste → voornaemste: ‘so bestaet des selviges voornaemste genesinge in clysterijen, stoovingen, ende insittingen’.
p. 74: wickwils → dickwils: ‘niet soo dickwils af te gaen als het yemant lust, maer soo dickwils als het nootsaeckelijck is’.
p. 75: kouk → kout: ‘de leden zijn van buyten kout’.
p. 80: Aziijn → Azijn: ‘Pekel ende Azijn’.
p. 82: selivges → selviges: ‘Vande Apostematien ofte Etter-Buylen des Levers, ende des selviges eenige genesinge.’.
p. 85: het onjuiste paginanummer 89 is verbeterd in 85.
p. 117: men → met: ‘met het sap van Poma amoris’.
p. 123: levevere → levere: ‘soo levere ick hier klaerder ende naeckter 't gene my van de Assa Foëtida bekent is’.
p. 121: slijmachtie → slijmachtige: ‘de grove melancholijcke slijmachtige spijsen’.
p. 124: seggn → seggen: ‘de Javanen ende Malackers, ende andere Inwoonderen van Indien, sullen seggen’.
p. 125: hondt → houdt; Inwoonderedn → Inwoonderen: ‘van dit sap in hare Magasijnen houdt, dat sy aen de Inwoonderen van Java’.
p. 136: Olypanten → Olyphanten: ‘soo hebben oock daer benevens de Olyphanten, buygh-littingen midden tusschen het gewrichte des voets ende de knye’.
p. 148: foutief paginanummer 248 is verbeterd in 148.
p. 165: van den → van: ‘de bloemen van den droevigen Boom’.
p. 170: wat → was: ‘dan het sap van Acatia, het welcke by de Ouden soo seer vermaert was’.
p. 174: Basijl → Brasijl: ‘'t gebergte en de Morassen van Brasijl’.
p. 175: wend → wind: ‘schijnt den aert van de zuid-ooste wind aen te nemen’.
p. 177: gegint → begint: ‘wanneer de regen volgt, begint men te planten en te saeyen’.
p. 183: rottede → rottende: ‘door het gebruyck van licht rottende vruchten’.
p. 188: middighs → middaghs: ‘soo dat het niet veylig is langhs de strandt te wandelen dan met een groene bril op de neus, voornamentlijck des middaghs’.
p. 195: Jurcturen → Juncturen: ‘komende in de Juncturen een koud ende vochtigh vocht’.
p. 195: koorts by koorts by → koorts by: ‘Soo daer een koorts by komt’.
p. 196: sicht → sich: ‘men wacht sich van de nacht-wind’.
p. 199: haf → half: ‘half soo veel’.
p. 203: het onjuiste paginanummer 303 is verbeterd in 203.
p. 207: Water-scht → Water-sucht: ‘ten sy door langhwijligheyt van tijdt daer een Water-sucht op volgde’.
p. 208: moet moet → moet: ‘dat haer koleur loodtverwig moet wesen’.
p. 212 Punorum → Prunorum: ‘te samen treckende dingen by als Cebipira, Radices Prunorum en Pyrorum Granatensium’.
p. 214: lichamem → lichamen: ‘sijnde als doode lichamen’.
p. 218: dumlsie → emulsie: ‘stoot die als Amandelen tot een emulsie’.
p. 228: weck → werck: ‘wat voorsichtiger en wat spaersamer te werck gaen’.
p. 236: seel → seer: ‘op de Navel gestreecken seer veel voordeel bybrengt.
p. 244: Suyck riet → Suyckerriet: ‘ende men weyckt die in 't water van Suyckerriet’.
p. 247: Convusien → Convulsien: ‘waer door sy Krampen ende Convulsien krijgen’.
p. 251: tos → tot: ‘tot een Lavament, ofte Unguent gemaeckt’.
p. 260: Parlla → Parilla: ‘welcke in America gewoon sijn de Salsa Parilla te gebruycken’.
p. 265: het onjuiste paginanummer 165 is verbeterd in
p. 265: Sactum → Sanctum: ‘ofte oock wel Lignum Sanctum om sijn voordeelige krachten’.
p. 271: kleyder → kleyder: ‘Heeft bladen als Laurier doch kleynder’.
p. 277: kleynker → kleynder: ‘datse hier grooter en ginder kleynder voort komen’.
p. 291: foutief paginannummer 191 is verbeterd in 291.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (1v, 2v, 312) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[fol. 1r]
OOST en WEST INDISCHE WARANDE
't Amsterdam by Ian ten Hoorn 1693.
[fol. 2r]
Oost- en West-Indische Warande.Vervattende aldaar de
Leef- en genees-konst.
Met een verhaal van de Speceryen, Boom- en Aard-gewassen, Dieren &c.
in Oost- en West Indien voorvallende.
Door
Jacobus Bontius,
Gulielmus Piso,
en
Georgius Markgraef,
Doctoren in de Medicijne.
Hier nevens is bygevoegt
De nieuw verbeterde Chirurgijns
Scheep-kist.
[vignet]
T' AMSTERDAM,
By Jan ten Hoorn, Boekverkooper tegen
over 't Oude Heere-Logement, 1694.