Oost- en West-Indische Warande

Vervattende aldaar de leef- en genees-konst. Met een verhaal van de speceryen, boom- en aard-gewassen, dieren &c. in Oost- en West Indien voorvallende

Het XIX. Capittel. Van de besmettelijcke Sieckten.

Doctor. Sijn der oock besmettelijk ende quaedaerdige Sieckten in Brasil?

Magister. Men heeft er die Sickten, maer selden: komende uyt stinckende staende Wateren ende Morassen. In het Jaer 1639. is het derdedeel der Menschen op de Spaense vloot wel aen besmettelijcke Sieckten gestorven, want die langh onder de Linie moetende leggen, kreegh stinckende Regen, at bedorve Kost, en dronck stinckend Water, waer door den Vyandt, tot ons voordeel, allenskens wierde uytgeteert: hier door stierf oock veel Vee. De besmettelijckheyt is evenwel soo veel niet doorgebroken dat daer een Pest uyt ontstaen is. In de seven Jaren tijdts, dat ick daer geweest ben, heb ick'er eenige aen de Bluts sien sterven. Quaedaerdige Anthraces heeft m'er dickwils, maer niet die door besmettinge overgaen, ende beter te genesen dan in Europa.

Doctor. Maer de Dysenterien welcke daer

[p. 240]

soo veel in swangh zijn, sijn die niet besmettelijck, gelijck in Europa?

Magister. Geensins. Maer de Venus sweeren gaen in Menschen ende Beesten, door de by-een-komt, over. Ende sulcks doen mede die vuyle sweeren in de Kinder-pockjes. De Maselen ende Kinder-pockjes, die de Portugijsen Besigas noemen vind men in het Suydelijcke deel van America by d' Inwoonders niet, ende soo sy daer mede werden aengetast, sijn sy geensins quaedaerdigh.

Doctor. Maer sijn sy wel soo gemackelijck te genesen als by ons?

Magister. De Siecken werden daer haestigh genesen, ende sulcks om dat hare huyd geduyrigh open is; gebruyckende een eenvoudige Spijs, ende mindere vuyligheyt der vochten, soo sy sich maer sorgvuldig voor de koude des nachts wachten konnen, anders wert de uytwaseming belet, die eer bevordert moet werden, anders sijn sy om den hals.

Doctor. Gebruycken sy daer mede het laten?

Magister. Als daer heftige brandende koortsen by sijn, sullen de Portugijsen niet schromen een Ader te laten, maer in 't begin, ende dat met succes. De Epidemische Pockjes sijn daer maer twee mael geweest dat ick weet. De Portugijsen nemen gedroogde Paerde mest, die sy tot Poeder stooten, ende de siecke geduyrigh ingeven. Dan laten sy een Gorgel-water gebruycken, van Album Gracum, Suycker riets sap, ende Arangie sap gemaeckt. Medicinale Spijse maecken zy van Tipioca de Man-

[p. 241]

diboca, hier uyt maecken sy een pap, en koken uyt de selfde Tipioca een Ptisane om te drincken. Beyde dese lessen de brand, ende geven te gelijck voedsel. Hier op volght dan wilden Honigh of enckel, of soo de hitte verveelt, een dranck van Suycker-riedts water, het welcke is als een Mede voor de Borst, ende suyvert d' Ingewanden, ende is de Siecken aengenaem.